ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ (2889 λέξεις)

ΓΡΕΒΕΝΑ – Τα Πέτρινα παραδοσιακά Γεφύρια

Κείμενο - Διαφάνειες: Άγγελος Σινάνης © Φεβρουάριος 2000

Δυτική Μακεδονία, Μακεδονική γη, αυτή η Ελληνική περιφέρεια με τις απέραντες δασοσυστάδες, τα ψηλά βουνά, τις γαλήνιες λίμνες, τους καταρράκτες με τα άφθονα νερά, τον καθαρό αέρα, και την θαυμαστή άγρια φύση με όλες τις ξεχασμένες μυρουδιές να πλανώνται στο αμόλυντο περιβάλλον, περιμένει τον επισκέπτη, περιηγητή να γνωρίσει όσα απλόχερα η φύση χάρισε στα Γρεβενά. Σήμερα οι δοκιμασμένοι από τους σεισμούς του 1995 άνθρωποι έχουν βρει τους ρυθμούς τους και μέσα από μια πρωτοφανή ανάπτυξη σας περιμένουν όπως πρώτα, να σας φιλοξενήσουν.  

Ο Νομός Γρεβενών, από τους νεώτερους νομούς της χώρας, δημιουργήθηκε το 1964, χαρακτηρίζεται γεωργοκτηνοτροφικός από πλευράς απασχόλησης του ενεργού πληθυσμού. Όμως τα τελευταία χρόνια, όλο και περισσότεροι ασχολούνται με τον τουρισμό φτιάχνοντας πανέμορφους παραδοσιακούς ξενώνες, ανοίγοντας παλιά δασωμένα και ξεχασμένα μονοπάτια για πεζοπορία. Ο τουρισμός δράσης έχει βρει στα Γρεβενά μια πραγματικά ανέγγιχτη περιοχή για να αναπτυχθεί. Όμορφα, ήσυχα χωριά πνιγμένα από έλατα, ρόμπολα, πεύκα, συνεχίζουν την παράδοση ζώντας στους δικούς τους ρυθμούς.

Η Πίνδος είναι η μεγαλύτερη οροσειρά της Ελλάδος σχηματίζοντας το σκελετό της Ηπειρωτικής χώρας. Τα δυτικά των Γρεβενών εφάπτονται με τέσσερα εκπληκτικά ορεινά συγκροτήματα: Σμόλικα 2637μ, Βασιλίτσα 2241μ, Λύγκου 2177μ, Ζυγού 1820μ, κάνουν αξέχαστες όλες τις διαδρομές μαγεύοντας ιδιαίτερα όσους πεζοπορούν ή οδηγούν μοτοσυκλέτα & 4*4. Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η Ζεστή Κοιλάδα, περισσότερο γνωστή από το βλάχικο τοπωνύμιο Βάλια Κάλντα. Με περιφέρεια 67 τ.χ. και με πυρήνα 33 τ.χ. με τις 3 μόνιμες λίμνες 2 στην φλέγκα,1 στο Αυγό, αποτελεί την καλύτερη δικαιολογία για επίσκεψη και πεζοπορία στην περιοχή. Πρόσβαση υπάρχει από το χωριό Περιβόλι και Μηλιά. Αυτός ο επίγειος παράδεισος από οξιές, μαυρόπευκα, σπάνια για τη χώρα μας χλωρίδα, πανίδα, δικαίως θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους βιότοπους στην χώρα μας, και γι’ αυτό άλλωστε ανακηρύχθηκε Εθνικός Δρυμός το 1966.

Περίπου 20χλμ από την πόλη των Γρεβενών βρίσκεται το Κηπουριό. Στην διαδρομή συναντάτε τον Βενέτικο ποταμό οι πηγές του οποίου βρίσκονται στις βόρειες πλαγιές της Πίνδου. Το ποτάμι είναι γνωστό για τις απίθανες καταβάσεις με καγιάκ που οργανώνει το γραφείο Οικοτουρισμού Γρεβενών. Περισσότεροι από επτά παραπόταμοι και ρέματα σχηματίζουν  τον κύριο ρου του ποταμού και ενώνονται στο ύψος του ‘’Σπανού’’, κοντά στο Κηπουριό.

