ΗΠΕΙΡΟΣ (3504 λέξεις)

ΑΡΤΑ – ΤΖΟΥΜΕΡΚΑ – ΚΥΨΕΛΗ – ΡΑΜΙΑ - ΚΑΤΑΡΡΑΚΤΗΣ

Κείμενο - Διαφάνειες: Άγγελος Σινάνης e – mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

© Απρίλιος 2001

Η Άρτα παλιά και ιστορική πόλη πρωτεύουσα του ομώνυμου νομού, από τα αρχαία χρόνια είχε σημαντικό ρόλο  λόγω της ιδιαίτερα στρατηγικής της θέσης. Είναι κτισμένη στην ίδια θέση με την πολυάνθρωπη ελληνική πόλη Αμβρακία. Το 295 π. Χ. στα χρόνια της κυριαρχίας του μεγάλου ηγέτη Πύρρου έγινε πρωτεύουσα του κράτους του.

Τον 11^ο Αι. μ. Χ. ήταν μια οργανωμένη και αξιόλογη πολιτεία τόσο ώστε το 1204 ο Μιχαήλ Α’ Άγγελος Κομνηνός Δούκας, ιδρυτής του ανεξάρτητου βυζαντινού κράτους που έμεινε στην ιστορία⁽¹⁾ ως Δεσποτάτο της Ηπείρου. 

Πρόσφατα από τις σωστικές ανασκαφές που γίνονται στο νοτιοδυτικό μέρος της πόλης από την ΙΒ’ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων ήρθε στο φως όλος αυτός ο καλυμμένος από την γη πλούτος, που τα μέλη του Κ.Α.Σ. - κεντρικό αρχαιολογικό συμβούλιο - σχολιάζοντάς τον ανέφεραν ότι «το τεράστιο αυτό μνημείο θα αλλάξει την όψη της Άρτας». Ο ενθουσιασμός δεν ήταν άδικος αφού το υλικό που παρουσίασε ο έφορος κ. Κωνσταντίνος Ζάχος ήταν εντυπωσιακό. Στα πολλά και σημαντικά ευρήματα περιλαμβάνονται μεγάλα τμήματα του οχυρωματικού περιβόλου της Αμβρακίας - μήκος 63 μ, μεγαλύτερο πλάτος 7,70 μ, - πλακόστρωτος δρόμος, μνημειώδης λεωφόρος 300 μ, ταφικά μνημεία, καθώς και δεκάδες κινητά αντικείμενα, χάλκινα ή πήλινα αγγεία χρυσά κοσμήματα, περιδέραια κ.α. ώστε σε κάποιο διάστημα να αποτελέσουν ένα θαυμάσιο επισκέψιμο αρχαιολογικό πάρκο σχεδόν μέσα στην πόλη. 

Ο μαγικός τόπος που διασχίζετε μέχρι την Άρτα είναι ο Αμβρακικός κόλπος, συνδεμένος από τα αρχαία χρόνια με την Θεογονία, τους μύθους και την ποίηση. Οι πλημμύρες του Άραχθου στους αιώνες που πέρασαν δημιούργησαν τις λιμνοθάλασσες και τους βάλτους. Ο σπάνιος υγρότοπος προσελκύει χιλιάδες πουλιά που μένουν εδώ και τον χειμώνα λόγω του ήπιου κλίματος. Τα υφάλμυρα νερά του Αμβρακικού έχουν δημιουργήσει στο περίφημο ‘’Δέλτα’’ ένα βιότοπο μεγάλης αξίας που ‘’προστατεύεται’’ από την συνθήκη Ραμσάρ και είναι από τα ομορφότερα τοπία στην χώρα μας. Πραγματικός παράδεισος όχι μόνο για τα πουλιά αλλά και τον άνθρωπο της πόλης, ιδανικός για ήσυχες διακοπές μέσα στην φύση. 

Μέσα στην Άρτα το εντυπωσιακό Κάστρο και ο Πύργος με το ρολόι, στον περιφερειακό, κεντρίζουν την φαντασία του επισκέπτη, ενώ το βυζαντινό μεγαλείο εκφράζεται με τις εκκλησίες και μονές² της Κάτω Παναγιάς (1251) του Αγίου Γεωργίου (πριν το 1271) αφιερωμένο στην Βασίλισσα και Αγία της Άρτας Θεοδώρα, την μεγαλόπρεπη Παρηγορίτισσα (1289 – 1296), το γνωστότερο εκκλησιαστικό μνημείο του Δεσποτάτου της Ηπείρου. Επίσης ένα μόλις χλμ με κατεύθυνση τους Χαλκιάδες στην τοποθεσία ‘’Καστέλι’’ η πανέμορφη μονή Αγ. Βασιλείου, και η αξιόλογη γυναικεία μονή Βλαχερνών λίγο έξω από την πόλη προς το ομώνυμο χωριό.

