ΕΥΡΥΤΑΝΙΑ (3998 λέξεις)

ΠΡΟΥΣΟΣ – ΜΕΓΑΛΟ ΧΩΡΙΟ – ΣΤΟΥΡΝΑΡΑ – ΠΑΝΤΑΒΡΕΧΕΙ – ΡΟΣΚΑ

Κείμενο - Διαφάνειες: Άγγελος Σινάνης e – mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

© Απρίλιος 2001  

Ο τόπος όσο πάει και ‘’σκληραίνει’’ ενώ το ανάγλυφο της περιοχής αγριεύει έως ότου αντικρίσετε άξαφνα ένα τεράστιο θαρρείτε ‘’κενό’’ το ρολόι και την μονή Προυσού ⁽¹⁾ να ‘’ξεφυτρώνουν’’ από την γη. Το θέαμα από μακριά είναι έξω από ότι έχετε δει ως τώρα και σίγουρα ενθουσιάζει τόσο, ώστε να αφήσετε για λίγο την μοτοσυκλέτα και να παρατηρήσετε προσεκτικά όλο αυτό το θαύμα της φύσης. Η ομώνυμη της Αγίας εικόνας περιοχή Προυσού, το πλέγμα μικρών οικισμών που παρατηρείτε απέναντι στην ομαλή πλαγιά, παρά το διάσπαρτο των κτισμάτων και το πολύπλοκο των δρόμων και μονοπατιών που σαν ακτίνες οδηγούν παντού, δεν είναι παρά ένα μικρό μέρος από ένα πολύ μεγαλύτερο οικιστικό σύμπλεγμα συνοικισμών που πλέον έχει χαθεί. 

Αυτό που μένει σταθερό σαν το πιο ονομαστό στοιχείο της, είναι η Ιερά Μονή Παναγίας Προυσού ένα από τα μεγαλύτερα σε ακτινοβολία μοναστικά συγκροτήματα στην Ελλάδα που υποβάλει όσο πλησιάζει κοντά ο περιηγητής. Το μοναστήρι σαν φορέας πανάρχαιων πολιτισμών, ηθών και παραδόσεων στους αιώνες που πέρασαν, έγινε κέντρο μοναστικής ζωής, καταφύγιο πνευματικών προσωπικοτήτων, αλλά και σχολή γραμμάτων, εφαλτήριο αγώνων, αψευδής μάρτυρας της ιστορίας του τόπου και φημισμένος προσκυνηματικός χώρος των απανταχού ορθοδόξων, στέλνοντας ακόμη και σήμερα μηνύματα πανανθρώπινα και οικουμενικά. 

Επίκεντρο, φάρος γνώσης και λατρείας, η προστατευτική παρουσία της Παναγίας Προυσιώτισσας που βρισκόταν και θαυματουργούσε στον πιο σπουδαίο ναό «της περιφήμου πόλεως Προύσης». Η απώλεια της εικόνας στα χρόνια του εικονομάχου αυτοκράτορα Θεόφιλου (829 – 842) θα ήταν αναπόφευκτη, εάν κάποιος νέος δεν την φυγάδευε μέχρι την Καλλίπολη όπου η εικόνα χάθηκε, και βρέθηκε από βοσκούς στην σπηλιά που βρίσκεται σήμερα το μοναστήρι. Η εικόνα είναι έργο του Απόστολου και Ευαγγελιστή Λουκά. Ο Ευαγγελιστής Λουκάς ήταν ιατρός και ζωγράφος ακολουθούσε δε τον Απόστολο Παύλο. Η παράδοση αναφέρει ότι ζωγράφισε τρεις εικόνες που τις πήγε στην Παναγία η οποία τις ευλόγησε, και κατόπιν ο Ευαγγελιστής ζωγράφισε επτά (η παράδοση αναφέρει και 70) που μεταξύ των ήταν και η εικόνα της Παναγίας της Προυσιώτισσας. 

Ότι ο Λουκάς ζωγράφισε το πρόσωπο της Παναγίας δεν χωρά αμφιβολία αφού στο Τροπάριο της Παρακλήσεως διαβάζουμε «Άλαλα τα χείλη των ασεβών των μη προσκυνούντων την εικόνα σου την σεπτήν την ιστορηθείσαν υπό του Αποστόλου Λουκά ιερωτάτου την Οδηγήτρια». Γιαυτό η εικόνα της Προυσιώτισσας συμπεριλαμβάνεται σύμφωνα με τους κανόνες της εκκλησίας ανάμεσα στις άλλες μεγάλες ιστορικές και θαυματουργές που στολίζουν με την αγιοσύνη τους την μονή Ιβήρων του Αγίου Όρους (Πορταΐτισσα) και την Μονή Κύκκου στην Κύπρο (Κυκκιώτισσα) τις οποίες ζωγράφισε ο Ευαγγελιστής Λουκάς.