Το πρώτο από τα ρέματα ξεκινά από το βορειότερο σημείο της Πίνδου και περνά μέσα από το Δοτσικό, από τα λίγα χωριά του ορεινού όγκου, που διατηρεί αναλλοίωτη την παραδοσιακή αρχιτεκτονική του με αποκορύφωμα, το τοξωτό πέτρινο γεφύρι στην μέση του οικισμού. Συνεχίζοντας την διαδρομή του ο Βενέτικος, κοντά στο χωριό Ζιάκας και μέχρι την επόμενη διακλάδωση, συναντά τρία στην σειρά πέτρινα γεφύρια, του Ζιάκα, του Κατσογιάννη, και τις Λιάτισσας, και ένα μικρό φαράγγι. Εκεί τροφοδοτεί ένα ‘’σύστημα’’ παλιών νερόμυλων και νεροτριβών ιδιαίτερα εντυπωσιακό και αριστοτεχνικά - για την εποχή του - κατασκευασμένο. 

Ένα άλλο τμήμα, που για πολλούς είναι το πιο μαγευτικό, σε όλη την διαδρομή του ποταμού είναι κοντά στο χωριό Κηπουριό. Εκεί πάνω, στα ερείπια διπλής γέφυρας είναι κτισμένο το πεντάτοξο γεφύρι του Σπανού, που έκτισε ο Μουσταφά Αγάς από το Αργυρόκαστρο. Το γεφύρι εκείνη την εποχή ήταν θείο δώρο για τους τσελιγγάδες της Πίνδου, πού αντιμετώπιζαν χίλιους δυο κινδύνους όταν μετακινούσαν τα κοπάδια των προβάτων, και με κίνδυνο της ζωής τους διέσχιζαν τον Βενέτικο. Το γεφύρι βρίσκεται σε λειτουργία από το 1846 που κτίστηκε, εξυπηρετώντας τα χωριά Κηπουριό, Λαγκαδιά, Βελόνι, Ζιάκας, Κοσμάτι, ακόμη και σήμερα! 

Λίγο πιο κάτω το Τρίτοξο γεφύρι του Σταυροποτάμου. Στον γυρισμό ακολουθώντας τις πινακίδες - Μοναχίτι -Τρικώμου - σύνολο 16χλμ βρίσκετε το πετρόχτιστο γεφύρι του Αζίζ Αγά που θεωρείται αυτό με την μεγαλύτερη μέση καμάρα στην Ελλάδα, και το γεφύρι στα Καγγέλια. Το μονοπάτι που οδηγεί στα ‘’Καγγέλια’’ είναι βατό το καλοκαίρι, όμως με τις πρώτες χειμωνιάτικες βροχές μετατρέπεται σε λασπόδρομο με παχιά και κολλώδη λάσπη. Χωρίς ελαφρύ εντουράκι μην το σκεφθείτε καν. Εξ’ άλλου το γεφύρι δεν είναι μακριά. Περπατήστε και λίγο! Στα βατά μονοπάτια που ενώνουν το Κηπουριό με το Μοναχίτι είναι σημεία παρατήρησης - ίσως μόνο από ίχνη - μεγάλων θηλαστικών, Αρκούδας, Λύκου, Ζαρκαδιού, Αγριόγατου. 

Μια απολαυστική διαδρομή σας φέρνει στο Σπήλαιο, ένα χωριό- αποκάλυψη, στα μάτια του επισκέπτη  κτισμένο στον ορεινό όγκο του Όρλιακα όπου σχηματίζεται το εκπληκτικής ομορφιάς ομώνυμο φαράγγι. Στο χωριό υπάρχει ένα από τα πολλά θρησκευτικά μνημεία του Νομού, η Κοίμηση της Θεοτόκου (1570). Για να φτάσετε στο εκπληκτικό φαράγγι, ξεκινήστε από την πλατεία του χωριού, ακολουθώντας το δρόμο προς την εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης και με κατεύθυνση αριστερά, σύνολο 7 χλμ, σε μια παραδεισένια κατηφορική διαδρομή κατεβείτε στο ποτάμι όπου εμπρός από την είσοδο του φαραγγιού δεσπόζει το πέτρινο γεφύρι της Πορτίτσας. Τα παλιά χρόνια συνέδεε τα χωριά Σπήλαιο και Μοναχίτι, όμως ακόμα και στις μέρες μας  εξυπηρετεί τις ανάγκες των κατοίκων – ειδικά των βοσκών που έχουν ακόμα κοπάδια και περνάνε από το ένα μέρος του ποταμού στο άλλο. Οι παλιότεροι κάτοικοι θυμούνται πόσο απόκρημνο και ψηλό σημείο ήταν κτισμένο το γεφύρι. Στις μέρες μας οι συνεχείς προσχώσεις του ποταμού από φερτές ύλες, το κάνουν να φαίνεται μικρό. Αν όμως τριπλασιάσετε (όπως λένε οι ντόπιοι) το ύψος του σίγουρα θα ήταν πιο επιβλητικό.