Παρά τους βυζαντινούς θησαυρούς που διαθέτει και τα ανυπέρβλητά τοπία, εκεί προς το άκρο του Αμβρακικού, την Κορωνησία και την υπέροχη άγρια φύση της, η Άρτα παραμένει γνωστή για το ομώνυμο γεφύρι. Όποια κουβέντα και να γίνει, όποιος και να ακούσει για την πόλη συνειρμικά έρχεται στο νου του το ιστορικό και χιλιοτραγουδισμένο με δεκάδες παραλλαγές, σε πολλές χώρες της Βαλκανικής πέτρινο γεφύρι της. Σήμα κατατεθέν της όχι άδικα. Τα πολλά χρόνια που κτιζόταν, οι θρύλοι που το συνόδευαν με επιστέγασμα αυτόν που θέλει την γυναίκα του πρωτομάστορα να ξεγελιέται και να ‘’πέφτει’’ στα θεμέλια για να ‘’στεριώσει’’, ενώ για μια σημαντική χρονική περίοδο τριανταένα χρόνων υπήρξαν, μαζί με τον ποταμό Άραχθο, και …. παραμεθόριος περιοχή μια που εδώ, τα έτη 1881 – 1912 ήταν τα σύνορα ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία. Η θεμελίωσή του έγινε το πιθανότερο στην βασιλεία του Πύρρου, κατά τους ελληνιστικούς – μακεδονικούς χρόνους, ενώ προσθήκες στα τμήματά του έγιναν στους βυζαντινούς χρόνους και στην τουρκοκρατία. 

Στην μια άκρη του γεφυριού σήμερα λειτουργεί υπαίθριος χώρος αναψυχής κάτω από τον ιστορικό πλάτανο. Στην απέναντι μεριά του πέτρινου γεφυριού σε ένα ωραίο νεοκλασικό κτίριο που αρχικά κτίσθηκε για στρατώνας, αργότερα σαν φυλάκιο του γεφυριού και όταν ο Άραχθος έγινε σύνορο Ελλάδας – Τουρκίας μετατράπηκε σε τελωνείο, λειτουργεί το θαυμάσιο λαογραφικό μουσείο Άρτας. Υπάρχουν ακόμη Ιστορικό και Αρχαιολογικό Μουσείο (στην Παρηγορίτισσα) για μελέτη του παρελθόντος, ενώ πολύ κοντά στην πόλη ανοίγονται οι διαδρομές στην  λιμνοθάλασσα την ιστορική Κορωνησία την Ι. Μ. Παναγίας και του Άγιου Ονούφριου στην άκρη.

Όλες οι εποχές είναι κατάλληλες για να ταξιδέψετε – καθεμιά με την χάρη και την γοητεία της – στην περιοχή, που παραμένει πεισματικά και παραδοσιακή και άγνωστη. Όποτε όμως και να γίνει αυτό, δεν πρέπει να χάσετε την ευκαιρία να δείτε την λαϊκή αγορά στην κεντρική οδό Τζαβέλλα, με το χωριάτικο χρώμα και τους λογής – λογής πραματευτάδες να διαλαλούν από τους πάγκους τους τις πραμάτειες, συνήθως ολόφρεσκα λαχανικά, χόρτα και τα φημισμένα πορτοκάλια που τα βρίσκουμε στην εποχή τους σχεδόν σε κάθε πόλη.

Η Άρτα όμως, σαν ευλογημένος τόπος που είναι, διαθέτει και θαυμάσια ορεινά μέρη υπέροχα βουνά που ανάμεσά τους ανοίγονται μοναδικές διαδρομές, συναντώντας στην πορεία σας την λίμνη του Άραχθου και το φράγμα στο Πουρνάρι, το κεφαλοχώρι Βουργαρέλι και την ιστορική Κόκκινη Εκκλησιά, το μοναδικό σε ορεινή περιοχή της πατρίδας μας μουσείο λαϊκής τέχνης και ζωής στην Κυψέλη, ξεχασμένα μοναστήρια, μικρά φιλόξενα καφενεδάκια στην Ράμια σε μια διαδρομή που μπορεί να καταλήξει για ξεκούραση στον Μεγάλο Καταρράκτη στο ομώνυμο χωριό ή ακόμη στο κεφαλοχώρι Άγναντα και στο Πέτρινο Γεφύρι στην Πλάκα. Η πανέμορφη φύση της Άρτας πάντα υποδέχεται τον ταξιδιώτη με ζωηρά, αυθεντικά, λαμπερά χρώματα. Φοράει τα καλά της το καλοκαίρι, όλοι οι δρόμοι είναι στρωμένοι με κόκκινα και κίτρινα φύλλα από τις φούξιες το φθινόπωρο και τις  Αλκυονίδες ημέρες, ενώ τον χειμώνα ο γκρίζος ουρανός σας οδηγεί στα υγρά καλντερίμια των μισοέρημων χωριών, μέχρι να έρθει ακόμα άλλη μια φορά η άνοιξη με την αφάνταστη ποικιλία των μορφών, για να ντυθεί η φύση με λουλούδια, και τα παιδιά να φτιάξουν στεφανάκια μες τον δασωμένο, καταπράσινο πια τόπο. 

