2002

0 1 2 3 4 5

Αρχική σελίδα

2002

Ταξίδια στην άλλη Ελλάδα τόμος Δ’ καλοκαίρι 2002

Ενδεικτική βιβλιογραφία εργασιών τόμου Δ’ 2002

Περισσότερες πληροφορίες για την ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ αντλήστε από την ενδεικτική Βιβλιογραφία – Αρθρογραφία:

Καστοριά / ΕΤ 2 / 1989
Οι πόλεις των Συνόρων / ΕΤ 2 / 1998
Travels in Northern Greece / William Leake
Δισπηλιό / Χαρά Κιοσσέ / Εφημ. ‘’Το Βήμα’’ 1/8/99
Νυμφαίο ‘’σημειωματάριο’’ Εφημ. Καθημερινή 3/9/2000
Μακεδονία / ένθετο 7 ημέρες / Εφημ. Καθημερινή 2/7/2000
Δυτική Μακεδονία Α’ έκδοση / Περιφ. Δυτικής Μακεδονίας / Κοζάνη 1994
Δυτική Μακεδονία Β’ έκδοση / Περιφ. Δυτικής Μακεδονίας / Κοζάνη 2000
Μέγα ονομαστικόν ή τα ονόματα των Ελλήνων / Μάριου Βερέτα / Αθήνα 1997
Καστοριά η Βυζαντινή Αίγλη / ένθετο 7 ημέρες / Εφημ. Καθημερινή 3/12/1995
Δισπηλιό / Ρεπορτάζ από τον Θανάση Τσιγγανά / Εφημ. ‘’Καθημερινή’’ 27/10/99
Δισπηλιό / Ρεπορτάζ από τον Απόστολο Διαμαντή / Εφημ. ‘’Ελευθεροτυπία’’ 31/8/97
Απογραφή των Ελληνικών Υγροτόπων ως Φυσικών Πόρων / Μουσείο Γουλανδρή – ΕΚΒΥ
Γ. Χ. Χουρμουζιάδη / Το προϊστορικό Δισπηλιό / ένθετο 7 ημέρες / Εφημ. Καθημερινή 23/7/1995
Κωνσταντίνου Σιαμπανόπουλου / Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα / ένθετο 7 ημέρες / Εφημ. Καθημερινή 1/10/1995
Ευάγγελος & Δημήτριος Βελιτζέλος / Παλαιοντολογικά ευρήματα Δ. Μακεδονίας / Περιοδικό Ελληνικό Πανόραμα Τ 15 / Θεσσαλονίκη 1999

Περισσότερες πληροφορίες για την ΘΡΑΚΗ αντλήστε από την ενδεικτική Βιβλιογραφία – Αρθρογραφία:

Το Υγρό Στοιχείο ΕΤ2 - ‘94
Οι μέρες της Αλκυόνας ΕΤ2 - ‘95,
Ο κόσμος ο μικρός, ο μέγας, ΕΤ1 – ’99 – 2000
Πέτρινα γεφύρια της Θράκης / Δήμος Ξάνθης 1^ο Λύκειο Ξάνθης 1996.
Θράκη η γη του Ορφέα / http://orpheus.ee.duth.gr
Θρακικός Ηλεκτρονικός Θησαυρός / http://thesaurus.duth.gr
Θράκη / ένθετο 7 ημέρες / Εφημ. Καθημερινή 25/6/00
Θράκη / ένθετο 7 ημέρες / Εφημ. Καθημερινή 14/3/93
Θράκη / ένθετο 7 ημέρες / Εφημ. Καθημερινή 5/10/97
Βουνά και τόποι / Μ. Κοκου / Δήμος Αλεξανδρούπολης 1992
Θράκη / Χ. Μπακιρτζής – Δ. Τριαντάφυλλος / ΕΤΒΑ – ΕΟΜΕΧ Αθήνα 1989
Οι Λίμνες της Ελλάδας / ένθετο 7 ημέρες / Εφημ. Καθημερινή 5/10/97
Ελληνικοί Υδροβιότοποι / ένθετο 7 ημέρες / Εφημ. Καθημερινή 11/12/94

Για τα προβλήματα και τις καταστροφές που έχουν ήδη συντελεσθεί στις περιοχές Νέστου, Βιστωνίδας και λιμνοθαλασσών Κομοτηνής διαβάστε στην Νέα Οικολογία ‘’προς συνδιαχείριση του Νέστου’’ Τεύχος Ιουνίου 1996, Οικοτοπία ‘’Οικολογικές καταστροφές με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση’’ Τεύχος Μαΐου - Ιουνίου 1999, και εφημερίδα Καθημερινή 18/3/2000 ‘’Η εξαφάνιση των λιμνών του Νέστου’’. Σχετικά αντίθετη άποψη διαβάστε στους 4 τροχούς Αύγουστος 1993, το άρθρο του κ. Ν. Σ. Μάργαρη ‘’ο Θησαυρός του Νέστου’’.

Περισσότερες Πληροφορίες για την ΚΑΣΟ αντλήστε από την Ενδεικτική Αρθρογραφία – Βιβλιογραφία:

Ποια είναι η Κάσος / Α. Μ. Σοφού / ένθετο 7 ημέρες / Εφημ. Καθημερινή 9/6/96
Άξιοι Θαλασσινοί / Μίνου Δ. Κομνηνού / τόμος ΙΓ’ Δωδεκάνησα / Εφημ. Καθημερινή 9/6/96
Το χρονικό του ολοκαυτώματος / Κώστα Καντά / τόμος ΙΓ’ Δωδεκάνησα / Εφημ. Καθημερινή 9/6/96
Μια αρχέγονη ναυτική παράδοση / Μανόλη Μελά / ένθετο 7 ημέρες / Εφημ. Καθημερινή 9/6/96
Ιταλοκρατία στα Δωδεκάνησα / Ζαχαρία. Ν. Τσιρπανλή / ένθετο 7 ημέρες / Εφημ. Καθημερινή 30/9/97

Περισσότερες Πληροφορίες για την ΣΥΜΗ αντλήστε από την Ενδεικτική Αρθρογραφία – Βιβλιογραφία:

Σύμη / Ι. Μ. Χατζηφώτη / εκδόσεις Toubis
Σύμη / Η αρχόντισσα του Αιγαίου / έκδοση Δήμου Σύμης
Τα πέτρινα πατητήρια της Σύμης / Σαράντης Στ. Κρητικός / έκδοση Δήμου Σύμης
Μεταβατική περίοδος 1945 – 47 / Μαν. Α. Ησυχου / ένθετο 7 ημέρες / Εφημ. Καθημερινή 30/9/97
Η εκκλησία των Δωδεκανήσων / Εμμανουήλ Δ. Παπαϊωάννου / ένθετο 7 ημέρες. Εφημ. Καθημερινή 30/11/97
Αρχαιολογικός Άτλας του Αιγαίου / Υπουργείο Αιγαίου – Πανεπιστήμιο Αθηνών 1999.
Το Αιγαίο / Επίκεντρο Ελληνικού πολιτισμού / Μέλισσα
Ελληνική Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική / Μέλισσα τομ ΙΙΙ

Περισσότερες Πληροφορίες για την ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟ αντλήστε από την Ενδεικτική Αρθρογραφία – Βιβλιογραφία:

Ελληνική Φύση / Τόμος ΚΕ’ / Καθημερινή
Πύλος – Ναυαρίνο / Τόμος ΙΒ’ Πελοπόννησος / Καθημερινή
Έντυπα Περιφέρειας Πελοποννήσου / Εκδόσεις Καλοφωλιά 1999
Πύλος – Ναυαρίνο / ένθετο 7 ημέρες / Εφημ. Καθημερινή 2/10/1994
Το ανάκτορο του Νέστορος / Γεωργίου Σ. Κορρέ / Τόμος ΙΒ’ Πελοπόννησος / Καθημερινή

Περισσότερες πληροφορίες για την ΘΕΣΣΑΛΙΑ αντλήστε από την ενδεικτική Βιβλιογραφία:

Τ’ Ασπροπόταμο Πίνδου / Παραδόσεις / Τρίκαλα 1948,
Τ’ Ασπροπόταμο Πίνδου / Τοπωνυμικά / Τρίκαλα 1950
Μήνυμα Αγάπης / Έλλη Παπαναστασίου / Αθήνα 1983,
Τρίκαλα - Καλαμπάκα - Πίνδος / Θεόδωρου Νημά / Θεσσαλονίκη 1987
Χριστόδουλος Χατζηπέτρος / Έλλη Παπαναστασίου / Αθήνα 1995
Μεσοχώρα / Κώστας Μπαρούτας / Ηρόδοτος 1998,
Ασπροπόταμος – Ελάτη – Περτούλι / Α. Σινάνης / Ελάτη Τρικάλων 2000
Το Οδικό δίκτυο την εποχή του Αλή Πασά / Γ. Μακρής - Σ. Παπαγεωργίου / Αγροτική Τράπεζα / Αθήνα 1990
Αναλυτικός Οδικός Χάρτης Ορεινού Χώρου Τρικάλων / Α. Σινάνης – Σ. Κούλιου / εκδόσεις ‘’Έλλα’’ / Λάρισα 1999
Ελληνική Γεωγραφική Εγκυκλοπαίδεια / Μιχαήλ Σταματελάτος – Φωτεινή Βάμβα Σταματελάτου / Εκδόσεις Τεγόπουλος – Μανιατέας.

Περισσότερες πληροφορίες για την ΦΘΙΩΤΙΔΑ - ΟΙΤΗ αντλήστε από την ενδεικτική Βιβλιογραφία:

Τσίπηρας Κ. / Στα Ελληνικά Βουνά Α’ & Β’ / Νέα Σύνορα 1992 / 93’
Ματσούκα Π. / Τρ. Αδαμακόπουλος ΑΝΑΒΑΣΗ 1999.
Οίτη / Χάρτης & Οδηγός στον Ορεινό Χώρο και Πολιτισμό.
Δαβανέλος Ν. 1994 Λαμία, το χρονικό μιας πόλης.
Παπαναγιώτου Τρ. 1971 Ιστορία και μνημεία της Φθιώτιδας. Έκδοση Δήμου Λαμιέων, Αθήνα.

ΘΕΣΣΑΛΙΑ (2772 λέξεις)

ΣΤΟΥΡΝΑΡΕΙΚΑ ΚΑΙ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Κείμενο - Διαφάνειες: Άγγελος Σινάνης e – mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

© Σεπτέμβριος 2002

Ο Ελατοσκέπαστος Ορεινός Όγκος Τρικάλων. Εδώ πραγματικά η φύση σκόρπισε απλόχερα όλο της το μεγαλείο. Τα δεκάδες πανέμορφα χωριά περικλείονται στα δυτικά, από τους ορεινούς όγκους του Λάκμου ή Περιστέρι (2295 μ), και τα όρη των Αθαμάνων ή Τζουμέρκα (2429 μ), επιβάλλοντας φυσικά τα σύνορα Θεσσαλίας - Ηπείρου. Ανατολικά, το Κερκέτιο όρος (Κόζιακας 1901 μ), η Λουπάτα ή Λάπατα (2068 μ), Νεράιδα (2087 μ), Αυγό (2148 μ), Τριγγία (2204 μ), προς την Πύλη ο Ίταμος (1008 μ), και προς την Καρδίτσα, τα όρη των Αγράφων, με τις κορυφές Βουτσικάκι (2152 μ), Σχιζοκάραβο (2184 μ) συμπληρώνουν το απόκρημνο ανάγλυφο, ενώ όλα, αποτελούν μέρος του συμπλέγματος της Νότιας Πίνδου.

Ο στενός δρόμος Τρικάλων - Πύλης σύντομα σας οδηγεί στην είσοδο του Ορεινού Χώρου. Οι απολήξεις των βουνών Ίταμος και Κόζιακας υψώνονται θεόρατοι μετά την τελευταία κωμόπολη του κάμπου. Από μακριά υπάρχει η εντύπωση ότι εκεί σταματά ο δρόμος. Διασχίζοντας όμως την Πύλη λες σαν από θαύμα, κάποιο θεϊκό χέρι έκοψε το βουνό στα δύο και η ‘’Πύλη’’ προς τον θεόρατο Ορεινό Όγκο...ανοίγει.

Δεν είναι τυχαία η ονομασία της βυζαντινής πόλης ‘’Μεγάλαι Πύλαι’’ στην θέση της οποίας κτίσθηκε η σημερινή Πύλη εμπορικό και διαμετακομιστικό κέντρο στις μέρες μας για ολόκληρη την περιοχή. Στην ιστορία καταγράφηκε και απο το γεγονός της 29^ης Ιουλίου του 1819 όταν ο οπλαρχηγός Στορνάρης (σημερινά Στουρναρέϊκα) απέκρουσε επίθεση των Τούρκων, οι οποίοι προσπάθησαν και τελικά κατάφεραν να πνίξουν την επανάσταση του Ασπροποτάμου εν τη γενέσει της.

Βγαίνοντας από την πόλη περνάτε το Ιστορικό πέτρινο γεφύρι του Αγίου Βησσαρίωνα και αμέσως μετά την τσιμεντένια ‘’γέφυρα Κονδύλη’’ ένας όλο στροφές, χωρίς σήμανση, με δεκάδες τυφλές διασταυρώσεις δρόμος (κατ’ ευφημισμό ‘’Εθνική Οδός’’ Τρικάλων – Άρτας) με μαγευτική όμως θέα στο Ροποτό (παλιά Ροπωτό) και τους συνοικισμούς του, με εξ’ ίσου εκπληκτική βλάστηση, σας οδηγεί στα Στουρναραίϊκα (παλιά Κούτσαινα στα 860 μ. Υ) έδρα του Δήμου Πινδαίων, πατρίδα του Νικόλαου Στουρνάρα αρχηγού στο Αρματωλίκι⁽¹⁾Ασπροποτάμου.

Το κεφαλοχώρι είναι κτισμένο στις Νότιες πλαγιές της κορυφής Λάπατα (Λουπάτα των ντόπιων) 2066 μ. Υ και Μαυροπούλι (1721 μ. Υ). Με χίλια διακόσια άτομα πληθυσμό - και τον χειμώνα - είναι το πολυπληθέστερο στα ορεινά των Τρικάλων μαζί με την κοντινή Ελάτη (Δες 0 – 300 ‘’Ταξίδια στην Άλλη Ελλάδα τόμος Α’ 1999). Το απότομο ανάγλυφο των ψηλών βουνών της περιοχής σε συνδυασμό με το δάσος που το περιβάλλει το κάνει να μοιάζει απροσπέλαστο, σαν να κρύβει μυστικά, νεράιδες ή ξωτικά. Το πιθανότερο όμως - ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες - είναι να σας υποδεχθεί με έναν λαμπρό ήλιο, πολλά νερά και δροσιά κάτω από τα έλατα και τα τεράστια πλατάνια.

Λίγο πριν τα Στουρναραίϊκα - όπως έρχεστε από την Πύλη - μόλις 2 χλμ δεξιά από τον κεντρικό δρόμο είναι τοκαταπράσινο Πετροχώρι (παλιά Βίτσαινα στα 660 μ. Υ), ανάμεσα στις κορυφές Τσούκα, Πρφ. Ηλίας, Ψηλός και Μπάλαρος, απ’ όπου φεύγουν δύο εκπληκτικοί δασικοί δρόμοι (αναλυτικά η διαδρομή στο τέλος) που επικοινωνούν αντίστοιχα με τον Άγιο Προκόπιο (παλιό Ζιόλι στα 620 μ. Υ) με το ομώνυμο παλιό μοναστήρι, την Καστανιά (παλιά Ράχοβο – Ριάχοβο στα 620 μ. Υ), με την παλιά εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, δίνοντας όμως προσβάσεις και στους Καλογήρους (στα 720 μ. Υ) – Βροντερό (παλιά Λάντζο στα 900 μ. Υ) – Ελάτη (παλιά Τύρνα στα 928 μ. Υ). Από το δάσος του Μπάλαρου φαίνεται η λίμνη Πλαστήρα αλλά και τα Τρίκαλα.

Στο Πετροχώρι λειτουργεί χειμώνα – καλοκαίρι καφενεδάκι, για ξεκούραση καφέ ή τσιπουράκι με τοπικούς μεζέδες σε ένα απαράμιλλα όμορφο φυσικό περιβάλλον. Απέναντι από το χωριό είναι τρεις κορυφές: Ο Μπουζιάρης πνιγμένος στα έλατα, το Παλιόκαστρο ή Μικρό Κάστρο με ερείπια παλιάς οχύρωσης ενώ πιο πίσω φαίνεται ολοκάθαρη η κωνική Καράβα που σύμφωνα με την παράδοση βρέθηκε μεγάλος κρίκος (κρικέλα) που έδεναν τις βάρκες τότε που η Θεσσαλία ήταν λίμνη.

Πολλές οι διαδρομές που ξεκινούν από εδώ, οι περισσότερες δασικές, μέσα σε ένα αμόλυντο περιβάλλον που πλαισιώνεται αρμονικά από ξεχασμένους σήμερα οικισμούς. Μέσα από το χωριό προς την κορυφή Μαυροπούλι φεύγει ο πρώτος δασικός χωματόδρομος που βγάζει ψηλά στον Πρφ. Ηλία και από εκεί στο υποαλπικό τοπίο της κορυφής Αυγό (1629 μ.). Στην μεγάλη διασταύρωση που υπάρχει ακριβώς στον αυχένα οι επιλογές σας πολλαπλασιάζονται αφού υπάρχουν τέσσερις χωματόδρομοι:

1) Δεξιά σας (με το τρία άλφα) ο βατός και με street οδηγεί σύντομα στο ‘’Κόρπου’’ για καφέ ή τσιπουράκι στο δάσος στο παλιό ‘’χάνι Πατσιατζή’’,

2) Το κατηφορικό μονοπάτι δίπλα από την Ποτίστρα οδηγεί κατ’ ευθείαν μέσα στο πυκνό δάσος και το ‘’σπίτι του δεσπότη’’,

3) Ο μεσαίος πετρώδης αλλά άνετος ανεβαίνει στα ‘’σπανά’’ μέχρι το πυροφυλάκιο στην ‘’Φούρκα’’ στα 1700 μ Υ, κοντά στην κορυφή Λάπατα (που απέχει ελάχιστα με τα πόδια (00.30’). Από το πυροφυλάκιο η θέα ξεκινά από το Νεραιδοχώρι, Περτούλι, Ελάτη, ως πέρα μακριά στην λίμνη Πλαστήρα και τις κορυφές των Αγράφων, της Αργιθέας, του Κόζιακα και της Νεράιδας,

4) Ο καλύτερος ξεκινά πίσω από την μικρή στάνη και μετά από 4200 μ. κατηφορίζει δεξιά για 1100 μ. σταματώντας στα ξεχασμένα στις μέρες μας Σπαθέϊκα. Δύο – Τρία ερειπωμένα λιθόχτιστα σπίτια σήμερα, κατοικίες κτηνοτρόφων από το Παράμερο κάποτε. Στα μάτια όμως του περιηγητή ή του πεζοπόρου αποκτούν διαστάσεις όασης μέσα στο δάσος, στο πουθενά. Περπατώντας ανάμεσα στα ερείπια διακρίνει ο προσεκτικός επισκέπτης υπέρθυρα με παλιά λιθανάγλυφα με σκαλισμένο το έτος κατασκευής, ενώ πιο κάτω βρίσκει μια χαμένη στην πρασινάδα πετρόχτιστη κρήνη που ποιος ξέρει πόσες οικογένειες ξεδίψασε. Περπατώντας ή οδηγώντας (ανάλογα την μοτοσυκλέτα) μέχρι το διπλανό λοφίσκο η θέα φτάνει μέχρι το Παράμερο και το Λιβαδοχώρι. Με λίγη τύχη θα συναντήσετε τον Βασίλη μοναδικό επισκέπτη – βοσκό – στα Σπαθέϊκα.

Γυρίζοντας πάλι στην διασταύρωση κατηφορίζετε όλη την ράχη του βουνού και βγαίνετε ή στα Στουρναραίϊκα (στην δστ αριστερά σας – με τις κεραίες) ή στον ασφαλτόδρομο σε περίπου 6400 μ. Οδηγώντας πλέον προς το Βαθύρρευμα μόλις 3400 μ. από εκεί που ξεκινήσατε φεύγει στα δεξιά σας χωματόδρομος (υπάρχει πινακίδα Παράμερο 10 χλμ) που περνάει από τα παλιά μισογκρεμισμένα Κοκκαλέϊκα, διασχίζει το εκπληκτικό δάσος Νταλαμήτρου (προστατευόμενος βιότοπος Αρκούδας) οδηγώντας στο Παράμερο (παλιό Βαρδάρι στα 1000 μ. Υ).

Στην προτελευταία στροφή πριν το χωριό ακριβώς στο Καναλιώτικο ρέμα υπάρχουν ερείπια βάθρων πιθανά από ξυλογέφυρο. Ωραίο σημείο – και πολλά άλλα στην διαδρομή – για ελεύθερη κατασκήνωση. Στο παλιό κοινοτικό γραφείο του χωριού λειτουργεί το καφενεδάκι του Θανάση Αναγνώστου που θα σας ξεδιψάσει με τσιπουράκι και λαχανόπιτα ή ξινόγαλο. Βγαίνοντας από το χωριό περνάτε δίπλα από την παλιά εκκλησία της Αγίας Παρασκευής φτάνοντας γρήγορα στο όμορφο Λιβαδοχώρι (παλιό Γκιόνθη στα 1100 μ. Υ) που απέχει μόλις 4 χλμ ασφαλτοστρωμένου δρόμου.

Όμορφο χωριό με πολλές πεζοπορικές διαδρομές προς την κορυφή Αυγό (2150 μ.) που απέχει 2 ώρες. Από εκεί η ανυπέρβλητη θέα φτάνει ως την λίμνη Πλαστήρα τον Παγασητικό και τον Αμβρακικό κόλπο. Στο χωριό παλιά υπήρχαν πολλοί νερόμυλοι, μαντάνια και ντριστέλες που δυστυχώς σωριάστηκαν στις μέρες μας, σιωπηλοί μάρτυρες της εγκατάλειψης των ορεινών κοινοτήτων. Σήμερα, μόνο κάποια ερείπια στην θέση ‘’Ποταμιά’’ θυμίζουν στους νεώτερους την ακμή που κάποτε είχαν όλα αυτά τα διάσπαρτα στην Πίνδο χωριά.