Πανέμορφο χωριό είναι οι Φιλιππαίοι και η πολυτραγουδισμένη Σαμαρίνα σε υψόμετρο 1450μ. (το μεγαλύτερο σε υψόμετρο κατοικημένο χωριό στην επικράτεια) μόνο για το καλοκαίρι όμως, μια που τους χειμωνιάτικους μήνες εγκαταλείπεται απ’ τους κατοίκους της. Στην καρδιά του ορεινού συγκροτήματος της Πίνδου 47χλμ από τα Γρεβενά, μέσα από μια καταπληκτική ασφάλτινη πλέον διαδρομή, που περνά από την Σμίξη ο απαιτητικός επισκέπτης φτάνει στο γνωστό πλέον χιονοδρομικό κέντρο Βασιλίτσα που η κορυφή της αγγίζει τα 2.249μ. Ένας τόπος παράδεισος, τόσο για την εκπληκτική θέα, όσο και για την οργανωτική δομή και του καταφυγίου και του σαλέ. 

Σινιάτσικο, Τύμφη, Σμόλικας, Γράμμος και Όλυμπος! είναι οι κορυφές που αντικρίζει κανείς φτάνοντας με τους χιονοδρομικούς αναβατήρες - Λισιόρο - Γαλανή 991μ, ο πρώτος και στη συνέχεια άλλα 915μ ο δεύτερος. Οι δραστηριότητες εδώ είναι από περιήγηση και φωτογράφηση του χώρου, έως ορειβασία, σκι, και αναρρίχηση. Στο σαλέ και στο καταφύγιο μπορείτε να διανυκτερεύσετε σαλέ δοκιμάζοντας ντόπιες τοπικές σπεσιαλιτέ, και φυσικά άγιο τσιπουράκι. 

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΠΕΤΡΙΝΑ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΓΕΦΥΡΙΑ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΓΡΕΒΕΝΩΝ

1.     Πέτρινο Γεφύρι Αζίζ – Αγά: Κτίσθηκε το 1727 με χρηματοδότηση του Αζίζ – Αγά, και είναι το μεγαλύτερο σε ύψος γεφύρι στην Μακεδονία. Με τις τρεις καμάρες του και τα δύο μικρά ανακουφιστικά ανοίγματα γεφυρώνει τον ποταμό Βενέτικο, και αποτελούσε βασικό εμπορικό πέρασμα από την Ήπειρο στην Δυτική Μακεδονία και αντίστροφα. Δεν υπάρχει κτητορική επιγραφή. Βρίσκεται λίγο πριν από το Τρίκωμο αριστερά, στο τέλος του χωματόδρομου.

2.     Πέτρινο Γεφύρι Δοτσικού: Κτίσθηκε γύρω στο 1870 – 1880, γεφυρώνοντας με το μοναδικό του τόξο, τον Βενέτικο ή Βελονιά που διασχίζει το χωριό. Είναι το μοναδικό στον Νομό Γρεβενών μέσα σε οικισμό και χρησιμοποιείται ακόμα. Δεν υπάρχει κτητορική επιγραφή. Βρίσκεται στο χωριό Δοτσικό και φροντίστε όταν πάτε να κάνετε την ωραία διαδρομή που περνάει από την πανέμορφη Καλλονή.

3.     Γεφύρι στο Ελευθεροχώρι:  Το γεφύρι του Ελευθεροχωρίου έπεσε το 1947 και το μόνο που σώζεται δίπλα στην καινούργια γέφυρα είναι τα ερείπια από τα βάθρα του. Αναφέρεται, αφού η παράδοση το θέλει να πέρασε από πάνω του ο Μέγας Αλέξανδρος. 

