ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ (4327 λέξεις)

ΚΑΒΑΛΑ – ΟΡΟΣ ΠΑΓΓΑΙΟ ΚΑΙ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ 

Κείμενο - Διαφάνειες: Άγγελος Σινάνης e – mail: '); document.write(addy3731); document.write('<\/a>'); //-->\n Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε. "> Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

© Μάρτιος 2001 

Στην συνέχεια της Ε.Ο. Θεσσαλονίκης – Καβάλας αμέσως μετά την Αμφίπολη προσεγγίζουμε την Καβάλα όχι από τον γνωστό νέο παραλιακό αλλά από τον ‘’παλιό’’ καλό δρόμο μέσω Ελευθερούπολης, που εισέρχεστε από την διασταύρωση που υπάρχει στην παραλία Οφρυνίου. 

Εκεί στην σκιά του Παγγαίου η Αμφίπολη (δες Δράμα και διαδρομές), και δεκάδες γραφικά ιστορικά χωριά, σπουδαία μοναστήρια γνωστά περισσότερο στους περιηγητές της βόρειας Ελλάδας. Ο επιβλητικός αυτός Ορεινός Όγκος είναι γνωστός με το όνομα Παγγαίο, από την αρχαιότητα, και έχει μνημονευτεί, περισσότερο από κάθε άλλο από τους αρχαίους συγγραφείς, συνδεμένο όπως ήταν με τις γεμάτες θρύλους και παραδόσεις λατρείες των Μουσών, του μεγάλου ποιητή - μύστη Ορφέα και του Διονύσου, αλλά και με τα χρυσά - αργυρά μέταλλα που έκρυβε στα σπλάχνα του. Αυτός ο πλούτος ήταν πολύ φυσικό να σαγηνέψει τους ντόπιους και να προσελκύσει τους υπόλοιπους Έλληνες κατά την αρχαιότητα. 

Διασχίζοντας σήμερα τους οικισμούς που υπάρχουν στους πρόποδες του Παγγαίου διαπιστώνετε από την αρχαιολογική σκαπάνη, ότι πολλοί από αυτούς είναι κτισμένοι σε θέσεις παλιότερων οικισμών σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Οι περισσότεροι αναπτύσσονται στις υπώρειες του όρους και κατά μήκος σημαντικών και οργανωμένων οδικών αρτηριών. Με την κατάκτηση της Μακεδονίας από τους Ρωμαίους το 169 π.Χ. η περιοχή του Παγγαίου εξακολουθεί να παραμένει μοιρασμένη ανάμεσα στην Αμφίπολη και τους Φιλίππους. Ακριβώς αυτή την πορεία ακολούθησε στα τέλη του 2^ου Αι. και η Ρωμαϊκή Εγνατία οδός. Παλαιότερη και σημαντική ήταν και η ‘’βασιλική οδός’’ ή ‘’κάτω οδός’’ της Πιερίδας κοιλάδας που διερχόμενη κατά μήκος της δυτικής πλευράς του βουνού όπου σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, οι εκδιωχθέντες από την Πιερία του Ολύμπου Πίερες ‘’ώκησαν Φάγρητα και άλλα χωριά’’. (σ.σ. Φάγρης, πόλη τειχισμένη από την οποία πέρασε ο Ξέρξης 480 π.Χ. κατά την εκστρατεία του στην Νότια Ελλάδα. Η Θέση της Αρχαίας πόλης και του νεκροταφείου έχει εντοπιστεί στην κοινότητα Ορφανίου - Καβάλας). Ολόκληρο το Παγγαίο είναι ένας τεράστιος αρχαιολογικός χώρος έχοντας χαρακτηριστεί ‘’ιστορικός τόπος ιδιαίτερου φυσικού κάλλους’’ (Φ.Ε.Κ 367/ΤΒ/81) προκειμένου να εξασφαλιστεί η προστασία του από κάθε επέμβαση.

Τα μεταβυζαντινά χρόνια η περιοχή του Παγγαίου εξακολουθεί να ακμάζει και μάρτυρες της ευμάρειας των κατοίκων αποτελούν δεκάδες οικισμοί στις υπώρειές του βουνού. Μεταξύ αυτών το Ποδοχώρι, η Μουσθένη, η Μεσορόπη και Ελευθερούπολη οι οποίες είναι πάνω στην διαδρομή που κάνετε με πρώτο το Ποδοχώρι (παλιά Ποδογόριανη) στα 320 μ. Υ, που έχει κηρυχθεί Παραδοσιακός οικισμός. Μέσα στο χωριό υπήρχαν τέσσερα πέτρινα παραδοσιακά γεφύρια, Στις μέρες μας σώζονται τα δύο μονότοξα, το γεφύρι στου Γοργία το λάκκο, και το γεφύρι στο μύλο του Λαντζίδη. Το τρίτο ήταν στο παλιό σχολείο, ενώ από το τέταρτο υπάρχουν ακόμη λίγες πέτρες, μάρτυρες της ύπαρξής του, αντίθετα και λίγο πιο πάνω από το ποταμάκι με το ξύλινο γεφύρι που υπάρχει στον χώρο αναψυχής στου Γοργία το λάκκο. Στο παλιό Ποδοχώρι στο σπήλαιο ‘’Αρκουδότρυπα’’ βρέθηκαν ίχνη ανθρώπινης παρουσίας ήδη από την πρώιμη φάση της εποχής του Χαλκού. 

Πριν μπείτε στο χωριό Μεσορόπη (παλιά Μεσορόπη) σε 310 μ. Υ. που είναι στην συνέχεια, αριστερά σας, υπάρχει ωραίο ταβερνάκι σε δροσερό, κατάφυτο και ήσυχο περιβάλλον ότι πρέπει για τις ζεστές ημέρες του καλοκαιριού. Δεξιά από τον κεντρικό δρόμο που οδηγεί στην Ελευθερούπολη σχεδόν απέναντι από το κατάστημα και δύο χλμ πιο κάτω βρίσκεστε στην τοποθεσία Άγιος Γεώργιος που υπάρχει το πέτρινο γεφύρι του Μαχμούντα, ταλαιπωρημένο από τον χρόνο και έτοιμο να πέσει. Μέσα στον πανέμορφο παραδοσιακό οικισμό της Μεσορόπης, στα στενά της δρομάκια υπάρχουν περίφημα δείγματα φρουριακής αρχιτεκτονικής. Στο ρέμα Λάκκος υπάρχει το πέτρινο παραδοσιακό γεφύρι της Μεσορόπης, ενώ για τους πεζοπόρους, υπάρχει μονοπάτι κατά μήκος του ρέματος που σε δύο περίπου ώρες φτάνει σε ένα υπόγειο ποτάμιο σπήλαιο. 

