ΗΠΕΙΡΟΣ – ΚΟΝΙΤΣΑ (2135 λέξεις)

ΕΠΑΡΧΙΑ ΠΩΓΩΝΙΟΥ

Κείμενο - Διαφάνειες: Σινάνης Άγγελος © Φεβρουάριος 1999

Η Χώρα μας δεν είναι απέραντη, ούτε καν μεγάλη. Όμως αυτή ακριβώς, κρύβει προσεκτικά άπειρες ομορφιές, διαδρομές, μοναδικά μέρη, που αξίζει να τα επισκεφθούμε. Η Ήπειρος που περιδιάβηκα πολλές φορές, με την λαμπρή - πολύτιμη για όλους Ιστορία, και τα γεωγραφικά της δεδομένα, κρύβει ίσως τις περισσότερες. Άλλες οδηγούν στην θαυμαστή παράδοση του τόπου και των ανθρώπων της, άλλες τις κρύβει στα απόκρημνα Βουνά, και τα γοητευτικά της δάση. Οι εντυπώσεις απ’ αυτό το κομμάτι Ελληνικής γης, με τα εντυπωσιακά τοπία και μνημεία, αποτελούν την ίδια τη ζωή. 

Ξεκινώντας απ’ την Κόνιτσα, δυτικά ως την επαρχία Πωγωνίου, και βόρεια ως τον Πωγωνίσκο και τον Μολυβδοσκέπαστο η ζωή περιμένει …στις πόλεις απλώς σπαταλιέται..... και τελικά χάνεται. Κωμόπολη του νομού Ιωαννίνων 64 χλμ μακριά τους, η Κόνιτσα αποτελεί το ιδανικό ορμητήριο για την γνωριμία με την ιστορική επαρχία Πωγωνίου. Μέσα, αλλά και περιφερειακά της πόλης, που είναι κτισμένη αμφιθεατρικά στους πρόποδες του βουνού Γυμνάδι, βρίσκονται θαυμάσια μνημεία που ωθούν για ευρύτερη γνωριμία με την περιοχή. Ανηφορίζοντας τα λιθόστρωτα καλντερίμια της Άνω Κόνιτσας οδηγείστε στα πανέμορφα πέτρινα διατηρητέα αρχοντικά της εποχής της τουρκοκρατίας. Το πέτρινο σπίτι της Χάμκως (μάνας του Αλή Πασά), το αρχοντικό του Χουσείν Μπέη, πέτρινες βρύσες, το τούρκικο τζαμί, και τέλος το περίφημο ‘’μπαλκόνι της Κόνιτσας’’ η Αγία Βαρβάρα, το Ενετικό κάστρο στην άκρη της πόλης, κρατούν τεταμένο το ενδιαφέρον και εκπέμπουν το δικό τους στίγμα παρασύροντας τις σκέψεις στον χρόνο.

Ένα χρόνο, που τα παιδιά κολυμπώντας, βουτώντας στα πεντακάθαρα νερά του Αώου ή κάνοντας καγιάκ κάτω από το περίφημο γεφύρι της Κόνιτσας, αντιλαμβάνονται διαφορετικά. Το μονότοξο πέτρινο γεφύρι της Κόνιτσας είναι στην ουσία και το σύμβολό της, αφού στέκει εκεί από το 1871 με το μεγαλύτερο σε ύψος (20 μ) και πλάτος (40 μ) άνοιγμα στα Βαλκάνια. Το καινούργιο καμπανάκι αντικατέστησε το παλιό που ειδοποιούσε τους κυρατζήδες (έμποροι της εποχής) για την σφοδρότητα των ανέμων που έβγαινάν από την ‘’μπούκα’’ του Αώου ώστε να μην περνάνε το γεφύρι μια που υπήρχε κίνδυνος να παρασυρθούν άνθρωποι και ζώα. 