Η εικόνα φυλάσσεται στον ίδιο χώρο που βρέθηκε και το μόνο που προστέθηκε είναι η αργυρόχρυση επένδυση από τάμα του Γεωργίου Καραϊσκάκη με έξοδα του ιδίου, από τον χρυσοχόο Γεώργιο Καρανίκα το 1824. Μέσα στο μοναστήρι λειτουργεί μουσείο (σκευοφυλάκιο για τους μοναχούς) με χειρόγραφους κώδικες, το σπαθί του Καραϊσκάκη, και πάνω από εβδομήντα σπουδαία  κειμήλια που δείχνουν την ιστορία του μοναστηριού στο πέρασμα των αιώνων. Λίγο πριν την είσοδο πάνω στο μικρό λόφο είναι η «σχολή του Γένους» ή Ανώτερη σχολή Ελληνικών Γραμμάτων χαρακτηριστικό παράδειγμα τοπικής αρχιτεκτονικής, ενώ παράλληλα το κτίριο συμπληρώνει η παρουσία του μικρού ναού των Αγίων Πάντων. 

Η Μονή υπήρξε ένα από τα μεγάλα κέντρα μόρφωσης ιδιαίτερα κατά τα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας. Μνημείο αυτής της περιόδου αποτελεί το κτίριο της σχολής η οποία διέθετε εξαιρετικά ενημερωμένη βιβλιοθήκη (που υπάρχει στο μοναστήρι) με πρωτεργάτη, δάσκαλο και ηγούμενο τον λόγιο Κύριλλο Καστανοφύλλη. Το μεγάλο μοναστηριακό συγκρότημα προστατεύεται από τρεις πύργους που δίνουν εξαιρετική θέα όλης της περιοχής και έμειναν στην ιστορία σαν ‘’οι πύργοι του Καραϊσκάκη’’. Πρέπει να κτίσθηκαν στα τέλη του 18^ου Αι, και οι δύο βρίσκονται σχεδόν στο ίδιο ύψος, πάνω από το μοναστήρι σε απόσταση 200μ περίπου μεταξύ τους. Ο τρίτος πύργος αποτέλεσε το μετέπειτα «σχολείο του Γένους», προστατεύοντας την εκκλησία, το κοιμητήριο των Αγίων Πάντων αλλά και την πρόσβαση από τον χώρο συγκεντρώσεως των προσκυνητών προς την Ι. Μονή. 

Στο όμορφο χωριουδάκι του Προυσού υπάρχει υποδομή φαγητού και ύπνου με πολύ όμορφη θέα στο απόκρημνο ανάγλυφο των ελατοσκέπαστων βουνών. Αξιοθέατο προς την ρεματιά – υπάρχει πινακίδα – είναι η Μαύρη Σπηλιά σε ένα εκπληκτικό χώρο που χρησιμοποιήθηκε σαν καταφύγιο αμάχων σε όλες τις ταραγμένες περιόδους της ιστορίας της Ρούμελης. Επίσης η Αγαθίδειος βιβλιοθήκη και το Κατσάμπειο γυμνάσιο. Από τον οικισμό φεύγουν πολλοί χωματόδρομοι αυστηρά για enduro (Τόρνος – Καστανιά – Πρόδρομος η πιο κοντινή) που πάνω στα χνάρια παλιών μονοπατιών που ακολουθούσαν οι προσκυνητές φτάνουν στο Αγρίνιο (μέσω Καλλιθέας), στο Θέρμο (μέσω Χαλικιού), στα Εσωχώρια του Αράκυνθου και από εκεί στην εκπληκτική Λίμνη Κρεμαστών που μέσω Γέφυρας Επισκοπής φτάνετε στις Φραγκίστες ή πριν τον Αγαλιανό ανεβαίνετε το βουνό σε μια αξέχαστη απόκρημνη διαδρομή προς Φιδάκια, Σελλά, Καρπενήσι. Αυτά σαν εναλλακτική διαδρομή επιστροφής ή προσέγγισης στον τόπο. 