Σε όλη την Ανατολική Μακεδονία υπάρχουν περιοχές με νωπά ακόμη τα ίχνη μιας πλούσιας αρχιτεκτονικής παράδοσης προηγούμενων αιώνων, που συνδέθηκε σε ένα βαθμό με την κυριαρχία των Τούρκων. Μια από αυτές της περιοχές είναι και το Παγγαίο, με τα χωριά και τις κωμοπόλεις του, μοιρασμένα στους νομούς Καβάλας και Σερρών. Πολλοί από τους σημερινούς οικισμούς του δέχθηκαν ποικίλες επιδράσεις στην δομή και τον πολεοδομικό τους χαρακτήρα. Οι οικισμοί που τώρα γνωρίζετε κατοικήθηκαν από Έλληνες και Τούρκους ενώ μετά το 1922 φιλοξένησαν πρόσφυγες από την Μικρά Ασία σε αντίθεση με τους οικισμούς του νομού Σερρών που κατοικήθηκαν κατά κύριο λόγο από Έλληνες.

Στον Παραδοσιακό οικισμό της Μουσθένης σε 220 μ. Υ, αυτή η φρουριακή αρχιτεκτονική κάνει έντονα αισθητή την παρουσία της. Μεγάλα χαγιάτια, σαχνίσια, χρήση πελεκημένης πέτρας για τα βασικά εμφανή στοιχεία του σπιτιού, και ο επονομαζόμενος στην Μακεδονία και Θράκη ‘’τσατμάς’’ για τις ελαφρύτερες κατασκευές και τα χωρίσματα των δωματίων ή ακόμη και την εξωτερική τοιχοποιία. Στο χωριό κατά μήκος του ρέματος από την εκκλησία έως τον πάνω μαχαλά υπάρχουν τέσσερα πέτρινα παραδοσιακά γεφύρια που και σήμερα (με την τσιμεντόστρωση που έγινε) εξυπηρετούν τους κατοίκους στις μετακινήσεις τους, ενώ στον λόφο πάνω από το Χωριό υπάρχουν ερείπια οχυρωμένης ακρόπολης. 

Η διάσπαρτη κεραμική που βρέθηκε στον χώρο πιστοποιεί την κατοίκηση της περιοχής από την Ύστερη περίοδο του Χαλκού ως τα Ρωμαϊκά χρόνια. Βγαίνοντας από τον κύριο οικισμό υπάρχει στην περιοχή ‘’Μποστάνι’’ ο Άγ. Γιάννης ο Πρόδρομος ωραίο σημείο για κατασκήνωση με βρύση  και πανύψηλα σκιερά πλατάνια σε ένα κατάφυτο, ολόδροσο περιβάλλον. Δίπλα του στο μικρό ρέμα σώζεται σε καλή κατάσταση παλιός υδρόμυλος σε εξαιρετικά όμορφη τοποθεσία. Η Μουσθένη έχοντας τόσο ωραία θέματα για τον επισκέπτη σε συνδυασμό με τα παραδοσιακά καφενεδάκια για μεζέδες και τσιπουράκι, τόπο για κατασκήνωση, αποτελεί έναν καλό προορισμό έστω για μια διανυκτέρευση προς Καβάλα. 

Στην διαδρομή συναντάτε τον όμορφο παραδοσιακό οικισμό των Δωματίων σε 150 μ. Υ, τον μοναδικό από άποψη παρουσίας γεφυριών μέσα σε χωριό, σε ολόκληρη την Μακεδονία αφού διαθέτει, έξι πέτρινα παραδοσιακά γεφύρια που έχουν κηρυχθεί ιστορικά διατηρητέα μνημεία (Φ.Ε.Κ 792 Β/ 17/12/90) και δεκάδες ενδιαφέρουσες οικίες, όπως και διαδρομών στο βουνό, βόρεια του χωριού.  

Το Παγγαίο εκτός τους εκπληκτικούς διατηρητέους οικισμούς του έχει να επιδείξει στον ταξιδιώτη ένα πραγματικό βοτανικό κήπο. Η μεγάλη ποικιλία που χαρακτηρίζει την χλωρίδα και την πανίδα του, οδήγησαν την πολιτεία να κηρύξει το 1979 την μεγαλύτερη έκταση του βουνού, μόνιμο καταφύγιο άγρια ζωής. Επίσης σύμφωνα με την οδηγία 93/43 της Ε.Ε. το Παγγαίο περιλαμβάνεται στο πρόγραμμα Natura 2000 στις πλουσιότερες περιοχές της Ελλάδος, στις οποίες έχουν καταγραφεί σημαντικός αριθμός απειλούμενων με εξαφάνιση φυτών και ζώων.