Στα Βόρεια υψώνονται τα Τζουμέρκα με την κορυφή τους Καταφίδι στα 2393 μ. Υ που μαζί με την δεύτερη οροσειρά της Κακαρδίτσας με την ομώνυμη κορυφή στα 2469 μ. Υ, αποτελούν ένα εκτεταμένο και εντυπωσιακό κομμάτι της νότιας Πίνδου, που απομονώνει από την μια τις κοιλάδες του Άράχθου και του Αχελώου διαχωρίζοντας από την άλλη τα νερά των ομώνυμων ποταμών, οριοθετώντας την Ήπειρο από την Θεσσαλία. Η χλωρίδα και πανίδα των βουνών παρουσιάζει τεράστιο ενδιαφέρον. Εδώ βγαίνει ο περίφημος Σιδερίτης, το γνωστό ‘’τσάι του βουνού’’, και δεκάδες διαφορετικά φαρμακευτικά φυτά. Τα δάση είναι λίγα όμως δεν λείπουν. Κυρίαρχα είδη είναι τα Έλατα, τα Μαυρόπευκα οι Οξυές και χαμηλά οι Βελανιδιές.

Για να φτάσετε στα Τζουμερκοχώρια ακολουθείστε λίγο πριν την πόλη της Άρτας την πινακίδα προς “Πέτα’’ και μετά από 17χλμ στην μοναδική  μεγάλη διασταύρωση, ανηφορίστε προς τα χωριά, Μελάτες με την Ι. Μ. Μελατών ή Μηλάτων, Κάτω Αθαμάνιο, Τάβλα, για να φτάσετε μέσα από εντυπωσιακή διαδρομή στο κεφαλοχώρι της περιοχής Βουργαρέλι ή Βουλγαρέλι (παλιά Δροσοπηγή) στα 760 μ. Υ, έδρα του νεοσύστατου δήμου Αθαμανίας.

Λίγο πριν το Βουργαρέλι είναι ο συνοικισμός Παλιοχώρι και εκεί βρίσκεται ένα από τα δύο σπάνια και αξιόλογα θρησκευτικά μνημεία της περιοχής χαρακτηρισμένο ιστορικό διατηρητέο μνημείο (ΦΕΚ 12/17 – 1 – 58 τ.Β’). Η Ι.Μ. Παναγίας Βελλάς (1281) γνωστή σαν Βασιλομονάστηρο ή Κόκκινη Εκκλησία  ονομασία που πήρε από τα κόκκινα τούβλα της εξωτερικής διακόσμησης. Η Κόκκινη Εκκλησία είναι το πιο απομακρυσμένο από την Άρτα βυζαντινό μοναστήρι της εποχής του Δεσποτάτου της Ηπείρου και το μόνο που σώζει τοιχογραφίες του 13^ου Αι, ενώ το τέμπλο της ήταν το πρώτο που συνάντησαν οι ερευνητές κατασκευασμένο από γύψο, με φυτική και γεωμετρική διακόσμηση. 

Στο Βουργαρέλι υπάρχουν παραδοσιακά πέτρινα γεφύρια - κοντά στο σχολείο το πρώτο και στο σπίτι του κ. Μήτση Λαμπράκη το δεύτερο - που όμως είναι εντελώς άγνωστα στους περιηγητές. Χρειάζονται εργασίες ανάδειξης και προβολής τους, με ενδεικτικές πινακίδες τουλάχιστον. Επίσης αξιοπρόσεκτα πέτρινα σπίτια, καλντερίμια και παλιά καταστήματα, στον κεντρικό δρόμο, που ακόμη και στις μέρες μας κρατούν την παράδοση σαν την γιαγιά Σοφία Πλεύρη που καβουρδίζει καφέ και φτιάχνει σπιτικό γλυκό κουταλιού. Υπάρχουν ξενώνες και ψησταριές για διαμονή και καλοπέραση ενώ η γύρω περιοχή είναι μια όαση καταμεσής των βουνών. 

Οι όμορφες διαδρομές ξεκινούν ουσιαστικά από εδώ, αφ’ ενός λόγω της συνέχειας του δρόμου προς Αθαμάνιο (στην θέση ‘’Μεγάλη βρύση’’ υπάρχει πέτρινο γεφύρι), Θεοδώριανα ή Τετράκωμο, Μεσούντα μπαίνοντας σύντομα στην Θεσσαλία, αφ’ ετέρου λόγω της διασταύρωσης που υπάρχει η οποία ‘’παρακάμπτει’’ με ασφαλτόδρομο το βουνό βγαίνοντας στην Κυψέλη και τον Καταρράκτη ή μπαίνει σε χωμάτινο μονοπάτι για enduro περνώντας μέσα από φοβερούς γκρεμούς φτάνοντας στην θέση ‘’Σταυρός’’ (1500 μ. Υ) κάτω από την κορυφή ‘’Σκλάβα’’ ή ‘’Πλιάκουζα’’ στα 2067 μ. Υ καταλήγοντας στα Θεοδώριανα.