4.     Πέτρινο Γεφύρι Ζιάκα: Κτίσθηκε στα τέλη του 1800 με χρηματοδότηση κάποιου Τούρκου. Είναι δίτοξο με δύο ανακουφιστικά ανοίγματα και γεφυρώνει τον Βενέτικο ή Βελονιά. Το μεγάλο του τόξο έχει τέλειο κυκλικό σχήμα. Εξυπηρετούσε την επικοινωνία των χωριών Μαυρανέοι & Μαυρονόρος με τον Ζιάκα. Δεν υπάρχει κτητορική επιγραφή. Βρίσκεται στον δρόμο προς το χωριό Ζιάκας δίπλα από την καινούργια γέφυρα. 

5.     Πέτρινο Γεφύρι Καγκέλια: Άγνωστη χρονολογία κατασκευής, πιθανολογείται ο 19^ος Αι.  Λέγεται και της Καστανιάς. Είναι δίτοξο, με ασύμμετρες καμάρες γεφυρώνοντας τον Βενέτικο ποταμό και εξυπηρετούσε τα χωριά Μοναχίτι και Τρίκωμο. Δεν υπάρχει κτητορική επιγραφή. Βρίσκεται στον κατηφορικό χωματόδρομο λίγο πριν την νέα γέφυρα που ενώνει το Τρίκωμο με το Μοναχίτι αριστερά. Το μονοπάτι που οδηγεί στα ‘’Καγγέλια’’ είναι βατό το καλοκαίρι, όμως με τις πρώτες χειμωνιάτικες βροχές μετατρέπεται σε λασπόδρομο με παχιά και κολλώδη λάσπη.

6.     Πέτρινο Γεφύρι Κάστρου: Άγνωστη χρονολογία κατασκευής, πιθανολογείται το πρώτο μισό του 19^ου Αι. Το μοναδικό του τόξο, με το τέλειο κυκλικό σχήμα, γεφυρώνει το Γρεβενίτικο ποτάμι ενώ παλιότερα, εξυπηρετούσε την επικοινωνία των χωριώνΜέγαρο και Κάστρο μεταξύ τους, αλλά και με τα Γρεβενά. Δεν υπάρχει κτητορική επιγραφή και πρόσφατα (Οκτώβριος 99’ ) του γινόταν συντήρηση. Βρίσκεται κάτω από το χωριό Κάστρο όμως η πολύ απότομη κατηφορική πλαγιά θέλει καλά φρένα ή πόδια για περπάτημα. Πιο ομαλή πρόσβαση υπάρχει πριν το χωριό Μέγαρο, ακριβώς στην νέα γέφυρα δεξιά, και σε 3 χλμ στο εικονοστάσι πάλι δεξιά. 

7.     Πέτρινο Γεφύρι της Μαέρης: Κτίσθηκε το 1909. Λέγεται και Δασύλλιου  ή Παλιομάγερου επειδή γεφυρώνει τον ποταμό Παλιομάερο. Σώζεται το συμφωνητικό κατασκευής του. Είναι Μονότοξο με εύκολη πρόσβαση αφού βρίσκεται στον κεντρικό ασφαλτόδρομο που ενώνει το χωριό Κυπαρίσσι με το Δασύλλιο. 

8.     Πέτρινο Γεφύρι στο Μύλο Σπηλαίου:  Άγνωστη χρονολογία κατασκευής, πιθανολογείται το πρώτο μισό του 19^ου Αι. Λέγεται και Κατσουγιάννηκαι Αγίου Αθανασίου. Ήταν Τρίτοξο όμως σήμερα το ένα του τόξο είναι πλάκα με σκυρόδεμα. Γεφυρώνει τον Βενέτικο, και εξυπηρετούσε την επικοινωνία του χωριού Σπήλαιο με τους Μαυραναίους και τα Γρεβενά. Δεν υπάρχει κτητορική επιγραφή. Βρίσκεται αριστερά στον κατηφορικό χωματόδρομο ανάμεσα από τα χωριά Ζιάκας και Σπήλαιο. Το μονοπάτι που οδηγεί στο γεφύρι είναι βατό το καλοκαίρι, όμως με τις πρώτες χειμωνιάτικες βροχές μετατρέπεται σε λασπόδρομο με παχιά και κολλώδη λάσπη. Στην έξοδο του γεφυριού δεξιά από την τσιμεντένια πλάκα υπάρχει ψηλός βράχος που γλιστράει. Προσοχή το Κάρτερ ή φροντίστε τουλάχιστον να είναι γερή η ποδιά.