Μόλις ένα χλμ σχεδόν δίπλα από τα Δωμάτια είναι το Πυργοχώρι (παλιό Κουλαλή) σε 180 μ. Υ, και αυτός παραδοσιακός οικισμός της περιοχής Παγγαίου. Διακόσια μέτρα Βόρεια από το τελευταίο σπίτι του χωριού είναι ένα μικρό πέτρινο γεφύρι που συνέδεε τα παλιά χρόνια το χωριό, με την Αυλή ένα διπλανό μικρό οικισμό, που μπορεί να περάσετε έτσι και αλλιώς, αν έχετε σκοπό να ανεβείτε στο χιονοδρομικό κέντρο ή στο καταφύγιο στην ‘’κοιλάδα του Ορφέα’’. Αυτό το βατό με Enduro πετρώδες μονοπάτι που ξεκινά περνώντας πάνω από το γεφύρι, βγάζει ακόμα και σήμερα στο χωριό και στα αρχαία ευρήματα της Αυλής. Στην περιοχή της Πιερίας κοιλάδας τα τελευταία χρόνια έχουν ανασκαφεί δύο τρίκλιτες βασιλικές. Η πρώτη που περάσατε, είναι νότια του Ποδοχωρίου παλαιοχριστιανική βασιλική (5^ος – 6^ος Αι.),  και η άλλη στα Κηπιά, πολύ κοντά στο Ιερό του Έφιππου Ήρωος Αυλωνείτη. Σε αυτό το ιερό του Παγγαίου ο ήρωας παίρνει την ονομασία της κοντινότερης πόλης Αυλώνα ή από τον ρόλο του ως προστάτη της ‘’Αυλώνος’’ της στενής δηλαδή διόδου που οδηγούσε από την πεδιάδα των Φιλίππων στην Πιερία κοιλάδα. Δίπλα στο ιερό εντοπίζεται αρχαίος οικισμός που πιθανόν να έφερε το όνομα Αυλών, απόηχος του οποίου είναι το όνομα του γειτονικού στο ιερό οικισμού Αυλή. Οδηγώντας λοιπόν έως την Αυλή από το μονοπάτι βλέπετε το ιερό και ανεβαίνετε και στο χιονοδρομικό στα 1760 μ. Υ. 

Η διαδρομή καταλήγει ή απλά διασχίζει την κωμόπολη της Ελευθερούπολης προς Καβάλα. Από το Ακροβούνι (που υπάρχει το κέντρο πληροφόρησης Παγγαίου) ουσιαστικά προάστιο της Ελευθερούπολης λίγο πριν από αυτή, ξεκινά ο δρόμος που μέσα από μια φανταστική διαδρομή περνάει από το Δασικό χωριό καταλήγοντας στην ψηλότερη κορφή του Παγγαίου όρους το ‘’Μάτι’’ στα 1956 μ. Υ. Ανάμεσα στο Ακροβούνι (παλιά Κότσανη)και το εγκατελειμένο Παλιό Χορτοκόπι υπάρχει ένας εξαιρετικά ενδιαφέρων παλαιοχριστιανικός οικισμός με τείχος, λείψανα οχύρωσης, κτίσματα και ερείπια παλαιοχριστιανικής εκκλησίας ενώ νότια και εξωτερικά της οχύρωσης πάνω σε βράχους διασώζονται ως τις μέρες μας ενδιαφέρουσες βραχογραφίες με σκηνές του διαδεδομένου στο Παγγαίο, κυνηγιού ζαρκαδιών.  

Η Ελευθερούπολη (παλιό Πράβι) σε 70 μ. Υ, διασώζει στο διατηρητέο τμήμα της αρκετά παραδοσιακά σπίτια που αποτελούν χαρακτηριστικά δείγματα λαϊκής αρχιτεκτονικής, ενώ κοντά στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής υπάρχει ένα μονότοξο πανέμορφο πέτρινο γεφύρι. Αξιοθέατο είναι οι στοές των αρχαίων μεταλλείων μόλις ένα χλμ. από την πόλη, και η εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Η όμορφη κωμόπολη ενδείκνυται για στάση μια που υπάρχουν ταβερνάκια ή ψησταριές με τοπικές σπεσιαλιτέ.

Από την Ελευθερούπολη μέσα από μια σύντομη, όμορφη, και προς το τέλος εκεί που εισέρχεται στο φαράγγι, καταπράσινη διαδρομή, μπορείτε να επισκεφθείτε ένα από τα μεγαλύτερα προσκυνήματα της ορθοδοξίας. Πρόκειται για την Μονή της Αχειροποιήτου Θεοτόκου, γνωστότερη με το όνομα Εικοσιφοίνισσα και Κοσίνιτσα για τους ντόπιους. Πρώτη μνεία της μονής γίνεται σε έγγραφο του 1320, και κάνει λόγο για μοναστήρι που είχε ιδρυθεί το 451 και είχε εξαφανιστεί. Κτήτορας της μονής αναφέρεται ο όσιος Γερμανός, μοναχός αρχικά στη Μονή Αγίου Ιωάννου στους Άγιους τόπους (Παλαιστίνη). Σύμφωνα με την παράδοση ο όσιος πέθανε σε άλλο τόπο και στις αρχές του 10ου Αι. ο τσάρος Σαμουήλ μετέφερε τα οστά του σε χωριό των Πρεσπών απ’ όπου πήρε μετά το όνομά του, ο γνωστός οικισμός του Άγιου Γερμανού Πρεσπών.  Σε όλο το διάστημα της Τουρκοκρατίας η μονή έλαμψε συμβάλλοντας και διατηρώντας την χριστιανική και ελληνική πίστη του υπόδουλου έθνους. Η Εικοσιφοίνισσα γνώρισε μέρες δόξας και ακμής έως ότου οι Τούρκοι που γνώριζαν την δράση της την ερήμωσαν το 1507 θανατώνοντας και τους 172 μοναχούς που είχε. 

Η Ι. Μονή αναδιοργανώθηκε το 1522 με μοναχούς από το Άγιο όρος συνεχίζοντας να προσφέρει τώρα και με σχολή των κοινών γραμμάτων που λειτούργησε ως το 1843, ενώ ένα χρόνο μετά ίδρυσε την Ελληνική και αργότερα την γεωργική σχολή. Στις 27 Μαρτίου 1917 κατά την διάρκεια της πρόσκαιρης κατοχής από τους Βούλγαρους λεηλατείται και απογυμνώνεται από όλους του κινητούς θησαυρούς της και οι μοναχοί τον Ιούνιο του ίδιου έτους υποχρεώνονται να φύγουν, επιστρέφοντας και πάλι τον Οκτώβριο του 1917 με την λήξη του πολέμου. Μόλις προ λίγων ετών έγινε γνωστό ότι τα κειμήλια βρίσκονται στην Σόφια και μαζί με χειρόγραφα του Τιμίου Προδρόμου Σερρών (στο Μενοίκιο όρος) αποτελούν την συλλογή του κέντρου Σλαβο – Βυζαντινών Σπουδών ‘’Ivan Dujcev’’. 