Το μονοπάτι Ε - 6 είναι δίπλα από το γεφύρι και την χαράδρα του Αώου καταλήγοντας σε τρία χλμ στην Ι. Μονή Στομίου. Η σπάνια χλωρίδα και πανίδα της περιοχής, έχει κεντρίσει το ενδιαφέρον των περιηγητών, ορειβατών απο όλο τον κόσμο, για το φυσικό της περιβάλλον. Δεν είναι τυχαίο ότι στην περιοχή της Κόνιτσας βρίσκεται ο ωραιότερος ίσως εθνικός δρυμός της χώρας μας, αυτός του Βίκου - Αώου. 

Ταξιδεύοντας προς την επαρχία Πωγωνίου πριν φτάσετε στο Καλπάκι και σε απόσταση 17 χλμ από την Κόνιτσα είναι το μικρό χωριουδάκι Κλειδωνιά και το ομώνυμο πέτρινο γεφύρι της Κλειδονιάβιστας ή του Βοϊδομάτη. Από εδώ αρχίζει ο εθνικός δρυμός Βίκου - Αώου δίνοντας την ευκαιρία, για περπάτημα στο μονοπάτι που σκιάζεται από τεράστια σε μέγεθος υπεραιωνόβια πλατάνια, και πιο μέσα από πυκνή οργιώδη βλάστηση ενός ποταμού που θωρείται ο καθαρότερος της Ευρώπης. Φτάνοντας στο Καλπάκι, η σκληρή πραγματικότητα της αναζήτησης λαθρομεταναστών στα αυτοκίνητα κάνει ακόμη πιο άχαρο τον ρόλο των αστυνομικών, σε μια έτσι και αλλιώς χαμένη υπόθεση, σε μια ούτως ή άλλως προβληματισμένη χώρα. Η δραματική όμως, ιστορία του χώρου περιστοιχίζεται απο το μνημείο της Ηπειρώτισσας γυναίκας, το πολεμικό μουσείο, και την Ι. Μ. Θεοτόκου Βελλάς 11^ος Αι λίγο μετά τα ερείπια της ομώνυμης Βυζαντινής πόλης. 

Συνεχίζοντας.....φαίνονται τα Δολιανά Πωγωνίου με το περίφημο για την εποχή του, Μουσικό Γυμνάσιο, και λίγο μετά την διασταύρωση με την κοινότητα Λίμνης η μικρούλα πανέμορφη πραγματικά λίμνη της Ζαραβίνας, προκαλεί με το φωτεινό της μπλε για στάση  στις δροσιές που δημιουργούν οι καλαμιώνες τις. Μόλις 300 στρέμματα και 45 μέτρα βάθος και όμως η ψυχική αγαλλίαση που προσφέρει είναι απερίγραπτη. 

Η επόμενη διασταύρωση οδηγεί στο χιλιοτραγουδισμένο Κεράσοβο, ένα πανέμορφο χωριό στους πρόποδες του Κασιδιάρη. Το Παραδοσιακό Καφενείο - 0657 51625 - που έστησε ο Γιώργος Δρουμπούλης ‘’αυτομολήσας’’ από το κλεινόν άστυ των Αθηνών δίνει πράγματι πνοή ζωής στο χωριό. Αν γενικά είστε του ‘’ψαξίματος’’ συνεχίστε την περιήγηση στην άγνωστη πραγματικά περιοχή, προς την Μέκουλη & Κτίσματα⁽¹⁾ ή Στρατίνιστα & Ψηλόκαστρο δοκιμάζοντας δροσερή λεμονάδα στο καφενείο του ‘’Κύρκου’’.

Αν δεν είστε του ‘’ψαξίματος’’ δείτε κοντά στο Κεράσοβο την Μονή Αγίου Δημητρίου Διχουνίου. Παραμένει άγνωστο πότε ιδρύθηκε, καταστράφηκε όμως το 1611 και ξανακτίσθηκε το 1763, αγιογραφήθηκε δε τον 18ο Αι. Εδώ εγκαταστάθηκε επιστρέφοντας από την Ιταλία ο μετέπειτα μητροπολίτης Λάρισας Διονύσιος ο Β’, περισσότερο γνωστός σαν Διονύσιος ο φιλόσοφος, εμπνευστής και πρωτεργάτης των δύο αποτυχημένων κινημάτων κατά των Τούρκων. 