Στην έξοδο του χωριού προς Κυψέλη, αριστερά σας, συναντάτε το εγκατελειμένο σήμερα μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου (1714) ιστορικό διατηρητέο μνημείο (ΦΕΚ 12/17 – 1 – 58 τ.Β.) το δεύτερο μνημείο της περιοχής γνωστό για την εθνική και θρησκευτικό της δράση, με θαυμάσιο ξυλόγλυπτο τέμπλο και δεκάδες κειμήλια.  

Αυτές οι περιοχές των Τζουμέρκων είχαν πλούσια επαναστατική παράδοση και ανέδειξαν σημαντικούς αγωνιστές. Ο Γώγος Μπακόλας από την Σκουλικαριά, που κατείχε το αρματολίκι του Ραδοβιζίου, και οι αδελφοί Μήτρος και Γιαννάκης Κουτελίδας από την Χώσεψη (Κυψέλη) που ‘’κρατούσαν’’ το αρματολίκι των Τζουμέρκων, συμφώνησαν για την συγκρότηση ισχυρού σώματος Τζουμερκιωτών, και εδώ στις 15 Μαίου 1821 κήρυξαν την η επανάσταση των περιοχών Τζουμέρκων, Ραδοβιζίου, Ξηρόμερου και Βάλτου. 

Ο στενός ασφαλτόδρομος διασχίζει το πανέμορφο δάσος έχοντας εκπληκτική θέα προς τον κάμπο. Ο τόπος ειδικά άνοιξη και καλοκαίρι μοσχοβολά και ο καθαρός αέρας ανοίγει την όρεξη. Τα καφενεία - Ψησταριές στην Κυψέλη (παλιά Χώσεψη) στα 530 μ. Υ, είναι ιδανικά για στάση μεζεδάκια, καφέ ή τσιπουράκι ενώ τα ντόπια καλοψημένα εδέσματα αναλαμβάνουν την χαλάρωση ή την ανασυγκρότηση για το υπόλοιπο της ημέρας, ακόμη και της νύχτας, αφού πολύ κοντά είναι το μοναστήρι της Ευαγγελίστριας και η Αγία Τριάδα με το αλωνάκι. Οι δύο τοποθεσίες διαθέτουν μεγάλο καταπράσινο, δροσερό χώρο για ελεύθερη κατασκήνωση. 

Στην Κυψέλη πριν λίγα χρόνια έγινε πραγματικότητα από τον πείσμωνα κ. Παντελή Καραλή, το μοναδικό μουσείο «Λαϊκής Τέχνης και Ζωής» στον ορεινό όγκο Τζουμέρκων. Η πρώτες προσπάθειες δημιουργίας του πανέμορφου σήμερα Λαογραφικού Μουσείου ξεκίνησαν στις αρχές της δεκαετίας του ’70  στους χώρους ενός όμορφου κτίσματος του 1928 που ήταν το … καφενείο - μουσείο του ιδρυτή. Εκεί για χρόνια ο καφές, το τσιπουράκι, η πραγματικότητα συνυπήρχαν με τον μύθο, την σκόνη και τα εκατοντάδες μικροαντικείμενα. Μόλις το 1997 η συλλογή εντάχθηκε στο Leader ΙΙ, και οργανώθηκε στο αναπαλαιωμένο ριζικά πέτρινο κτίριο, πάνω από την κεντρική πλατεία του Αγίου Νικολάου, με όμορφες προθήκες και μελετημένους εργονομικά χώρους. Η απαράμιλλη τέχνη των Τζουμέρκων διηγείται την ιστορία της μέσα από τις θαυμάσια διατηρημένες φορεσιές, τα καθημερινά εργαλεία του χωραφιού και των επαγγελμάτων της εποχής. Ένας ξεχασμένος λαϊκός πολιτισμός με πάνω από 1000 αντικείμενα που περιλαμβάνει από λαμπερά κοσμήματα, πόρπες, νομίσματα, μεταξωτά φορέματα, ολοκληρώνεται αρμονικά από ξύλινα σεντούκια, ρόκες, εργαλεία, και δεκάδες ξυλόγλυπτα αντικείμενα.

Αξιοθέατα στην Κυψέλη είναι οι δύο παλιοί νερόμυλοι – ντριστέλες και ο καινούργιος λίγο πριν το χωριό όπως έρχεστε από το Βουλγαρέλι, στο ξωκλήσι του Άγιου Παντελεήμονα, η εκκλησία του Αγίου Νικολάου στην κεντρική πλατεία και σχεδόν όλο το χωριό αφού είναι από τα ελάχιστα στην Ήπειρο που έχουν διατηρήσει το παλιό ηπειρώτικο λαϊκό σπίτι. Οι κάτοικοι της Κυψέλης ασχολούνται από παλιά με την τέχνη του κτισίματος πράγμα που υποδηλώνει η νέα ονομασία του χωριού. Άλλοι έρχονται και άλλοι φεύγουν για δουλειά, όπως οι μέλισσες σε μια κυψέλη. Πέτρινα μονόροφα τετράγωνα σπίτια υπάρχουν πολλά, όπως και ημιδιώροφα με περίτεχνα παράθυρα, πόρτες εξώστες και καλντερίμια που οδηγούν σε αυτά. Αν περπατήσετε στα στενά ή στον κεντρικό δρόμο προς τον κάτω μαχαλά θα δείτε αρκετά ασυντήρητα που φαντάζουν ετοιμόρροπα και πολλά νεώτερα ‘’δίπατα’’ τα οποία έχουν κρατήσει αυτά τα στοιχεία και έχουν αναπαλαιωθεί.  