Μια άξια προσοχής έκδοση της ‘’Μηχανικής’’ που συνέβαλε τα μέγιστα ο πρόεδρός της κ. Πρόδρομος Εμφιετζόγλου εκδόθηκε τα Χριστούγεννα του 2000 και με τον τρόπο της διεκδικεί αυτά τα κειμήλια που σε συνθήκες πολέμου οι βούλγαροι άρπαξαν από την μονή. Στο Λεύκωμα απεικονίζονται και προβάλλονται για πρώτη φορά όλα όσα υπάρχουν στο Εθνικό Ιστορικό μουσείο της Σόφιας ‘’ανήκοντας’’ εδώ και χρόνια στο δυναμικό του, παρ’ όλο που όλα τα προϊόντα σύλησης, τα έργα τέχνης έχουν χαραγμένα επάνω την ένδειξη ‘’Μονή Εικοσιφοίνισσας’’.

Στην Ελευθερούπολη γυρίζετε από τον ίδιο δρόμο και ακολουθείτε τις πινακίδες προς Καβάλα. Λίγο μετά την πόλη φτάνετε στον ‘’Σταυρό’’ που σας καλωσορίζει η τεράστια πανύψηλη κοιλαδογέφυρα της Εγνατίας και οι ‘’παράξενες’’ πινακίδες που υπάρχουν και στην είσοδο της πόλης από την νέα Πέραμο γράφοντας ‘’Νεάπολις – Χριστούπολις – Καβάλα’’. Οδηγώντας στον φαρδύ δρόμο προς την πόλη δεξιά σας έως και την περιοχή του Αμυγδαλεώνα απλώνεται το αισθητικό δάσος Καβάλας κατά ένα μέρος φυσικό, αποτελούμενο από Θασίτικο Πεύκο και κατά ένα μέρος τεχνητό, προερχόμενο από αναδασώσεις με διάφορα δασοκομικά είδη, αφού ούτε εδώ μπόρεσαν να αποφύγουν τις πυρκαγιές.  

Νεάπολις κατά την Αρχαιότητα, Χριστούπολις στους Βυζαντινούς χρόνους, Καβάλα στους μεταβυζαντινούς και νεώτερους χρόνους. Ολόκληρος ο νομός είναι ένας τόπος απλόχερα προικισμένος από την φύση, και από τους αρχαίους μας προγόνους, με πλούσια αρχαιολογικά ευρήματα. Η Καβάλα κτίστηκε ως αποικία της Θάσου στην βραχώδη χερσόνησο που σήμερα βρίσκεται η παλιά συνοικία της Παναγίας. 

Στη Νεάπολη το 49/50 αποβιβάστηκε ο Απόστολος Παύλος και οι συνοδοιπόροι Απόστολοι Σίλας, Τιμόθεος, και Λουκάς προερχόμενοι από την Τρωάδα της Μικράς Ασίας, και την Σαμοθράκη όπου είχαν σταθμεύσει την προηγούμενη μέρα (Πράξεις 16, 9 – 12). Μάλιστα στον σημερινό ναό του Αγίου Νικολάου υπάρχει ένα μετασκευασμένο οθωμανικό τέμενος, (Ibrahim Pasha Dramisi όπως αναφέρει ο Γάλλος περιηγητής Pierre Belon) στον αυλόγυρό του οποίου είναι η παλαιοχριστιανική δέστρα των πλοίων που θεωρείται, ως το βήμα που μίλησε στους κατοίκους, όχι άδικα αφού εδώ ήταν το λιμάνι της αρχαίας Νεάπολης. Προς τιμή του μεγάλου απόστολου των Εθνών Παύλου που εδώ βάπτισε τους πρώτους χριστιανούς δόθηκε το όνομα Χριστούπολι.

Η Καβάλα ονομάστηκε και ‘’Μικρή Βιέννη’’ τότε που το καπνεμπόριο ήταν ο καθοριστικός παράγοντας στην οικονομία της. Καπνεμπόριο, Καπνομάγαζα, Καπνεργάτες. Ο μακεδονικός κόσμος γενικά σημαδεύτηκε από αυτές τις παραγωγικές δραστηριότητες και την αγροτική παραγωγή που προερχόταν κυρίως από την κεντρική και ανατολική Μακεδονία τις Σέρρες και τα χωριά του Παγγαίου. Αυτές οι δραστηριότητες όμως όριζαν και την ιδιαιτερότητα των κτισμάτων που υπάρχουν και σήμερα στην  Καβάλα και την Ελευθερούπολη. Παντού στην πόλη, φαίνονται τα παλιά καπνομάγαζα και τα τεράστια κτίρια των αποθηκών. Από τότε πέρασαν πολλές δεκαετίες, αλλά η Καβάλα κτισμένη αμφιθεατρικά πάνω στις πλαγιές του Όρους Σύμβολο καταφέρνει να δένει αρμονικά το νέο με το παλιό. Η σημερινή πόλη δεν κρύβει τα έργα της από τον χρόνο. Μπαρόκ και νεοκλασικά, τριγυρίζουν την πλατεία δημαρχείου, επιβάλλοντας την ατμόσφαιρα που είναι μια από τις ομορφότερες της βόρειας Ελλάδας και ίσως η πιο γραφική της Ανατολικής Μακεδονίας. 

Αξιοθέατα υπάρχουν δεκάδες, ενώ μια καλή αρχή για γνωριμία ‘’από την αρχή’’ γίνεται στο αρχαιολογικό μουσείο στην παραλία, στο ‘’Φάληρο’’, που θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα της Ελλάδας. Εκτίθενται η σπουδαίες αρχαιολογικές συλλογές από τους προϊστορικούς οικισμούς της Όψιμης και Πρώιμης Νεολιθικής εποχής (4^η – 3^η  χιλιετία) του Ντικιλί Τας των Φιλίππων, και του λόφου 133 της Αμφίπολης. Επίσης το δημοτικό μουσείο στο νεοκλασικό διώροφο κτίριο της οδού Φιλίππου 4 με φορεσιές, κοσμήματα εργόχειρα, κ.λ.π. το όμορφο Δημαρχείο μικρογραφία ‘’πύργου της Ουγγαρίας’’ όπως λέγεται, κτισμένο στα τέλη του 1890, το θαυμάσιο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Καβάλας παλιά καπναποθήκη τούρκου εμπόρου κτισμένη στα τέλη της πρώτης δεκαετίας του 1900. 