Γυρνώντας στην διασταύρωση για Μεγάλο ή Μικρό Χωριό συνεχίστε την διαδρομή προς το τραγουδισμένο Μικρό Χωριό (παλιό Μικροχώρι) στα 740 μ. Υ, που άκμασε επί τουρκοκρατίας στην παλιά του θέση (Παλιό Μικρό Χωριό). Στο Νέο Μικρό Χωρίο η τουριστική υποδομή αυξάνεται χρόνο με τον χρόνο προσφέροντας ικανοποιητική διαμονή και μεζέδες που συμβαδίζουν με την παράδοση. Πολλές δυνατότητες enduro διαδρομών στην Χελιδόνα (1973 μ. Υ) συμπληρώνουν τις άριστες εντυπώσεις, συνεχίζοντας προς το υπέρ – αναπτυγμένο Μεγάλο Χωριό (παλιό Μεγαλοχώρι) στα 720 μ. Υ, που εξελίσσεται σε έναν από τους κύριους προορισμούς του ολοένα αυξανόμενου τουριστικού ρεύματος της Ευρυτανίας. Όχι άδικα, αφού εκτός της άριστης υποδομής διατηρεί στα στενά του σοκάκια παλιά πετρόχτιστα αρχοντικά και προς την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής μια ήρεμη ατμόσφαιρα άλλων εποχών. 

Στον κεντρικό δρόμο μέσα στο χωριό, σίγουρα θα σας υποδεχθεί ο Παναγιώτης Καρίπης έξω από το κατάστημά του με τον πιο νόστιμο πάγκο γλυκισμάτων που έχετε δει, κερνώντας σας απαραίτητα γλυκό κουταλιού και τσιπουράκι ντόπιο. Στον οικισμό λειτουργεί λαογραφικό μουσείο ενώ ακολουθώντας τον στενό δρόμο μετά την προαναφερόμενη εκκλησία θα βρεθείτε στο παλιό πέτρινο παραδοσιακό γεφύρι που έκτισαν οι μαστόροι από το απέναντι Μικρό Χωριό ώστε να συντομεύσει και να διευκολυνθεί η επικοινωνία των δύο χωριών μέσω Γαύρου. 

Αφήνοντας πίσω αυτούς τους οικισμούς με τις ιστορικές μνήμες και τις διάσπαρτες στον τόπο προτομές αγωνιστών και δασκάλων τα μικρά προσκυνητάρια ίσως αναρωτηθείτε τι πίστη στο καθήκον, τι μόχθος χρειαζόταν τότε για να αναδειχθεί όλος αυτός ο ψυχικός πλούτος, όλη αυτή η αίγλη των ονομάτων που αντικατοπτρίζονται στα θαυμάσια αρχοντικά και τα θρησκευτικά μνημεία του χώρου. Διασχίζοντας ένα παραμυθένιο δάσος πάνω από το Μεγάλο Χωριό κατευθυνθείτε στην διάβαση προς Στουρνάρα στο διάσελο της Καλιακούδας (χιλιομετρική αναφορά της διαδρομής - Μεγάλο χωριό – Ροσκά στο τέλος). Οι μυρουδιές του δάσους με τα δεκάδες χρώματα και τους λεπτούς ήχους από τα χιλιάδες κελαηδίσματα των πουλιών, παρασύρουν τις αισθήσεις και αφού χωθείτε για τα καλά στην αγκαλιά του σαν σε όνειρο βρίσκεστε σε δέκα συνολικά χλμ στα ‘’Λακκώματα’’ με το μνημείο, το ξωκλήσι της Παναγίας, το καταφύγιο του ΕΟΣ στα 1420 μ. Υ.  

Υπάρχει διασταύρωση που οδηγεί στα Ψιανά ή την Ανιάδα διατρέχοντας φοβερά γκρέμια με εκπληκτικές θέες. Αν έχετε μαζί σας προμήθειες μια καλή ανασυγκρότηση - ξεκούραση και ταυτόχρονα ‘’αναγνώριση’’ του τόπου είναι η ενδεδειγμένη λύση. Στον παρακείμενο μεγάλο χώρο αναψυχής μπορείτε να στήσετε τις σκηνές σας. Το βράδυ ο ουρανός έχει τόσα πολλά άστρα, γεμάτα αινίγματα και γοητεία. Μακάρι να αφεθείτε εδώ πάνω στις αγκάλες του Μορφέα έστω μια νύχτα. Ίσως η ‘’άλλη’’ μέρα να είναι διαφορετική για πολλά. 

Συνεχίζοντας την ανάβαση προς το διάσελο για να λύσετε το μυστήριο του δρόμου που οδηγεί στην Στουρνάρα (παλιά Δολιανά), στο Πανταβρέχει και την Ροσκά περνάτε τις κατασκηνώσεις της Trekking Hellas ενώ η βλάστηση όσο πλησιάζετε στο διάσελο τόσο αραιώνει. Τα χωματουργικά μηχανήματα έχουν σκάψει και ανοίξει τον ‘’δρόμο’’ σε πολλά σημεία όμως οι κατολισθήσεις δεν λείπουν ποτέ. 