9.     Πέτρινο Γεφύρι Λιάτισσας : Άγνωστη χρονολογία κατασκευής. Λέγεται και ‘’το πήδημα του κλέφτη’’ Είναι μικρό Μονότοξο με τέλειο κυκλικό σχήμα, και γεφυρώνει τον Βενέτικο. Παλιότερα εξυπηρετούσε την επικοινωνία του Σπηλαίου, με τον Σταυρό το Κοσμάτι και τα Γρεβενά. Δεν υπάρχει κτητορική επιγραφή. Βρίσκεται αριστερά στον κατηφορικό χωματόδρομο ανάμεσα από τα χωριά Ζιάκας και Σπήλαιο. Πρόκειται για τον ίδιο δρόμο που οδηγεί ‘’στον μύλο Σπηλαίου’’  σε ένα απότομο δεξί πέταλο, σταματάτε και πάτε αριστερά με τα πόδια 400 μέτρα.

10.  Πέτρινο Γεφύρι Ματσαγκάνη : Κτίσθηκε πριν το 1850. Είναι μικρό Μονότοξο και γεφυρώνει το μικρό ρέμα Κυρακαλή. Παλιότερα εξυπηρετούσε τους κατοίκους της Μηλιάς και της Κρανιάς με τα Γρεβενά. Δεν υπάρχει κτητορική επιγραφή. Βρίσκεται δεξιά στον κεντρικό ασφαλτόδρομο λίγο πριν την Κρανιά. Επισκευάστηκε την περίοδο 1987 – 1990.

11.  Πέτρινο Γεφύρι Νιδρούζι : Άγνωστη χρονολογία κατασκευής, πιθανολογείται το δεύτερο μισό του 19^ου Αι. Είναι μικρό Μονότοξο και γεφυρώνει τον Βενέτικο. Εξυπηρετούσε την επικοινωνία Πρόσβορου και Αλατόπετρας με Καληράχη και Αναβρυτά και από εκεί στα Γρεβενά. Δεν υπάρχει κτητορική επιγραφή. Βρίσκεται στον δασικό δρόμο που ενώνει το Πρόσβορο με την Αλατόπετρα.

12.  Πέτρινο Γεφύρι Παπατάκη : Άγνωστη χρονολογία κατασκευής, ο τεχνίτης που το κατασκεύασε λεγόταν Γεώργιος Λάζος (1867 – 1933). Σώζεται μόνο το ένα τόξο του από τα δύο που πιθανολογείται ότι είχε. Εξυπηρετούσε το χωριό Κυπαρίσσι  στην επικοινωνία του με τον Άγιο Κοσμά και τα Γρεβενά. Βρίσκεται στον κεντρικό δρόμο που ενώνει τα δύο χωριά δεξιά στην καινούργια γέφυρα.

13.  Πέτρινο Γεφύρι Πασά : Κτίσθηκε το 1690. Το γεφύρι του Πασά είναι από τα παλιότερα, αν όχι το παλιότερο της Δ. Μακεδονίας Γεφύρωνε με τα έξι τόξα του τον ποταμό Αλιάκμονα και εξυπηρετούσε την επικοινωνία Γρεβενών – Ηπείρου - Βορειοδυτικής Θεσσαλίας από τα δυτικά, και Σιάτιστα - Κοζάνη και από εκεί στους μεγάλους ευρωπαϊκούς δρόμους.  Ανατινάχθηκε από τους Άγγλους το 1941, και σήμερα σώζονται τα επτά βάθρα του και το μικρότερο τόξο του. Βρίσκεται από Γρεβενά προς Κοζάνη, λίγο πριν την καινούργια γέφυρα του Αλιάκμονα δεξιά, εκεί που γίνονται τα έργα για την Εγνατία.