Ξαναβρίσκοντας την ανθρώπινη πόλη που ο καθείς έχει επιθυμήσει περπατήστε ως τον Προφήτη Ηλία του Βουνού ή περιπλανηθείτε από το λιμάνι και την αποβάθρα του ναυτικού ομίλου Καβάλας ως την κεντρική πλατεία, παλιά πλατεία Φουάτ, αργότερα πλατεία Ελευθερίας και γρήγορα θα φτάσετε στην παλιά πόλη που είναι χτισμένη στην χερσόνησο πάνω από το λιμάνι. Το αδιαμφισβήτητο στολίδι της Καβάλας, κυκλικά του λόφου, έχοντας στην κορφή της το κάστρο που έκτισαν οι Τούρκοι το 1425 πάνω στο ερειπωμένο από τους βενετούς κάστρο της Χριστούπολις, στην ίδια θέση που βρισκόταν η αρχαία ακρόπολη αποτελώντας χώρο περιπλάνησης στον χρόνο.

Τα παλιά καλντερίμια και τα χαρακτηριστικά ‘’κονάκια’’ με τα τζαμωτά, των διώροφων και τριώροφων διατηρητέων σπιτιών της, κτισμένα με πέτρα και ‘’τσατμά’’, μαζί με τα εντυπωσιακά αρχοντόσπιτα στην ‘’Παναγία’’, και τα εξ’ ίσου πανέμορφα νεοκλασικά που στολίζουν σαν εικόνες άλλων καιρών, την συνοικία (αρχοντικό Τόκου, Μεγάλη λέσχη στην οδό Κύπρου) μετατρέποντάς την, σε πραγματικό ανοιχτό μουσείο. Το χαμάμ, ο τεκές των αιγυπτίων αρχόντων, υπηκόων του Μεχμέτ Αλή του σουλτάνου των Φουάτ. Εκεί κοντά είναι και η νεώτερη εκκλησία της Παναγίας, στην θέση της οποίας υπήρχε μεταβυζαντινή Βασιλική με εντοιχισμένα μαρμάρινα μέλη, που φυλάσσονται στο αρχαιολογικό μουσείο Καβάλας, αλλά και το σπίτι (1805 – 1848) που γεννήθηκε ο Τουρκαλβανός καπνέμπορος Μωχάμεντ Άλι ή Μεχμέτ, βεζίρη της Αιγύπτου, απόλυτος μονάρχης το 1841, ιδρυτής της βασιλικής δυναστείας που κυριάρχησε στην χώρα του Νείλου από τις αρχές του 19^ου έως τα μέσα του 20^ου αιώνα.

Με τη διορατικότητα που τον διέκρινε έθεσε τις βάσεις για την δημιουργία του Αιγυπτιακού στόλου στις αρχές του 19^ου Αι αναδεικνύοντας την Αίγυπτο σε μεγάλη ναυτική δύναμη στην Μεσόγειο. (Γαιόραμα τ44 – Αλεξάνδρεια σελ 56). Το σπίτι είναι τυπικό δείγμα αστικής αρχιτεκτονικής του 19^ου αι. και γίνεται ξενάγηση στο εσωτερικό του καθημερινά. Μπροστά στην πλατεία είναι στημένος ο χάλκινος ανδριάντας του Μωχάμετ Άλη καβαλάρη, έργο του Κ. Δημητριάδη (1932). Η ιστορία αναφέρει πως ο Μωχάμετ βοήθησε τον Σουλτάνο στην καταστολή της Ελληνικής Επανάστασης αλλά παράλληλα ευεργέτησε πλουσιοπάροχα και κατ’ επανάληψη τόσο την γενέτειρά του Καβάλα όσο και την απέναντι νήσο Θάσο.

Το Ιμαρέτ (1817 – 1821), το ‘’ευαγές καθίδρυμα’’ είναι ένα παλιό ωραίο και σύνθετο μνημειακό κτηριακό συγκρότημα κτισμένο ψηλά στην χερσόνησο της Παναγίας, σε ένα ειδυλλιακό περιβάλλον με θέα την πόλη. Παλιότερα περιελάμβανε μικρό τζαμί, βιβλιοθήκη, διάφορα φιλανθρωπικά ιδρύματα και κουζίνα με 45 καζάνια όπου ετοιμάζονταν τα λαϊκά συσσίτια, απ’ όπου πήρε και τα παρατσούκλια ‘’πτωχοκομείο’’, ‘’τεμπελχανείο’’, ενώ σήμερα λειτουργεί σαν μπαρ – εστιατόριο. Πολλοί από τους θαμώνες αλλά και τους επισκέπτες του ίσως αγνοούν την ιστορία που πάει βαθιά μέσα στον χρόνο. Εδώ στεγαζόταν η διοίκηση των βακούφικων κτημάτων της Αιγύπτου ενώ αργότερα, ως το 1922, λειτούργησε σαν σχολή αρρένων με εκπαιδευτικές βαθμίδες που έφταναν έως το πανεπιστήμιο. 