Ίσως η σημερινή διοίκηση του Δήμου Πινδαίων θα μπορούσε να εκταμιεύσει ποσά από το πρόγραμμα ‘’Αγροτοτουρισμός’’ ώστε σε κάποια χρόνια αυτά τα μνημεία του λαϊκού πολιτισμού μας να αναστηλωθούν, αποτελώντας πλέον μουσειακό – λαογραφικό χαρακτήρα. Επίσης από το πρόγραμμα ‘’Ενέργεια – Περιβάλλον’’ να διαμορφωθούν οι συνθήκες ώστε αυτοί οι νερόμυλοι να γίνουν μουσεία υδροκίνησης παράγοντας εκτός από άλεσμα σιτηρών και ενέργεια από το νερό, (ρεύμα) όπως παλιότερα. Έχουν ενταχθεί δεκάδες τέτοιοι παλιοί μύλοι σε προγράμματα και έχουν επιτυχώς αναστηλωθεί ειδικά στην Κόνιτσα το Μπουραζάνι (Δες 0 – 300 ‘’Ταξίδια στην Άλλη Ελλάδα τόμος Α’ 1999) και την Έδεσσα.

Αφήνοντας το αλπικό Λιβαδοχώρι κατηφορίζετε στην ρεματιά φτάνοντας σύντομα στην εκκλησία της Αγίας Τριάδας με πλούσιο φυσικό περιβάλλον και πολλά νερά. Και εδώ, δίπλα σχεδόν από το ποτάμι είναι κατάλληλος τόπος για ελεύθερη κατασκήνωση. Βγαίνοντας στην κεντρική οδό Τρικάλων Άρτας στα αριστερά σας είναι το Βαθύρρευμα στα 940 μ. Υ. και το θρυλικό καφενεδάκι του Αποστόλη Κούτσικου, με τα σπέσιαλ μεζεδάκια για τσιπουράκι ενώ δεξιά σας ο δρόμος συνεχίζει προς Μεσοχώρα. Σύντομα φτάνετε στην πρώτη διασταύρωση αριστερά που οδηγεί στα χωριά Μοσχόφυτο, Πολυνέρι, Βαλκάνο, Μυρόφυλο (Δες 0 – 300 ‘’Ταξίδια στην Άλλη Ελλάδα τόμος Β’ 2000).

Οδηγώντας λίγο ακόμη μέχρι τον δασικό (δεξιά, μόνο για enduro) που σας φέρνει από την ποταμιά στους λιλιπούτειους πετρόχτιστους οικισμούς Διαλεγμένο στα 820 μ. Υ & Καψάλι στα 880 μ. Υ, φτάνετε στην όμορφη Νέα Πεύκη (παλιό Πλόπ στα 920 μ. Υ). Για street μοτοσυκλέτα αγνοήστε την προηγούμενη διασταύρωση και κατευθυνθείτε προς Μεσοχώρα (υπάρχουν πινακίδες προς Νέα Πεύκη). Το ειδυλλιακό χωριό διασχίζεται απο το Κακόρεμα ενώ ο δρόμος συνεχίζει ψηλότερα μέχρι μια αγροικία και την τοποθεσία ‘’Ισιώματα’’ απ’ όπου ξεκινούν πεζοπορικές διαδρομές με απίθανη θέα. Τους καλοκαιρινούς μήνες στο καφενείο θα βρείτε από καφέ! και πορτοκαλάδες μέχρι ντόπια ψητά και τσιπουρομεζέδες.

Προς το μνημείο πεσόντων και το πετρόχτιστο Ι. Ναό Κοίμησης της Θεοτόκου που γίνεται το πανηγύρι τον δεκαπενταύγουστο υπάρχει καλός χωματόδρομος που σε 8 χλμ σας φέρνει κυριολεκτικά στην αγκαλιά του δάσους, στο χωριό Βάκαρι (παλιό Βάκαρη στα 1160 μ. Υ). Προσέξτε μόνο μην μπείτε κατά λάθος στον νέο δρόμο (η μοναδική δστ αριστερά) αφού προς το παρόν είναι αδιέξοδο. Έχουν μείνει 400 μ. ακόμη μέχρι το χωριό, όταν όμως ολοκληρωθεί θα συντομευτεί η διαδρομή κατά 2 χλμ.

Οι θρύλοι και οι προφορικές παραδόσεις θέλουν τους πρώτους κατοίκους να το έχουν ονομάσει με την σημερινή του ονομασία, εκτός μια περίοδο που μετονομάσθηκε σε ‘’Βακαρέσι’’ από την ομώνυμη συνοικία της Κωνσταντινούπολης, που διατηρούσαν εμπορικές σχέσεις. Επίσης αναφέρεται ότι το μικρό αυτό χωριουδάκι είχε δεκάδες μοναστήρια πριν την πρώτη σταυροφορία, ενώ στην Δραμπάλα πάνω από στην θέση ‘’Παλαδήμα ’’ υπήρχε η μητρόπολη που υπάγονταν όλα αυτά τα μοναστήρια και οι εκκλησίες. Στην διάρκεια της Σταυροφορίας στην θέση ‘’Παλαιομονάστηρο’’ (Πύργος) φονεύθηκαν από τους επιδρομείς 250 μοναχοί και από τότε ο τόπος γύρω από τον ‘’Πύργο’’ και την ‘’Σκάλα’’ ευωδιάζει λιβάνι.

Οι παλιότεροι κάτοικοι, αναφέρουν ότι στην θέση ‘’Χαράρ’’ υπήρχε το παλιό μοναστήρι του Αγίου Χαραλάμπους και στην θέση ‘’Εκκλησούλα - Παλιοχώρι’’ ήταν μικρό λιθόκτιστο εκκλησάκι που αφού το έκαψαν οι Τούρκοι, βρέθηκε στο εσωτερικό του μια παμπάλαια κρύπτη – μνήμα. Η νεώτερη Εκκλησία της Αγίας Παρασκευής - στις μέρες μας πια – χτίστηκε με προσωπική εργασία των κατοίκων το 1953, στην θέση που βρήκαν παλιά κεραμίδια εκεί που κάποτε υψωνόταν ο Άγιος Γεώργιος. Πραγματικά μέσα από ένα θεϊκό τοπίο ξεκινούν θαυμάσιες πεζοπορικές διαδρομές ενώ όλος ο τόπος είναι κατάλληλος για ελεύθερη κατασκήνωση. Από το παλιό 1^ο Δημοτικό Σχολείο ξεκινά ο δασικός χωματόδρομος γύρω από το πανέμορφο, με πολλά νερά βουνό Αυγό, και φτάνει έως το ‘’Μαντρί Αυγό’’ συνεχίζοντας προς τις ‘’Κοπάνες’’ μονοπάτι πια προς το Δροσοχώρι.

Το ταξίδι φτάνει στο ‘’τέλος’’ του στην ευρύτερη περιοχή Μεσοχώρας (Δες 0 – 300 ‘’Ταξίδια στην Άλλη Ελλάδα τόμος Β’ 2000) που βρίσκεται στην κοιλάδα του Άνω Αχελώου, και περιτριγυρίζεται από τον Μύτικα 1976 μ, Αυγό 2146 μ, Ξηροβούνι 2083 μ, Αλαμάνο 1875 μ. Το κεφαλοχώρι έχει μαγαζιά, ξενοδοχείο, καφενεία, ψησταριές, και αποδεικνύεται καλός προορισμός για ξεκούραση, και γνωριμία με τα γύρω χωριά. Μια ολότελα άγνωστη περιοχή με όμορφα πετρόχτιστα σπίτια και λίγες οικογένειες ξεκινά από το κέντρο της Μεσοχώρας προς τον Αχελώο. Περνώντας – το καλοκαίρι – μέσα από το ποτάμι είστε στον συνοικισμό Φορτώσι δίπλα ακριβώς από την κοίτη του ποταμού. Στον πρώτο δρόμο δεξιά είναι το όμορφο πετρόχτιστο σπίτι με τον ξυλόφουρνο του φιλόξενου και πάντα με μια κουβέντα για τα παλιά Αλέκου Καρακίτσιου.

Συνεχίζοντας στον ίδιο χωματόδρομο δίπλα πάντα από τον Αχελώο φτάνετε στα τελευταία πετρόχτιστα σπίτια του συνοικισμού με τις μεγάλες αυλές, τις καρυδιές και τα πρόβατα να βόσκουν κοντά. Σε αυτά τα μέρη δεν έχει φτάσει ακόμα το ρεύμα, το τηλέφωνο και η ύδρευση καθ΄ ότι η περιοχή εδώ και δεκαπέντε χρόνια θεωρείται κατακλυζόμενη. Έτσι οι κάτοικοι μαγειρεύουν ακόμη στον πετρόχτιστο φούρνο με φωτιά και γάστρες, ψήνουν το ψωμί όπως πριν τον πόλεμο και τα βράδια ανάβουν τις λάμπες πετρελαίου για να βλέπουν.

Ο παππούς Τσιγκαρίδας με το πανέμορφο δίπατο πετρόχτιστο σπίτι θα χαρεί να σας δει και να σας κεράσει τσιπουράκι ενώ με την μνήμη του θα σας γυρίσει πολλά χρόνια πίσω, πριν αποφασιστεί το ‘’όραμα’’. Τα έργα της εκτροπής και η δημιουργία μουσείου ευρημάτων Αχελώου θεωρούνται και αυτά ‘’οράματα’’ και παρά τα όσα ακούγονται έχουν σταματήσει. Αν κάποια στιγμή όμως τα επόμενα χρόνια ληφθεί η πρωτοβουλία και το φράγμα κλείσει τότε όσα είδατε σε αυτή την διαδρομή από την Μεσοχώρα το Φορτώσι έως πίσω στο Καψάλι, το Διαλεγμένο και την Αγία Τριάδα θα κατακλυστούν από τα νερά της λίμνης. Πραγματικά είναι ευκαιρία για μια περιήγηση στην περιοχή, μια που ότι αντικρίσετε – αν γίνει το έργο – δεν θα το ξαναδείτε σε αυτή τη μορφή. Συνέχεια και έξοδος στην διαδρομή από την Μεσοχώρα υπάρχει προς τα χωριά του Ασπροποτάμου ή την Άρτα και τα Γιάννινα από Βουλγαρέλι ή Θεοδώριανα (Δες 0 – 300 ‘’Ταξίδια στην Άλλη Ελλάδα τόμος Α’ 1999).

Κεφαλοχώρι της περιοχής Μεσοχώρα μαζί με την έδρα του Δήμου Πινδαίων τα Στουρναραίϊκα αποτελούν τα δυνατά σημεία οργάνωσης και υποδομής όλης της περιοχής. Η πιο όμορφη εποχή για επίσκεψη σε αυτά τα πανέμορφα χωριά του Ορεινού Χώρου Τρικάλων είναι αναμφισβήτητα ο Μάϊος και ο Ιούνιος. Τα χιόνια δεν έχουν ακόμη λιώσει σε όλες τις κορφές σε αυτά τα μέρη.

Όμως η Άνοιξη που μόλις έχει αρχίζει να εμφανίζεται επίμονη και απαιτητική, με την δύναμή της, σκορπά τα πρώτα πολύχρωμα αγριολούλουδα. Η αλλαγή του καιρού και της θερμοκρασίας, σε συνδυασμό με τις λαμπρές ευωδιές της φύσης που αναγεννάτε, πλημμυρίζουν τον καθαρό αέρα του βουνού, φτιάχνοντας στα μάτια του επισκέπτη τον ιδανικό καμβά σκορπώντας άπλετο φως και χρώμα. Όσο υπάρχουν ακόμα κομμάτια Ελληνικής Γης που ξεφεύγουν από την βάρβαρη (και αδιέξοδη) καταπάτηση - ταπείνωσή τους, επιβάλλεται να τα χαιρόσαστε, να τα απολαμβάνετε, ελπίζοντας κάποτε και οι ‘’άλλοι’’ να κατανοήσουν - να ακολουθήσουν.

Σημειώσεις:

⁽¹⁾Επί Τουρκοκρατίας το Αρματωλίκι ήταν μεγάλες διοικητικές περιφέρειες, διοικούμενες από γηγενείς. Ο Νικόλαος Κασομούλης στα περίφημα ‘’Στρατιωτικά Ενθυμήματα’’ αναφέρει περί τα 10 Αρματωλίκια. Η δημοτική μούσα τα ανεβάζει σε δώδεκα (Πρωτάτα).

ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Ιδέα & υλοποίηση μορφής: Άγγελος Σινάνης

Αυτόματος Αριθμός Κλήσης: 04340

ΔΙΑΜΟΝΗ: www.3kala.gr www.hit360.com Στουρναραίϊκα: ‘’Πανόραμα’’ Νίκος Ζαμπάκας, 93000, 93296, Μεσοχώρα: Αχελώος 31490.

ΚΑΜΠΙΝΓΚ: Στα ερημοκλήσια στο προαύλιο, στο δάσος του Παράμερου ή στα ΣπαθέΪκα σε ωραία παραποτάμια σημεία (Αγία Τριάδα), και σε όποια ωραία τοποθεσία επιλέξετε π.χ. το παλιό σχολείο στο Βάκαρι ή το λιβάδι πίσω από το σχολείο. Φεύγοντας μην αφήσετε σκουπίδια.

ΚΑΤΑΦΥΓΙΑ: Στην κορυφή Αστραπή του Κόζιακα (1.738 μ.), είναι το καταφύγιο “Χατζηπέτρος’’, που φιλοξενεί 16 άτομα. Λίγο έξω από τον Κλεινό (3 χλμ.) το καταφύγιο της Τριγγίας με δυνατότητα φιλοξενίας 20 ατόμων. Περισσότερες πληροφορίες στον Σ.Ο.Χ. Τρικάλων, Καποδιστρίου 44, τ.κ. 42 100 Τρίκαλα, Τηλ 0431028943.

ΦΑΓΗΤΟ: Η περιοχή ξεχωρίζει με τα μοναδικά μικρά καφενεδάκια που προσφέρουν ντόπια λουκάνικα, τηγανιά, ομελέτα, σαλατικά απ’ τον κήπο, και αγνά γαλακτοκομικά προϊόντα. Στουρναραίϊκα: Ταβέρνα Μαρίας Οικονόμου ‘’Tα πέντε Φ’’ 93206, Αχιλλέα Καρανάσιου ‘’Ο Σκέρτσος’’ 93390, ‘’Πανόραμα’’ Νίκος Ζαμπάκας, 93000, 93296, Αδάμος Κώστας ‘’Το Ψάρρο’’ έξω από το χωριό με την καλύτερη θέα ‘’Ψάρου’’ 93430, Μεσοχώρα ‘’Πράσινη Γωνιά’’ 0434031150, Παραδοσιακά Καφενεδάκια: Πετροχώρι 93264 Μόρφω Παπαγεωργίου, Παράμερο: Αναγνώστου Αθανάσιος 31217, Μεσοχώρα: Γκάνια Αγγελική 31224, Βαθύρεμα Κούτσικος Απόστολος 31201.

ΑΧΡΕΙΑΣΤΑ: Α’ Βοήθειες Πύλης: 0434022870 – 1, Μεσοχώρας: 31219, Στουρναρέϊκων: 93212. Φαρμακεία στην Πύλη 22283, 71718, Αστυνομία Πύλης: 22201.

ΧΡΗΣΙΜΑ: Δήμος Πινδαίων: 93150, Συνεργεία - Βουλκανιζατέρ: Λάζαρος Αμπατζίδης 0431035045 Τρίκαλα, Βουλκανιζατέρ: Τζανής Βασίλειος 51366 Παλαιομονάστηρο.

ΒΕΝΖΙΝΑΔΙΚΑ: Στην ορεινή περιοχή που αναφέρεται η πρόταση δεν υπάρχει κανένα. Τα τελευταία προς Στουρναραίϊκα & Μεσοχώρα είναι στον οικισμό Λογγιές Κοτρωνίου DRAC OIL 81275 Τσούτσιας Βασίλης, και στα Στουρναρέικα ΕΛΙΝ Oil 93277 Ζαμπάκας Γιώργος.

ΧΑΡΤΕΣ: Πολύ καλός είναι ο νέος αναλυτικός οδικός χάρτης Ορεινού Χώρου Τρικάλων σε κλίμακα 1 : 100.000, υπάρχει στο ‘’το λίκνο’’ της Ελάτης και στέλνεται αντικαταβολή σε όλη την Ελλάδα, Τηλ - Fax: 0434071826. Οι πιο ακριβείς στο ορεινό ανάγλυφο είναι της Γ.Υ.Σ. Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού, Πεδίον Άρεως/ 0108842811, Αγοράστε 2 φύλλα 1: 50.000, Καστανέα, Μυρόφυλο.

ΒΙΒΛΙΑ: Μεσοχώρα / Κώστας Μπαρούτας / Ηρόδοτος 1998, Μήνυμα Αγάπης / Έλλη Παπαναστασίου / Αθήνα 1983, Χριστόδουλος Χατζηπέτρος / Έλλη Παπαναστασίου / Αθήνα 1995.

ΛΕΣΧΕΣ ΜΟΤΟΣΥΚΛΕΤΑΣ: ΜΟ.ΛΕ.Τ. Λέσχη Μοτοσικλετιστών Τρικάλων / Πελέκειο κτίριο / τ.κ. 421 00 Τρίκαλα Τηλ: 0431072424, ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΕΡΙΗΓΗΤΕΣ - Σύλλογος Μοτοσικλετιστών / Ελάτη Τρικάλων τ.κ. 420 32 Πύλη, Τηλ - Fax: 0434071826.

Περισσότερες πληροφορίες για την ΘΕΣΣΑΛΙΑ αντλήστε από την ενδεικτική Βιβλιογραφία:

Τ’ Ασπροπόταμο Πίνδου / Παραδόσεις / Τρίκαλα 1948,
Τ’ Ασπροπόταμο Πίνδου / Τοπωνυμικά / Τρίκαλα 1950
Μήνυμα Αγάπης / Έλλη Παπαναστασίου / Αθήνα 1983,
Τρίκαλα - Καλαμπάκα - Πίνδος / Θεόδωρου Νημά / Θεσσαλονίκη 1987
Χριστόδουλος Χατζηπέτρος / Έλλη Παπαναστασίου / Αθήνα 1995
Μεσοχώρα / Κώστας Μπαρούτας / Ηρόδοτος 1998,
Ασπροπόταμος – Ελάτη – Περτούλι / Α. Σινάνης / Ελάτη Τρικάλων 2000
Το Οδικό δίκτυο την εποχή του Αλή Πασά / Γ. Μακρής - Σ. Παπαγεωργίου / Αγροτική Τράπεζα / Αθήνα 1990
Αναλυτικός Οδικός Χάρτης Ορεινού Χώρου Τρικάλων / Α. Σινάνης – Σ. Κούλιου / εκδόσεις ‘’Έλλα’’ / Λάρισα 1999
Ελληνική Γεωγραφική Εγκυκλοπαίδεια / Μιχαήλ Σταματελάτος – Φωτεινή Βάμβα Σταματελάτου / Εκδόσεις Τεγόπουλος – Μανιατέας

ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ (3546 λέξεις)

ΚΑΣΤΟΡΙΑ – Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΟΛΗ

© Φεβρουάριος 2002

Η Καστοριά και η φημισμένη λίμνη της, η Ορεστιάδα, βρίσκεται στην Δυτική Μακεδονία, πολύ κοντά στα σύνορα με την Αλβανία. Σε όλη την από αρχαιοτάτων χρόνων ελληνικότατη αυτή περιοχή υπάρχουν μαρτυρίες ενός λαμπρού πολιτισμού, που δεν περιορίζεται στη Μακεδονική έδρα των Αιγών και της Βεργίνας, αλλά απλώνεται ως τη Θράκη.

Η ίδια η θέση της Καστοριάς είναι πανάρχαια. Ο αρχαίος μύθος την θέλει πρωτεύουσα των Ορεστών Μακεδόνων βασιλιάδων, απόγονων του Ορέστη, που ίδρυσαν την πόλη Κέλετρον – το Celetrum του Τίτου Λίβιου. Από εδώ άρχισαν οι Μακεδόνες βασιλείς να συνενώνουν και τα υπόλοιπα κρατίδια για να αποτελέσουν το μεγάλο μακεδονικό κράτος. Αργότερα, με τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου και την εξασθένηση του μακεδονικού κράτους, οι Ρωμαίοι κατέλαβαν και ερήμωσαν την πόλη. Στους ιστορικούς χρόνους έκτισε στο σημερινό Αρμενοχώρι (βόρεια του Άργους Ορεστικού) την Διοκλητιανούπολη - ο αυτοκράτορας της Ρώμης Διοκλητιανός, αυτός που πρώτος μετακίνησε το κέντρο της μεγάλης αυτοκρατορίας προς τα μέρη της Ανατολής ένα έργο που ολοκλήρωσε ο Μέγας Κωνσταντίνος.

Την αίγλη της όμως η Καστοριά την απόκτησε στα χρόνια του Βυζαντίου όταν ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός Α’ στα πλαίσια οχύρωσης των συνόρων του το 550 μ. Χ. μετατρέπει την πόλη σε ισχυρό φρούριο δίνοντάς της το όνομα Ιουστινιανούπολη. Την ίδια εποχή η λαμπρή πόλη έγινε μεγάλο καλλιτεχνικό, οικονομικό, και στρατιωτικό κέντρο. Από τον 9^ο Αι, αρχίζουν να κτίζονται οι περίφημες βυζαντινές εκκλησίες της, που συνεχίζονται και στους επόμενους αιώνες δίνοντας σήμερα, την ευκαιρία να μελετηθεί από κοντά η βυζαντινή τέχνη ως την ύστατη αναλαμπή της.

Η τέχνη της βυζαντινής αγιογραφίας έφτασε στο απόγειό της την εποχή των Παλαιολόγων (1261 - 1454). Τον 14^ο Αι, δημιουργήθηκαν εξαιρετικές τοιχογραφίες των Παθών του Χριστού, με σπάνια ένταση, και απαράμιλλη ζωγραφική τέχνη. Αυτές έφτασαν ως τις μέρες μας σε τρεις περιπτώσεις. Στην Ιερά Μονή Βατοπεδίου, η εξιστόρηση των παθών ζωγραφισμένες το 1312, στην Καστοριά επί βασιλείας του Συμεών Ούρεσι του Παλαιολόγου, στον Ιερό ναό Ταξιάρχη Μητροπόλεως, οι λαμπρές τοιχογραφίες των παθών ζωγραφισμένες το 1359 – 1360, και τέλος οι σπάνιες τοιχογραφίες των Παθών στον Ναό Αναστάσεως του Σωτήρος στην Βέροια, ζωγραφισμένες από τον Γεώργιο Καλλέργη από την Θεσσαλονίκη.