Ο καυτός ήλιος, σχεδόν απειλητικός αναγκάζει σε στάσεις, τις περισσότερες φορές σε πηγές ή σε παλιές περίτεχνες πέτρινες βρύσες. Με κατεύθυνση την ακριτική Πωγωνιανή, κέντρο των παραμεθόριων χωριών της περιοχής, οδηγήστε λίγα βήματα από τα αλβανικά σύνορα. Η διαδρομή σιγά - σιγά αλλάζει, και τα κάθε λογής φουντωμένα οπωροφόρα δέντρα, αντικαθίστανται από άγριο αλπικό τοπίο σε μια ερημική εικόνα. Λίγο πριν φτάσετε στην Πωγώνιανη δεξιά, αρχίζει να σχηματίζεται το φαράγγι του Κουβαρά, ιδανικό για διάσχιση και γνωριμία με τα δύο πανέμορφα πέτρινα γεφύρια και τον παλιό νερόμυλο, μνημεία που άφησαν...... οι προηγούμενες γενιές. 

Το περπάτημα στα στενά σοκάκια της Πωγωνιανής και την πλατεία, θα δείτε αρκετά καταστήματα - ακόμη και μεγάλο βιβλιοπωλείο - περασμένων δεκαετιών, κλειστά τώρα, και σε κακή εξωτερική εμφάνιση, δείγματα οικονομικής άνθισης κάποτε. Ο μοναδικός παππούλης, που βρέθηκε μες το απομεσήμερο στο καφενείο, έλεγε ότι κάποτε η Πωγωνιανή είχε πάνω από χίλιους κατοίκους ενώ τώρα έχουν μείνει λιγότεροι από τους μισούς. Παρατηρήστε τα ωραία πέτρινα αρχοντικά, άλλα σε άριστη κατάσταση, ενδεικτικό των προθέσεων των ιδιοκτητών να ξαναγυρίσουν, και άλλα τα οποία θέλουν άμεση συντήρηση αλλιώς θα καταρρεύσουν. Σε ένα θαυμάσια διατηρημένο πέτρινο κτήριο της κοινότητας, υπάρχει πλούσιο λαογραφικό μουσείο με εκθέματα από την περιοχή. Φορεσιές, Κεντήματα, Αγροτικά εργαλεία, Οικιακά σκεύη, Όπλα κλπ.

Η ώρα όμως περνά.... ως συνήθως γρήγορα, και φεύγοντας απο τον στριφογυριστό δρόμο προς το Δολό, φαίνεται ξανά το φαράγγι  του Κουβαρά με πολύ καλύτερη θέα αυτή τη φορά. Υπάρχει πινακίδα με ένδειξη προς τον νερόμυλο και το γεφύρι της Νονούλως⁽²⁾. Μην αντισταθείτε γιατί πράγματι, μετά από κατάβαση μέσα από έναν ξεροχείμαρο γεμάτο κέδρα φτάνετε στην κοίτη του ρέματος και στα καλοδιατηρημένα μνημεία του χώρου. Κτισμένα σε ανθρώπινο μέγεθος σε μια απόκρημνη πλαγιά του έτσι κι’ αλλιώς στενού φαραγγιού έχουν πάψει - προ πολλού - να εξυπηρετούν τις ανθρώπινες ανάγκες.