Ωραία χωμάτινη διαδρομή αρχίζει έξω από το χωριό προς τον Άγιο Κοσμά, ενώ στον δρόμο προς Ράμια στην διασταύρωση, μόλις ένα χλμ από το χωριό και άλλο ένα χωματόδρομος, βρίσκεται το αρχαίο ‘’Καστρί’’ και η παλιά Ι. Μ. Ευαγγελίστριας, ένα όμορφο περιτειχισμένο μοναστήρι, κατάγραφο εσωτερικά με αγιογραφίες, καταφύγιο των κατοίκων στα σκληρά χρόνια της τουρκοκρατίας. Το πανέμορφο ξυλόγλυπτο τέμπλο είναι πλούσιο σε φυτικό διάκοσμο και εικόνες. Η μονή πρόσφατα ανακαινίσθηκε και η νέα στέγη τουλάχιστον προφυλάσσει από την υγρασία το εσωτερικό. Στον πρόναο αξιοπρόσεκτες οι τοιχογραφίες των βασανιστηρίων που περιμένουν στην κόλαση όσων ‘’έν ζωή και εξ επαγγέλματος αμάρτησαν’’. Ο κατάφυτος εξωτερικός χώρος είναι ιδανικός για στάση και ξεκούραση ενώ το μόνο που ακούγεται είναι ο ήχος των πουλιών που κελαηδούν και του δροσερού νερού που τρέχει από την πετρόχτιστη κρήνη.

Τα δέντρα λάμπουν στην πρωινή δροσιά, ενώ το φως του ήλιου λούζει αργά – αργά τις κορφές ζεσταίνοντας με τον τρόπο του την πρωινή ιεροτελεστία του καφέ. Οι εντυπώσεις των καλοκαιρινών επισκεπτών στην Κυψέλη είναι άριστες και πολλοί κάτοικοι που μένουν στην Αθήνα ή τα μεγάλα κέντρα της Ηπείρου επιστρέφουν τα τελευταία χρόνια, επισκευάζουν τα σπίτια τους σημάδι ότι σκέπτονται κάποια στιγμή την επιστροφή. 

Βγαίνοντας από τον οικισμό της Καλλονής σύντομα φτάνετε στην διασταύρωση με τον κεντρικό δρόμο που έρχεται από Άρτα ακολουθώντας την διαδρομή δεξιά προς Ράμια (8χλμ) – Γραικικό (19χλμ) – Καταρράκτη (21χλμ), αν όμως πάτε αριστερά σχεδόν αμέσως θα βρεθείτε στο χωριό Καλλονή. Ένας παλιός οικισμός με το απέριττο, όμορφο καφενεδάκι του Κατσάνου και τις πεζούλες του γεμάτες γλάστρες με ολάνθιστες πολύχρωμες φρέζιες, μποστάνια με ‘’σαλάτες’’ και τις πιο νόστιμες ελιές με στραγαλάκι ή ακόμα και νόστιμα μεζεδάκια που τα συνοδεύει με δυνατό σπιτικό τσίπουρο. Ορεινοί, απομονωμένοι τον χειμώνα οικισμοί, αντιστάθηκαν όσο μπορούσαν στην λαίλαπα του ‘’τουριστικού πολιτισμού’’, φαντάζουν σήμερα σαν παράδειγμα ζωής απρόσιτο στους πολλούς, προβληματίζοντας βαθιά αυτούς που επιμένουν να σκέπτονται … πιο απλά. Στο χωριό υπάρχει παλιός νερόμυλος και νεροτριβή. 

Συνεχίζοντας την διαδρομή ανάμεσα από συνεχώς εναλλασσόμενα τοπία, βλάστηση και σημεία με απίθανη θέα φτάνετε στην Ράμια που έχει ταβέρνες - ψησταριές, και ωραία τα παραδοσιακά καφενεία του Σπύρου Μπούκα, του Γιάννη Σακκά πάνω στον δρόμο, και του Γιάννη Μήτσου στην διασταύρωση προς Γερόβρυση. Στάση για γευστικότατο τσιπουράκι χωρίς γλυκάνισο, κουβεντούλα με τους θαμώνες ενδείκνυται. Στον δρόμο για την ‘’Γερόβρυση’’  - υπάρχει πινακίδα - έναν θαυμάσιο τόπο με καταπληκτική θέα περνάτε από την όμορφη εκκλησία της Αγίας Παρασκευής με βρύση και όμορφο χώρο για ξεκούραση. 