Τα δεκάδες μνημεία της Καστοριάς τονίζουν την ξεχωριστή θέση της πόλης στο πέρασμα του χρόνου ως πολιτιστικού κέντρου σε όλες τις ιστορικές περιόδους. Πραγματικά η πόλη γίνεται σύντομα ένα ανθηρό κέντρο εμπορικής, οικονομικής και στρατιωτικής κίνησης, ένας πυρήνας καλλιτεχνικής, θρησκευτικής και πνευματικής ζωής. Η βυζαντινή Καστοριά, ο τόπος που κατοικούσαν οι κορυφαίοι Τιτουλάριοι – εξόριστοι βυζαντινοί άρχοντες από όλη την αυτοκρατορία - υπήρξε το σπουδαιότερο μετά την Θεσσαλονίκη κέντρο στο βαλκανικό χώρο με πλούσια καλλιτεχνική παραγωγή που πήγαζε από μια αυτοδύναμη πνευματική ζωή.

Θαυμάσιοι οι πενήντα πέντε ναοί μέσα στην πόλη, με σπουδαιότερους και ξακουστούς σε όλο τον κόσμο, τους Αγίους Αναργύρους (10^ου Αι.), τον Άγιο Στέφανο (9^ου Αι.) με την παλαιότερη ζωγραφική μετά την εικονομαχία την επιβλητική σκηνή της Δευτέρας Παρουσίας, τον Ταξιάρχη της Μητροπόλεως (10^ουΑι.) η Παναγία Κουμπελίδικη (13^ος Αι.), ο Άγιος Νικόλαος Κασνίτζη (12^ος Αι.), η Παναγία Μαυριώτισα (11^ος αι.).

Την εξέχουσα αυτή καλλιτεχνική, θρησκευτική και πνευματική θέση η Καστοριά την διατήρησε και μετά τον 15^ο Αι, ιδιαίτερα με τις ευνοϊκές συνθήκες που επικράτησαν στα Βαλκάνια μετά την συνθήκη του 1479, οι οποίες επέτρεψαν την άνοδο της αστικής τάξης, που διατηρούσε ιδιαίτερες οικονομικές σχέσεις με τις βενετοκρατούμενες περιοχές του Ιονίου και της Αδριατικής. Η πόλη με τα στενά πλακόστρωτα δρομάκια, φορτωμένη με μνήμες δόξας και ευμάρειας, με τις ογδόντα συνολικά στον νομό βυζαντινές και μεταβυζαντινές εκκλησιές, τα βυζαντινά της κάστρα, τα υπολείμματα του ισχυρού τείχους, και τα μνημειώδη αρχοντικά της, σημαντικά δείγματα μακεδονικής αρχιτεκτονικής, αποτελεί σήμερα για τον επισκέπτη ένα μεγάλο, ζωντανό, ανοιχτό μουσείο, που έχει κρατήσει ορισμένα χαρακτηριστικά αναλλοίωτα από τον χρόνο, και ας λένε πως έχασε το ενδιαφέρον της σαν πόλη, επειδή κτίσθηκαν πολυκατοικίες.

Μάλλον έχουν άδικο, και θα το καταλάβετε καλύτερα τριγυρνώντας στην συνοικία ‘’Ντολτσό’’ και ‘’Αποζάρι’’ ή περπατώντας στα στενά σοκάκια της παλιάς πόλης, στα παλιά καλντερίμια (ούλτσες των ντόπιων), τις ανηφοριές, που αναδεικνύουν το ανθρώπινο πρόσωπο της Καστοριάς. Αυτά τα παλιά δίπατα η τρίπατα νοικοκυρόσπιτα και αρχοντικά με τις βαριές ξύλινες αυλόπορτες που υπάρχουν μέσα τους, ζωντανεύουν άλλους ιστορικούς καιρούς, και αντιστέκονται με την όψη τους στην αλλοτρίωση της μνήμης.

Αν επισκεφθείτε το λαογραφικό μουσείο θα έχετε μια πλήρη εικόνα οργάνωσης και λειτουργίας αυτών των σπιτιών. Το πώς ζούσαν οι παλιοί Καστοριανοί. Σε αυτά, εκτός της δομής, εντυπωσιάζει η αυτάρκεια, και η εργονομία αφού όλες οι εργασίες έπρεπε να είναι στεγασμένες λόγω καιρικών συνθηκών. Δείτε τα, και φαντασθείτε όχι μόνο τα δεκάδες ξύλινα σπίτια που υπήρχαν πριν λίγα χρόνια, αλλά και πως ήταν κάποτε ολόκληρη η πόλη που αναφέρει ο Εβλιγιά Τζελεμπή και ‘’είχε δυόμισι χιλιάδες σπίτια και κάπου εκατό καταστήματα στους στενούς της δρόμους’’. Σήμερα ο παραδοσιακός οικισμός της Καστοριάς δεμένος με την σύγχρονη πόλη προσφέρει μια μοναδική σε έκταση και ποιότητα αρχιτεκτονική όψη μνημειακού και ταυτόχρονα τουριστικού ενδιαφέροντος. Ο μοναδικός αυτός οικιστικός πλούτος προέρχεται από τις δραστηριότητες των Καστοριανών γουναράδων που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο με το εμπόριο και την κατασκευή γούνας, ειδικά στα χρόνια της Οθωμανικής κυριαρχίας όταν το υπόλοιπο έθνος στέναζε κάτω από τον τουρκικό ζυγό.

Οι Καστοριανοί από παράδοση είχαν ειδικευτεί στην κατασκευή και το εμπόριο της γούνας. Ήδη από τον 16^ο Αι, είχαν σχέσεις με μεγάλους εμπορικούς οίκους της Δυτικής Ευρώπης και της Ρωσίας ενώ στην Κωνσταντινούπολη, είχαν αναπτυχθεί συντεχνίες από Καστοριανούς γουναράδες που εξασκούσαν εκεί το επάγγελμά τους από πολύ νωρίτερα, …. από την Κωνσταντινούπολη και από άλλους τόπους έρχονταν τάματα από τους ‘’άπιστους’’ γουνοποιούς ….. αναφέρει ο Τούρκος περιηγητής Εβλιγιά Τζελεμπή που επισκέφθηκε την Καστοριά το 1660.

Όπως γράφει ο καθηγητής Νικόλαος Μουτσόπουλος, οι ντόπιοι και οι απόδημοι Καστοριανοί πλούτιζαν με την γούνα και όλοι φρόντιζαν να χτίσουν στην πατρίδα τους μια εκκλησιά ή ένα αρχοντικό νοικοκυρόσπιτο για να επιδείξουν στον κοινωνικό τους περίγυρο τον πλούτο, την ισχύ τους, αλλά και την αγάπη τους για την πατρίδα. Την παρουσία των αλλόπιστων θα ελαφρύνει η σκληρή ενασχόληση τους με επικερδή επαγγέλματα, ενώ ταυτόχρονα σε αυτούς τους δίσεκτους χρόνους θα αρχίσουν να συνειδητοποιούν ότι με την πνευματική καλλιέργεια θα συγκρατήσουν το γένος από τον αφανισμό, θα τονώσουν την πίστη και την αγωνιστικότητα που τελικά μια μέρα θα φέρει την απολύτρωση.

Οι Καστοριανοί άρχοντες ενεργοποιούνται και με τα κέρδη από το εμπόριο γούνας ή την εξειδίκευση στον τομέα της οικοδομής, προικοδοτούν, κτίζουν και λειτουργούν πολλά από τα πρώτα σχολειά του υπόδουλου Ελληνισμού. Μέσα από αυτά τα σχολεία θα βγουν σημαντικοί λόγιοι και δάσκαλοι του γένους όπως ο Σεβαστός Λεοντιάδης, Ιωάννης Εμμανουήλ, ο Αθανάσιος Χριστόπουλος και τόσοι άλλοι. Στην καμπή του 18^ου – 19^ου Αι, η Καστοριά πλούσια και δυνατή εμπορικά, αναπνέει την αύρα της Γαλλικής Επανάστασης και το όραμα του Ρήγα Φεραίου, μυείται στον βωμό της Μεγάλης Ιδέας και δίνει τους δικούς της μάρτυρες στο αγώνα.

Μαζί με τον Ρήγα Φεραίο οι αδελφοί Ιωάννης και Παναγιώτης Εμμανουήλ θα περιβληθούν με το στεφάνι των πρώτων εθνομαρτύρων. Η Καστοριά θα συμμετέχει και θα προσφέρει σε όλους του αγώνες του έθνους για την αποτίναξη του τούρκικου ζυγού και την επανάσταση του 1821 έως το μεγάλο απελευθερωτικό Μακεδονικό αγώνα που με μορφή χιονοστιβάδας θα παρασύρει την Μεγάλη Πύλη. Τότε η πόλη θα γίνει το οργανωτικό κέντρο και το προπύργιο - ορμητήριο του ελληνισμού με μια πρωτοφανή κινητοποίηση. Ο Δεσπότης Καστοριάς Γερμανός Καραβαγγέλης, ο Ίωνας Δραγούμης, ο Φιλόλαος Πηχεών, ο αδικοχαμένος Παύλος Μελάς (καπετάν Μίκης Ζέζας), ο οπλαρχηγός Κώττας, ο λόγιος Αθανάσιος Χριστόπουλος και τόσοι άλλοι, έγραψαν σελίδες δόξας μέχρι την τελική νίκη. Στις 11 Νοεμβρίου του 1912 οι Καστοριανοί υποδέχθηκαν ελευθερωτή τον Ελληνικό στρατό.

Μετρημένες στα δάχτυλα του ενός χεριού είναι οι ελληνικές πόλεις που διαθέτουν όχι μόνο την ιδιαιτερότητα αλλά και την γοητεία της Καστοριάς. Πανέμορφη όλον το χρόνο αν και οι περισσότεροι προτείνουν ως καλύτερες εποχές την άνοιξη ή το φθινόπωρο, μια που τότε όλα αλλάζουν και διαφοροποιούνται τα χρώματα. Οι δεντροστοιχίες στις όχθες της λίμνης τα λουλούδια στις εξοχές, οι σκιές στα αρχοντικά φαντάζουν και λειτουργούν σαν να θέλουν να μαγέψουν τον επισκέπτη. Όμως ο χειμώνας έχει άλλη χάρη. Αυτή η μουντάδα του ουρανού σε συνδυασμό με την ομίχλη, δίνουν στον τόπο μια σιωπηλή, απόκοσμη, σχεδόν μελαγχολική όψη λες και θέλουν να μαγέψουν τον επισκέπτη. Να είστε βέβαιοι ότι τα καταφέρνουν.

Στον ειδυλλιακό αλλά στενό εσωτερικό παραλίμνιο περιφερειακό δρόμο σε μια διαδρομή μόλις εννέα χλμ έχετε πραγματοποιήσει όλο το γύρο της χερσονήσου. Εκεί μετά το νοσοκομείο, είναι το Μοναστήρι της Παναγίας Μαυριώτισσας, με εσωτερικές και εξωτερικές τοιχογραφίες του 12^ου Αι. Ο πατέρας Γαβριήλ Παναγιωτίδης (με γνώσεις και από Κυπριακές μονές) θα χαρεί να σας ξεναγήσει και να σας πει για την ιστορία τόσο της Μονής, όσο και για την παραδοσιακή καστοριανή κατοικία δίπλα στο Μοναστήρι, που λειτουργεί σαν μουσείο.

Η πρώτη όμορφη παραλία πιθανώς γεμάτη κύκνους και πάπιες είναι ακριβώς μπροστά από τον τεράστιο πλάτανο που δεσπόζει στο σημείο που είναι κτισμένο το καστοριανό αρχοντικό. Από τότε που άρχισε να λειτουργεί ο βιολογικός καθαρισμός το νερό της λίμνης είναι πεντακάθαρο και φυσικά κατάλληλο για κολύμπι ή ψάρεμα. Η θέα της πόλης από ψηλά μάγευε πάντα τους επισκέπτες. Η πρόσβαση γίνεται εύκολα από την πλατεία Αγίου Μηνά προς τον Προφήτη Ηλία – υπάρχουν πινακίδες – που υπάρχει μεγάλο πάρκινγκ και αναψυκτήριο του συλλόγου ‘’φίλοι του περιβάλλοντος’’ για καφέ ή ουζάκι. Στην διασταύρωση δεξιά του πάρκινγκ είναι ο στενός ασφαλτοστρωμένος δρόμος που ανεβαίνει ως το ψηλότερο σημείο του λόφου τον Άγιο Αθανάσιο. Από εκεί η θέα της πόλης, της λίμνης, των βουνών που την περιβάλουν, αλλά και των οικισμών γύρω της είναι εκπληκτική.

Τα μουσεία της παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον ζωντανεύοντας στα μάτια σας, όλη την πολυκύμαντη ιστορία της Καστοριάς. Το βυζαντινό μουσείο, είναι αφιερωμένο στην βυζαντινή τέχνη που χάραξε ανεξίτηλα την πορεία της πόλης. Θα δείτε αποκλειστικά εικόνες εξαιρετικής τέχνης. Στο αναπαλαιωμένο αρχοντικό του Νεράντζη Αϊβάζη στεγάζεται το περίφημο λαογραφικό μουσείο Καστοριάς με εκθέματα απ’ όλο το νομό. Ενδυμασίες, αντικείμενα οικιακής χρήσης, κεντήματα σε όλο τους το άφωνο μεγαλείο, και στο ίδιο κτίριο είδη γουναρικής τέχνης με παλιά εργαλεία επεξεργασίας και ραψίματος των γουναρικών. Στις μέρες μας η κατεργασία γούνας και η αγορά της, μετά από μια πρωτόγνωρη και φυσικά λανθάνουσα κρίση οικολογικής ευαισθητοποίησης - συμπεριφοράς των αγοραστών, επανέκαμψε, με θεαματικό αποτέλεσμα την ίδρυση και λειτουργία Ερευνητικού κέντρου Ελληνικής γούνας, έκθεση προϊόντων κάθε χρόνο την άνοιξη και κερδοφόρα πλέον λειτουργία εκατοντάδων βιοτεχνιών και εργαστηρίων.

Μεταξύ των οικολογικών γουναρικών και δερμάτινων ειδών ασχολούνται επιπλέον με την βελεντζοποιία, την κατεργασία και κατασκευή συνθετικής γούνας, φλοκάτων και θαυμάσιων υφαντών σε όμορφα παραδοσιακά μακεδονικά σχέδια, που πριν χρόνια ήταν σε μικρή παραγωγή. Η πολιτεία όμως θα πρέπει να δραστηριοποιηθεί περισσότερο (η Καστοριά πριν την κρίση ήταν 2^η σε εισαγωγή συναλλάγματος με πρώτη την Ρόδο) και να βοηθήσει με αναπτυξιακά έργα, ώστε να μην ξανάρθουν οι άσχημες μεταναστευτικές εμπειρίες των τελευταίων χρόνων.

Χωρίς αμφιβολία η πολιτεία της Καστοριάς έχει θαυμάσιο περιβάλλον και μοναδικά μνημεία στον ελλαδικό χώρο, έχει όμως και κάποιες εορταστικές εκδηλώσεις ηθών και εθίμων που χάνονται στα μονοπάτια των αιώνων που πέρασαν. 5^ος Αιώνας π.Χ. Οι διονυσιακές γιορτές με τις ζωομορφικές μάσκες και τις άσεμνες χειρονομίες αποκτούν επίσημο χαρακτήρα. Δυόμισι χιλιάδες χρόνια αργότερα, οι γιορτές της γονιμότητας, όπως τις θεωρούσαν, έχουν δώσει τη θέση τους στις γιορτές της Αποκριάς, τα καρναβάλια των ημερών μας. Στον χώρο της Μακεδονίας τα έθιμα του Δωδεκαημέρου γινόντουσαν κυρίως από τους παλιότερους κατοίκους της, ενώ τα δρώμενα των Αποκριών γίνονταν κυρίως από πρόσφυγες της ανατολικής Θράκης.

Όμως αντίθετα με ότι συνηθίζεται στην υπόλοιπη Ελλάδα στην Καστοριά και γενικά στην Μακεδονία τα περισσότερα και μεγαλύτερα γλέντια γίνονται στην αρχή του χρόνου, ενώ την περίοδο της αποκριάς – Κυριακή και Καθαρά Δευτέρα - γιορτάζονται οι Μπουμπούνες. ’’Να μεθύσω να μεθύσω να χαρώ να ευθυμήσω, να χορέψω να πηδήξω, να φωνάξω να λαλήσω’’. Το απόσπασμα αυτό από τα ‘’Λυρικά’’ του Αθανάσιου Χριστόπουλου δίνει με τον πιο γλαφυρό τρόπο την ευχάριστη και εύθυμη εικόνα που δημιουργούν στην πόλη οι εκδηλώσεις των Ραγκουτσαριών, που μόνο στην Μακεδονία και τη Θεσσαλία είναι γνωστά με αυτό το όνομα. Ένα όνομα που προέρχεται από το λατινικό rogo που σημαίνει ζητώ – επαιτώ, και ‘’rogatores’’ ζητιάνοι – επαίτες.

Πρόκειται για ένα πανάρχαιο έθιμο που μεταφέρθηκε στις μέρες μας όπως αναφέρει ο αρχαιολόγος Γιάννης Ίσκιου μέσω Ρώμης και Βυζαντίου. Γιορτάζεται τις μέρες του Δωδεκαημέρου των Χριστουγέννων 6 έως 8 Ιανουαρίου, εποχή που συμπίπτει με το χειμερινό ηλιοστάσιο, και το κύριο χαρακτηριστικό του είναι οι μεταμφιέσεις ομάδων που επισκέπτονται τα σπίτια και ζητούν διάφορα δώρα σε ανταπόδοση της συνεισφοράς τους στην απομάκρυνση των κακών πνευμάτων, που φοβούνται αυτά που εικονίζουν οι μεταμφιέσεις και οι μάσκες. Οι παρευρισκόμενοι στο ξεφάντωμα έχουν την σπάνια πλέον ευκαιρία εκτός τα κλασικά για γλέντια, νταούλια, κλαρίνα, λαούτα, να ακούσουν τα περίφημα χάλκινα όργανα τρομπέτες, κορνέτα, μπάσο, κλαπαδούρα και τρομπόνια, πού έχουν - λόγω των ημερών - οι κομπανίες, μπάντες που συμμετέχουν.

Εκπληκτικό, μεγαλειώδες άκουσμα όσο και σπάνιο, μια που μαζί με τις κομπανίες χάνονται και οι αυθεντικοί αυτοί ήχοι. Οι ‘’μουζίκοι’’ που τις αποτελούν αντικαθίστανται σιγά-σιγά, από νεώτερους που δεν ασκούνται τόσο όσο θα έπρεπε, για να αποδώσουν τους συγκεκριμένους ήχους. Ο δυνατός, γεμάτος ήχος των χάλκινων οργάνων κρίθηκε απολύτως κατάλληλος για διασκέδαση σε εξωτερικούς χώρους. Κάποτε με τέτοιες κομπανίες ήταν γεμάτες οι πόλεις και τα χωριά όλης της Μακεδονίας.Καστοριά, Φλώρινα, Κοζάνη, Σιάτιστα, Πεντάλοφο, Γρεβενά, δεν γινόταν εκδήλωση χωρίς την παρουσία των συγκεκριμένων οργάνων.

Τα Ραγκουτσάρια κορυφώνονται την τρίτη μέρα (η ‘’Πατερίτσα’’ των ντόπιων) που τα μεταμφιεσμένα μπουλούκια των καρναβαλιστών παρελαύνουν και καταλήγουν μαζί με τον κόσμο στην παλιά μεσαιωνική πλατεία ‘’Ντολτσό’’. Εκεί συναγωνίζονται μεταξύ τους σε ένα ξέσπασμα κεφιού, χορού, και γλεντιού, κάνοντας την Καστοριά πραγματικά μια ‘’μεθυσμένη πολιτεία’’. Η αποθέωση της χαράς, της εκτόνωσης, και ταυτόχρονα ο εξαγνισμός και η ανανέωση των δυνάμεων για τον επόμενο χρόνο.

Μια από τις πιθανότητες να επισκεφθείτε τον Γράμμο είναι από την Καστοριά. Μια θαυμάσια διαδρομή σας φέρνει στα εκπληκτικά του τοπία πιο σύντομα από ότι φαντάζεστε. Βέβαια το πολύπαθο βουνό απλώνεται πολύ πιο πέρα από τα ‘’σύνορα’’ του νομού Καστοριάς φτάνοντας στα Μαστοροχώρια της Κόνιτσας (περιγραφή διαδρομών στον Α’ τόμο / 0 – 300 / 1999) αγκαλιάζοντας μια ιστορική περιοχή. Ο Γράμμος είναι ένα βουνό που η φύση το προίκισε με άγρια ομορφιά, πανύψηλες βουνοκορφές πνιγμένες στα έλατα, σπάνια είδη φυτών και ζώων, έναν πραγματικά παρθένο ορεινό παράδεισο. Δεκάδες χωριά, τα περισσότερα εγκαταλειμμένα και ακόμα περισσότεροι χωματόδρομοι τουλάχιστον από την Κοτύλη και πάνω. Οπουδήποτε και να πάτε υπάρχουν δεκάδες διασταυρώσεις ενώ δεν υπάρχει χάρτης της προκοπής ώστε να μην πέσετε σε παγίδες και αδιέξοδα. Όμως αυτά τα τοπία πραγματικά στις μέρες μας είναι θησαυρός για τον άνθρωπο της πόλης, και για όποιον θέλει να γνωρίσει την άγρια αυτή περιοχή.

Σε ολόκληρο τον Γράμμο υπάρχει σπάνια χλωρίδα, που ώθησε την Διοίκηση το 1985 να χαρακτηρίσει το μικτό δάσος Μπαρούγκας Γράμμου (έκτασης 130 ha / 1 ha εκτάριο =10 στρ), διατηρητέο μνημείο της φύσης και να εντάξει στο Γ’ Κοινοτικό πλαίσιο στήριξης την αξιοποίηση του βουνού που έχει να δει αναπτυξιακά έργα από την λήξη του εμφύλιου. Η διαδρομή από το Καλοχώρι – Νεστόριο είναι η πιο σύντομη και αν υπάρχει μοτοσυκλέτα enduro είναι ιδανική για να κάνετε την διάσχιση περνώντας από Νέα Κοτύλη και Χρυσή με κατεύθυνση την Κόνιτσα και τα Γιάννινα. Αν γυρίζετε Αθήνα είναι μια παράκαμψη που θα σας μείνει αξέχαστη.