Η συναρπαστική όλο στροφές διαδρομή, οδηγεί στον Παλαιόπυργο απ’ όπου φαίνεται καθαρά η οροσειρά της Τύμφης και η πανώριες κορυφές Γκαμήλα και Αστράκα. Πιο σύντομα μέσω Βασιλικού, αρχίστε να αλλάζετε γρήγορα υψόμετρο στο βουνό Δούσκο σε έναν ασφαλτόδρομο που υψομετρικά κυμαίνεται από 1000 έως 1200 μέτρα με πανέμορφη θέα της Κόνιτσας. Καταπληκτική διαδρομή που σύντομα οδηγεί στο πνιγμένο στο πράσινο Μπουραζάνι, όπου υπάρχουν τοπικές σπεσιαλιτέ - ηπειρώτικες πίτες - και χώρος για σκηνές, ακριβώς απέναντι απο την  στρατιωτική γέφυρα. Αργά το απόγευμα η θέα αποζημιώνει τους απαιτητικούς με καταπληκτικό δειλινό, και ήχο από τα ποτάμια Σαραντάπορο, Βοϊδομάτη και Αώο που σε εκείνο το σημείο έχουν ενωθεί και με βουητό κατευθύνονται προς την Αλβανία για να χυθούν τελικά στην Αδριατική. 

Από το Μπουραζάνι ιδανική εξόρμηση είναι προς το μοναδικό στην Ελλάδα και τα Βαλκάνια πρότυπο περιβαλλοντικό πάρκο που ιδρύθηκε με σκοπό την παρατήρηση άγριων ζώων στο φυσικό τους περιβάλλον και στόχο την περιβαλλοντολογική εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση. Η οικογένεια Τάσσου και ο ειδικός κτηνίατρος Γιώργος Τάσσος έχουν πράγματι αφιερώσει όλον το χρόνο τους και την γη τους σε αυτό τον σκοπό. Μία προσεκτικά και κυρίως επιστημονικά περιφραγμένη έκταση 1200 στρεμμάτων, με προοπτική να αυξηθεί ακόμη κατά 850 στρέμματα, με εκπληκτικά πυκνή βλάστηση έχει αφιερωθεί σε πάνω από 500 άγρια ζώα και ειδικότερα σε έξι είδη (Ελάφια, Πλατόνια (υποείδος ελαφιού), Ζαρκάδια, Κρί - Κρί, Αγριογούρουνα, Αγριοπρόβατα). Οι εγκαταστάσεις στο Μπουραζάνι είναι οι μόνες στην χώρα που πράγματι έχουν τις υποδομές για να συνεχίσουν να αναπτύσσουν περιβαλλοντικό και οικολογικό τουρισμό μέσω της παρατήρησης της Άγριας ζωής, και της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης – ευαισθητοποίησης των επισκεπτών – μαθητών κ.λ.π. Σχεδόν δίπλα σας υπάρχουν: ένας διατηρημένος παλιός νερόμυλος & μια διπλή νεροτριβή ή δριστέλα που ακόμη πλένει τα βαριά κλινοσκεπάσματα, χαλιά, βελέντζες, φλοκάτες. Αυτά τα μνημεία έχουν ήδη ενταχθεί σε προγράμματα ανάδειξης και πολύ σύντομα θα δημιουργηθεί μέσα στους χώρους τους μουσείο υδροκίνησης. 

Μόλις 5 χλμ από το Μπουραζάνι βρίσκεται η Ιερά Βασιλική & Σταυροπηγιακή Μονή  Παναγίας Μολυβδοσκέπαστου. Η αγιογράφηση στο εσωτερικό του ναού είναι άριστης βυζαντινής τεχνοτροπίας, δυστυχώς αρκετά κατεστραμμένες από τον χρόνο και την υγρασία, που κάνει την εμφάνιση της σχεδόν σε όλους τους τοίχους αφήνοντας στο παραμικρό άγγιγμα το κλασικό μαύρισμα του δάχτυλου. Η ιστορία της μονής πρόσφατα περιελήφθη σε οδηγό βυζαντινών μνημείων του υπουργείου πολιτισμού με ένα καλαίσθητο φυλλάδιο. Από την μονή Μολυβδοσκέπαστου ο δρόμος οδηγεί στο ομώνυμο χωριό 22 χλμ συνολικά από την Κόνιτσα με πολλά βυζαντινά μνημεία, εργαστήριο - εκθετήριο παρασκευής τσίπουρου, μίνι μουσείο για το ίδιο θέμα, και το Ελληνικό παρατηρητήριο στην Θέση σημαία με τους ακρίτες φαντάρους μας δίπλα από την πανέμορφη εκκλησία των Αγ. Αποστόλων. Σε όλη την περιοχή που διασχίσατε, απο την Κόνιτσα έως αυτό το σημείο που αντικρίζετε απο ψηλά ολόκληρη την κοιλάδα, γράφτηκαν μερικές από τις ηρωικότερες και συγκινητικότερες σελίδες του Ελληνοιταλικού πολέμου.