14.  Πέτρινο Γεφύρι Πορτίτσας : Πιθανολογείται ότι κτίσθηκε ανάμεσα στα έτη 1830 – 1850. Είναι δίτοξο με ένα ανακουφιστικό άνοιγμα και γεφυρώνει τον Βενέτικο ποταμό στην αρχή του φαραγγιού εξυπηρετώντας και σήμερα τους κατοίκους από το κοντινό Μοναχίτι και Σπήλαιο. Δεν υπάρχει κτητορική επιγραφή. Βρίσκεται φεύγοντας από το Σπήλαιο προς το ξωκλήσι της Αγίας Αικατερίνης, αριστερά στην κατηφορική διαδρομή βγαίνετε στο ποτάμι όπου το βλέπετε εμπρός από την είσοδο του φαραγγιού, σύνολο 7 χλμ.

15.  Πέτρινο Γεφύρι Τσακνοχωρίου : Χωρίς να προσδιορίζεται ακριβώς η κτίση του είναι βέβαιο από γραπτές μαρτυρίες ότι προϋπήρχε του 1886. Είναι τετράτοξο με ένα ανακουφιστικό άνοιγμα, και γεφυρώνει τον ποταμό Πραμόριτσα απ’ όπου και η δεύτερη ονομασία του. Η ονομασία Τσακνοχώρι προέρχεται από την παλιά ονομασία του Ανθοχωρίου απ’ όπου έχει κυρίως πρόσβαση. Εξυπηρετούσε την επικοινωνία Τσοτύλι – Κοζάνη – Γρεβενά. Δεν υπάρχει κτητορική επιγραφή. Βρίσκεται λίγο έξω από το Ανθοχώρι στον χωματόδρομο δεξιά προς το χωριό Κληματάκι. 

16.  Πέτρινο Γεφύρι Σπανού : Ηκτητορική επιγραφή αναφέρει το 1846 σαν έτος κατασκευής. Η χρηματοδότηση ήταν του Μουσταφά Αγά ή Σπανού. Είναι το μεγαλύτερο γεφύρι της Μακεδονίας με πέντε τόξα και τρία ανακουφιστικά ανοίγματα που γεφυρώνουν τον Βενέτικο. Εξυπηρετούσε τα χωριά Κοσμάτι και Πηγαδίτσα, κυρίως όμως τις ανάγκες μετακίνησης κοπαδιών, επικοινωνίας, εμπορίου της Βόρειας Πίνδου με τη Θεσσαλία. Βρίσκεται στον κεντρικό ασφαλτόδρομο Γρεβενών – Κηπουριού – Κρανιάς.

17.  Πέτρινο Γεφύρι Σταμπέκη : Άγνωστη χρονολογία κατασκευής. Είναι μικρό Μονότοξο, και εξυπηρετούσε την Κρανιά με το Μικρολίβαδο. Δεν υπάρχει κτητορική επιγραφή και βρίσκεται δεξιά στον κεντρικό ασφαλτόδρομο Κρανιάς – Μηλιάς Μετσόβου. Επισκευάστηκε την περίοδο 1987 – 1990.

18.  Πέτρινο Γεφύρι Σταυροποτάμου : Πιθανολογείται ότι κτίσθηκε στα μέσα του 19^ου Αι. οπωσδήποτε πριν του 1880. Είναι τετράτοξο με ένα ανακουφιστικό άνοιγμα και γεφυρώνει τον Σταυροπόταμο (Σιτοβίτικο) 100 μέτρα πριν την ένωσή του με τον Βενέτικο. Εξυπηρετούσε το Κηπουριό με τα Γρεβενά αλλά αποτελούσε και τμήμα της οδού που ένωνε την Ήπειρο με τα Γρεβενά μέσω Μετσόβου. Βρίσκεται στον κεντρικό ασφαλτόδρομο Γρεβενών – Κηπουριού – Κρανιάς, λίγο μετά το γεφύρι του Σπανού.