Η Θέα από το διάσελο της Καλιακούδας στα 1750 μ. Υ, είναι αφάνταστα όμορφη. Απέναντι φαίνονται ολοκάθαρα οι ορεινοί όγκοι των βουνών, οι κορφές και στο βάθος φωλιασμένη η Ροσκά που με καθαρό καιρό θαρρείς ότι θα απλώσεις το χέρι και θα την φτάσεις. Η μικρή λεπτομέρεια που μεσολαβεί είναι ο απίστευτα ιλιγγιώδης ‘’δρόμος’’, απροσμέτρητου βάθους, και γεμάτος κοτρόνες. Ποτέ δεν θα μπορούσατε να φανταστείτε ότι οι μπουλντόζες μπορούν να ανοίξουν δρόμο με τέτοια κλίση. Ανακαλύπτετε και εσείς ότι η κατηφόρα είναι τόσο μεγάλη που το αλεξίπτωτο πλαγιάς φαντάζει σαν η μοναδική ενδεδειγμένη λύση για να κατέβετε το γκρέμι. Παρόλα αυτά κατηφορίστε προσέχοντας τις κροκάλες, τις πέτρες, γενικά τις κλειστές στροφές, τα χαλίκια και την υπερθέρμανση των δίσκων. Αν έχετε αυτοκίνητο ή 4*4 και κάτω - κάτω ο δρόμος είναι κλειστός ή την ίδια στιγμή ανεβαίνει άλλος….είστε αναγκασμένοι να γυρίσετε με την όπισθεν αφού χώρος για μανούβρες δεν είναι δυνατόν να υπάρξει.

Το πρώτο καλοσυντηρημένο κτίσμα που συναντάτε μετά την εξαιρετική εμπειρία της κατάβασης είναι η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου στην Στουρνάρα (παλιά Δολιανά) σε 820 μ. Υ. Πιο παλιά αλλά και μετά τον πόλεμο ο μικρός οικισμός ανήκε στην κοινότητα Ροσκάς, έχοντας μικρές εκτάσεις με αναβαθμίδες που τις καλλιεργούσαν οι περίπου 150 μόνιμοι κάτοικοι, ζώντας από αυτά τα γεννήματα και τα λίγα προβατάκια. Τα περισσότερα σπίτια σήμερα είναι ερειπωμένα και μόνο δυο – τρεις πείσμονες βοσκοί με τους γονείς τους και 250 πρόβατα δεν εγκαταλείπουν τον σκληρό πετρώδη τόπο και ας μην έχει έρθει το ρεύμα ακόμη. Γενικά πρόκειται για ένα ακόμη εγκατελειμένο ορεινό οικισμό από αυτούς που τα τελευταία είκοσι χρόνια έχει γεμίσει η Ελλάδα. Ο δρόμος που κατεβήκατε άνοιξε μόλις στα μέσα της δεκαετίας του ’90, στα χνάρια παλιότερου μονοπατιού που συνέδεε με 5 – 6 ώρες κοπιαστικό ποδαρόδρομο, τους οικισμούς Κοντίβα (1ω 30’) και Στουρνάρα με το Μεγάλο Χωριό. 

Τα τελευταία χρόνια κάθε καλοκαίρι στο πανηγύρι της Αγίας Παρασκευής στις 26 Ιουλίου συναντώνται εδώ, ως και 80 οικογένειες, οι περισσότερες εκ των οποίων είναι στην Αθήνα και τη Λαμία χωρίς να λείπουν οι μετανάστες από Αμερική. Όσοι δεν έρχονται στέλνουν ‘’κεράσματα’’ (αρνιά, κουλούρες, γλυκά) στους υπόλοιπους, ανανεώνοντας το ιδιότυπο ραντεβού. Περνώντας από το εκκλησάκι της Αγίας Βαρβάρας ο τόπος συνεχίζει να έχει πυκνή βλάστηση, κατάφυτος από καρυδιές, κορομηλιές, κερασιές, καταλήγοντας σύντομα στον Κρικελλοπόταμο. Στο σημείο που ο δρόμος περνά το ποτάμι παρκάρετε τις μοτοσυκλέτες και ακολουθείτε την κοίτη του ποταμού για 20’ – 40’ ανάλογα το ύψος της από την μεριά της κρεμαστής συρμάτινης γέφυρας. Είναι η μοναδική πρόσβαση προς το εκπληκτικό φυσικό μνημείο ‘’Πανταβρέχει’’ γιαυτό φροντίστε να έχετε μαζί σας αθλητικά ή άλλα παπούτσια γιατί οι μπότες θα γίνουν μούσκεμα. 