Το ακριτικό Νεστόριο – 28 χλμ – έγινε ευρύτερα γνωστό από τις πολιτιστικές εκδηλώσεις γνωστές στο πανελλήνιο σαν RiverParty. Όμως ο δραστήριος - και πρωτοπόρος όπως αποδείχτηκε - Μοτοσυκλετιστικός όμιλος Καστοριάς πριν 10 χρόνια (1992) είχε διοργανώσει εκεί την 2^η συνάντηση Enduro και το 1996 στην Κοτύλη την 6^η συνάντηση Enduro. Ακόμη θυμάμαι το καημένο το XT, και ευτυχώς που ήταν φουσκωμένος ο Αλιάκμονας. Το χωριό βρίσκεται σε θαυμάσια τοποθεσία και αξιόλογο μνημείο του είναι η τρίκλιτη βασιλική Παμμεγίστων Ταξιαρχών. Γύρω από το Νεστόριο υπάρχουν πανέμορφα τοπία ενώ οδηγώντας προς το διπλανό χωριό Στενό ένας χωματόδρομος σας φέρνει στον μικρό οικισμό της Αγίας Άννας.

Εκεί σας περιμένει ένας εκπληκτικός καταρράκτης και το εγκαταλειμμένο μοναστήρι των Ταξιαρχών – αν είστε παρέα – μπορείτε να κατασκηνώσετε και εκεί αλλά και στο Νεστόριο. Σε αυτά τα μέρη γεννιέται ο μεγαλύτερος σε μήκος ποταμός της χώρας ο Αλιάκμονας και οι διαδρομές είναι πλούσιες σε φυσικά καταπράσινα τοπία. Από το Νεστόριο συνεχίστε τον ασφαλτοστρωμένο δρόμο έως την Κοτύλη – 37 χλμ συνολικά από Καστοριά - που έχει λίγους κατοίκους και ένα – δυο καφενεία για φαγητό. Από δω και πέρα μόνο enduro για ‘’Αρένες’’, τον επιβλητικό ‘’Χάρο’’, την κοιλάδα της Γράμουστας και τις δραματικές ιστορίες που συνοδεύουν τα πανέμορφα τοπία. Και στην Κοτύλη υπάρχει δυνατότητα κατασκήνωσης ή επιστροφής στην Καστοριά.

Επίκεντρο πολιτισμού και συνάμα φυσικού κάλους είναι η Καστοριά, η ωραιότερη παραδοσιακή πόλη των Βαλκανίων. Οι κάτοικοί της με φαντασία και παραδόσεις που τις τηρούν σεβόμενοι τις ρίζες που χάνονται στα βάθη των αιώνων. Μακραίωνη ιστορία, βυζαντινοί ναοί, μεγαλοπρέπεια, αρχοντικά, μύθοι και παράδοση, ορεινά και πεδινά τοπία που διασχίζονται από έναν αστείρευτο Αλιάκμονα.

Η μαγεία της Ανατολής με την χαρακτηριστική δροσιά του πρωινού αέρα, η γοητεία της Δύσης πέρα μακριά στις κορυφές του Γράμμου με το λαμπερό κόκκινο - πορτοκαλί χρώμα. Ο προφήτης Ηλίας στον λόφο, ο Άγιος Αθανάσιος στο πιο ψηλό σημείο με θέα όχι μόνο την πόλη αλλά και όλα τα γύρω χωριά - παράδεισους.

Η παραμονή στην Καστοριά είναι ευχάριστη και με πολλές εκπλήξεις, τόσο το χειμώνα - Ρουγκατσάρια, μπουλούκια, μπουμπούνες - όσο και το καλοκαίρι - περιήγηση στον άγνωστο Γράμμο, κωπηλασία, ορειβασία.

ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Ιδέα & υλοποίηση μορφής: Άγγελος Σινάνης

Απόσταση από Αθήνα 510 χλμ (6ω 30’) περίπου, από Θεσσαλονίκη 210 χλμ (3ω).

Αυτόματος Αριθμός Κλήσης: 0467

ΔΙΑΜΟΝΗ: Πολλά Ξενοδοχεία & Ξενώνες. Δίπλα στην λίμνη ο παραδοσιακός ξενώνας ‘’Τσάμης’’ με ασφαλές πάρκινγκ 85334, στο ψηλότερο σημείο της πόλης και αυτό με πάρκινγκ, ‘’Ξενία’’ 22565, επίσης το ‘’Κέλετρο’’ σε χαρακτηρισμένο παραδοσιακό κτίσμα 22676, το ‘’Ορέστιον’’ απέναντι από το δημαρχείο 22257, 8, και το θαυμάσιο ‘’Αρχοντικό Βεργούλα’’ 23415. Ενοικιαζόμενα δωμάτια στο Δισπηλιό και το Μαυροχώρι, ενώ Ξενώνες στο Καστανόφυτο, στο Ανθηρό, και κοινοτικός ξενώνας στον Άγιο Ηλία (απολιθωμένο Δάσος).

ΚΑΜΠΙΝΓΚ: στον παραλίμνιο δρόμο στην Ι.Μ. Παναγίας Μαυριώτισσας, Ηγούμενος Γαβριήλ Παναγιωτίδης 22714, οικία 29025. Στο Νεστόριο στις υπαίθριες εγκαταστάσεις του River Party και στην εκπληκτική Κοτύλη. Στο καταφύγιο στο Βίτσι / Φλώρινα / Βίγλα Πισοδερίου (1650 μ) φιλοξενεί έως 60 άτομα Info: Σ.Ο.Χ. Φλώρινας0385 22082, 22354, 29939. Στα ερημοκλήσια κλασικά στο προαύλιο, και σε όποια ωραία τοποθεσία επιλέξετε. Φεύγοντας όμως μην αφήσετε σκουπίδια.

ΦΑΓΗΤΟ: Ξεχωρίζει ο ‘’Λίθος’’, Ορεστιάδος 51, και για πέστροφα στον ‘’Διόνυσο’’, ενώ για όλες τις νοστιμιές της λίμνης στα ‘’Κύματα’’ στον παραλίμνιο περιφερειακό. Στις όχθες της λίμνης θα βρείτε εστιατόρια και παραδοσιακά καφενεία - ουζερί - μεζεδοπωλεία με τοπικές σπεσιαλιτέ. Λίγο έξω από την πόλη η ’’Χρυσή Καρδιά’’, με ντόπιες σπεσιαλιτέ ‘’σαρμάδες’’ (σαν ντολμαδάκια) και ‘’κακαβιά’’, δοκιμάστε κρασί ΟΠΑΠ Ροζέ Αμυνταίου. Απολαυστική, μοναδική θέα με συνοδεία ποτού η ουζομεζέ έχετε πάνω από την λίμνη, στον λόφο που βρίσκεται η λέσχη του συλλόγου ‘’Σύλλογος Φίλων Περιβάλλοντος Καστοριάς’’ τηλ 24370, 24289, 26300. Αν βρεθείτε στην Καστοριά τις απόκριες δοκιμάστε γλυκό ταψιού ‘’σαραϊλί’’.

ΑΧΡΕΙΑΣΤΑ: Νομαρχία 27777, 22241, Δήμος: 22312, Α΄ Βοήθειες: 28341, Αστυνομία: 83333, 83500. Συνεργεία – Βουλκανιζατέρ στην Καστοριά: Αμανατίδης Τάσος, Γράμμου 72, 82310, Γαζέας Ιωάννης Γράμμου 85, 83661, Παρίσης Θωμάς, Χριστοπούλου 10, 24160, Στο Άργος Ορεστικό: Μoto Επιλογή, Μεγάλου Αλεξάνδρου 60, 44177, Κουτλεμάνη Θ, Δραγούμη 2, 41091.

ΧΡΗΣΙΜΑ: Ασφαλείς Βόλτες, οικολογικός τουρισμός και πληροφορίες για διαδρομές στα δάση και τα μονοπάτια Γράμμου – Βίτσι από τον Θοδωρή Κοτόπουλο, Γράμμου 59 Τηλ 0937593977. Αεροδρόμιο Άργους Ορεστικού 42997, Γραφείο τουρισμού Νομαρχίας 22267, Γραφείο τουρισμού Δήμου 26777, Αρχαιολογικό Μουσείο 26781, Βυζαντινό Μουσείο 26781. Ναυτικός όμιλος Καστοριάς 28956. Εκθεσιακός χώρος απολιθωμένου δάσους Νόστιμου Ν. Καστοριάς 0467 84588, 84566, 6937853312 Υπεύθυνος Παπακωνσταντίνου Πέτρος. Info για Γράμμο και Βίτσι – Σ.Χ.Ο. Καστοριάς, Β. Κωνσταντίνου 17, 24497, Χιονοδρομικό κέντρο Βιτσίου 83927.

ΒΕΝΖΙΝΑΔΙΚΑ: Τουλάχιστον 10, στην Καστοριά, στο Δισπηλιό, στο Άργος Ορεστικό, BP, SHELL, AVIN, δεν υπάρχει πρόβλημα.

ΧΑΡΤΕΣ: Πλαστικοποιημένοι χάρτες ανά νομό που χωρούν στο tang Bag. Αγοράστε τον χάρτη Νο 23 ‘’Καστοριά’’, εκδόσεις ‘’Ελλάδα’’ Κολοκοτρώνη 11 Αθήνα 01 3222573, 3225241, Βενιζέλου 3 Θεσσαλονίκη 031 223063. Τουριστικός χάρτης Καστοριάς σε κλίμακα 1:100.000 από τις εκδόσεις Ρέκος, 01 3251564 και 031 271063, 031 696587.

ΒΙΒΛΙΑ: Μακεδονία, Ιστορία Μνημεία Μουσεία του Εφόρου Αρχαιοτήτων Ιωάννη Τουρατσόγλου. Ένα πανέμορφο οδοιπορικό στην Μακεδονική γη με την ποιότητα της Εκδοτικής Αθηνών, και Δυτική Μακεδονία Α’ & Β’ ομότιτλη έκδοση της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας. Δύο αξιόλογες προσπάθειες έκδοσης πλήρους τουριστικού οδηγού.

ΛΕΣΧΕΣ ΜΟΤΟΣΥΚΛΕΤΑΣ: Μ.Ο.Κ. (Μοτοσυκλετιστικός όμιλος Καστοριάς) 25^ης Μαρτίου 17, Τηλ 29514, 23470. Πληροφορίες για το ταξίδι σας, όλο το χρόνο, βρίσκετε στους ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΕΡΙΗΓΗΤΕΣ - Σύλλογος Μοτοσικλετιστών - Ελάτη Τρικάλων - τ.κ. 42032 Πύλη, Τηλ - Fax: 0434 71826.

Καστοριά / ΕΤ 2 / 1989
Οι πόλεις των Συνόρων / ΕΤ 2 / 1998
Travels in Northern Greece / William Leake
Δισπηλιό / Χαρά Κιοσσέ / Εφημ. ‘’Το Βήμα’’ 1/8/99
Νυμφαίο ‘’σημειωματάριο’’ Εφημ. Καθημερινή 3/9/2000
Μακεδονία / ένθετο 7 ημέρες / Εφημ. Καθημερινή 2/7/2000
Δυτική Μακεδονία Α’ έκδοση / Περιφ. Δυτικής Μακεδονίας / Κοζάνη 1994
Δυτική Μακεδονία Β’ έκδοση / Περιφ. Δυτικής Μακεδονίας / Κοζάνη 2000
Μέγα ονομαστικόν ή τα ονόματα των Ελλήνων / Μάριου Βερέτα / Αθήνα 1997
Καστοριά η Βυζαντινή Αίγλη / ένθετο 7 ημέρες / Εφημ. Καθημερινή 3/12/1995
Δισπηλιό / Ρεπορτάζ από τον Θανάση Τσιγγανά / Εφημ. ‘’Καθημερινή’’ 27/10/99
Δισπηλιό / Ρεπορτάζ από τον Απόστολο Διαμαντή / Εφημ. ‘’Ελευθεροτυπία’’ 31/8/97
Απογραφή των Ελληνικών Υγροτόπων ως Φυσικών Πόρων / Μουσείο Γουλανδρή – ΕΚΒΥ
Γ. Χ. Χουρμουζιάδη / Το προϊστορικό Δισπηλιό / ένθετο 7 ημέρες / Εφημ. Καθημερινή 23/7/1995
Κωνσταντίνου Σιαμπανόπουλου / Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα / ένθετο 7 ημέρες / Εφημ. Καθημερινή 1/10/1995
Ευάγγελος & Δημήτριος Βελιτζέλος / Παλαιοντολογικά ευρήματα Δ. Μακεδονίας / Περιοδικό Ελληνικό Πανόραμα Τ 15 / Θεσσαλονίκη 1999

ΦΘΙΩΤΙΔΑ (2236 λέξεις)

ΛΑΜΙΑ – ΟΡΟΣ ΟΙΤΗ ΚΑΙ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

© Σεπτέμβριος 2002

Υπάρχουν περιοχές και πόλεις στην χώρα μας που για κάποιους λόγους δεν τις επιλέγουμε για τις διακοπές μας και ας είναι μικρότερες σε μέγεθος από τις πόλεις που ζούμε. Ίσως επειδή δεν διαθέτουν κοντά τους δάση, επώνυμες παραλίες, δεν ‘’αναβαθμίστηκαν’’ σε ‘’τουριστικά θέρετρα’’ και παρέμειναν πόλεις – περάσματα.

Μια από αυτές είναι η κοντινή (για τους Αθηναίους) Λαμία (παλιό Ζητούνιον – Ζητούνι στα 100 μ. Υ). Η πόλη που βρίσκεται ανάμεσα σε δύο δασόφυτους λόφους του Κάστρου και του Αγ. Λουκά, με το Φράγκικο & Καταλάνικο κάστρο του 14^ου Αι. χτισμένο στην θέση της αρχαίας ακρόπολης δεν ‘’ευτύχησε’’ να δέχεται ορδές τουριστών παραμένοντας μια τυπική επαρχιακή πόλη – πέρασμα.

Παρ’ όλα αυτά η ιστορία της χάνεται στους αιώνες ενώ το κάστρο της προσφέρει υπέροχη θέα της πόλης, της κοιλάδας του Σπερχειού, την Οίτη καθώς και της γύρω περιοχής. Εκεί βρίσκεται το υπερσύγχρονο αρχαιολογικό μουσείο, η Εφορεία Αρχαιοτήτων της περιοχής και ο ‘’Οθωνικός Στρατώνας’’ ενώ το τουριστικό περίπτερο είναι η καλύτερη επιλογή για ντόπιους και ξένους αφού η θέα προς την θάλασσα και την απέναντι Εύβοια είναι εκπληκτική. Επίσης ο χώρος αναψυχής – καντίνα – γήπεδο μπάσκετ – ταβερνάκι – και το θεατράκι στο ‘’Ισιαδάκι’’.

Η Λαμία και η περιοχή της φαίνεται πως ανήκαν στην Αρχαία Φθιώτιδα και από το τέλος του 5^ου Αι. στους Μαλιείς. Φυσικά σε σχέση με τους Αρχαίους χρόνους το τοπίο έχει αλλάξει εντελώς, καθώς οι προσχώσεις του ποταμού Σπερχειού πλάτυναν τα στενά και έκαναν την θάλασσα να υποχωρήσει κατά πέντε χλμ. περίπου. Πρώτη φορά την αναφέρει ο Στράβων με τον σεισμό του 426 π.Χ. ενώ έγινε ευρύτερα γνωστή στην ιστορία από τα επεισόδια του Λαμιακού πολέμου (323 – 322 π.Χ). Τον 4^ο – 5^ο Αι. υφίσταται και αυτή τις βαρβαρικές επιδρομές, το 896 συναντάται με την ονομασία Ζητούνιον που θα την διατηρήσει ως το 1832. Με την Φράγκικη κατάκτηση γίνεται βαρονία, γνωρίζει πολλούς ηγεμόνες και το 1397 την παίρνουν οι Τούρκοι. Τον 18^ο Αι είναι μεγάλο εμπορικό και διαμετακομιστικό κέντρο. Στις 8 Απριλίου του 1821 ξεκινά η επανάσταση και η απελευθέρωση από τον Ζυγό έρχεται το 1832. Το τέλος του Αι. την βρίσκει επαναστατικό κέντρο Ανατολικής Στερεάς και το 1897 υπογράφεται η ανακωχή έξω από την πόλη.

Κατά μήκος της κοιλάδας του Σπερχειού ποταμού αναβλύζουν οι σπουδαιότερες λουτροπηγές στην χώρα μας αυτές του Πλατύστομου, Θερμοπυλών, Καλλιδρόμου, Υπάτης. Η προσέγγιση στον Εθνικό δρυμό Οίτης περνάει από τα λουτρά Υπάτης με κατεύθυνση την Ιερά Μονή Αγάθωνος για να ‘’μπείτε’’ στην Οίτη από Καστανιά. Υπάτη – Ι. Μονή Αγάθωνος 7 χλμ - Ι. Μονή – Λύχνος – Καστανιά6 χλμ. Info: Ανάμεσα στα χωριά Λύχνο και Υπάτη υπάρχει το θαυμάσιο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, που μπορεί να δει ο επισκέπτης της περιοχής βαλσαμωμένα όλα τα είδη της πανίδας του Δρυμού.

Η πιο όμορφη διαδρομή όμως σας οδηγεί μέσω Μακρακώμης στην Σπερχειάδα (παλιό Αγά στα 240 μ. Υ) που λειτουργεί ένα καινούργιο Ιστορικό – Αρχαιολογικό – Λαογραφικό Μουσείο και την εκπληκτική Άνω Καλλιθέα Φθιώτιδας (εκεί που έγινε η 7^η και η 10^η συνάντηση Enduro. Σπερχειάδα - Άνω Καλλιθέα 7,5 χλμ.

Ξεκινώντας την περιήγησή μας από την Λαμία οδηγούμε κατά μήκος της κοιλάδας του Σπερχειού και σχετικά γρήγορα (31 χλμ) φτάνετε στην Μακρακώμη (παλιά Βαρυμπόπη στα 150 μ. Υ) που μπορείτε να επισκεφθείτε στην τοποθεσία ‘’Καστρί’’ που υπάρχουν τα αρχαία λείψανα του οχυρού Μακρά Κώμη που αναφέρει ο Τίτος Λίβιος.

Το τοπίο αλλάζει όσο πλησιάζετε στην Άνω Καλλιθέα (παλιά Καλλιθέα Σπερχειάδος στα 840 μ. Υ) αρχίζοντας να αποκαλύπτει την ασύλληπτη ομορφιά περιφερειακά της Οίτης. Στην Πλατεία του χωριού στην εκκλησία του Αγίου Αθανασίου υπάρχουν ταβερνάκια για καλό τσιμπούσι και ξεκούραση στα ολόδροσα πλατάνια. Από αυτό το σημείο ουσιαστικά, εισέρχεστε στο ορεινό συγκρότημα τον έκτο Εθνικό Δρυμό της Ελλάδος που ιδρύθηκε το 1966 (Εφημερίδα της Κυβερνήσεως 12/3/1966 Αρ. Φύλλου 56, Τεύχος 1^ο – Β.Δ. 218) με πυρήνα 30.000 στρ και Περιφερειακή Ζώνη 42.000 στρ.

Η Οίτη είναι ένα εκτεταμένο βουνό μεγάλης οικολογικής αξίας με την κορφή της (Πύργος) να αγγίζει τα 2.152 μέτρα. Πέρα από τα άπειρα νερά, αυτό που χαρακτηρίζει τον Δρυμό και τον κάνει μοναδικό στην Νότια Ελλάδα, είναι το καταπράσινο οροπέδιο στις Λιβαδιές και οι δύο αλπικές λίμνες που καθρεφτίζουν τη δεύτερη σε ύψος κορφή Γρεβενό 2114 μ.

Οι δραστηριότητες που επιτρέπονται στον Εθνικό Δρυμό Οίτης και γενικά στα προστατευόμενα οικοσυστήματα είναι η κίνηση με τα πόδια (Πεζοπορία, Παρατήρηση άγριας πανίδας, Μελέτη χλωρίδας), η φωτογράφηση, η επιστημονική έρευνα (με άδεια του Υπ. Γεωργίας), και η διανυκτέρευση στους ειδικά διαμορφωμένους χώρους για μία νύχτα. Οι δραστηριότητες που απαγορεύονται αφορούν κυρίως κοπτικά εργαλεία, άναμμα φωτιάς για οποιοδήποτε λόγο, η συλλογή φυτών ή λουλουδιών, η διανυκτέρευση στον πυρήνα και φυσικά το κυνήγι ζώων – πτηνών – ψαριών (βέβαια η απαγόρευση του κυνηγιού δεν εμποδίζει – εφ’ όσον δεν υπάρχει έλεγχος – τους κάθε είδους αφύσικους θηρευτές να εξακολουθούν να μεταβάλουν και να ρημάζουν την οικολογική ισορροπία - λαθραία πλέον). www.e-ecology.gr

Αν και στις μέρες μας γίνονται κάποιες προσπάθειες – με σχέδιο νόμου – για τον ακριβή καθορισμό ή την αλλαγή των ορίων του δρυμού, ο παλιός κανονισμός που διέπει την λειτουργία του εξακολουθεί να ισχύει. Δημοσιεύεται αναλυτικά στην Εφημερίδα της κυβερνήσεως 23/7/85 Αρ. Φύλλου 458, Τεύχος 2^ο.

Η ασφάλτινη διαδρομή τελειώνει στην Άνω Καλλιθέα και από εκεί συνεχίζει χωματόδρομος με κατεύθυνση τα Μάρμαρα (παλιά Σέλιανη στα 850 μ. Υ) περνώντας ή από το Δίλοφο στα 760 μ. Υ ή από την παράκαμψη 1 χλμ μετά την Άνω Καλλιθέα προς Πρφ. Ηλία. Το ποτάμι κάτω από τα Μάρμαρα δημιουργεί μικρές δροσερές ‘’γούρνες’’ ότι πρέπει για δροσερό μπάνιο το καλοκαίρι. Μετά τα Μάρμαρα ο ανηφορικός δρόμος προσπερνά τον οικισμό Ανατολή (παλιά Πέρα Χωμείριανη ή Χωμίριανη) στα 1300 μ. Υ) και φτάνει στην Δάφνη (παλιά Δώθε Χωμείριανη ή Χωμίριανη στα 1160 μ. Υ) που υπάρχει καφενεδάκι για ξεκούραση και φαγητό. Δυτικά του χωριού απλώνεται ένα μαγευτικό υψίπεδο, το περίφημο Μακρυπλάγι, στρωμένο με φτέρες και αραιά έλατα. Οι κάτοικοι ισχυρίζονται πως εάν οι αρχαίοι ιερείς και σοφοί γνώριζαν το όνειρο των κατοίκων της Δάφνης, στις κορυφές των Βαρδουσίων θα τοποθετούσαν τον θρόνο των αρχαίων θεών και στο Μακρυπλάγι τον …..κήπο τους!