Στην συνέχεια διασχίζετε τον οικισμό των Λεπιανών (5χλμ) με το πέτρινο παραδοσιακό γεφύρι και τον παλιό νερόμυλο δίπλα σχεδόν από τον δρόμο, καταλήγοντας στην διασταύρωση (8χλμ) που οδηγεί αριστερά στο Γραικικό (3χλμ) και δεξιά στον Καταρράκτη (5χλμ).Στα δυτικά του χωριού Γραικικό μέσα από μια ονειρεμένη, καταπράσινη διαδρομή υπάρχει το μικρό κοιμητήριο με τους στρατιώτες που υποστήριξαν το χωριό και την περιοχή κατά την προέλαση των Γερμανών. Στο σημείο αυτό,  η θέα απλώνεται έως κάτω στην πεδιάδα φτάνοντας έως το περίφημο πέτρινο γεφύρι της Πλάκας που φαίνεται ολοκάθαρα. Το γεφύρι της Πλάκας που το 1866 κόστισε 187.000 γρόσια. Τεράστιο ποσό αν σκεφτείτε ότι ένα πρόβατο τότε κόστιζε 8 γρόσια.

Σχεδόν απέναντι από το Γραικικό, είναι η διασταύρωση που περνώντας από το χωριό Μηλιά, καταλήγει στον Καταρράκτη (παλιά Ρετσιανά και Σχωρέτσανα) σε 800 μ. Υ, ίσως η ομορφότερη κοινότητα των  Τζουμέρκων. Το παλιό χωριό κάηκε από τους γερμανούς, αλλά οι πείσμονες κάτοικοι το ξανάκτισαν γιαυτό και υπάρχουν τόσα νέα σχετικά σπίτια. Το μοναστήρι της Αγίας Αικατερίνης, με τον παλιό νερόμυλο δίπλα του, είναι το ιστορικό μνημείο της περιοχής και όχι άδικα αποτελεί το καμάρι των κατοίκων. Η Ι. Μονή ιδρύθηκε πριν το 1800 από βοσκούς και στο εσωτερικό της υπάρχει περίτεχνο ξυλόγλυπτο τέμπλο, αγιογραφίες του Κοσμά Αιτωλού και του φουστανελοφόρου Αγίου Γεωργίου των Ιωαννίνων. Παλιότερα ήταν θεραπευτήριο ψυχικά ασθενών, και στον πρόναο υπάρχουν ακόμη δείγματα των ενδεδειγμένων για την εποχή μεθόδων θεραπείας.  

Το χωριό πήρε το όνομά του από τον καταρράκτη, που 4 χλμ, από την έξοδο του χωριού, ‘’αφήνει’’ ελεύθερα τα νερά να κατρακυλήσουν με βοή από τα θεόρατα  βουνά προς την πετρώδη και άδενδρη γη εμπρός του. Φαντάζει απρόσιτος αλλά δεν είναι. Αν έχετε εντουράκι θα φτάσετε έως το τέλος του ‘’δρόμου’’ αν όχι οδηγήστε τουλάχιστον 2 χλμ. και το υπόλοιπο με τα πόδια. Μισή ώρα περπάτημα  μα η ανταμοιβή αναπάντεχα πλούσια. Οι δύο Καταρράκτες ύψους 35 μ, τεράστιοι, επιβλητικοί, με ένα υπόκωφο ‘’βουητό’’ θαρρείς, βγάζουν από ένα άνοιγμα των βράχων τα αφρισμένα νερά τους από πηγές αλλά και τα χιόνια που λιώνουν. Απέναντί ορθώνεται ο Τόμαρος (1974 μ. Υ), φτιάχνοντας ένα αξέχαστο, επιβλητικό φυσικό σκηνικό. 

Από την δστ. του Καταρράκτη μέχρι την δστ. του κεντρικού δρόμου είναι 16,3 χλμ. Από εκεί ανάλογα τον χρόνο διαλέγετε την συνέχεια της περιήγησης προς τα δύο κεφαλοχώρια της περιοχής Άγναντα (4,6χλμ) με τους δύο εκπληκτικά διατηρημένους πετρόχτιστους οικισμούς, και Πράμαντα (14,2χλμ) με το όμορφο σπήλαιό τους,καταλήγοντας στους Μελισσουργούς (21χλμ) και το ακριτικό μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής (1745) ή κατεβαίνετε προς τον μικρό οικισμό στην Πλάκα (3χλμ) και το περίφημο πέτρινο γεφύρι της (1866) συνεχίζοντας προς Γιάννινα μέσω Καλεντζίου ή Άρτα μέσω Σκούπας – Ροδαυγής. Με αυτή την κυκλική ολοκληρωμένη διαδρομή διαγράφεται πλήρως η εικόνα των Τζουμέρκων και των χωριών τους.

Ηπειρώτες - φιλόξενοι άνθρωποι - γέροντες και γερόντισσες, με το μυαλό και την ψυχή τους στα παλιά, φίλεμα με ελιές και καλαμποκίσιο ψωμί, συζητήσεις για το παρελθόν….. ένα ξύλο στη φωτιά, άλλο ένα τσίπουρο, η γλώσσα λύνεται, και οι σκέψεις τους πεντακάθαρες ξεχύνονται σαν χείμαρρος για να συνεπάρουν και να ταξιδέψουν σε εποχές και θύμησες παλιές. 