Σε τέσσερα περίπου χλμ. δασικής διαδρομής είστε στην Ροσκά (παλιά Ρωσκά) στα 1000 μ. Υ, στην όμορφη εκκλησία της Αγίας Παρασκευής ή στο καφενεδάκι του Κώστα Μανδάλη να στεγνώνετε τις μπότες. Τον χειμώνα στην Ροσκά μένουν λίγες δεκάδες μόνιμος πληθυσμός, όμως οι δυσκολίες στην πρόσβαση είναι αυτό που κάνει και τους ίδιους να το σκέφτονται δύο φορές, είτε είναι να πάνε για τα χρειαζούμενα στο Καρπενήσι ή την κοντινή Δομνίστα, είτε να έρθουν για διακοπές, το καλοκαίρι. Όπως και να έχει, το μικρό χωριουδάκι θα σας κερδίσει αμέσως, ειδικά αν περπατήσετε μέχρι τον Άγιο Αθανάσιο στην άκρη του χωριού (ωραίος χώρος για σκηνές) ή το παλιό σχολείο που έχει διαμορφωθεί σε ξενώνα και την παλιά κρήνη κάτω στο ποτάμι. 

Μάλιστα λίγο μετά την κρήνη το μονοπάτι βγάζει στον παλιό νερόμυλο και το θαυμάσιο πέτρινο παραδοσιακό γεφύρι που δρασκελίζοντάς το, μπαίνετε στο λιθόκτιστο μονοπάτι που οδηγεί (1ω30’) στον Πρόδρομο, μια εξαιρετική πεζοπορική διαδρομή με εκπληκτική θέα. Μαζί με την δεύτερη διαδρομή προς Κοντίβα – Καστανιά από την κρεμαστή γέφυρα του Κρικελοπόταμου (2ω) κάνουν την Ροσκά πραγματικό ‘’κέντρο’’ γνωριμίας με το άγριο Ευρυτάνικο τοπίο που κανείς δεν πρέπει απλά να την προσπεράσει αδιάφορα. Στο χωριό κυριαρχούν τα πετρόχτιστα σπίτια με αυλή εμπρός, αλλά και στο πίσω μέρος, που τις περισσότερες φορές είναι κήπος με τα χρειαζούμενα λαχανικά. Επίκεντρο της ζωής του χωριού και των μεζέδων για τους επισκέπτες είναι το καφενείο (0273 21496) του Κώστα Μανδάλη από την Ίμβρο!. Παλιός Πρόεδρος του χωριού και νυν τοπικός σύμβουλος είναι ο Βασίλης Κολοβός, με δεκάδες προτάσεις γνωριμίας με τον τόπο, και άλλα τόσα ιστορικά στοιχεία. 

Περιηγούμενοι αυτά τα σπάνια ορεινά τοπία της ‘’ξεχασμένης Ελλάδας’’ ανακαλύπτετε μια πραγματικότητα που την αγνοούν πολλοί, την φαντάζονται ορισμένοι, και την βιώνουν με τις δυσκολίες της καθημερινά, αυτοί οι λίγοι πείσμονες που απέμειναν εκεί, προσπαθώντας να επιβιώσουν, κάτω από αντίξοες συνθήκες λέγοντας με την σοφία που τους διακρίνει….τώρα που άδειασαν τα βουνά, ήρθε η ανάπτυξη. Αυτό το γεγονός, σε συνδυασμό με το γνωστό ‘’ήρθαν οι δρόμοι, έφυγαν οι άνθρωποι’’, δείχνει με ακρίβεια τι έγινε τα τελευταία είκοσι χρόνια στην ελληνική ύπαιθρο. Μια από αυτές τις περιοχές είναι οι εξαιρετικά όμορφοι ορεινοί όγκοι Χελιδόνας και Καλιακούδας που με εξαίρεση των χωριών που βρίσκονται στην πλευρά του Καρπενησιώτη έχει εγκαταλειφθεί από τους νέους κατοίκους, ενώ αυτοί που έρχονται εξήντα – εβδομήντα μέρες το καλοκαίρι είναι συνταξιούχοι που γυρίζουν στην γενέτειρά τους χωρίς ψευδαισθήσεις ‘’ανάπτυξης’’. 