Επόμενη στάση στην Καστριώτισσα στα 1160 μ. Υ (απ’ όπου συνεχίζει άσφαλτος) με την εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου με λαμπρές εξωτερικές τοιχογραφίες και όμορφο τέμπλο. Στο χωριό υπάρχει Λαογραφικό μουσείο και ερείπια Αρχαίου Κάστρου στην πρώτη στροφή προς Μαυρολιθάρι. Στο Μαυρολιθάρι στα 1140 μ. Υ υπάρχει ξενώνας και καφενείο για φαγητό ή προμήθειες αν πρόκειται να κατασκηνώσετε. Σχεδόν μέσα από το χωριό ξεκινά ο εκπληκτικός χωματόδρομος για τον πυρήνα του Εθνικού Δρυμού Οίτης και το πανέμορφο οροπέδιο στις Λιβαδιές στα 1830 μ. Υ. Info: Συνεχίζοντας τον ασφαλτόδρομο φτάνετε στην Πυρά. Έξω από το χωριό σε κοντινή απόσταση υπάρχει χωματόδρομος αριστερά (το ασφάλτινο δίκτυο συνεχίζει ως την Παύλιανη) που οδηγεί στην Πυρά Ηρακλέους και από εκεί στην Παύλιανη.

Τα ελατοδάση του βουνού παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλία. Θα δείτε από όρθια νεκρά Έλατα και σάπιους κορμούς σε διαδικασία αποδόμησης, αραιές γέρικες συστάδες και πυκνές λόχμες αναγέννησης. Όλα αυτά δημιουργούν βιότοπους κατάλληλους για τα είδη του ορεινού δάσους. Σε αυτά τα συστήματα υπάρχουν οκτώ από τα δέκα ευρωπαϊκά είδη δρυοκολάπτη, διπλοσάϊνα, ακόμα και φιδαετοί που φωλιάζουν στις ορθοπλαγιές του βουνού κυνηγώντας στα Λιβάδια. Από τα μεγάλα θηλαστικά υπάρχουν (αλλά με τον θόρυβο των Enduro εξαφανίζονται) τα τρία πλατιά εξαπλωμένα είδη δηλαδή τον λύκο, το αγριογούρουνο και το ζαρκάδι. Περίπου στο 15 χλμ αρχίζουν τα σπανά μέρη χωρίς βλάστηση και κατηφορίζοντας άλλα 12 χλμ φτάνετε στο εντυπωσιακό οροπέδιο Λιβαδιές.

Αμέσως η ματιά σας ξεχωρίζει την λιμνούλα το εκκλησάκι και την πηγή. Στην λιμνούλα - και στις λούτσες - του βουνού εκτός τις σαλαμάνδρες ζουν μεγάλοι πληθυσμοί ενός ασυνήθιστου αμφίβιου, του αλπικού τρίτωνα. Στο μικρό εκκλησάκι εντυπωσιάζει η εικόνα του Αγίου Μάμμα προστάτη των Ζώων. Επίσης απεικονίζονται η Παναγία και ο Άγιος Ευστάθιος. Συνεχίζοντας την διαδρομή αφήνετε στα δεξιά σας το καταφύγιο στην θέση ‘’Τράπεζα’’ και φτάνετε στην άσφαλτο που σύντομα θα σας φέρει στην Καστανιά στα 1050 μ. Υ. Λιβαδιές – Καστανιά 13 χλμ. Info: Από το οροπέδιο μπορείτε να αλλάξετε κατεύθυνση ακολουθώντας τις πινακίδες Παύλιανη και να βγείτε ή στην Παύλιανη στα 1030 μ. Υ περνώντας από την Πυρά Ηρακλέους με τα λιγοστά λείψανα του Δωρικού ναού (σε μικρό ύψωμα κοντά στο οροπέδιο Καταβόθρες) – Βαλορρέματος – Παναγίας – Κουμαρίτσι ή στο Νεοχώρι μέσω Αγ. Αποστόλων. Αν πάτε προς Νεοχώρι βγαίνετε πρώτα στους ομώνυμους βοσκότοπους και μετά στο χωριό.

Μετά από αρκετές φουρκέτες, περνώντας από την τοποθεσία ‘’Κορακόλιθος’’ που φαίνεται ολόκληρο το μοναστηριακό συγκρότημα, φτάνετε στο στολίδι της Φθιώτιδας την πανέμορφη Ιερά Μονή Αγάθωνος (Κοιμήσεως Θεοτόκου). Το ανδρικό μοναστήρι που είναι πλέον Διατηρητέο Ιστορικό Μνημείο ιδρύθηκε από τον μοναχό Αγάθωνα στις αρχές του 15^ου Αι. Στον αγώνα του 1821 ήταν επαναστατικό κέντρο και για αυτή του την δραστηριότητα πυρπολήθηκε από τους Τούρκους. Ανακαινίστηκε πολλές φορές από το 1840 (μετά την απελευθέρωση). Μέσα στην Μονή υπάρχει νέος ναός του Αγ. Χριστόφορου και ο παλιότερος των Αγ. Αναργύρων υπόγειος. Περικαλλής η είσοδος στους Αγ. Αναργύρους προκαλεί τους προσκυνητές να κατέβουν τα δώδεκα σκαλιά για να βρεθούν σε ένα παράξενο μακρόστενο ναΐσκο πλάτους 2,30 μ, και μήκους 20 μ περίπου με ανοίγματα στο ταβάνι για να τρυπώνει λιγοστό φως, με μια θαυμάσια παλιά κρήνη που θαρρείς βγάζει Άγιο Μύρο.

Επιβλητικός ο Ι. Ναός Αγ. Χαραλάμπους με τα δύο παρεκκλήσια και τις τοιχογραφίες από τον 16^ου Αι, του Τιμίου Προδρόμου και του Οσίου Αγάθωνος. Άξιο προσοχής το μουσείο Φυσικής Ιστορίας Οίτης, που λειτουργεί μέσα στον περίβολο της Ι. Μονής 0231095218. Info: Ανάμεσα από την Υπάτη και την Σπερχειάδα όπως έρχεστε από την Μονή Αγάθωνος σε μια διαδρομή γεμάτη πλατάνια υπάρχει ακόμη η παλιά πεντάτοξη Γέφυρα της Βιστρίτσας (ομώνυμη του ποταμού) και λίγο πιο κάτω ο Αγ. Σώστης στα 175 μ. Υ με πολύ όμορφες πέτρινες και πλίνθινες αγροικίες.

Η Οίτη είναι ένα παράξενο βουνό, βλοσυρό, θαρρείς απροσπέλαστο στο περίγραμμά του, ομαλό και φιλικό στον πυρήνα του. Ένα βουνό που παρακολούθησε από κοντά της ζωή της Φθιώτιδας και συμμετείχε σε όλα τα μεγάλα γεγονότα της ιστορίας και του μύθου της. Στην αρχαιότητα φιλοξένησε τα οχυρά της Υπάτης, της Τραχίνας και της Ακύφας, αλλά και το μυθικό τέλος του ημίθεου Ηρακλή, που αποχωρίστηκε την ανθρώπινη υπόστασή του στις κορυφές της. Η Οίτη είναι το ‘’κλειδί’’ του ορεογραφικού τόξου της Ρούμελης μεσολαβώντας ανάμεσα στα Βαρδούσια και την Γκιώνα (δες σε αυτόν τον τόμο την Διαδρομή Βαρδούσια & Διαδρομές).

Και αυτός ο Εθνικός Δρυμός αποκαλύπτει εντελώς φυσικά, την ηθική υποχρέωση απέναντι στις γενιές που έρχονται, να κάνουμε ότι περνά από τα χέρια μας, για να εξασφαλίσουμε την ύπαρξή του. Ο κάθε Δρυμός, το κάθε ξεχωριστής οικολογικής αξίας πεδίο στη χώρα μας, είχε και έχει στις μέρες μας τον δικό του σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη των περιοχών γύρω από αυτόν. Οι νεώτεροι πρέπει να μην στερηθούν τα θαυμάσια αυτά οικοσυστήματα, για χάρη πλουτισμού λίγων που είτε δεν νοιάζονται, είτε αδιαφορούν.

Οφείλουμε και εμείς όχι μόνο να σεβαστούμε αυτό που βρήκαμε από την περασμένη γενιά, αλλά με τόλμη, να απαιτήσουμε να κληροδοτηθεί στην επερχόμενη. Να συμβάλουμε στην ευαισθητοποίηση και γιατί όχι στην ενεργοποίηση όλων μας, σαν πολιτών ώστε να γίνουν ακόμα περισσότερα βήματα στην γνώση και την αγάπη προς τους Εθνικούς Δρυμούς ανεξάρτητα αν αυτοί καλύπτονται ή όχι από διεθνείς συμβάσεις προστασίας.

ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Ιδέα & υλοποίηση μορφής: Άγγελος Σινάνης

ΔΙΑΜΟΝΗ: www.e-lamia.gr Λαμία – Μακρακώμη – Υπάτη υπάρχουν ξενοδοχεία & Ενοικιαζόμενα δωμάτια. Στο Μαυρολιθάρι ο ομώνυμος Ξενώνας, Γερεντές Ευστάθιος 0265062410, 0105754556, Στην Δάφνη φιλοξενία σε σπίτια.

ΚΑΜΠΙΝΓΚ: Η προστασία των εθνικών δρυμών είναι ευθύνη του Υπουργείου Γεωργίας και σε τοπικό επίπεδο των δασικών υπηρεσιών. Αυτές ελέγχουν την δραστηριότητα στους πυρήνες και τις περιφερειακές ζώνες, αυτές είναι πιθανόν (απίθανο) να σας ‘’ελέγξουν’’ κατά την παραμονή σας με σκηνές στον Δρυμό. Επικοινωνήστε μαζί τους, να σας υποδείξουν το καλύτερο και μετά να ‘’μπείτε’’. ΟΙΤΗ: Διεύθυνση Δασών Φθιώτιδας 0231022410, Δασαρχείο Λαμίας 0231022319.

ΚΑΤΑΦΥΓΙΑ: Οίτη ‘Α / Φθιώτιδα Τράπεζα (1850) 24 κλίνες Ε.Ο.Σ. Λαμίας Παλαιολόγου 5 Λαμία, 0231026786, 25663, 29961 ή Χ.Ο.Σ. Λαμίας Υψηλάντου 37 Λαμία, 0231023696. Οίτη ‘Β / Φθιώτιδα Παύλιανη (1030) 36 κλίνες, Φ.Ο.Α. Φοίβος

ΦΑΓΗΤΟ: Λαμία – Μακρακώμη – Σπερχειάδα υπάρχουν τα πάντα. Στο βουνό όμως ξεχωρίζουν γιαΚαφέ – Φαγητό Άνω Καλλιθέα Γιάννης Πολυζωγόπουλος 0236023959, Καφέ – Φαγητό Μαυρολιθάρι Φαράντζος Ανάργυρος 0265062278, Καφέ μεζεδοπωλεία στα Μάρμαρα – Δάφνη – Καστριώτισσα. Ψητά όλων των ειδών έξω από την Ι. Μ. Αγάθωνος ‘’Η Θράκα’’, Παναγιώτης Σκάνδαλος 0231095258, 95100.

ΑΧΡΕΙΑΣΤΑ: Α’ Βοήθειες: Υπάτη 0231098321 Μακρακώμη: 0236023111,23146, Αστυνομία Υπάτης 023198411, Μακρακώμης 0236022222, 22552.

ΧΡΗΣΙΜΑ: Στην είσοδο της Μακρακώμης Συνεργείο – Βουλκανιζατέρ Auto – Γιάννης Καλοπίτας 0236022965, 22221, Συνεργείο – Βουλκανιζατέρ Moto Χατζής 0236022984, Σπερχειάδα Avin & Βουλκανιζατέρ, Θεοδώρα Καλλιώρα 0236043286, Ιστορικό – Λαογραφικό μουσείο Σπερχειάδος 0236044960.

ΒΕΝΖΙΝΑΔΙΚΑ: Μακρακώμη Ε.Π., Mobil, Rod Oil, Σπερχειάδα Avin, Συκιά Shell.

ΧΑΡΤΕΣ: Πρότυπη - Μοναδική εργασία για όλη την Στερεά Ελλάδα κομμάτι - κομμάτι. Χάρτης και Οδηγός Νο 10: ΟΙΤΗ από την ΑΝΑΒΑΣΗ Tηλ - Fax: 0107293541, Στέλνεται αντικαταβολή απο το ‘’λίκνο’’ της Ελάτης Τρικάλων Τηλ – Fax: 0434071826.

ΒΙΒΛΙΑ: Ματσούκα Π. / Τρ. Αδαμακόπουλος 1999. Οίτη Οδηγός στον Ορεινό Χώρο και Πολιτισμό. Δαβανέλος Ν. 1994 Λαμία, το χρονικό μιας πόλης. Τσίπηρας Κ. / Στα Ελληνικά Βουνά Α’ & Β’ / Νέα Σύνορα 1992 / 93’, Παπαναγιώτου Τρ. 1971 Ιστορία και μνημεία της Φθιώτιδας. Έκδοση Δήμου Λαμιέων, Αθήνα.

ΛΕΣΧΕΣ ΜΟΤΟΣΥΚΛΕΤΑΣ: ΛΕ.ΔΙ.ΛΑ (Λέσχη Δικυκλιστών Λαμίας) Κύπρου 15 & Αθηνών 0231045697 Fax: 0231029523, 45697. Για πληροφορίες όλο τον χρόνο ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΕΡΙΗΓΗΤΕΣ - Σύλλογος Μοτοσικλετιστών Ελάτη Τρικάλων Τηλ - Fax: 0434071826.

Περισσότερες πληροφορίες για την ΦΘΙΩΤΙΔΑ - ΟΙΤΗ αντλήστε από την ενδεικτική Βιβλιογραφία:

Τσίπηρας Κ. / Στα Ελληνικά Βουνά Α’ & Β’ / Νέα Σύνορα 1992 / 93’
Ματσούκα Π. / Τρ. Αδαμακόπουλος ΑΝΑΒΑΣΗ 1999.
Οίτη / Χάρτης & Οδηγός στον Ορεινό Χώρο και Πολιτισμό.
Δαβανέλος Ν. 1994 Λαμία, το χρονικό μιας πόλης.
Παπαναγιώτου Τρ. 1971 Ιστορία και μνημεία της Φθιώτιδας. Έκδοση Δήμου Λαμιέων, Αθήνα.

ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ (2650 λέξεις)

ΛΙΜΝΗ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ή Ορεστιάς ΚΑΙ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

© Φεβρουάριος 2001

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ: Λίμνη Καστοριάς ή Ορεστιάς

Τύπος: Λίμνη Γλυκού Νερού

Εξωτερική Περίμετρος: 31 χλμ

Πλάτος: 26,5 χλμ

Μέγιστο Βάθος: 8,30 μ

Μέσο Βάθος: 4 μ

Υψόμετρο: 630 μ

Εμβαδόν: 28.000.Στρ.

Χωρητικότητα: 100 εκ.κ.μ.

Νομικό Καθεστώς Προστασίας: ΙΒΑ (Important Bird Area) σύμφωνα με την πρόταση των ICBP (International Council for Bird Preservation) & IWRB (International Wetlands Research Bureau). Χαρακτηρισμένο Μνημείο εξόχου φυσικού κάλους, καταφύγιο Θηραμάτων.
Σπουδαίες Θετικές ενέργειες: Ελεγχόμενη δόμηση, Απαγόρευση κυνηγίου.

Η Δυτική Μακεδονία είναι η μόνη γεωγραφική περιοχή της Ελλάδας που δεν έχει θάλασσα. Την έλλειψη αυτή αντικαθιστούν οι πανέμορφες μονίμως κατακλυσμένες λίμνες της ανάμεσα σε ορεινά τοπία και μεγαλόπρεπα βουνά. Στην Καστοριά η ίδια η πόλη μοιάζει να αναδύεται από τα νερά της λίμνης Ορεστιάδας αφού είναι κτισμένη στην χερσόνησο που εισχωρεί μέσα στην λίμνη ενώ γύρω της, τα μοναδικά σε ομορφιές βουνά Γράμμος και Βίτσι προσδίδουν στην πολιτεία του νερού μια ξεχωριστή διάσταση.

Την ίδια εποχή που κτίζεται εδώ η Ιουστινιανούπολη ο ιστορικός Προκόπιος αναφέρεται για πρώτη φορά στην Καστοριά ως όνομα της λίμνης της. Ωστόσο από την μυθολογία γνωρίζουμε ότι το όνομα της Καστοριάς προέρχεται από τον μυθικό μακεδόνα ήρωα και ημίθεο Κάστορα, γιο του Δία, που επιπλέον έδωσε το όνομά του στο υδρόβιο τρωκτικό.

Η λίμνη που κάποτε ήταν γεμάτη κάστορες στάθηκε το μυστικό για τον πλούτο αυτής της πόλης. Το δέρμα του κάστορα το περίφημο καστόρι έκανε τους κατοίκους της τους καλύτερους γουναράδες του κόσμου, και τα γουναρικά της Καστοριάς τα πιο όμορφα και ταυτόχρονα χαμηλά σε κόστος. Τα νερά της λίμνης δίνουνε ακόμη και σήμερα ζωή και πλούτο. Στις μέρες μας βέβαια μην περιμένετε να δείτε κάστορες στις όχθες της, αφού έχουν περάσει πολλά χρόνια από τότε που ζούσαν εκεί. Αντίθετα υπάρχουν κύκνοι, πάπιες, Γλάροι, μπεκατσίνια και πολλά διερχόμενα είδη που πλουτίζουν την πλούσια και εξαιρετικά ενδιαφέρουσα πανίδα της, Λαγγόνα, Ροδοπελεκάνοι, Αργυροπελεκάνοι, Αργυροτσικνιάδες, Χαλκόκοτες, Βαλτόπαπιες, Χηνοπρίστης, Καλαμόκιρκος, Μουστακογλάρονα, και κατά καιρούς Χουλιαρόπαπιες, Πρασινοκεφαλόπαπιες, Σταχτόχηνες, Ασημόγλαροι.

Αξίζει να αναφερθεί ότι η αφθονία των ψαριών ελκύει τους Αργυροπελεκάνους των Πρεσπών που πετούν ως εδώ για συμπλήρωμα της διατροφής τους. Στην λίμνη αλιεύονται μερικά απο τα πιο νόστιμα ψάρια, Πέρκες, Γλίνοι, Πέστροφες, Γριβάδια (Κυπρίνος), Γουλιανοί, Κεφαλόπουλα, Τσιρόνια, Χέλια, και βεβαίως μαγειρεύονται με δεκάδες συνταγές και μαεστρία που έχει δημιουργηθεί μετά από την χρόνια επαφή των καστοριανών μαγείρων με την λίμνη και ότι αυτή παράγει. Έτσι στο πέρασμα του χρόνου ο καστοριανός ταβάς (γουλιανός με ντομάτα και κρεμμυδάκι στον φούρνο) οι σαρμάδες, και τα εξαιρετικά τουρσιά κρατούν πάντα μια θέση στο τραπέζι του επισκέπτη αλλά και τα σκήπτρα στις τοπικές ταβέρνες και ψησταριές.

Πανέμορφη λίμνη και πράγματι δεν μπορεί ο επισκέπτης να φανταστεί αυτή την πόλη χωρίς την λίμνη, χωρίς αυτή την υπέροχη συμφωνία υγρασίας και ομίχλης με το λευκό ή καστανόγκριζο των σπιτιών της πολιτείας. Η λίμνη για την Καστοριά δεν είναι μόνο θρύλοι και παραδόσεις αλλά μια απόλυτη ταύτιση με την ίδια την ύπαρξή της και την ιστορία της. Μια αρχαία ιστορία, λίκνο της ζωής των πρώτων λιμναίων κατοίκων της, όπως μαρτυρεί η ανακάλυψη του λιμναίου νεολιθικού οικισμού του Δισπηλιού.

Οι Καστοριανοί εκείνο το χειμωνιάτικο πρωινό του 1932 δεν μπορούσαν καν να φανταστούν τι θα ξεπρόβαλε από την λίμνη μια που η στάθμη της λόγω ξηρασίας είχε κατεβεί αρκετά. Αντικρίζοντας με δέος και σχετική έκπληξη τους δεκάδες ξύλινους πασσάλους, που προεξείχαν από το νερό πολλοί άρχισαν κατ’ ευθείαν να σκαρώνουν ιστορίες άλλοι όμως ειδοποίησαν την αρχαιολογική υπηρεσία και με μεγαλύτερη έκπληξη άκουσαν τον καθηγητή Αντώνη Κεραμόπουλο να τους λεει ότι πρόκειται για έναν σημαντικό προϊστορικό οικισμό που χρειάζεται περαιτέρω έρευνα.

Ο Αντώνης Κεραμόπουλος επανήλθε το 1938 και το 1940 που η στάθμη της λίμνης ήταν πάλι χαμηλή και συνέλεξε δεκάδες ευρήματα, λίθινα εργαλεία, τμήματα οψιανού και όστρακα. Με τον πόλεμο σταμάτησε η έρευνα και η ανασκαφή, πέρασαν τα χρόνια, έφυγε ο πόλεμος, και το 1965 ο καθηγητής του Α. Π. Θεσσαλονίκης Νικόλαος Μουτσόπουλος πραγματοποίησε εκ’ νέου έρευνα συλλέγοντας πολύτιμα αρχαιολογικά στοιχεία, αποτυπώνοντας ταυτόχρονα την ακριβή θέση του αρχαιολογικού χώρου. Μετά ήρθε η χούντα, η μεταπολίτευση, σχεδόν εξήντα χρόνια από εκείνο το κρύο πρωινό του 1932 που έγιναν οι πρώτες έρευνες για να αποκρυπτογραφηθεί ο οικισμός και οι αναπάντεχοι προγονοί μας.

Το 1992 ο καθηγητής Προϊστορικής Αρχαιολογίας του Α.Π.Θεσσαλονίκης, Γιώργος Χουρμουζιάδης, οι μόνιμοι επτά αρχαιολόγοι συνεργάτες του, και μια ομάδα μεταπτυχιακών φοιτητών εγκαθίστανται στον χώρο τους καλοκαιρινούς μήνες και κάνουν την αρχή με μια δοκιμαστική ανασκαφή του σημείου που είχαν βρεθεί τα πρώτα σημάδια. Σε λίγο χρονικό διάστημα είχε αποκαλυφθεί ότι: πρόκειται για έναν πολύ πλούσιο λιμναίο οικισμό σαν αυτούς που περιγράφει ο Ηρόδοτος, ανασκάπτεται για πρώτη φορά, ανήκει στην μέση νεολιθική εποχή και κατοικήθηκε από το 5500 έως το 3500 π.Χ. Το 1994 βρέθηκε μια ξύλινη πινακίδα που βοήθησε να δούμε πως πριν από την ‘’Γραμμική Α’’ υπήρχε ένας γραπτός κώδικας επικοινωνίας για τους κτηνοτρόφους και τους ψαράδες του Δισπηλιού.