Τα 18 παραδοσιακά πέτρινα γεφύρια – είναι, σε γενικές γραμμές, τα μεγαλύτερα και εντυπωσιακότερα της Μακεδονίας. Έχουν κηρυχθεί ιστορικά διατηρητέα μνημεία από την 11^η εφορεία Βυζαντινών μνημείων της Βέροιας, μετά από ενέργειες της Νομαρχίας Γρεβενών, το 1995. Αυτά τα θαυμάσια αρχιτεκτονικά μνημεία του Νομού, που βρίσκονται πάνω στους λιθόστρωτους δρόμους – μονοπάτια - πού συνέδεαν τα χωριά, αλλά και τη Μακεδονία με την Ήπειρο, όσο και οι νέες σχετικά δραστηριότητες των επισκεπτών - σκι στην Βασιλίτσα, παρατήρηση πουλιών στο Σπήλαιο και στο Φαράγγι του Τσούργιακα και Όρλιακα, όπως και στην Σμίξη, συνθέτουν μια εκπληκτική εικόνα για τις δραστηριότητες που μπορεί να αναπτύξει ο επισκέπτης.

Σημαντικό για την νεότερη ιστορία του τόπου, ιδιαίτερα του Νομού Γρεβενών, είναι η έκδοση ενός βιβλίου για την συμβολή και τις θυσίες στον κοινό απελευθερωτικό αγώνα 1940-1949. Συγγραφέας ο Κος Χρήστος Θεοδωρόπουλος και τίτλος \ Αγώνες και Θυσίες της περιοχής Γρεβενών. Εκδόσεις - ΙΔΜΩΝ - Αθήνα - 1995.

ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Ιδέα & υλοποίηση μορφής: Άγγελος Σινάνης

ΔΙΑΜΟΝΗ: ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ πρόθεμα 0462 Γρεβενά: ‘’Μηλιώνης’’ 28190, 84092, 23223, ‘’Αίγλη’’ 85019, Μητρόπολη 28085, 23251 – 2, Αχίλλειον 2^ο χλμ Γρεβενών - Κοζάνης 0462 85600, Δεσκάτη ‘’Μακεδονία’’ 0493 31288, ΞΕΝΩΝΕΣ: Αβδέλλα: Γιάτσος Παναγιώτης 81433, Αλατόπετρα: Καραγιάννης Στέλιος  81022, Γούλας Λευτέρης 81015, Ζιάκας: Μπαïνέτας Γιώργος 81772, Κοσμάτι: Πρίντζα Δέσποινα 83271, 22929, Μέγαρο: Μερόπης Λιάκου 73286,  Χρυσάνθης Κακαρίκα 73229, Μεσολούρι: Κανιά Παναγιώτα 81117, 84185, Μοναχίτι Καραγιάννης Λάμπρος 82000, 80000, Πανόραμα: Μπαρλαγιάννης Δημήτριος 81239, Περιβόλι: 22102, Πολυνέρι: Αναστασίας Δίπλα 81347, 81427, Λέτσιος Χρήστος 81361, Άρκτος 82618, 9, Σαμαρίνα: Μπασδέκη Ρένα 95321, 28210, Παρλίτσης Ιωάννης 95279, Ξενώνας Γιώτα Δημήτρη 95242, Τσακνάκης Ιωάννης 95276, Σμίξη: Δάδαλης Στέλιος 85145, Σακελλαρίου Ελευθερία 85157, Αφοί Σακελαρίου 82193, Κωνσταντίνα Φλώρου 85172, Σλάλομ 031 205949, Κωστούλης Θεοχάρης 85230, Δάσκαλου Αρετή 85219, Σπήλαιο: Μίχου Στέργιος 82333, Φιλιππαίοι: Άφοι Μότσιου 85333, Μπακόλα Ευρυδίκη 85339, 93379, 24451, Σαλέ Βασιλίτσας: 84100, Καταφύγιο: ΧΟΣ Γρεβενών 28602,

Κάμπινγκ: Μελλοντικά η Νομαρχία θα δημιουργήσει χώρο κατασκήνωσης. Εσείς στήστε προσεκτικά στο βουνό, και φεύγοντας μην αφήσετε σκουπίδια.

ΠΡΟΣΒΑΣΗ: Από Αθήνα- Ε-75 έως Λαμία και μετά Ε-65, έως Τρίκαλα, και Ε-92 έως την διασταύρωση με το ‘’χάνι Μουργκάνι μετά την Καλαμπάκα, που αρχίζει ο επαρχιακός Νο 15, σύνολον 410 χλμ. Από Θεσσαλονίκη - Ε-75 έως την διασταύρωση προς Βέροια. Συνεχίστε από τους επαρχιακούς Νο 4 έως Κοζάνη και Νο 20 έως έξω από Σιάτιστα. Η διασταύρωση με τον Νο 15 οδηγεί στα Γρεβενά μετά από συνολικά 182 χλμ.  