Κάποτε η περιοχή έσφυζε από ζωή, κάθε μέρα και κάθε Κυριακή παρά τις δυσκολίες – που δεν λείπουν και σήμερα αν και το ‘’βιοτικό επίπεδο’’ είναι μακράν – σήμαινε χαρά στις πολύβουες πλατείες, τα σχολεία ήταν γεμάτα παιδιά με αξιέπαινους δασκάλους, ενώ στα βουνά βοσκούσαν μεγάλα κοπάδια που εφοδίαζαν τις αγορές με ολόφρεσκα ελληνικά τυριά, γιαούρτια και γάλα. Οι φαινομενικά μικρές εμπορικές συναλλαγές, είχαν θεαματικά αποτελέσματα ακόμη και με τα σημερινά κριτήρια, χωρίς στρατιές συμβούλων, προϋπολογισμούς και δίχως ισολογισμούς. Η χώρα ολόκληρη αναγεννήθηκε και στάθηκε στα πόδια της ζωντανή από τις στάχτες των πολέμων με μόνο εφόδιο την αρχέγονη πείρα.

Σήμερα, σε μόλις είκοσι χρόνια, όλα αυτά ακούγονται σαν το παραμύθι της γιαγιάς, ειδικά στους νεώτερους που δεν μπορούν καν να φανταστούν, πώς αυτοί οι τόποι, με τι πόρους  ανάθρεψαν εκατοντάδες πολυμελείς οικογένειες, ανέδειξαν ηγετικές μορφές, διάσημους εμπόρους, εθνικούς ευεργέτες, φτιάχνοντας την ίδια χρονική περίοδο θαυμάσιας και σπάνιας αρχιτεκτονικής πετρόχτιστες δίπατες – τρίπατες κατοικίες, επιβλητικά Μοναστήρια στις εξοχές με σπάνιες τοιχογραφίες, κατανυκτικές εκκλησίες στα χωριά με δωρεές εικόνων εξωπραγματικού κόστους με τα σημερινά δεδομένα, μικρά ξωκλήσια σε κάθε κορφή, που στο πέρασμα των αιώνων διαποτίστηκαν με λιβάνι, αγιοσύνη, και σεβασμό. 

Η Δομνίστα απέχει από την Ροσκά είκοσιτρία αφάνταστα όμορφα χλμ και πράγματι θα νομίσετε ότι επανήλθατε στον πολιτισμό με αυτά που ζήσετε μέσα στα φαινομενικά απροσπέλαστα κορφοβούνια. Υπάρχει δυνατότητα ύπνου στους ξενώνες, σπέσιαλ μεζέδων στην εκπληκτική πλατεία, όμορφες δασικές διαδρομές στα δάση και τον κοντινό αρχαιολογικό χώρο της Φαντίνου. 

Στην διαδρομή από Ροσκά θα περάσετε από την διασταύρωση που οδηγεί στην Μεσοκώμη με το πυκνό ελατόδασος και το πανέμορφο σπήλαιο, ενώ μετά την όμορφη Καστανούλα περνάτε από τον Άγιο Χαράλαμπο και είναι σπάνια ευκαιρία να δείτε τα Ψιανά και την Παναγία Ψιανών (Ι. Ν. Γεννήσεως της Θεοτόκου Ψιανών 1870) που πρόσφατα χαρακτηρίστηκε μνημείο ειδικής κρατικής προστασίας (ΦΕΚ 762 τ.Β 24/98). Το αμέσως επόμενο χωριό είναι η Σκοπιά που πλέον φτάνει άσφαλτος και αμέσως μετά διασταυρώνεστε με τον κεντρικό ασφαλτόδρομο προς Δομνίστα ή Αράχωβα και Ναύπακτο. Από την Δομνίστα www.domnista.8k.com το Καρπενήσι είναι 33χλμ, η Λαμία 85χλμ και η Ναύπακτος 104χλμ.

Αναλυτικά η Διαδρομή Μεγάλο Χωριό - Στουρνάρα - Ροσκά:
Μηδενίστε πάνω στον κεντρικό δρόμο, που από Καρπενήσι οδηγεί στον Προυσό, ακριβώς στην διασταύρωση που αριστερά οδηγεί στο Μεγάλο Χωριό.