Σκεφθείτε ότι η ‘’Γραμμική Β’’ που βρέθηκε στην Πύλο στο ‘’παλάτι του Νέστορος’’ χρονολογήθηκε από τον Βρετανό καθηγητή Μάικλ Βέντρις στα 1350 π.Χ. και θεωρείται Ελληνική. Η ‘’Γραμμική Α’’ είναι παλιότερη από το 1350 π.Χ. αλλά δεν έχει ακόμη ‘’διαβαστεί’’. Το σημαντικό αυτό εύρημα έδειξε ότι από την 6^η χιλιετία – 5260 - υπήρχε μια μορφή γραπτής επικοινωνίας στον Ελλαδικό χώρο πριν ακόμη και από αυτή τη ‘’Γραμμική Α’’!! Σήμερα θεωρείται το αρχαιότερο ‘’κείμενο’’ που βρέθηκε στον ευρωπαϊκό χώρο.

Το μοναδικό στο είδος του, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στον ευρύτερο χώρο της Ν. Α. Ευρώπης,οικομουσείο που αναπαριστά με ακρίβεια τον προϊστορικό λιμναίο οικισμό στο Δισπηλιό Καστοριάς εγκαινίασε ο πρόεδρος της Δημοκρατίας Κωστής Στεφανόπουλος τον Οκτώβριο του 1999. Οι επισκέπτες έχουν τη δυνατότητα να δουν μια πραγματική εικόνα ενός λιμναίου οικισμού, τις οκτώ καλύβες που στήθηκαν με βάση τα δεδομένα της ανασκαφής, τα δεκάδες αντίγραφα των ευρημάτων αυτής, και πληροφοριακό υλικό.

Το πανέμορφο φυσικό περιβάλλον της λίμνης ανακαλύπτει ο ταξιδιώτης στον περιφερειακό παραλίμνιο δρόμο που διασχίζει κατά σειρά τα χωριά Δισπηλιό, Μαυροχώρι (Μαύροβο), Πολυκάρπη, Μεταμόρφωση. Απέραντες εκτάσεις με μηλιές, χαρακτηριστικές μυρωδιές, όμορφες παραλίες αντίστοιχα σε κάθε χωριό, νόστιμοι μεζέδες στα παραλίμνια ταβερνάκια συνθέτουν ένα καμβά φαντασίας και απόλαυσης.

Οι εικόνες του χειμώνα είναι ανυπέρβλητες σε δύναμη, υγρασία και ομίχλη λες και ξωτικά θα βγουν κάποια στιγμή να σε μαγέψουν. Ο γύρος της λίμνης Καστοριάς θα σας φέρει πάλι στην πόλη, ο παραλίμνιος όμως δρόμος με τις Λυγερές Ιτιές, τα βαθύσκιωτα Πλατάνια, τις πανύψηλες Λεύκες, τους αμέριμνους ψαράδες, με τις πλάβες τους και το παραδοσιακό ψάρεμα με πεζόβολο θα χαραχτούν στη μνήμη σαν σημείο αναφοράς της Καστοριάς. Για την πόλη η λίμνη δεν είναι μόνο ιστορία αλλά και ύπαρξη.

Τροφοδότρα μάνα για χρόνια πολλά η λίμνη για τους Καστοριανούς, αφού μέχρι πρόσφατα η αλιεία εκτός από την γουναρική ήταν το κύριο επάγγελμα των κατοίκων. Οι Καστοριανοί ψαράδες με τα καράβια τους, αυτά τα ‘’κινητά μνημεία με ιδιόρρυθμη και μοναδική εμφάνιση’’ όπως αναφέρει ο αρχιτέκτονας Αριστοτέλης Ζάχος αποτελούν αναπόσπαστο στοιχείο του τοπίου της λίμνης εντυπωσιάζοντας από παλιά τους ξένους περιηγητές αλλά και τους επισκέπτες σήμερα.

Ένας από τους παλιούς περιηγητές ο Άγγλος αξιωματικός William Leake έγραψε το 1805 ‘’τα μονόξυλα αυτών της λίμνης είναι μακρύτερα και πιο καλοφτιαγμένα από αυτά της λίμνης των Ιωαννίνων. Αυτό στο οποίο επιβιβάστηκα έχει μήκος 15 πόδια και μπορεί να μεταφέρει 30 άτομα. Οι δύο άκρες του που είναι ακριβώς ίδιες, υψώνονται πάνω από την κουπαστή και είναι εσωτερικά κοίλες έτσι ώστε να σχηματίζουν πολύ αναπαυτικά καθίσματα με πλάτη. Προς την πρύμνη δύο εξωτερικά στηρίγματα με μια προεξοχή στην άκρη σχηματίζουν τους σκαρμούς για τα κουπιά που τοποθετημένα με αυτόν τον τρόπο έχουν μεγαλύτερη δύναμη και είναι ικανά να γυρίσουν την πλώρη γύρω από το κέντρο με αξιοσημείωτη ταχύτητα και ευκολία’’.

Βασικό μέσο επικοινωνίας, και επιβίωσης γίνεται το ‘’καράβι’’ αναπόσπαστο μέρος της ζωής των κατοίκων από την αρχαιότητα έως και σήμερα, που άρρηκτα συνυφασμένο με την οικονομική και κοινωνική ζωή της πόλης, αποτελεί πλέον ζωντανό πολιτιστικό μνημείο που συνδέει το παρελθόν με το παρόν. Τα ‘’καράβια’’ ή ‘’μανόξυλα’’ όπως ονομάζουν οι ντόπιοι ψαράδες τις πλάβες τους είναι απλές ξύλινες κατασκευές από χοντρά σανίδια, χωρίς καρίνα, ναυπηγημένες έτσι ώστε να γλιστρά από κάτω τους ο πάγος, τις μέρες του χειμώνα. Με αυτά τώρα μόνο ψαρεύουν, ενώ παλιότερα ήταν το μοναδικό μέσο επικοινωνίας και συγκοινωνίας από και προς την πόλη και τα παραλίμνια χωριά Μαυροχώρι (Μαύροβο), Πολυκάρπι, και Δισπηλιό.

Ξεκινώντας μια γνωριμία με τον ευρύτερο ορεινό χώρο με βόρεια κατεύθυνση θα βρεθείτε στον Απόσκεπο έναν γραφικό οικισμό με παλιές πετρόχτιστες κρήνες, άφθονα νερά και πανέμορφη θέα. Ακολουθώντας τον κεντρικό δρόμο φτάνετε σε 33 χλμ στο ιστορικό χωριό Μελάς - πρώην Στάτιστα - που κατά την παράδοση ιδρύθηκε από νομάδες κτηνοτρόφους που διαχείμαζαν εκεί. Τα Στάτιστα πέρασαν στην ιστορία και μετονομάστηκαν σε Μελάς το 1929 στη μνήμη του Ανθυπολοχαγού Παύλου Μελά που σκοτώθηκε εκεί το 1904, σε σύγκρουση ελληνικού τμήματος και τούρκικου αποσπάσματος. Στο χωριό θα δείτε το σπίτι που γεννήθηκε και σήμερα λειτουργεί ως μουσείο. Στον γυρισμό δείτε τα εκπληκτικά χωριά Πάνω και Κάτω Κρανιώνα,δύο οικιστικά σύνολα από πλινθόκτιστα σπίτια.
Άλλη κοντινή διαδρομή νότια αυτή τη φορά είναι προς το χωριό Ομορφοκκλησιά – 21 χλμ – που οφείλει το όνομά της στην όμορφη βυζαντινή Εκκλησία του Αγίου Γεωργίου 11^ου – 12^ου Αι, με το περίφημο και σπάνιο ανάγλυφο ξυλόγλυπτο του Αγίου Γεωργίου (13^ου Αι). Λένε μάλιστα για το ξυλόγλυπτο πως αν κάνοντας μια ευχή ακουμπήσετε ένα νόμισμα στο ξόανο και αυτό σταθεί εκεί κολλημένο, τότε η ευχή σας θα πραγματοποιηθεί. Αν αποτύχουν οι δικές σας προσπάθειες να κολλήσει το νόμισμα μην χρησιμοποιήσετε άλλου είδους μεθόδους (κόλα, σελοτέιπ κλπ) γιατί έχει προβλεφθεί και αυτό. Ρίξτε το νόμισμα στο διπλανό κλασικό παγκάρι.
Το Άργος Ορεστικό – 11 χλμ – ήταν από τις αρχαιότερες μακεδονικές πόλεις, έδρα του ‘’κοινού των Ορεστών’’ στους ρωμαϊκούς χρόνους. Ο Hammond την θεωρεί κέντρο του αρχαίου κρατιδίου της Ορεστίδας. Η σύγχρονη πόλη έχει παράδοση στην υφαντική τέχνη, ενώ και εδώ συναντάμε περίφημες εκκλησίες. Του Αγίου Γεωργίου και την βασιλική της Αγίας Παρασκευής. Από την πόλη θα περάσετε σίγουρα αφού θα θέλατε να δείτε από κοντά το……
........ απολιθωμένο δάσος που υπάρχει στο χωριό Νόστιμο, ένα από τα Καστανοχώρια της Καστοριάς 15 χλμ από το Άργος Ορεστικό. Τα απολιθωμένα δάση θεωρούνται διεθνώς διατηρητέα μνημεία της φύσεως ανυπολόγιστης αξίας. Το πλούσιο σε ευρήματα απολιθωμένο δάσος του δήμου Ορεστίδος είναι από τα πιο αξιόλογα της Ευρώπης. Η ηλικία του εντυπωσιάζει αφού προσδιορίζεται στα είκοσι εκατομμύρια χρόνια. Σύμφωνα με έρευνες που βρίσκονται ακόμη στο αρχικό στάδιο το απολιθωμένο δάσος εξαπλώνεται και στις περιοχές Ανθηρού, Λακκωμάτων και Βέλους. Το σπάνιο αυτό μνημείο η πολιτεία, κατόπιν εισηγήσεως της ομάδας των ερευνητών του Τομέα Ιστορικής Γεωλογίας – Παλαιοντολογίας του Πανεπιστήμιου Αθηνών, προχώρησε στην ορθολογική και μουσειακή του ανάδειξη με την δημιουργία μουσείου στο Νόστιμο (λειτουργεί κάθε μέρα 09.00 – 17.00) και Γεωπάρκου στην Ασπροκκλησιά. Στο δημοτικό σχολείο του χωριού, μπορείτε να επισκεφθείτε το μικρό υπαίθριο πάρκο με απολιθωμένους κορμούς τροπικών φυτών, ενώ μια αίθουσα φιλοξενεί θαλάσσιους απολιθωμένους οργανισμούς, αστερίες, αχινοί, κοχλίες, προϊστορικά γεωργικά εργαλεία, απολιθωμένο δόντι καρχαρία και ελέφαντα.

Το θεόσταλτο νερό φτιάχνει λίμνες, μέσα του φανταζόμαστε ότι ζουν νεράιδες και ξωτικά που βγαίνουν το βράδυ χορεύοντας στους ήχους των φύλλων των δέντρων και του ανέμου, ενώ οι γιαγιάδες συνεχίζουν το αέναο ταξίδι τους στο χρόνο φτιάχνοντας ιστορίες, θρύλους και παραμύθια για Νύμφες και μαγεμένα παλικάρια, για ‘’καράβια’’ και τα ‘’μαγεμένα’’ παγωμένα νερά των λιμνών.

Η Λίμνη της Καστοριάς

Τα νερά της λίμνης του Κάστορα. Τι ήταν ο Κάστορας τελικά; υδρόβιο ζώο;, αδελφός του Πολυδεύκη που πήρε μέρος στην Αργοναυτική εκστρατεία;, γιος του Δία, δηλαδή ημίθεος;, ή μήπως ήταν αστερισμός; αφού ακόμη και στον ουρανό υπάρχει Κάστωρ και Πολυδεύκης.

Ότι και να ήταν ο Κάστορας, φάντασμα κάποιων μύθων ή μύθος κάποιας πραγματικότητας η πόλη με το όνομά του υπάρχει ζωντανή εδώ, όμορφη και πλούσια να καθρεφτίζει το είδωλό της και την ομορφιά της μέσα στα νερά της λίμνης. Μιας λίμνης τόσο μαγευτικής, ώστε να γίνεται και αυτή το είδωλο ενός μύθου.

ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Ιδέα & υλοποίηση μορφής: Άγγελος Σινάνης

Απόσταση από Αθήνα 510 χλμ (6ω 30’) περίπου, από Θεσσαλονίκη 210 χλμ (3ω).

Αυτόματος Αριθμός Κλήσης: 0467

ΒΕΝΖΙΝΑΔΙΚΑ: Τουλάχιστον 10, στην Καστοριά, στο Δισπηλιό, στο Άργος Ορεστικό, BP, SHELL, AVIN.

Καστοριά / ΕΤ 2 / 1989
Οι πόλεις των Συνόρων / ΕΤ 2 / 1998
Travels in Northern Greece / William Leake
Δισπηλιό / Χαρά Κιοσσέ / Εφημ. ‘’Το Βήμα’’ 1/8/99
Νυμφαίο ‘’σημειωματάριο’’ Εφημ. Καθημερινή 3/9/2000
Μακεδονία / ένθετο 7 ημέρες / Εφημ. Καθημερινή 2/7/2000
Δυτική Μακεδονία Α’ έκδοση / Περιφ. Δυτικής Μακεδονίας / Κοζάνη 1994
Δυτική Μακεδονία Β’ έκδοση / Περιφ. Δυτικής Μακεδονίας / Κοζάνη 2000
Μέγα ονομαστικόν ή τα ονόματα των Ελλήνων / Μάριου Βερέτα / Αθήνα 1997
Καστοριά η Βυζαντινή Αίγλη / ένθετο 7 ημέρες / Εφημ. Καθημερινή 3/12/1995
Δισπηλιό / Ρεπορτάζ από τον Θανάση Τσιγγανά / Εφημ. ‘’Καθημερινή’’ 27/10/99
Δισπηλιό / Ρεπορτάζ από τον Απόστολο Διαμαντή / Εφημ. ‘’Ελευθεροτυπία’’ 31/8/97
Απογραφή των Ελληνικών Υγροτόπων ως Φυσικών Πόρων / Μουσείο Γουλανδρή – ΕΚΒΥ
Γ. Χ. Χουρμουζιάδη / Το προϊστορικό Δισπηλιό / ένθετο 7 ημέρες / Εφημ. Καθημερινή 23/7/1995
Κωνσταντίνου Σιαμπανόπουλου / Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα / ένθετο 7 ημέρες / Εφημ. Καθημερινή 1/10/1995
Ευάγγελος & Δημήτριος Βελιτζέλος / Παλαιοντολογικά ευρήματα Δ. Μακεδονίας / Περιοδικό Ελληνικό Πανόραμα Τ 15 / Θεσσαλονίκη 1999

EDITORIAL Τόμου Δ’ 2002 (469 λέξεις)

Όπως πάνε τα Νερά

…..Όπως πάνε τα νερά παρομοίαζαν οι Σαρακατσάνοι την διαρκή τους μετακίνηση από το βουνό στον κάμπο, από τα πλούσια βοσκοτόπια στα χειμαδιά.

Το τέλος της νομαδικής ζωής ερήμωσε τα παλιά χειμαδιά, εξαφανίζοντας την χειμωνιάτικη μετακίνηση βοσκών και κοπαδιών με κατεύθυνση ‘’όπως πάνε τα νερά των βουνών’’ που τους έφερνε στα χειμαδιά. Έμειναν όμως στον τόπο τα κτίσματα, οι όποιες διάσπαρτες εγκαταστάσεις, που σωριάζονται από την ένδεια και την έλλειψη πόρων, αψευδείς μάρτυρες αυτής της ζωής να γκρεμίζονται σιγά – σιγά ιχνογραφώντας στο τοπίο τον παλιό νομαδισμό, γυρίζοντας μια σελίδα στην ιστορία ενός πολύ διαδεδομένου στην περιοχή επαγγέλματος. Τώρα τα πράγματα έχουν αλλάξει, οι βοσκοί έχουν ξεχάσει τους ανηφορικούς χωματόδρομους και τα μονοπάτια, το πλούσιο παχύ χορτάρι των αλπικών λιβαδιών έχει αντικατασταθεί από βιομηχανικές ζωοτροφές. Το μόνο που παραμένει σταθερά ίδιο είναι η φύση που προίκισε την περιοχή με άφθονο νερό συγκεντρωμένο σε αυτό το σύστημα των λιμνών.

Υπάρχει τρόπος επιστροφής στα χρόνια μας, τα παιδικά; Η ερώτηση είναι αλληγορική, έχει όμως ενδιαφέρον όταν σκεφθούμε, υπάρχει περίπτωση επιστροφής των ανθρώπων στην κοιτίδα τους, στα χωριά τους, στον παράδεισο της φύσης; Τότε συνειδητοποιούμε πως και για τα δύο η απάντηση είναι όχι. Στις δεκαετίες που πέρασαν, όλες οι γενιές των Ελλήνων απομακρύνθηκαν, και απο την γενέτειρά τους, κυρίως όμως, απο τον πατροπαράδοτο τρόπο ζωής τους. Αστικοποιήθηκαν, και κατά πως φαίνεται, δεν υπάρχει στον ορίζονται περίπτωση επιστροφής αλλά μόνο μικρά διαλείμματα ‘’προσέγγισης στην φύση’’ και στο χωριό ‘’μας’’, που πλέον είναι έρημο και σε κάποια χρόνια αμφιβάλω αν θα παραμένει ‘’μας’’. Οι λίγοι γέροντες και γερόντισσες που κρατούσαν και δεν έφευγαν, ‘’έφυγαν’’ για πάντα λόγω γήρατος. Οι νεώτεροι, δεν έχουν δουλειές ή δεν ξέρουν πως να ζήσουν στο χωριό. Έτσι η διαδικασία φυγής θα συνεχίζεται, με της ευλογίες μιας πολιτείας που πλέον ανήμπορη να προγραμματίσει βλέπει χρόνο με τον χρόνο να εξαπλώνεται η ερήμωση.

Συγκλονίζει το γεγονός της εγκατάλειψης της Ελληνικής υπαίθρου, συγκλονίζει το γεγονός ότι οι παραδόσεις και τα έθιμα, μόνο σαν κακέκτυπα και πάντοτε σχεδόν ζουν ή ‘’αναβιώνουν’’ με την μορφή καλοκαιρινών ‘’γιορτών’’.

Αν αποχωρήσετε, έστω για λίγο, από το πανδαιμόνιο του σύγχρονου κόσμου, μπορείτε και πάλι να αφουγκραστείτε αυτή τη φωνή που βρίσκεται μέσα σε όλους μας και μας καθοδηγεί. Αναζητώντας την σιωπή στην φύση, τις περισσότερες φορές χωρίς να γνωρίζουμε γιατί και πώς προκύπτει, γνωρίζουμε καλύτερα όχι μόνο τον εαυτό μας αλλά και την αξία της γαλήνης. Υπάρχουν ακόμα πολλές αλήθειες και ανεκτίμητοι θησαυροί πολλές από τις οποίες δεν είναι δυνατόν να εκφραστούν, άλλωστε έχουν αξία και νόημα μόνο για αυτόν που τις ανακαλύπτει. Στο καινούργιο ταξίδι όλα δοκιμάζονται και αποκαλύπτονται.

Ναι, είναι καλό να κάνετε ένα ταξίδι, τώρα….. δείτε από απόσταση τον τρόπο ζωής σας αλλά και αυτή τη ζωή. Όσο ακόμη υπάρχει άγρια φύση για να καταφύγετε στην αγκαλιά της.

Ταξιδεύοντας … και αναβοσβήνοντας τα φώτα.

Άγγελος Σινάνης

ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ (1670 λέξεις)

ΜΕΘΩΝΗ Μοθώνη – ΚΟΡΩΝΗ

© Φεβρουάριος 2001

Φεύγοντας από την Πύλο ο δρόμος στενεύει και χρειάζεται προσοχή ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες με την μεγάλη κίνηση τα πολλά αυτοκίνητα και τα τροχόσπιτα. Πολύ σύντομα καλύπτονται τα 12 χλμ και η όμορφη Μεθώνη, σας υποδέχεται. Σήμερα είναι μια παραλιακή κωμόπολη, στα αρχαία χρόνια φημισμένο εμπορικό λιμάνι.

Ο κεντρικός δρόμος οδηγεί στο εντυπωσιακό κάστρο που είναι χτισμένο πάνω σε αρχαία τείχη σε όλη την έκταση του δαντελωτού ακρωτηρίου, δίνοντάς την αίσθηση του απέραντου, και χωρίζεται από την στεριά με μια τεράστια τάφρο, που διασχίζεται έως την καστρόπορτα από μια πανέμορφη πετρόχτιστη γέφυρα με 14 τόξα, ξύλινη τον 15^ο αιώνα.

Η Καστροπολιτεία της Μεθώνης, βαριά κληρονομιά μας, φέρει ίχνη όλων των ιστορικών περιόδων. Από την Ελληνιστική εποχή, τις ιστορίες του Πελοποννησιακού πολέμου, της ρωμαιοκρατίας, των πειρατών απ’ την Ιλλυρία, των Σταυροφόρων, των Φράγκων και των Βενετών κατακτητών. Η μεγάλη τάφρος ανοίχθηκε από τους Βενετούς το 1481, φοβούμενοι τις επιτυχίες των Τούρκων στην Αδριατική, και την ίδια εποχή ενισχύεται όλη η οχύρωση.

Το μέγεθός του κάστρου δείχνει την σημασία του σαν ‘’κλειδί’’ για την είσοδο των πλοίων στην Αδριατική, ενώ η θέση του ήταν φυσικό να προκαλέσει συρράξεις μεταξύ Βενετών και Τούρκων. Το 1125 το Βυζαντινό φρούριο που υπήρχε εκεί καταστράφηκε ολοσχερώς από τους Βενετούς και στην συνέχεια (13^ος Αι.) χτίσθηκε το σημερινό. Τον Αύγουστο του 1500 δεκάδες χιλιάδες στρατός του Βαγιαζήτ πολιόρκησε τους μόλις 7000 Έλληνες και Βενετούς υπερασπιστές του που τελικά συνθηκολόγησαν και ο Βαγιαζήτ έγινε ο νέος κύριος του.

Στην νότια εξωτερική πλευρά των τειχών υπάρχει ο μικρός οκταγωνικός πύργος, κάτι σαν προκεχωρημένο φυλάκιο - Μπούρτζι - που έκτισαν οι τούρκοι όταν κατέλαβαν το κάστρο, και παρά το ρομαντικό του θέματος ήταν και τόπος εκτελέσεων. Είναι κτισμένο πάνω σε μικρό νησάκι και διαθέτει πολλαπλούς εξώστες και πολεμίστρες. Συνδέεται με το υπόλοιπο σύνολο με μια γέφυρα – διάδρομο. Σήμερα όλο αυτό το αρμονικό σύνολο θεωρείται ως το μεγαλύτερο και πιο καλοδιατηρημένο Βενετικό κάστρο στην Ελλάδα.