Ένας στενός δρόμος – μονοπάτι οδηγεί στο Κάστρο στην θέση της παλιάς ακρόπολης. Από τις ψηλές επάλξεις του η θέα είναι μοναδική προς το λιμάνι, το Αιγαίο που με καλό καιρό φαίνεται το νησί της Θάσου και προς την παλιά πόλη και τις ‘’Καμάρες’’ τον περίφημο μνημειώδη υδραγωγό, που μετέφερε με ασφάλεια το νερό στο κάστρο και την πόλη από τις φυσικές πηγές του όρους Σύμβολο. Ο υδραγωγός κτίσθηκε στην θέση βυζαντινού οχυρωματικού έργου που απέκλειε την διερχόμενη δίπλα από την Καβάλα Εγνατία Οδό, στους χρόνους του σουλτάνου Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς (1521 – 1566).  Μάλιστα σε περιήγησή του ο Τούρκος Evlja Celembi, επισκεπτόμενος την Καβάλα το 1667 γράφει: Ο αείμνηστος Σουλτάνος διοχέτευσε εις την πόλιν ύδωρ ζωής εκ πηγής αναβλυζούσης εκ βράχου επί βουνού απέχοντος της πόλεως ένα σταθμόν, δι υψηλοτάτου υδραγωγού έχοντος 60 αψίδας και ύψος εν συνόλω 80 πήχεων. 

Πριν από το μεγάλο υδραγωγό υπάρχουν και άλλα κτίσματα της ίδιας εποχής που μετέφεραν το νερό ως εκεί. Μικρότερα βέβαια, αλλά γιαυτό πιο κοντά στην ανθρώπινη κλίμακα. Με αυτή την λογική αποτελεί πρωτόγνωρη εμπειρία για τον ταξιδιώτη να δει από κοντά αυτά τα - άγνωστα ουσιαστικά - έργα που εκτελούσαν στο σύνολο τους, την ύδρευση του κάστρου. Υπάρχουν δύο οδοί πρόσβασης σε αυτά. Ο πρώτος ξεκινά μέσα από την πόλη με τα ατελείωτα ανηφορικά της δρομάκια από την εκκλησία του Άγ. Κωνσταντίνου. Όλο ευθεία ο δρόμος σας φέρνει κοντά στα πέτρινα γεφύρια – υδραγωγούς. Η δεύτερη διαδρομή ξεκινά από το Νοσοκομείο στην συνοικία Προφήτη Ηλία ενώ στην συνέχεια οδηγείτε σε χωματόδρομο έως ότου δείτε το ξωκλήσι του Άγιου Συμεών. Στην διασταύρωση πάτε δεξιά και στον φαρδύ χωματόδρομο - στην βάση σχεδόν της κοιλαδογέφυρας - προσέξτε στα 1000 περίπου μέτρα το κατηφορικό μονοπάτι που φεύγει δεξιά, προς το πέτρινο ‘’γεφύρι’’ φορέα ουσιαστικά μεταφοράς του νερού. Δυστυχώς όλα αυτά τα μνημεία, όχι μόνον παραμένουν ασυντήρητα αλλά επιβαρύνονται μέχρις…. εξαφανίσεως από τα νέα έργα της Εγνατίας και των κοιλαδογεφυρών της.

Το πλούσιο και μεγάλης σπουδαιότητας ιστορικό παρελθόν της Καβάλας και της γύρω περιοχής κάνουν εξαιρετικά ενδιαφέρουσες τις επισκέψεις στο αρχαίο θέατρο των Φιλίππων (4^ος αι. π.Χ.) που είναι από τα μεγαλύτερα σωζόμενα αρχαία θέατρα στην Ελλάδα με 4.800 θέσεις, και στον τεράστιο ομώνυμο αρχαιολογικό χώρο. Οι Φίλιπποι αποτελούσαν ισχυρότατη μακεδονική πόλη υπό τον Φίλιππο Β’ (356 π.Χ.) πύλη της Ευρώπης και της Ασίας την ονομάζει ο Αππιανός, υποβιβάζοντας την Νεάπολη (Καβάλα) σε επίνειό της, θέση που διατήρησε και στην Ρωμαϊκή εποχή ακολουθώντας την τύχη του μακεδονικού βασιλείου. Μετά την νίκη του Αντωνίου και Οκταβιανού στην μάχη των Φιλίππων το 42 π.Χ. εναντίον του Κάσσιου και Βρούτου εγκαταστάθηκαν εδώ οι βετεράνοι των ρωμαϊκών λεγεώνων και στην συνέχεια και άλλοι ρωμαίοι ιδρύοντας την αποικία Colonia Augusta Jiulia Philippensis (27 π.Χ.) που σηματοδότησε την αλματώδη ανάπτυξη του οικισμού. Ο πλούτος και το χρήμα άρχισε να ρέει άφθονο για το κτίσιμο της νέας πόλης κατά τα ρωμαϊκά πρότυπα. Η συρρίκνωση της, άρχισε σταδιακά μετά τις επιδρομές των Γότθων, των Σλάβων και τελικά των Βουλγάρων. Η άλλοτε πολύβουη πόλη έσβησε και τελικά ερημώθηκε με την κατάληψή της από τους Τούρκους τον 14^ο αιώνα. 

Κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 1930 η Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή ανέσκαψε την Βασιλική Β’ και ακολούθησε η πρώτη περίοδος της πανεπιστημιακής ανασκαφής των Φιλίππων, το 1962, ως ανασκαφή της αρχαιολογικής εταιρείας Αθηνών από τον καθηγητή Στυλιανό Πελεκανίδη ο οποίος έως τον θάνατό του και μέσα σε 18 χρόνια ολοκλήρωσε την έρευνα χώρου δώδεκα στρ, φέρνοντας στο φως ένα σημαντικότατο ως προς τον τύπο του, και μοναδικό στον Ελληνικό χώρο οκταγωνικό παλαιοχριστιανικό ναό που χρονολογείται γύρω στο 400 μ.Χ. (ο παλαιότερος χριστιανικός ναός της Ευρώπης) και την παρακείμενη βασιλική Α’ (4^ου Αι.), καθώς και το συγκρότημα των αποθηκών κ.α. Νεώτερη ανασκαφική έρευνα (1988 – 1995) με την διεύθυνση των καθηγητών Γεωργίου Γούναρη και Γεωργίου Βελένη ήρθαν στο φως, μεγάλη πολυτελής κατοικία 1.400 τ.μ. μια μικρότερη 1.000 τ.μ. και δύο οδοί η μία εκ των οποίων ενώνει την εμπορική οδό της πόλης με την ανατολική πύλη της Νεάπολης (Καβάλα).