1.   0 - 1,300 διαστ δεξιά: Μ. Χωριό σε 500 μ, αριστερά: Λακκώματα & Μνημείο,

2 .    1,400 διαστ δεξιά: γειτονιά Μ. Χωριού, αριστερά: Λακκώματα & Μνημείο,

3 .    5,400 διαστ δεξιά: Μ. Χωριό σε 2 χλμ, αριστερά: Λακκώματα & Μνημείο,

4 .    7,300 διαστ δεξιά: Λακκώματα & Μνημείο, αριστερά: Στάνες,

5 .    8,400 διαστ δεξιά: Δρόμος για φόρτωμα Ξυλείας, αριστερά: Λακκώματα & Μνημείο,

6 .    9,200 διαστ δεξιά : Λακκώματα & Μνημείο, αριστερά : Δασικός για ξύλα ή στάνη,

7 .    9,800  Ποτίστρα

8 .  11,000 ‘’Λακκώματα’’, Μνημείο, Ξωκλήσι & καταφύγιο διαστ δεξι: Αυχένας & Στουρνάρα, αριστερά: Ψιανά,

9 .   11,500 διαστ δεξιά : Κατασκήνωση Trekking Hellas, αριστερά : Αυχένας & Στουρνάρα,

10 . 21,800 ΣΤΟΥΡΝΑΡΑ

11 . 25,100 Ποτάμι – Κρικελοπόταμος, Πανταβρέχει

12 . 28,600 διαστ δεξιά: Εκκλησία Αγ. Αθανασίου,  αριστερά: Ροσκά

13 . 29,200 ΡΟΣΚΑ

Σημειώσεις:

⁽¹⁾Στον Προυσό νοσηλεύθηκε ο Καραϊσκάκης όταν πλέον βαριά άρρωστος από θέρμες (θερμασιά – ρευματοειδής πυρετός – άλλοι ιστορικοί αναφέρουν από φυματίωση) εγκατέλειψε το χωρίς συνοχή πλέον, αρματολίκι των Αγράφων. Στον Προυσό μεταφέρθηκε νεκρός ο Σουλιώτης οπλαρχηγός Μάρκος Μπότσαρης όταν τραυματίσθηκε θανάσιμα κατά την νικηφόρα νυχτερινή μάχη του Καρπενησίου στις 8 - 9 Αυγούστου 1823. Υπάρχει μνημείο Μάρκου Μπότσαρη σε ανάμνηση της μάχης του Κεφαλόβρυσου τρία χλμ. από το Καρπενήσι. 

 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Ιδέα & υλοποίηση μορφής: Άγγελος Σινάνης

Αυτόματος Αριθμός Κλήσης 0237

ΔΙΑΜΟΝΗ: Η εταιρία ‘’Ευρυτανία Α.Ε.’’ 23200 - 2, Fax 25403, δίνει πληροφορίες για αγροτουριστικά καταλύματα. Αν η διαμονή σας γίνει στο ξενοδοχείο ‘’Άνεσις’’ στο Καρπενήσι υπάρχουν προγράμματα που περιλαμβάνουν περιήγηση με τζιπ στα ορεινά, ιππασία κ.ά. Info: 80700,1. Προυσός Ι.Μ. Παναγίας Προυσιώτισσας φιλοξενία μιας βραδιάς,80726, 80705, Καστανιά Ζαφείρης Νίκος 80940, Βουτύρο ‘’Βίλλα Βιργινία’’25133, 22856, 25835, Μεγάλο Χωριό ‘’Αγνάντι’’ 41303, ‘’Μπακατσιά’’ 41414, ‘’Μαντζιούτας’’ 41157, ‘’Αντιγόνη’’ 41395, ‘’Μαντζιούτας’’ 41190, Γαύρος ‘’Αγράμπελη’’ 41148, Μικρό Χωριό Τάσου Ουρανία 41349, Ροσκά ξενώνας στο παλιό δημοτικό σχολείο, Δομνίστα Κοινοτικός Ξενώνας 92228, Τσιάμης Ηλίας 92023.

Καταφύγια: στη θέση ‘’Λακκώματα’’ 10 χλμ χωματόδρομος από το Μεγάλο χωριό, σε υψ., 1.400 μ. 15 άτομα, πληροφορίες : Ε.Ο.Σ. Καρπενησίου 23051, στο Βελούχι (Τυμφρηστός) στη θέση ‘’Διαβολότοπος’’ το καταφύγιο Τάκης Φλέγκας σε υψ. 1840 μ. 30 άτομα, πληροφορίες στο καταφύγιο τα Σαβατοκύριακα 22002.

ΚΑΜΠΙΝΓΚ: Στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου αριστερά σας 1 χλμ πριν το Μεγάλο χωριό. Στον οικισμό Στουρνάρα ή στην Ροσκά στον Άγιο Αθανάσιο.