Πολύ κοντά η πρώτη διασταύρωση - σε 3 χλμ - οδηγεί στον Πωγωνίσκο, το πιο απομακρυσμένο ακριτικό χωριό της επαρχίας Κόνιτσας. Στην απογραφή του 1940 φαίνεται να είχε 115 κατοίκους. Μετά τον πόλεμο δεν αναφέρεται καν στις απογραφές. Σπίτια πάντως υπάρχουν - για την ακρίβεια επισκευάζονται - και οι ντόπιοι μένουν εκεί όλο το καλοκαίρι. Πραγματικό ησυχαστήριο, προτείνεται ανεπιφύλακτα για ελεύθερη κατασκήνωση. 

Ολόκληρη η επαρχία Κόνιτσας - Πωγωνίου με την πολύτιμη ιστορία και τις διαδρομές της, αποτελεί τόπο απαράμιλλης φυσικής ομορφιάς, μοναδικό στολίδι για την Ήπειρο, και αξίζει πολύ περισσότερες επισκέψεις για να την γνωρίσετε. Στην δεύτερη εξόρμηση που υπάρχει θα ‘’δείτε’’  άλλα πανέμορφα μέρη.

Σημειώσεις:

⁽¹⁾ Στα Κτίσματα Πωγωνίου διδάχτηκε το Πολυφωνικό τραγούδι και δημιουργήθηκε το συγκρότημα ΤΕΡΙΡΕΜ το οποίο δυστυχώς για την μουσική μας παράδοση διαλύθηκε το 1992.

⁽²⁾ Η παράδοση αναφέρει για την Νονούλω ότι δουλειά της ήταν να μαζεύει καυσόξυλα από την γενέτειρά της το Δολό και να τα πουλάει απέναντι στην Πωγωνιανή. Για να πάει όμως εκεί έπρεπε να περάσει το ποτάμι. Όσο ήταν καλοκαίρι δεν υπήρχε πρόβλημα, τον χειμώνα όμως που γέμιζε νερό και φούσκωνε ήταν κάτι παραπάνω από επικίνδυνο το πέρασμα. Άλλη λύση δεν υπήρχε από την κατασκευή αυτού του μικρού γεφυριού. Έδωσε λοιπόν χρήματα στους μαστόρους από αυτά που μάζευε και το γεφύρι έγινε, και πήρε το όνομά της.

ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Ιδέα & υλοποίηση μορφής: Άγγελος Σινάνης

ΔΙΑΜΟΝΗ: στην Κόνιτσα απευθυνθείτε στις τουριστικές πληροφορίες του Δήμου 0655 22191, 23383, 23623, Fax 0655 24000 και μέσωInternet στο http : // www. konitsa - dimow.gr (e-mail) : Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε. Ξενώνες : στα Καβάσιλα 0655 23464, 23090, στο Κεράσοβο 0655 24215, στο Μπουραζάνι 0655 61320, 61283 (www. bourazani.gr), στο Φαράγγι 0655 22054 Ενοικιαζόμενα δωμάτια υπάρχουν στο Δελβινάκι, την Πωγωνιανή, και την Κάτω Μερόπη.

Καταφύγιο: το πιο κοντινό είναι το ‘’Μιτσικέλι’’ του Ε.Ο.Σ. Ιωαννίνων στα 1400 μ. Χωρητικότητα 28 άτομα, Ξυλόσομπα, Τζάκι, κουζίνα, υδροδότηση. Info : 0651 22138.