Εδώ συναντιούνται ο αρχαίος ελληνικός κόσμος, ο ρωμαϊκός και ο χριστιανικός. Θαυμάσια μνημεία έχουν αποκαλυφθεί από τις ανασκαφές. Συνολικά τα ερείπια τριών παλαιοχριστιανικών βασιλικών εκκλησιών, Ρωμαϊκή αγορά, παλαίστρα, και επισκοπείο, ενώ δίπλα στο αρχαιολογικό μουσείο φυλάσσονται σπουδαία ευρήματα και κοντά υπάρχει η κρύπτη ‘’φυλακή’’ του Αποστόλου Παύλου. Παντού υπάρχει έντονη παρουσία χριστιανικών συμβόλων, και η παρουσία του Αποστόλου, η λατρεία του οποίου συνέβαλε ώστε να μην σβήσει η ζωή από την πόλη μέχρι και τον 13^ο Αι. Οι Φίλιπποι ήταν η πρώτη πόλη της Ευρωπαϊκής Ηπείρου που ο Παύλος κήρυξε το Ευαγγέλιο και ίδρυσε χριστιανική κοινότητα. Η χριστιανική παράδοση κάνει αισθητή την παρουσία της κοντά στο ποτάμι, στον χώρο του βαπτιστηρίου της Αγίας ισαποστόλου Λυδίας της Φιλιππισίας, που υπήρξε η πρώτη Ελληνίδα - Ευρωπαία χριστιανή, την οποία είχε βαπτίσει ο Απόστολος Παύλος.

Επιστρέφοντας κλασικά από άλλο δρόμο και ακολουθώντας μέσα από την Καβάλα την έξοδο προς Ελαιοχώρι διασχίζετε την Νέα Ηρακλείτσα και την Νέα Πέραμο παραθεριστικά ανεπτυγμένα θέρετρα με έντονη ζωή το καλοκαίρι και ήσυχα τον χειμώνα. Δίπλα στην τουριστική Νέα Πέραμο υπάρχουν τα ερείπια του βυζαντινού φρουρίου της Ανακτορουπόλεως, που αντικατέστησε την αρχαία Οισύμη αποικία των Θασίων. Σώζονται σε μεγάλο ύψος τείχη του 12^ου Αι, με είσοδο στην δυτική πλευρά, και μικρή εκκλησία της εποχής των Παλαιολόγων. Στο Αρχαιολογικό μουσείο Καβάλας υπάρχουν τα δύο κιονόκρανα του 9^ου Αι, από τον επισκοπικό ναό της Ανακτορουπόλεως.

Η σύγχρονη, σημερινή κοσμοπολίτικη Καβάλα έχει απλωθεί σχεδόν σε ολόκληρες τις πλαγιές του όρους Συμβόλου προσφέρει στον επισκέπτη δεκάδες επιλογές. Από επισκέψεις σε ιστορικά και αρχαιολογικού ενδιαφέροντος μνημεία έως διασκέδαση, άνετη διαμονή, και μια πεντακάθαρη θάλασσα σε όλη την περιοχή ακόμη και μέσα στο λιμάνι. Το σημαντικό έργο (κοντά τα 4 δις κόστος) του βιολογικού καθαρισμού δείχνει τώρα πια την αξία του, αφού η διαύγεια της Θάλασσας δεν έχει ουδεμία σχέση με αυτή που έβλεπε ο ταξιδιώτης το ’80.

Πολύ κοντά βρίσκονται και τα νησιά Θάσος και Σαμοθράκη επεκτείνοντας τον ορίζοντα των περιηγητών σε διαφορετικά, πιο θαλασσινά μέρη. 

ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Ιδέα & υλοποίηση μορφής: Άγγελος Σινάνης

Αυτόματος Αριθμός Κλήσης: 051

ΔΙΑΜΟΝΗ: Πολλά Ξενοδοχεία Info ΔΕΤΑΚ 831388. Ξενοδοχείο προτιμήστε κάποιο με πάρκινγκ. Κρηνίδες (δίπλα στους Φιλίππους) ‘’Γιάννης’’ 517360 – 1.

ΚΑΜΠΙΝΓΚ: Στον Άι Γιάννη τον Πρόδρομο στην Μουσθένη κοντά στον Νερόμυλο στην θέση ‘’Μποστάνι’’. Στα οργανωμένα κάμπινγκ της Καβάλας που αρχίζουν από το Οφρύνιο 0594 31251, και την Κάριανη 0594 51000, καταλήγοντας στην κοσμοπολίτικη Νέα Πέραμο 0594 21027, στην Καβάλα 245918, και την Κεραμωτή 0591 51279.

ΦΑΓΗΤΟ: Στην έξοδο από τα Δωμάτια Παγγαίου ‘’ο Μπάμπης’’ στον κεντρικό δρόμο, 51486, Στα καφενεδάκια της Μουσθένης μεζέδες και τσίπουρο. IMARET στην Παναγία Καβάλας 233325, 836286, Ζαχαροπλαστείο ‘’Κυψέλη’’ στην Παύλου Μελά 2, Καβάλα. Στο χωριό Κορυφές στο ‘’Ορεινό’’ 611634  ο Χρήστος φτιάχνει παραδοσιακό μαγειρευτό και κυνήγι. Στο Διπόταμο στην Πλατεία αριστερά η ‘’κρύα βρύση’’, δοκιμάστε τις νοστιμότατες ομελέτες και τους ουζομεζέδες του Κυρ – Κώστα Πετρίδη.

ΑΧΡΕΙΑΣΤΑ: Δήμος: 227820, Α΄ Βοήθειες: 228517 - 8, Αστυνομία: 223126, 223167, Συνεργεία – Βουλκανιζατέρ στην Καβάλα: Δαμιανός Δελής & Υιός / Βενιζέλου 38, 227713, 226583, ‘’Moto Ρούλης’’ / 7^ης Μεραρχίας 94, 241884, Μπάνος Ευάγγελος / Βότση 3, 833193, Σαμουρκάσης Κωνσταντίνος / 7^ης Μεραρχίας 128, 240372, Χατζάτογλου Βασίλης ‘’Μοτο Μπίλης’’.