ΦΑΓΗΤΟ: Η περιοχή ξεχωρίζει με ταβέρνες και ψησταριές έξω από τα συνηθισμένα. Βούτυρο, τυρί, μέλι, καρύδια, & τσιπουράκι αγοράστε οπωσδήποτε. ‘’το σπίτι του Ψαρά’’ Θύμιος Ντουφέκιας στον Γαύρο 41202, στο Μεγάλο Χωριό Παραδοσιακά γλυκά Κουταλιού Παναγιώτης Καρίπης, σπέσιαλ γαλατομπούρεκο στο καφενείο της κυρά – Παρασκευής, ενώ στην Ροσκά στο καφενεδάκι – ψησταριά του Κώστα Μανδάλη θα γευθείτε ότι καλύτερο παράγει η γη της Ευρυτανίας 21496, Καστανούλα Αντρέας Γιάτσης 2237021497, (πληροφορία 25/8/04 από τον Κώστα Μανδάλη) στην Δομνίστα επίσης καφενεία – Ταβέρνες.

ΑΧΡΕΙΑΣΤΑ: Δήμος Καρπενησίου: 21012 - 4, Α΄ Βοήθειες: 80680, Αστυνομία: 23666, Συνεργεία – Βουλκανιζατέρ: Νικόπουλος Χρήστος / Νικολάου Στράτου 3, Καρπενήσι 22052 - 22352 ( Service ελαστικών Auto - Moto ), Νικόπουλος ΕΚΟ / 3^ο χλμ Καρπενησίου - Προυσού 23155, Τσιώνης Σπύρος / 2^ο χλμ Καρπενησίου – Λαμίας 22180, 23440, Moto Japan / Καρπενήσι 80480.

ΧΡΗΣΙΜΑ: Λαογραφικό μουσείο Μεγάλου Χωριού 41502, 41245 (ανοιχτά τον χειμώνα Παρ. Σάβ. Κυρ 10 – 12 π.μ. και από 1/6^ου έως τέλος Οκτ. και τα απογεύματα). Πάρκο τουριστικής ιππασίας 4^ο χλμ Καρπενησίου - Προυσού, τηλ 0237 24606. Πολιτιστικό κέντρο, Βιβλιοθήκη, Φωτογραφικό μουσείο, Μνημείο Εθνικής Αντίστασης, Λαογραφικό μουσείο, λειτουργούν στην Δομνίστα, Υπεύθυνος ο δάσκαλος Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος 92079, 01 6920004. Επίσης στο www.domnista.grυπάρχουν δεκάδες πληροφορίες και υπεύθυνο τον κ Καραδήμα Νίκο 01 5910322, 0972023578. Γιώργος & Θεοδώρα Σερπάνουστην Δυτ Φραγκίστα 95496,Περιήγηση, καγιάκ, Rafting στην Τεχνητή Λίμνη Κρεμαστών.

ΒΕΝΖΙΝΑΔΙΚΑ: Τα προτελευταία είναι στο Καρπενήσι τα τελευταία στον οικισμό Μισαμπελιά λίγο έξω από το Καρπενήσι, μετά μόνο στο super market στην Δομνίστα 92277, 92000.

ΧΑΡΤΕΣ: Μοναδικές ασφαλείς επιλογές, είναι οι πρότυποι οδικοί - ορειβατικοί - χάρτες Ευρυτανίας σε κλίμακα 1:100.000 και Καρπενήσι – Προυσός σε κλίμακα 1:50.000 των εκδόσεων Ανάβαση, Ορμινίου 34, Αθήνα, τηλ 01 7293541.

ΒΙΒΛΙΑ: Καρπενήσι – Προυσός, Οδηγός στον ορεινό χώρο και τον πολιτισμό / Π. Ματσουκά – Τρ. Αδαμακόπουλος / Ανάβαση 1999. Ιστορία της Ευρυτανίας στους νεώτερους χρόνους (1393 – 1821) & Ιστορία των Αρχαίων Ευρυτάνων / Π. Γκιόλιας / Πορεία 1999. Απ’ το ημερολόγιο ενός Δασκάλου στη Ρωσκά της Ευρυτανίας / Αντώνη Γ. Τρούλου / Αθήνα 1994.

ΛΕΣΧΕΣ ΜΟΤΟΣΥΚΛΕΤΑΣ: Πληροφορίες για το ταξίδι σας, όλο το χρόνο, βρίσκετε στους ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΕΡΙΗΓΗΤΕΣ - Σύλλογος Μοτοσικλετιστών - Ελάτη Τρικάλων  - τ.κ. 42032  Πύλη, Τηλ - Fax: 0434 71826.