Άξια θαυμασμού και επίσκεψης οι λιμνοθάλασσες στην Άρτα, τα πέτρινα γεφύρια, οι μονές, τα παλιά καλντερίμια και τα γραφικά καφενεδάκια στον νομό, κυρίως όμως, στα χωριά των Τζουμέρκων που διατηρούν άθικτη την αίγλη και την ιστορία τους. Ο μελλοντικός τουρισμός θα ανακαλύψει, αναπτύξει και επιβραβεύσει αυτά τα όμορφα μέρη με κερδισμένους αυτούς που χρόνια ολόκληρα έκαναν υπομονή και θυσίες περιμένοντας έναν σύγχρονο τρόπο αντιμετώπισης των προβλημάτων και πρόσφατα έναν εκσυγχρονισμό που όμως δεν ήρθαν ποτέ, τουλάχιστον στην γενιά που τα είχε ανάγκη.

Μακάρι οι ντόπιοι να μην μπουν σε πειρασμό να τα ‘’χαλάσουν’’ για χάρη της όποιας ‘’τουριστικής ανάπτυξης’’ της γενιάς που έρχεται, ειδικότερα αυτής που μοναδικό σκοπό έχει την απορρόφηση κοινοτικών κονδυλίων ‘’για το πρόγραμμα που τρέχει’’. Αφήστε το να ….. τρέχει λοιπόν, μήπως λαχανιάσει και σωθεί κάτι από την κληρονομιά όλων των Ελλήνων.

Σημειώσεις:

⁽¹⁾ Δεν υπάρχει απόδειξη ότι ο Μιχαήλ Άγγελος Κομνηνός έφερε τον τίτλο του δεσπότη, ο οποίος απονεμόταν μόνο από τον Αυτοκράτορα και ο οποίος δεν μεταβιβαζόταν κληρονομικώς.  

⁽²⁾ Ιστορικά Διατηρητέα Μνημεία ήδη από το 1921 έχουν κηρυχθεί η Παρηγορίτισσα, η μονή Αγίου Γεωργίου - Αφιερωμένο στην Αγία Θεοδώρα, η μονή Κάτω Παναγιάς, και η μονή Βλαχερνών (ΦΕΚ 68/19 – 4 – 21, τ.Β). Το 1962 κηρύχθηκε το μετόχι της μονής Βλαχερνών Αγ. Παρασκευή Κυπαρίσσι (ΦΕΚ 473/17 – 12 – 62 τ.Β),  ενώ 1977 κηρύχθηκε η εκκλησία Αγ. Βασιλείου (ΦΕΚ 417/29 – 4 – 77 τ.Β).  

ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Ιδέα & υλοποίηση μορφής: Άγγελος Σινάνης

Αυτόματος Αριθμός Κλήσης 0681 - Βουλγαρέλι – Κυψέλη – Καταρράκτης – Άγναντα 0685

ΔΙΑΜΟΝΗ: ΑΡΤΑ Βυζαντινό 52205, Αμβρακία 28311, Rex 27563, Καταρράκτης ‘’Καταρράκτης’’ 0685 51323, Άγναντα Χρηστοβασίλης Ιωάννης 31332, Βουργαρέλι ‘’Βίλα Σοφία’’ 22713, 22735, ‘’Βουργαρέλι’’ 22251 ‘’Γαλήνη’’ 22135, ‘’Αρχόντω’’ 22380, ‘’Κωστηλάτα’’ 22248, Τάσιος Κων/νος 22254. Μελισσουργοί Παπάς Χρήστος 0659 61114, 61357, Μπόσμου Βασιλική 85197, 23792  Πράμαντα ‘’Τα Τζουμέρκα’’ 0659 61336, 61590.

ΚΑΜΠΙΝΓΚ: Στην εκκλησία της Παναγίας Κορωνησίας στην Λιμνοθάλασσα Λογαρού, στο προαύλιο της Ευαγγελίστριας ή στην Αγία Τριάδα και τα δύο σημεία στο χωριό Κυψέλη, πάνω από την Ράμια ‘’προς Γερόβρυση’’ ή στο χωριό Καταρράκτη και στις δύο περιπτώσεις στο δάσος. Πριν τους Μελισσουργούς στο μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής στο οροπέδιο στα 1260 μ. δίπλα στο υδραγωγείο. Βουργαρέλι (ενδείκνυται και για εκδρομή λέσχης) στις παλιές κατασκηνώσεις. Μην αφήσετε σκουπίδια.

ΦΑΓΗΤΟ: Πολλά εστιατόρια ψησταριές στην πόλη, το καλύτερο μπιφτέκι στην Σκουφά 58 στου Θωμά. Στα περισσότερα χωριά θα βρείτε ψησταριές - ταβέρνες, που συνήθως λειτουργούν τα Σαββατοκύριακα. Στα Άγναντα, Πράμαντα, Βουλγαρέλι, Αθαμάνιο, Κυψέλη, πάντοτε είναι ανοικτά για τσίπουρο χωρίς γλυκάνισο και μεζέδες. Σπέσιαλ Καβουρδισμένος καφές στο Βουλγαρέλι Σοφία Πλεύρη & Παύλος 0685 22264. Δοκιμάστε κατσίκι και βραστό. Ντόπια τυριά, ελιές απ’ το Κομπότι ή τον Πέτα και λαχανικά με γεύση μακράν από τα εμπορίου. Μετά το Αθαμάνιο στον δρόμο προς Θεοδώριανα – Νεράιδα κοντά στο χωριό Κορυφή ένα υπαίθριο καφέ – εστιατόριο διαθέτει την νοστιμότερη πέστροφα.