Στην πόλη υπάρχουν πολλά μαγαζιά, καφενεία, στενά δρομάκια με ασυνήθιστη κίνηση. Οι περισσότεροι επισκέπτες βέβαια είναι τουρίστες που προτιμούν τις ρομαντικές βόλτες στην παραλία ή στα ομολογουμένως πολύ όμορφα σοκάκια. Και εδώ έχουν ‘’ξεφυτρώσει πολλά τουριστικά μαγαζιά ευτυχώς ‘’χαμηλών’’ τόνων. Μέσα στους στενούς δρόμους βρίσκεται κρυφός από τα πολλά βλέμματα ο Άγιος Νικόλαος, ένα ιστορικό εκκλησάκι με πανύψηλο καμπαναριό. Στην Μεθώνη εκτός των πολιτιστικών βραδιών του καλοκαιριού κάθε Καθαρή Δευτέρα αναβιώνει το γνωστό στο πανελλήνιο έθιμο ‘’του Κουτρούλη ο γάμος’’. Μοιάζει με αυτό των ορεινών περιοχών της χώρας μας, όπου ντύνονται ‘’νύφη’’ και ‘’γαμπρός’’ δύο άντρες και μαζί με τα ‘’συμπεθερικά’’ και τους ‘’καλεσμένους’’ πηγαίνουν στην πλατεία του χωριού, για αναπαράσταση του γάμου, και των εθίμων που ξετυλίγονται στην διάρκειά του. Φυσικά η συνέχεια επιφυλάσσει στους επισκέπτες το πατροπαράδοτο τρικούβερτο γλέντι που είναι και ο τελικός σκοπός, για να καλωσορίσει η άνοιξη.

Αξιοθέατο στην Μεθώνη είναι ο φάρος της, ένας από τους παλιότερους της Μεσογείου, το λιμανάκι της με τα αραγμένα ψαροκάικα, και τα ταβερνάκια μπροστά στην μεγάλη αμμουδερή παραλία. Ακριβώς από εκεί να ξεκινήσετε για την Κορώνη και όχι από τον κεντρικό δρόμο. Είναι προτιμότερη αυτή η ‘’παράκαμψη’’ γιατί περνάει από ασύγκριτης ομορφιάς τοπία και παραλίες για ελεύθερο κάμπινγκ. Στο κάτω – κάτω πάλι στον κεντρικό βγαίνει λίγο πριν την Φοινικούντα.

Το πανέμορφο ψαροχώρι της Φοινικούντας με δεκάδες παλιά σπίτια στα σοκάκια του, προβάλει ανάμεσα από την διαδρομή Μεθώνης – Κορώνης, για να ξεκουράσει τον ταξιδιώτη και γιατί όχι, να τον φιλοξενήσει. Εδώ υπάρχουν μέσα σε ένα θαυμάσια διηρημένο φυσικό περιβάλλον, ξενώνες, ενοικιαζόμενα δωμάτια και ταβερνάκια, κυρίως όμως ωραία πεντακάθαρη θάλασσα, θαυμάσια παραλία για ξεκούραση, αλλά και για σπορ. Στην παραλία νοικιάζουν serf και το καλοκαίρι γίνονται εκδρομές στα απέναντι νησάκια τις Μεσσηνιακές Οινούσες Σχίζα, Άγ. Μαρίνα (Αμαριανή των ντόπιων), και Σαπιέντζα. Η νησίδα Σαπιέντζα, είναι ένας από τους σημαντικούς βιότοπους της περιοχής, μάλιστα έχει κηρυχθεί από την Ε. Ε. ως τόπος ιδιαίτερου φυσικού κάλλους. Ότι έχει ανακαλυφθεί από την αρχαία Φοινικούντα βρίσκεται την θέση ‘’ανεμόμυλος’’.

Φεύγοντας από την Φοινικούντα σε 4 χλμ υπάρχει διασταύρωση που αριστερά πάει προς Υάμεια ενώ δεξιά προς Χρυσοκελλαριά – Βασιλίτσι. Μην το σκέφτεστε καθόλου, ακολουθήστε αυτήν την παράκαμψη του κεντρικού δρόμου και δεν θα χάσετε. Απλά θα βγείτε από άλλο δρόμο στο Μοναστήρι της Χρυσοκελλαριάς και κατόπιν προς Χαροκοπειό ή Κορώνη. Ομορφότερη διαδρομή και σίγουρα πιο ήσυχη και ξεκούραστη.

Στο Χαροκοπειό είναι η διασταύρωση που οδηγεί στην Κορώνη (δεξιά) ή Πεταλίδι – Καλαμάτα (αριστερά). Εδώ υπάρχουν μάντρες με τις περίφημες ‘’τζάρες’’, μεγάλα πιθάρια δηλαδή, που στις μέρες μας χρησιμεύουν περισσότερο για ντεκόρ σε κήπους ή με φυτά και κάκτους φυτεμένα για διακόσμηση πλατύσκαλων και αίθριων. Παλιότερα οι ντόπιοι μαστόροι περιπλανιόντουσαν σε όλη την Πελοπόννησο και έφτιαχναν τέτοια πιθάρια – στην ντοπιολαλιά ‘’τζάρες’’. Οι νοικοκυραίοι της εποχής, τα παραγέμιζαν με τρόφιμα, λάδι, και άλλα χρειαζούμενα αφού χωρούσαν από 100 έως 160 οκάδες το καθένα - καμιά φορά και μεγαλύτερα - ποσότητα που μπορούσε να θρέψει μια οικογένεια. Η τέχνη συνεχίζεται και σήμερα μόνο που τα μηχανήματα έχουν αναλάβει το επίπονο ‘’ζύμωμα’’ του πηλού που παλιά γινόταν με τα χέρια. Η υπόλοιπη διαδικασία κατασκευής είναι περίπου ίδια. Αφού φτιαχτούν τα πιθάρια, αφήνονται να στεγνώσουν μέσα στο εργαστήριο ή στον ήλιο, μια εργασία που γίνεται κυρίως στα ‘’καμίνια’’ (φούρνοι). Κατόπιν έρχεται η σειρά της χειροποίητης διακόσμησης.

Η Κορώνη είναι και αυτή παραλιακή πόλη, κτισμένη αμφιθεατρικά ενώ στην προκυμαία που κυλάει εντονότερα η ζωή θα βρείτε αρκετά ταβερνάκια, με φρέσκο ψάρι, και ουζάκι. Τα αρχοντικά σπίτια της είναι ανοιχτόχρωμα με μπλε ή κόκκινα παράθυρα, αυλές, και προς το κάστρο στολισμένα με πολύχρωμες γλάστρες και ‘’νησιώτικες’’ πεζούλες. Τα δρομάκια στενά κρύβουν εκπλήξεις, πλατύσκαλα σαν τα νησιά, παλιά μπαλκόνια με περίτεχνα κάγκελα. Σαν σκηνικό που βγαίνει από παραμύθι, είναι βέβαιο ότι θα σας ενθουσιάσει η ομορφιά της, τα ασβεστωμένα καλντερίμια, οι παλιές εκκλησίες. Στην διαδρομή προς το κάστρο υπάρχει πινακίδα που σας στέλνει κάτω από αυτό στην Παναγία Ελεήστρα, μια μεγάλη πετρόχτιστη εκκλησία που γιορτάζει της Ζωοδόχου πηγής. Ο θαυμάσιος καταπράσινος περίβολος έχει δεκάδες φοινικόδεντρα, πανέμορφη θέα στην θάλασσα και την απέραντη παραλία Ζάγκα.

Στις αρχές του 10ου Αι. η Κορώνη ήταν μια πλούσια και εμπορική πόλη που προκαλούσε με τον πλούτο της πειρατές και τυχοδιώκτες. Στην κορυφή του λόφου στέκει το μεγάλο Βενετικό κάστρο του 13^ου Αι. της ‘’μικρής αλλά οχυρής’’ πόλης που ενισχύθηκε και συμπληρώθηκε από τους Τούρκους τον 16^ο Αι. Αντιπροσωπευτικό δείγμα στρατιωτικής οχυρωματικής τεχνικής. Εντύπωση προκαλεί ότι μέχρι τις μέρες μας, και σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας του το κάστρο δεν έπαυσε ποτέ να κατοικείται, κάτι που συμβαίνει σπανίως, με εξαίρεση το κάστρο της Αντιπάρου στις Κυκλάδες.

Μέσα στο κάστρο θα χρειαστείτε τουλάχιστον μία ώρα για να το δείτε, υπάρχει αυτό που θα κάνει ευτυχισμένο όποιον μελετά τον μεσαίωνα. Η επιβλητική καστρόπορτα, προβάλει ανοιχτή σαν βιβλίο ιστορίας, που σας οδηγεί στα παλιά σπίτια τους πύργους, και την υπέροχη θέα προς την θάλασσα. Το καλντερίμι θα σας φέρει στο παλαιοημερολογίτικο μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη, σε παρεκκλήσια και στην γυναικεία Μονή Προδρόμου που λειτουργεί και αξίζει να την δείτε από κοντά. Την εποχή της Βενετοκρατίας, η Κορώνη υπήρξε ένα από τα σπουδαιότερα εμπορικά, βιοτεχνικά και ναυτικά κέντρα της περιοχής αλλά και ολόκληρης της Ανατολής, θυμίζοντας στις μέρες μας απόμακρη μεσαιωνική πολιτεία.

Φεύγοντας από την πόλη ή κατά την παραμονή σας εκεί, κάντε μια βόλτα λίγο έξω από την Κορώνη με κατεύθυνση το Βασιλίτσι και ανακαλύψτε και εσείς την ωραία παραλία του Ζάγκα σχεδόν κάτω από το κάστρο. Τόσο κοντά, όμως εκτείνεται ως εκεί που φτάνει η ματιά σας. Προσέξτε τα περιφραγμένα τμήματα της αμμουδιάς, γιατί εδώ γεννά τα αυγά της η προστατευόμενη Καρέτα – Καρέτα.

ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Ιδέα & υλοποίηση μορφής: Άγγελος Σινάνης

ΔΙΑΜΟΝΗ: Στην Φοινικούντα 0723 ‘’Κορακάκης Beach’’ 71221, 71135 – 6, ‘’Jenny Beach’’ 81353, Κορώνη 0725 ‘’Μαρίνος’’ 22522, ‘’Ντιάνα’’ 22312, Μεθώνη 0723 ‘’Αχιλλέας’’ 31819, ‘’Οδυσσέας’’ 31600, ‘’Άννα’’ 31585, ‘’Γαλήνη’’ 31467.

ΚΑΜΠΙΝΓΚ: Φοινικούντα ‘’Ανεμόμυλος’’ 0723 71120, ‘’Κορώνη’’ 0725 22884, 22119, 01 8614336, ‘’Memi Beach’’ 0725 22130 Κοινοτικό Μεθώνης 0723 31255, 31228. Στα ερημοκλήσια στο προαύλιο, και σε όποια ωραία τοποθεσία επιλέξετε. Μην αφήσετε σκουπίδια.

ΦΑΓΗΤΟ: Πολλά εστιατόρια για λαδερά, ψησταριές για σούβλα αρνί και γουρουνοπούλα , και ψαροταβέρνες στην Φοινικούντα, για κακαβιά και χταποδάκι. Πινελιά στο παρελθόν αποτελούν οι ξυλόφουρνοι, με το νοστιμότατο ζυμωτό ψωμί.

ΑΧΡΕΙΑΣΤΑ: Νομαρχία Μεσσηνίας: 0721 93323, Δήμος Μεθώνης 0723 31255, Δήμος Κορώνης 0725 22221, Α΄ Βοήθειες: Κορώνη 0721 74213, Μεθώνη 0723 31456, Τουριστική Αστυνομία: Καλαμάτα 0721 95555, Κορώνη 0725 22422, Συνεργείο – Βουλκανιζατέρ: Σταμάτη Αφοί Ο.Ε. / Ε.Ο Κορώνης - Καλαμάτας, Κορώνη, 0725 22275, Συνεργεία Καλαμάτας 0721 Δημητρακόπουλοι Αφοί Ο.Ε, Λυκούργου 40, 21005, Δημητρόπουλος Λεωνίδας, Λυκούργου 24, 87244, Εξαρχέας Σωτήριος, Αθηνών 17, 23724, Κουλελές Ιωάννης, Αθηνών 55, 24323, 85344.

ΧΡΗΣΙΜΑ: Το κάστρο της Μεθώνης λειτουργεί καθημερινά εκτός Δευτέρας 08.30 – 15.00 το καλοκαίρι έως 20.00. Το κάστρο της Κορώνης δεν κλείνει ποτέ γιατί είναι κατοικημένο. Ενοικιάσεις μοτοσυκλετών: Αλέξανδρος Μπάκας, Ναυαρίνου 45 Καλαμάτα 0721 93423, 94571.

ΒΕΝΖΙΝΑΔΙΚΑ: Όλες οι εταιρείες σε όλες τις μεγάλες πόλεις, δεν θα αντιμετωπίσετε κανένα πρόβλημα με super ή αμόλυβδη εκτός του κόστους, τουλάχιστον 20 δρχ ανά λίτρο ακριβότερο.

ΧΑΡΤΕΣ: Όλες οι Νομαρχίες της Πελοποννήσου έχουν εκδώσει τουριστικούς χάρτες που διανέμονται δωρεάν, και περιλαμβάνουν όλους τους ιστορικούς χώρους, μνημεία, κάστρα, σπήλαια, πεζοπορικές ή άλλες διαδρομές. Επίσης οι Freytag & Berndt σε κλίμακα 1: 300.000 όλη η Πελοπόννησος & Πελοπόννησος - Κόρινθος : σε κλίμακα 1 : 250.000, ΕΥΣΤΑΘΙΑΔΗΣ: Ακαδημίας 84, Αθήνα 01 3837439.Εξαιρετική αλλά σπάνια η έκδοση της ADAC, Πελοπόννησος σε κλίμακα 1 : 250.000.

ΒΙΒΛΙΑ: ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ : Ε. Καρποδίνη - Δημητριάδη. Στην έκδοση περιλαμβάνετε χάρτης της Πελοποννήσου, όλα τα μουσεία και οι Αρχαιολογικοί χώροι με πανέμορφη φωτογράφηση.

ΛΕΣΧΕΣ ΜΟΤΟΣΥΚΛΕΤΑΣ: ΜΟΤΟ.ΛΕ.Α (Μοτοσυκλετιστική Λέσχη Αμαλιάδας), Ιπποκράτους 16, Αμαλιάδα Τηλ 0622 26154, Fax: 23495, 0944974509. ΜΟΤΟ.ΛΕ.Π. (Μοτοσυκλετιστική Λέσχη Πύργου), Θεμιστοκλέους 8, Πύργος Τηλ 0621 27552, Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε. . Πληροφορίες για το ταξίδι σας, όλο το χρόνο, βρίσκετε στους ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΕΡΙΗΓΗΤΕΣ, Σύλλογος Μοτοσικλετιστών, Ελάτη Τρικάλων, τ.κ. 42032 Πύλη, Τηλ - Fax: 0434 71826.

Περισσότερες Πληροφορίες για την ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟ αντλήστε από την Ενδεικτική Αρθρογραφία – Βιβλιογραφία:

Ελληνική Φύση / Τόμος ΚΕ’ / Καθημερινή
Πύλος – Ναυαρίνο / Τόμος ΙΒ’ Πελοπόννησος / Καθημερινή
Έντυπα Περιφέρειας Πελοποννήσου / Εκδόσεις Καλοφωλιά 1999
Πύλος – Ναυαρίνο / ένθετο 7 ημέρες / Εφημ. Καθημερινή 2/10/1994
Το ανάκτορο του Νέστορος / Γεωργίου Σ. Κορρέ / Τόμος ΙΒ’ Πελοπόννησος / Καθημερινή

ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ (3744 λέξεις)

ΝΗΣΟΣ ΚΑΣΟΣ

© Ιανουάριος 2001

Άγονη γραμμή με το ‘’Βιτσέντζος Κορνάρος’’ σκεφτόμουν, όταν για πολλοστή φορά το λιμεναρχείο δεν γνώριζε την ώρα κατάπλου του πλοίου, το οποίο σε κανονικές συνθήκες, αναχωρούσε σαφέστατα στις επτά το απόγευμα και στις δέκα, άντε δώδεκα, το μεσημέρι ήταν στην Κάσο, αφού έπιανε Μήλο – Άγ. Νικόλαο – Σητεία. Δεκαεπτά ώρες είναι πολλές, αλλά προσωπικά όχι μόνο αποζημιώθηκα, αλλά ένιωσα τόσο όμορφα στο νησί κοντά στους φιλόξενους κατοίκους του, που είμαι βέβαιος, ότι θα συνεχίσω να πηγαίνω.

Η Κάσος είναι το νοτιότερο νησί του συμπλέγματος των Δωδεκανήσων αγκαλιασμένη από το Καρπάθιο πέλαγος, μόλις 3 ν.μ. από την Κάρπαθο. Νησί κατεξοχήν βραχώδες και ορεινό ιδανικό για ήσυχες βόλτες στους παρθένους από ‘’τουριστική ανάπτυξη’’ μικρούς οικισμούς της. Το κέντρο της ζωής στο νησί είναι τα λιμάνια, στο Φρυ, και τον Εμπορειό που γνώρισαν μεγάλες δόξες όταν η Κάσος λογαριάζονταν σαν αξιόλογο ναυτικό κέντρο. Η ‘’Μπούκα’’ λίγο πιο κάτω από το Φρύ, με όλα τα καΐκια του νησιού στην αγκαλιά της, και τον μητροπολιτικό ναό του Αγίου Σπυρίδωνος. Μοιάζει με ζωγραφιά όμως είναι αληθινό λιμανάκι που κάθε πρωί οι ψαράδες πουλούν τα γεννήματα της θάλασσας.

Δίπλα στα παλιά σπίτια καπεταναίων, το τελωνείο, η δημογεροντία, όλα πετρόχτιστα αποπνέουν έναν αέρα μοναξιάς. Μοναξιά, που τον χειμώνα ή στις αρχές του καλοκαιριού, τότε που οι επισκέπτες είναι λιγοστοί, γίνεται πιο έντονη. Τα μικρά στενά δρομάκια στο Φρυ, το ναυτικό μουσείο, το μνημείο του ολοκαυτώματος – έργο Αναστάσιου Λαζαρίδη – εμπρός από το δημαρχείο, οι νόστιμες πιτούλες από τον Φούρνο, οι δεκάδες μυρουδιές, απορροφούν τον επισκέπτη, έως ότου αυτός αποφασίσει να βγει στο πέτρινο τοπίο με τις ξερολιθιές και τις δεκάδες αναβαθμίδες. Βγαίνοντας από το Φρυ οι προτομές του Νικολάου και Μηνά Ρεθύμνη θυμίζουν την νεότερη λαμπρή ναυτική παράδοση. Η εταιρεία Ρεθύμνη – Κουλουκουντή με έδρα το Λονδίνο συνέβαλε στην εδραίωση του εμπορικού μας στόλου από το 1924…...

Ιστορία γραμμένη στην θάλασσα αφού ακόμη από τους προϊστορικούς χρόνους οι Μινωίτες πλέοντας προς την Ανατολή συναντούν στην πορεία τους την Κάσο, και στην περιοχή Χέλατρος ιδρύουν ναυτικό και εμπορικό κέντρο. Ο Όμηρος αναφέρει στην Ιλιάδα ότι η Κάσος μαζί με τέσσερα ακόμη νησιά των Δωδεκανήσων παίρνει μέρος στον Τρωικό πόλεμο, με ηγέτες τους Ηρακλείδες, Άντιφο και Φίλιππο, με δικά της καράβια, πράγμα που σημαίνει ότι υπήρχε συγκροτημένη ναυτική κοινωνία από τότε.

Μετά τους Περσικούς πολέμους βρίσκεται καταχωρημένη στους καταλόγους των φόρων υποτελών νήσων στην Αθηναϊκή Συμμαχία. Στο πέρασμα των αιώνων η Κάσος ακολούθησε την τύχη των Δωδεκανήσων περνώντας κάτω από τις κυριαρχίες, Ρωμαίων, Βυζαντινών, Φράγκων, και στην μεγάλη περίοδο της τουρκοκρατίας. Αξιοποιώντας τα προνόμια και το ιδιαίτερο διοικητικό σύστημα που εφαρμόστηκε από τον Καπουδάν – Πασά σε 33 υπό την διοίκησή του νησιά – περιλαμβάνεται και η Κάσος – και που τελικά αποτέλεσε ευνοϊκό παράγοντα για την ανάπτυξη του Ελληνικού στοιχείου, και ταυτόχρονα του εμπορίου, παρά τον φόρο που πλήρωναν στην διοίκηση κάθε χρόνο.

Γρήγορα οι Κασιώτες έγιναν καραβοκύρηδες και ανέπτυξαν μεγάλες εμπορικές σχέσεις με την Αλεξάνδρεια. Καθοριστική για την έκβαση της επανάστασης του ’21 στάθηκαν οι ελληνικές ναυτικές δυνάμεις με τον αξιόλογο στόλο τους, και την οικονομική συμβολή τους. Η Ύδρα το 1766 διαθέτει 200 πλοία ενώ τα Ψαρά το 1790 έχουν 57 με πλήρωμα 850 ναυτικούς. Η ναυτοσύνη και η εργατικότητα των Κασιωτών παρουσιάζεται το 1813 με 40 μεγάλα σκάφη εξοπλισμένα με 480 κανόνια και πλήρωμα 2000 ναύτες, ενώ την παραμονή της επανάστασης έχουν φτάσει τα 100. Στην επανάσταση του ’21 πρώτοι από τους μπροστάρηδες του αγώνα διέθεσαν όλα τους τα πλοία στον αγώνα.