ΧΡΗΣΙΜΑ: Info για όλα ΔΕΤΑΚ 051 831388 e- mail: '); document.write(addy30176); document.write('<\/a>'); //-->\n Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε. "> Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε. Δημοτικό μουσείο Καβάλας 222706, Αρχαιολογικό μουσείο 222335, Αρχαιολογικός χώρος Φιλίππων 516470, Αρχαιολογικό μουσείο Φιλίππων 516251, Κάστρο Καβάλας 838602, Λιμεναρχεία: Καβάλας 223716, Θάσου 0593 71390, Κεραμωτής 0591 51204, Θάσος από Καβάλα 1ω – 20’, από Κεραμωτή 35’,  Για Σαμοθράκη 4ω μόνο το καλοκαίρι. 

Καταφύγια: Παγγαίο A’ ‘’Κοιλάδα Ορφέα’’ ή ‘’Στέλιος Χατζηγεωργίου’’ (1760 μ. Υ), 40 κρεβάτια Ε.Ο.Σ. Καβάλας224294,
Παγγαίο Β’ ‘’Βλάχικα Καλύβια’’ ή Πεταλούδα (1550 μ. Υ), 10 κρεβάτια Σ.Ο.Χ. Καβάλας835952 – 232429,
Παγγαίο Γ’ ‘’Μπουγατίνα’’ (900 μ. Υ), 10 κρεβάτια Ε.Ο.Χ.Σ.Πρώτης Σερρών 0324 81236,
Παγγαίο Δ’ ‘’Χατζηκώστα Σουλνιάρη’’ (1000 μ Υ), 12 κρεβάτια Ε.Ο.Σ. ΡοδολίβουΣερρών 0324 71252.

ΒΕΝΖΙΝΑΔΙΚΑ: Στην Ελευθερούπολη, στον Αμυγδαλεώνα, ενώ στην πόλη της Καβάλας όλες οι εταιρείες.

ΧΑΡΤΕΣ: Πλαστικοποιημένοι χάρτες ανά νομό που χωρούν στο tang Bag. Αγοράστε τον χάρτη Νο 21 ‘’Καβάλα’’ και Νο 44 ‘’Σέρρες’’, εκδόσεις  ‘’Ελλάδα’’ Κολοκοτρώνη 11 Αθήνα 01 3222573, 3225241, Βενιζέλου 3 Θεσσαλονίκη 031 223063. Τουριστικός χάρτης ‘’Καβάλας - Θάσου’’ σε κλίμακα 1:100.000 από τις εκδόσεις Ρέκος, 01 3251564 και 031 271063, 031 696587.

ΒΙΒΛΙΑ: Μακεδονία Ιωάννης Τουρατσόγλου. Αξιόλογη έκδοση από την Εκδοτική Αθηνών και Ομότιτλη συλλογική  εργασία με πολλά ενδιαφέροντα στοιχεία για το περιβάλλον, την ιστορία και τις τέχνες από τον Ε.Ο.Τ και το Πολιτιστικό Τεχνολογικό Ίδρυμα της Ε.Τ.Β.Α.

ΛΕΣΧΕΣ ΜΟΤΟΣΥΚΛΕΤΑΣ: Πληροφορίες για το ταξίδι σας, όλο το χρόνο, βρίσκετε στην Μοτολέσχη Καβάλας, Βενιζέλου 77, Τηλ - Fax 051 231622 και στους ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΕΡΙΗΓΗΤΕΣ Ελάτη Τρικάλων. Τηλ - Fax: 0434 71826.

Περισσότερες πληροφορίες για την ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ αντλήστε από την ενδεικτική Βιβλιογραφία  Αρθρογραφία: 

• Νομός Δράμας, Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Δράμας, Δράμα 2000
• Πρακτικά Β’ Επιστημονικής συνάντησης, Ιστορικό Αρχείο, Δράμα 1998
• Πρακτικά 7^ου Πανελλήνιου Συνεδρίου 1995, Αξιοποίηση Δασικών Πόρων Ιωάννη Μελιάδη, Νικολάου Μέντη, Κωνσταντίνου Κοβλακά, Ελληνική Δασολογική Εταιρεία, Θεσσαλονίκη 1996
• Μακεδονία, Ε.Ο.Τ., Πολιτιστικό Τεχνολογικό Ίδρυμα Ε.Τ.Β.Α., Αθήνα 1997
• Το χρυσοφόρο Παγγαίο, ένθετο 7 ημέρες, Εφημ. Καθημερινή 7/5/2000
• Πόλεις της Μακεδονίας, Τόμ Γ’, 7 ημέρες, Καθημερινή 3/12/1995
• Οι θησαυροί της Ελληνικής Φύσης, ‘’το μαγικό δάσος’’, ThomasSchulze – Westrum, ΕΤ1
• Μακεδονία – Θράκη Αρχαιολογικά Ευρήματα, ένθετο 7 ημέρες, Εφημ. Καθημερινή 23/7/1995
• Στις πηγές του Αγγίτη, Υπουργείο Πολιτισμού, Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας – Σπηλαιολογίας 1999 

ΑΞΙΟΠΙΣΤΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΠΕΡΙΟΔΙΚΩΝ για την Ανατολική Μακεδονία  

‘’Ανεβαίνοντας’’ Τεύχος 8: Φαλακρό και πεζοπορικές Διαδρομές,
‘’Ελληνικό Πανόραμα’’ (συλλεκτικά): Τεύχος Νο 3 Δάσος Ελατιάς, Τεύχος Νο 4 Παρθένο Δάσος, Τεύχος Νο 6 Ορεινές Πέστροφες Δράμας, Τεύχος Νο 15 Φαλακρό Όρος, Χιονότρυπα, ‘’Κορφές’’ / Τεύχος Νο 131: Πεζοπορική διαδρομή Αχλαδόρεμα – Φαρασινό ρέμα,
‘’ΚΛΙΦ’’ / Τεύχος Νο 2: Δράμα – Παρανέστι με ποδήλατο,
‘’Οξυγόνο 2’’ / Τεύχος 2: Παρθένο Δάσος Φρακτού.