ΑΧΡΕΙΑΣΤΑ: Δήμος Άρτας: 74444, 28888, Αστυνομία: 27444, 71111, Α’ Βοήθειες: 22222, Δήμος Αθαμανίας 0685 22221, Αστυνομία: 22288 - 413, Α’ Βοήθειες 22584, Συνεργεία - Βουλκανιζατέρ: Σχίζας Γιώργος 27528, Μαυροδήμος Ελευθέριος 73625, Παπάς Ευάγγελος 72643, Παναγιώτου Σταύρος 27138, 70397.

ΧΡΗΣΙΜΑ: InfoΔήμου Άρτας 78551, Μουσεία: Αρχαιολογικό 28692, Ιστορικό 22795, Λαογραφικό 22192, Μουσείο Λαϊκής Τέχνης και Ζωής Παντελή Καραλή στην Κυψέλη Άρτας0685 71390, Δασονομείο Αγνάντων για χρήσιμες πληροφορίες 0685 31268, Σπήλαιο Πραμάντων Τα κλειδιά τα έχει ο φύλακας Πάτρας Ιωάννης 0659 61029.

ΒΕΝΖΙΝΑΔΙΚΑ: Στην Άρτα όλες οι εταιρείες. Στον δρόμο προς Τζουμέρκα στο χωριό Πέτας. Στην περιοχή Τζουμέρκων υπάρχουν στην Πλάκα SHELL, στο Αθαμάνιο Μαμιδάκης και SHELL, έξω από το Βουλγαρέλι, και στην Άνω Καλεντίνη, BP.

ΧΑΡΤΕΣ: Πλαστικοποιημένοι χάρτες ανά νομό που χωρούν στο tang Bag. Αγοράστε τον χάρτη Νο 4 ‘’Άρτα’’ και 20 ‘’Ιωάννινα’’, εκδόσεις ‘’Ελλάδα’’ Κολοκοτρώνη 11, 01 3222573, 3225241, Βενιζέλου 3 Θεσσαλονίκη 031 223063. Χάρτης Ηπείρου ‘’Ρέκος’’, κλίμακα 1: 225.000 με καλή απεικόνιση των δρόμων, Κλεισθένους 15, 01 3251564 ή  Αγ. Μηνά 13, Θεσ/νίκη 031 271063,269062.

ΒΙΒΛΙΑ: Στην ‘’Δωδώνη’’ Μιχαήλ Αγγέλου 27 στα Γιάννινα, τηλ 37585 θα βρείτε τα πάντα. Σπύρου Ι. Μαντά / Το γεφύρι και ο Ηπειρώτης, Τεχνικές Εκδόσεις 1987, Παναγιώτου Αραβαντινού / Περιγραφή της Ηπείρου εις Μέρη Τρία, Ν. Ιωαννίνων Σύγχρονη Πολιτισμική Γεωγραφία / Β. Νιτσιάκου, Μ. Αράπογλου, Κ. Καρανάτση / Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ιωαννίνων 1998.

ΛΕΣΧΕΣ ΜΟΤΟΣΥΚΛΕΤΑΣ: ΣΥ.ΦΙ.ΜΟΠ. (Σύλλογος Φίλων Μοτοσικλέτας Πρέβεζας) Χαρ. Μούσκου 2,  Τηλ - Fax : 0682 24768. Πληροφορίες για το ταξίδι σας, όλο το χρόνο, βρίσκετε στους Έλληνες Περιηγητές – Ελάτη Τρικάλων Τηλ - Fax: 0434 71826.

Περισσότερες πληροφορίες για την ΗΠΕΙΡΟ αντλήστε από την ενδεικτική Βιβλιογραφία – Αρθρογραφία:

• Ήπειρος / Ένθετο 7 ημέρες / Εφημ. Καθημερινή 9/7/2000
• Σπύρου Ι. Μαντά / Το γεφύρι και ο Ηπειρώτης / Τεχνικές Εκδόσεις 1987
• Αρχαία Αμβρακία / άρθρο της Γιώτας Σύκκα / Εφημ. Καθημερινή 17/3/01
• Σπυρίδωνος Δ. Περιστέρη / Δημοτικά τραγούδια Ηπείρου & Μωριά / Τέρτιος 1997
• Περιγραφή της Ηπείρου εις Μέρη Τρία / Παναγιώτη Αραβαντινού / Εταιρεία Ηπειρώτικων Μελετών 1984
• Ν. Ιωαννίνων Σύγχρονη Πολιτισμική Γεωγραφία / Β. Νιτσιάκου, Μ. Αράπογλου, Κ. Καρανάτση / Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ιωαννίνων 1998