ΦΑΓΗΤΟ: Τοπικά νόστιμα, με εξαιρετικήποιότητα ψητά, κοκορέτσι, φτιαγμένα με μεράκι κάνουν κάθε γεύμα αξέχαστο, είτε στις ταβέρνες των Γρεβενών, είτε στις παραδοσιακές ψησταριές των γύρω χωριών. Στο χωριό Μηλιά δοκιμάστε τοπικό τσιπουράκι, και νόστιμο ‘’κεμπάπ’’ στο καφενεδάκι της πλατείας. Στο Σπήλαιο για μεζέ και τσίπουρο στο καφενείο του Χαρίλαου Νίτσιου. Ονομαστές είναι οι ταβέρνες της πλατείας Αιμιλιανού στην πόλη των Γρεβενών ‘’Τάκας’’ & ‘’Γκέκας’’. Δοκιμάστε το τοπικό μαλακό τυρί ‘’ανεβατό’’, και την κόκκινη πιπεριά Φλωρίνης.

ΑΧΡΕΙΑΣΤΑ: πρόθεμα 0462 Δήμος Γρεβενών 22402, Αστυνομία - Τροχαία 22766, Α’ βοήθειες 22222, 22464. ΚΤΕΛ  22242, 01 5126833.Συνεργεία - Βουλκανιζατέρ Δημήτρης Τρύφος 83060, Αφοί Παυλίδη 24392.

ΧΡΗΣΙΜΑ: Γραφείο Οικοτουρισμού Γρεβενών, Απόστολος Διανέλος, Αγίου Αχίλλειου 77, 0462 85032.

ΒΕΝΖΙΝΑΔΙΚΑ: Στο κέντρο της πόλης 4 και στα περίχωρα-χωριά 5. SHELL, MOBIL, TEXACO, EKO.   

ΧΑΡΤΕΣ:Ο καλύτερος είναι της Τ.Ε.Δ.Κ. Γρεβενών 0462 22197, 22969. Τον χάρτη τουριστικών διαδρομών Νομού Γρεβενών σε κλίμακα 1:130.000. έφτιαξε για λογαριασμό της Νομαρχίας η ΑΝΑΒΑΣΗ. Είναι ότι καλύτερο μπορείτε να προμηθευτείτε. Στέλνετε και με αντικαταβολή από το ‘’λίκνο’’ Ελάτη Τρικάλων 0434 71826. Οι πιο ακριβείς για πεζοπόρους ή ορειβάτες είναι της Γ.Υ.Σ. Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού, Πεδίον Άρεως / 01 8842811. Αγοράστε 2 φύλλα 1:100.000, Γρεβενά-Κόνιτσα.

ΛΕΣΧΗ ΜΟΤΟΣΙΚΛΕΤΑΣ: Μ.Ο.Γ. Μοτοσυκλετιστικός όμιλος Γρεβενών: Λυκούργου 10 Τηλ & Fax 80436.

Περισσότερες πληροφορίες για τα Γρεβενά (τα πέτρινα γεφύρια) αντλήστε από την ενδεικτική Βιβλιογραφία – Αρθρογραφία: 

Ηπειρώτικα Γεφύρια / Σπύρος Μαντάς / Λαϊκό Πολύπτυχο – Τεχνικές Εκδόσεις Α.Ε. / Αθήνα 1984.
Το γεφύρι  και ο Ηπειρώτης / Σπύρος Μαντάς / Λαϊκό Πολύπτυχο – Τεχνικές Εκδόσεις Α.Ε. / Αθήνα 1987.
Το Οδικό δίκτυο την εποχή του Αλή Πασά / Γ. Μακρής - Σ. Παπαγεωργίου /  Αγροτική Τράπεζα / Αθήνα 1990.
Μακεδονικά Γεφύρια / Γεώργιος Τσότσος / University Studio Press / Θεσσαλονίκη 1997.
Αναλυτικός Οδικός Χάρτης Γρεβενών /  Τ.Ε.Δ.Κ. - ΑΝΑΒΑΣΗ /Γρεβενά 1997.