Κάμπινγκ: Κατασκηνώστε στον Πωγωνίσκο ή κάπου στο ποτάμι, κοντά στο Μπουραζάνι. Σε κάθε περίπτωση ρωτήστε, μια που η περιοχή ελέγχετε αυστηρά από την αστυνομία και τον στρατό λόγω Λαθρομεταναστών.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ: Paddler : Πεζοπορία, Διάσχιση φαραγγιού Αώου - Μονή Στομίου ή ακόμη και κατάβαση του Αώου με καγιάκ. Για πληροφορίες επικοινωνήστε με τον Νίκο Κυρίτση στο 0655 23777, 23977, Fax 0655 23777. Περιβαλλοντικό Πάρκο ‘’Μπουραζάνι’’ στο ομώνυμο χωριό, Πληροφορίες Οικογένεια Τάσσου 0655 61283, 61320 ή στο ( www. bourazani.gr ).

ΦΑΓΗΤΟ: Ψητές πέστροφες στο εστιατόριο του Γ. Σουρλούκα λίγο πριν την γέφυρα του Βοϊδομάτη στην Κλειδωνιά. Στο Κεράσοβο το παραδοσιακό καφενείο σερβίρει φοβερούς τοπικούς μεζέδες και τσίπουρο 0657 51625. Η περιοχή ξεχωρίζει με τις γνήσιες Ηπειρώτικες πίτες, και το μαγειρευτό κυνήγι στο Μπουραζάνι 0655 61320, Καφενείο & μεζέδες στο Μπουραζάνι 0655 61376, Φαράγγι 0655 22054.

ΑΧΡΕΙΑΣΤΑ: Δήμος Κόνιτσας : 0655 22191, Δήμος Δελβινακίου : 0657 22204, Κοινότητα Πωγωνιανής : 0657 31227 Αστυνομία : 0655 22202, Α’ Βοήθειες : 23111, 22222, Συνεργεία : Μωυσίδης Νίκος / 3^ης Ιανουαρίου /  0655 22753, Τούσιας Θωμάς 0655 22904. Βουλκανιζατέρ : Αντωνίου Ευάγγελος / Κιλελέρ 1 / 0655 23081, Βαγενάς Σωτήρης 0655 22818. Τα συνεργεία & τα βουλκανιζατέρ που εντοπίσθηκαν είναι για αυτοκίνητα.

ΠΡΟΣΒΑΣΗ: Αθήνα - Κόνιτσα μέσω Αντιρρίου Ε - 951 - Ε - 90 συνολικά 497 χλμ έως Κόνιτσα + 12 χλμ για Μπουραζάνι. Θεσσαλονίκη - Κόνιτσα μέσω Καστανιάς Ε - 75 - Ε - 90 σύνολον 283 έως Κόνιτσα + 12 για Μπουραζάνι.

ΒΕΝΖΙΝΑΔΙΚΑ: Στην Κόνιτσα όλες οι εταιρείες, Καλπάκι BP, SHEL,, Κεφαλόβρυσο ΑVIN, Παρακάλαμος BP, Μάζι ΑVIN.

ΧΑΡΤΕΣ: Οι πιο ακριβείς είναι της Γ.Υ.Σ. Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού, Πεδίον Άρεως/ 01-8842811. Αγοράστε 2 φύλλα 1: 250.000, Κοζάνη, Ιωάννινα. Επίσης ο πολύ καλός Νο 20 ‘’Νομός Ιωαννίνων’’ έκδοσης τουριστικού οδηγού Ελλάδος : Κολοκοτρώνη 11 / Αθήνα 01 3222573, 3235241. Θεσσαλονίκη Βενιζέλου 3 / 031 223063, 270373.

ΛΕΣΧΕΣ ΜΟΤΟΣΥΚΛΕΤΑΣ: Στην περιοχή δεν έχει δραστηριοποιηθεί κάποια λέσχη. Πληροφορίες όμως για το ταξίδι σας όλο το χρόνο βρίσκετε στους ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΕΡΙΗΓΗΤΕΣ - Σύλλογος Μοτοσικλετιστών - Ελάτη Τρικάλων  - 42032 - Πύλη, Τηλ - Fax: 0434 71826.