Η αντίστροφη μέτρηση όμως για την Κάσο είχε αρχίσει. Προηγήθηκε η σφαγή της Χίου το 1822, ενώ το 1824 η επανάσταση στην Μεγαλόνησο πνίγηκε στο αίμα. Τον ίδιο χρόνο, και μετά τις τρομερές καταστροφές που είχαν προξενήσει οι Κασιώτες στον Τουρκοαιγυπτιακό στόλο μπήκε στόχος η καταστροφή της. Οι εκκλήσεις για βοήθεια προς Ελληνική κυβέρνηση, την Ύδρα και τις Σπέτσες, δεν εισακούσθηκαν. Ιούνιος 1824, αρχηγός του αιγυπτιακού στόλου ο Ισμαήλ Γιβραλτάρ, στην αφύλακτη περιοχή Αντιπέρατος αποβιβάζονται 4000 Τουρκαλβανοί. Έγινε φονική μάχη και συνάμα ήρθε το τέλος για όλους τους Κασιώτες τις Κασιώτισες και τους Κρητικούς υπερασπιστές του νησιού. Η βάρβαρη μέρα είχε έρθει. Η ολοκληρωτική καταστροφή της Κάσου τάραξε ιδιαιτέρως τις Σπέτσες και την Ύδρα, οι οποίες έτρεξαν να βοηθήσουν οργανώνοντας την μεγαλύτερη έως τότε κινητοποίηση. Με επί κεφαλής τον ναύαρχο Γεώργιο Σαχτούρη, έφτασαν στις 21 Ιουνίου στην Κάσο για να σκορπίσουν τα εχθρικά πλοία και να σώσουν όσες οικογένειες μπορούσαν. Όμως ήταν αργά. Ο ναύαρχος Σαχτούρης αποβιβάστηκε στην Άγ. Μαρίνα αντικρίζοντας «σπίτια κατακρημνισμένα, κατακαμένα, ανθρώπους δε πολλά ολίγους».

Μερικά χρόνια μετά το ολοκαύτωμα, όσοι ξενιτεμένοι Κασιώτες μπορούν, επιστρέφουν στην αγαπημένη τους γη, και πολύ σύντομα για τα μέτρα της εποχής – 1840 –‘43 – ξαναζωντανεύουν το νησί και τον στόλο του. Εβδομήντα πέντε καράβια είναι μια πραγματική απογείωση και κερδοφορία των εμπορικών δραστηριοτήτων που έρχεται στα μέσα του 18^ου Αι. Στην θάλασσα η Κάσος με την Ρόδο, όπως η Ύδρα, οι Σπέτσες και τα Ψαρά κυριαρχούν από το τέλος του 18^ου Αι, αφού διαθέτουν αξιόλογους στόλους, που στο μεγαλύτερο μέρος κατασκευάζονται από τους ίδιους, στα ναυπηγεία των νησιών.

Τα επόμενα χρόνια η οικονομία και το πνευματικό επίπεδο ανθίζουν και τα πρώτα σχολεία κτίζονται το ένα μετά το άλλο. Πρώτα στην Παναγία μετά το 1843, στο Φρυ το 1860, και στην Αγιά Μαρίνα το 1866. Συγχρόνως λειτουργούν ιδιωτικά σχολεία, Παρθεναγωγεία και Ναυτική σχολή το 1856 με περίφημους δασκάλους που διδάσκουν ακόμη και Αγγλικά. Το 1859 πολλοί Κασιώτες μετανάστευσαν στην Αίγυπτο και εργάστηκαν στο τεράστιο έργο διάνοιξης της διώρυγας του Σουέζ. Ο πρώτος πλοηγός που την διέσχισε το 1869 ήταν Κασιώτης, όπως επίσης Κασιώτης ήταν και ο πλοηγός που πρώτος διέσχισε την διώρυγα του Παναμά το 1914.

Η άνετη και ποιοτική ζωή των Κασιωτών πηγαίνει καλά έως ότου εμφανίζονται τα πρώτα ατμοκίνητα καράβια. Μετά από λίγες δεκαετίες τα ιστία καταρρέουν, και μαζί με αυτά, η οικονομική άνθηση του νησιού. Μοναδικός δρόμος για συνέχεια της ανάπτυξης ο ξενιτεμός της εργατικότητας και της ναυτοσύνης, πράγμα που είχε σαν αποτέλεσμα, την εγκατάλειψη του νησιού μεν, την ανάδειξη των Κασιωτών και στο εξωτερικό δε, όπου πραγματικά διέπρεψαν. Φανταστείτε ότι η έναρξη του Β’ Π.Π. βρίσκει τους Κασιώτες να έχουν φτιάξει μια ναυτική δύναμη που ισοδυναμούσε με το ένα πέμπτο του συνόλου του Ελληνικού εμπορικού στόλου, επανδρωμένο κυρίως με Κασιώτες ναυτικούς. Το 1947 το ποσοστό ανέβηκε στο δυσθεώρητο ένα τρίτο. Μια τεράστια οικονομική δύναμη που η μικρή Κάσος συνέβαλε σημαντικά, και τελικά ανέδειξε μετέπειτα την γνωστή στις μέρες μας Ελληνική ναυτιλία.

Ανεβαίνοντας περνάτε την εκκλησία του Άγ. Γεωργίου του Κουντουαλιώτη και την διασταύρωση (δεξιά) προς Άγ. Μαρίνα. Συνεχίστε (αριστερά) την ασφαλτοστρωμένη διαδρομή μέχρι το τέλος του δρόμου όπου στα δεξιά σας ο τσιμεντόδρομος σας οδηγεί στον ‘’αη Γιώργη της χαδιές’’. Φωλιασμένο στην άγρια ομορφιά του Κασιώτικου τοπίου, το Σταυροπηγιακό συγκρότημα του Μοναστηριού του Αγίου Γεωργίου προσφέρει στον επισκέπτη μια ανάσα δροσιάς. Στο πανηγύρι των βοσκών που γίνεται την άνοιξη – 23 Απριλίου ή την Δευτέρα του Πάσχα - έρχονται πολλοί προσκυνητές που διανυκτερεύουν στα κελιά που υπάρχουν για τους επισκέπτες. Η διαφορά με τα άλλα πανηγύρια στο νησί ήταν ότι τα παλιά χρόνια γινόταν ένα είδος ιπποδρομιών. Όσοι διέθεταν καλά μουλάρια συναγωνίζονταν ποιος θα φτάσει πρώτος. Ο νικητής, μπαίνοντας στον περίβολο της Μονής άκουγε επαινετικές μαντινάδες. Αυτό ήταν το βραβείο.

Βγαίνοντας από την μονή κατευθυνθείτε δεξιά προς το αρχαίο λιμάνι της Χελάτρου. Αγνοήστε τον μικρό χωματόδρομο στα αριστερά σας, και σύντομα θα βρεθείτε στην Χέλατρο και την Τράπεζα. Δύο σημεία που εκτός από το έντονο αρχαιολογικό ενδιαφέρον προσφέρουν και πεντακάθαρη, απόμερη και ήσυχη παραλία για κολύμπι. Η μακρινή του νησιού. Στο ερευνητικό πρόγραμμα που άρχισε το 1980 ο Μανόλης Μελάς και ο Νίκος Παπαγεωργίου επισημάνθηκαν απομεινάρια από τέσσερις σχετικά μικρούς σε έκταση οικισμούς. Τα υψώματα κοντά στο λιμάνι, τόσο στην παραλία όσο και στην ενδοχώρα, παρουσίασαν σημάδια κατοίκησης μινωικής εποχής.

Φεύγοντας από τον αρχαιολογικό χώρο της Χελάτρου στρίψτε δεξιά στον αγνοημένο από πριν χωματόδρομο, και ακολουθήστε τον έως τα πρώτα σπιτάκια – στάνες – μητάτα στην τοπική διάλεκτο. Προσέξτε λίγο τα σκυλιά αν και εκεί κοντά βρίσκετε ο Γιώργος Αστράς – ο βοσκός – και θα σας ακούσει. Το πιθανότερο να σας προϋπαντήσει. Αν είστε τυχεροί θα δοκιμάσετε αγνό καϊμάκι ‘’δρύλα’’, ή το νοστιμότατο και σπάνιο βούτυρο επεξεργασμένο σε ειδική γιαυτό δερμάτινη θήκη, ‘’καούλι’’ αντίστοιχα, των ντόπιων. Ο Γιώργος Αστράς μου επιβεβαίωσε τους εμπορικούς δεσμούς του νησιού με την Κρήτη αφού στην αγορά της, διοχετεύονται πολλά από τα κοπάδια που βόσκουν στην Κάσο.

Η ανησυχία του μάλιστα ήταν μεγάλη, αφού οι έμποροι ακόμη δεν φάνηκαν. Στο νησί ζουν πάνω από 20.000 αγριοκάτσικα πράγμα που έχει σαν αποτέλεσμα την ερημοποίηση του φυσικού οικοσυστήματος. Ο ξάδελφός του, Μανώλης Αστράς, που συνάντησα στην Χέλατρο να βγάζει υπομονετικά από το πηγάδι νερό για τα ζωντανά του, μου ανέφερε το πρόβλημα της έλλειψης νερού. Οικολογικές ανησυχίες, με τόσες χιλιάδες ζώα, μάλλον δεν ταιριάζει – σκέφθηκα. Δίπλα στην Κάσο στην νησίδα Αρμάθια που η ελεύθερη βόσκηση έχει σταματήσει εδώ και 30 χρόνια η βλάστηση επανέρχεται σιγά – σιγά σε φυσιολογικά επίπεδα. Περιδιαβαίνοντας τα μικρά δρομάκια του οικισμού φτάνετε στο απέριττο εκκλησάκι της Παναγίας Ελερούς. Και από εκεί, η ματιά προς το πέλαγος, φτάνει με καθαρό καιρό ως και τα ψηλά βουνά της Μεγαλονήσου.

Η συνέχεια του χωματόδρομου βγάζει πάλι στον κεντρικό ασφαλτοστρωμένο δρόμο και αφού περνά τις μάντρες από ξερολιθιά, κατηφορίζει προς Αγία Μαρίνα. Πριν καλά – καλά μπείτε στο χωριό είναι δύο εκκλησάκια, Άγ Χαράλαμπος και Άγ. Παντελεήμων Πατέλη, Εκεί στρίψτε αριστερά και περνώντας την μεγάλη εκκλησία του Αγίου Φανουρίου με το πανέμορφο μπλε – άσπρο χρώμα κατηφορίστε στον χωματόδρομο όσο πηγαίνει το μικρό ελαφρύ εντουράκι σας. Μετά συνεχίστε με τα πόδια έως ότου στα αριστερά σας δείτε μια ξύλινη πόρτα. Δρασκελίστε την ξερολιθιά και μπείτε στο ανηφορικό μονοπάτι που οδηγεί στην περίφημη Ελληνοκαμάρα σε υψόμετρο 300 μ. Την ίδια εποχή που η Κάσος έστειλε στον Τρωικό πόλεμο τα πλοία της, χτίζονται τα πελασγικά τείχη που περιβάλουν και προστατεύουν την σπηλιά, την Ελληνοκαμάρα. Στο περιβάλλοντα αρχαιολογικό χώρο βρέθηκαν πίνακες της γραμμικής Α και Β, γραμμικής που σήμερα ίσως αποτελεί την απάντηση στον δίσκο της Φαιστού.

Ίσως να ήταν ιερό, ίσως κατοικία, όμως σίγουρα στα νεώτερα χρόνια, εδώ βρήκαν καταφύγιο – κρησφύγετο τα γυναικόπαιδα κατά την Τουρκοαιγυπτιακή εισβολή στο νησί τον Ιούνιο του 1824. Μπαίνοντας μέσα στην ολόδροση σπηλιά – να έχετε φακό – είναι βέβαιο ότι θα εντυπωσιασθείτε από τους ογκόλιθους, τα σκάμματα, και το παράξενο τοίχο με τις τετράγωνες – σαν μικρά παράθυρα – τρύπες. Ο Ήλιος τρυπώνει από όποια χαραμάδα της τειχοποιίας, δίνοντας στο εσωτερικό της σπηλιάς μια σχεδόν απόκοσμη όψη. Από έξω έχετε πολύ καλή θέα στην απέναντι νησίδα Αρμάθια, και στην παραλία της Αντιπέρατου, όπου έγινε η αποβίβαση την αποφράδα ημέρα.

Ανηφορίζοντας χίλια – χίλια πεντακόσια μέτρα πιο ψηλά φτάνεται στο ανεκμετάλλευτο σπήλαιο Σελλάι. Το σπήλαιο βρίσκεται σε βάθος τριάντα μέτρων και διατηρεί θαυμάσια σταλαγμιτική & σταλακτιτική διακόσμηση στην μοναδική του αίθουσα ύψους τεσσάρων και πλάτους οκτώ μέτρων. Προτιμήστε να έχετε παρέα κάποιον ντόπιο, αφού η επίσκεψη σε αναξιοποίητο σπήλαιο και μάλιστα σε τέτοιο βάθος, θέλει και κατάλληλο εξοπλισμό, και γνώση. Τουλάχιστον ενημερώστε κάποιον ντόπιο για την πρόθεση σας.

Μπαίνοντας στην Αγία Μαρίνα στα αριστερά σας ορθώνεται το παλιό σχολείο. Ο δάσκαλος Μηνάς Περσελής, ευχάριστος στην κουβέντα του, θα σας αναφέρει πολλά για την ιστορία του τόπου, και κυρίως, την χλωρίδα του, αφού κυριολεκτικά έχει ‘’οργώσει’’ σπιθαμή προς σπιθαμή όλο το νησί. Ότι είδε στις βουνοκορφές και τις παραθαλάσσιες περιοχές, το κατέγραψε με την πένα και τον φωτογραφικό του φακό.

Το εμπλούτισε με άγνωστα λαογραφικά στοιχεία από την Κασιώτικη παράδοση ακόμη και από την πρακτική ιατρική, και παρέδωσε ένα θαυμάσιο βιβλίο – λεύκωμα στον αναγνώστη που θέλει να μάθει για τους καταπληκτικούς σε ποικιλία ανθισμένους πληθυσμούς της Κάσου. Τα Αγριολούλουδα της. Δείτε στην Αγία Μαρίνα την εκκλησία Του Σταυρού και εκεί προς την έξοδο του χωριού το ερειπωμένο αρχοντικό. Η Αγία Μαρίνα γιορτάζει στις 17 Ιουλίου, και στο πανηγύρι της, οι ντόπιοι φορούν τις τοπικές παραδοσιακές τους φορεσιές, δίνοντας έτσι ένα χρώμα ανεπανάληπτο, που σπάνια συναντά κανείς στους σύγχρονους καιρούς μας.

Κατηφορίζοντας ο δρόμος προς το αεροδρόμιο στρίβει αριστερά με κατεύθυνση την Αντιπέρατο, περνώντας από το εκκλησάκι του Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης, την δεύτερη ‘’πλαζ’’ της Κάσου. Όμορφη περιοχή, με το ηρώο να θυμίζει στους νεώτερους τις μνήμες των παλιών.

Ο κεντρικός δρόμος θα σας φέρει σύντομα στο Αρβανιτοχώρι με τα θαυμάσια αρχοντικά πολλά από τα οποία ανακαινίζονται. Μεταξύ τους βρίσκονται μερικά από τα ομορφότερα δείγματα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής της Κάσου αλλά και ολόκληρης της Δωδεκανήσου. Το αρχοντικό Παπαδάκη και το αρχοντικό του Πατριάρχη της Ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας Μανώλη Κουλουκουντή που γεννήθηκε στην Κάσο στις 12 Νοεμβρίου του 1898 είναι δύο από αυτά. Επίσης ο θαυμάσιος ναός του Αγίου Δημητρίου με τις καμάρες. Εκεί, στις αυλές των σπιτιών θα δείτε πανέμορφα παρτέρια με λουλούδια - αλιτάνες - παλιούς φούρνους που ψήνουν ακόμη και σήμερα ψωμί ή φαγητό στο ταψί, στέρνες – λασσίες – στην ντοπιολαλιά, για το πολύτιμο νερό, και ένα μοναδικό ίσως, κοιμητήριο, που αναδεικνύει ακόμη και στην άλλη διάσταση, την ναυτοσύνη, την καλλιέργεια και τον εξαίρετο πολιτισμό του νησιού.

Ο Εμπορειός το παλιό εμπορικό λιμάνι της Κάσου είναι μόλις ένα χιλιόμετρο από το Φρυ, και διαθέτει την καλύτερη παραλία. Εδώ είναι η θαυμάσια εκκλησία της Γέννησης της Θεοτόκου κτισμένη το 1856 με αξιόλογο τέμπλο και με μια αξιοπρόσεκτη βοτσαλωτή αυλή. Και το εσωτερικό της εκκλησίας είναι διακοσμημένο με όμορφα σχέδια από ασπρόμαυρο βότσαλο ‘’χοχλάκι’’ των ντόπιων με σχηματισμένη την ημερομηνία κτίσεως. Αναζητήστε στο διπλανό καφενεδάκι την κυρία Ζάγορα που έχει τα κλειδιά, και δείτε το εσωτερικό της εκκλησίας. Στην θέση της, υπήρχε βασιλική της οποίας το δάπεδο καλυπτόταν με μωσαϊκό απλής διακόσμησης και σε μικρή απόσταση, υπάρχει έως σήμερα παλαιοχριστιανικό βαπτιστήριο (5^ος – 6^ος Αι). Ρωτήστε στο εστιατόριο του Αντρέα και της Άννας πως μπορείτε να το δείτε ή ζητήστε τον αρχαιοφύλακα, Στέφανο Διακανεστάση να σας πάει ο ίδιος. Η εκκλησία εορτάζει και την γέννηση της Παναγίας και της Ζωοδόχου Πηγής.

Λίγο πιο πάνω είναι η Παναγία το μικρό χωριουδάκι με την αξιόλογη Παναγία Θεοτόκο κτίσμα του 1770. Οι ντόπιοι αναφέρουν με περηφάνια ότι κάθε πέτρα της στοίχισε μία χρυσή λίρα, ποσό τεράστιο, που όμως αναδεικνύει την οικονομική και πολιτιστική ακμή της εποχής. Απέναντι από την κεντρική είσοδο της εκκλησίας κτίσθηκε το πρώτο σχολείο της Κάσου μετά το 1843. Σήμερα έχει διαμορφωθεί σε ‘’σάλα’’, για τις ανάγκες της εκκλησίας, και του μεγαλύτερου και παλιότερου Κασιώτικου πανηγυριού, τον Δεκαπενταύγουστο που εορτάζει η Παναγία, και έρχονται αντίστοιχα πολλοί προσκυνητές. Το φαγητό, το κρασί – προσφορά της εκκλησίας - και το γλέντι – από Κασιώτικες κομπανίες - κρατάει μέχρι αργά τη νύχτα με τους ήχους λύρας, βιολιού και λαούτου. Στα στενά δρομάκια του χωριού θα συναντήσετε αναπάντεχα έξι μικρά εκκλησάκια, το ένα δίπλα στο άλλο, χωρίς κενό ανάμεσά τους. Δίνουν την εντύπωση ότι το ένα στηρίζεται πάνω στο άλλο.

Ανεβαίνοντας προς το μικρό εκκλησάκι του Αγίου Μάμα στην κορυφή του λόφου νοτιοανατολικά του Φρυ, περνάτε από το Πόλι, την παλιά πρωτεύουσα του νησιού δίπλα σχεδόν από την Αγία Τριάδα, που γιορτάζει τον Ιούνιο, μια από τις πολύ ενδιαφέρουσες εικόνες του νησιού. Στο λόφο δίπλα από το χωριό υπάρχουν ερείπια αρχαίου κάστρου, που μπορείτε άνετα να επισκεφθείτε. Ο χωματόδρομος σε, περίπου έξι χιλιόμετρα, θα σας φέρει στην κορυφή του λόφου απ’ όπου η θέα θα σας κόψει την ανάσα. Το Πόλι, η Παναγία, Ο Ημπορειός, το Φρυ, το Αρβανιτοχώρι, και οι πέντε οικισμοί της Κάσου απλώνονται εμπρός σας. Η νησίδα Αρμάθια στο βάθος και το Καρπάθιο πέλαγος όπου πάει η ματιά σας.

Βορειοδυτικά όπως κοιτάτε το Φρυ της Κάσου, υπάρχουν τα Κασονήσια. Πολλές μικρές νησίδες όπως το Μακρονήσι, τα Ποντικονήσια, η Λύτρα κ.α. Το μεγαλύτερο και ίσως ομορφότερο είναι τα Αρμάθια. Μόλις 800 μέτρα μήκος και 3 χλμ πλάτος. Εδώ αγκυροβολούσε το καλοκαίρι ο στόλος των Κασιωτών πριν το ολοκαύτωμα. Εκείνα τα χρόνια λειτουργούσαν ορυχεία γύψου και ο τότε Κασιώτικος εμπορικός στόλος, τον μετέφερε μέσω Μαύρης Θάλασσας στην Ρωσία και αλλού. Ζητήστε από τους ντόπιους να σας πάνε με κάποιο καΐκι ως τις θαυμάσιες παραλίες, Μάρμαρα – Καραβοστάσι με τα πρασινογάλαζα νερά, και σκεφθείτε ότι κοντά στο 1920 ζούσαν εδώ πάνω τουλάχιστον 6 οικογένειες. Στο νησί υπάρχουν ερείπια αυτών των αγροτόσπιτων και το ξωκλήσι της Υπαπαντής του Κυρίου. Κύρια ασχολία τους, το ψάρεμα, η κτηνοτροφία και λιγότερο η γεωργία. Τα υπόλοιπα χρειαζούμενα – μην ξεχνάμε ότι εκείνη την εποχή οι οικογένειες ήταν πολυμελείς - τα έφερναν από την Κάσο (κυρίως αλεύρι, ζάχαρη, ρύζι) μια φορά την εβδομάδα, και αυτό, αν το επέτρεπε ο καιρός. Τα περισσότερα (όσπρια, πατάτες, κρεμμύδια) τα καλλιεργούσαν στο νησάκι. Αυτά που παρήγαγαν (γάλα, βούτυρο, κρέας, αλάτι) τα πουλούσανε αντίστοιχα στην Κάσο.

Εκείνη την εποχή, η Κάσος, και όλα τα Δωδεκάνησα, ήταν υπό την εξουσία των Ιταλών που κράτησε σχεδόν 31 χρόνια. Από την κατάληψή της τον Μάϊο του 1912 έως το 1943 που ήρθαν οι γερμανοί.Ο αρχικός ενθουσιασμός των Δωδεκανησίων το 1912 υπέρ των ελευθερωτών – από τους Οθωμανούς – Ιταλών γρήγορα καταλήγει σε απογοήτευση. Το Ιταλικό πρόγραμμα που άρχισε το 1923 περιλάμβανε ότι δεν είχαν σκεφθεί οι Τούρκοι. Με την πρόφαση του κτηματολογίου κρατικοποιήθηκαν όλα τα ‘’δάση’’ που πριν ανήκαν σε κοινότητες ή στην εκκλησία, με προσχήματα την προστασία των ‘’δασών’’ οι αγρότες έχαναν σιγά – σιγά και τα κτήματα και τα ζώα αφού υποχρεωνόταν σε βαριά πρόστιμα. Η εισαγωγή της Ιταλικής γλώσσας σαν υποχρεωτικό μάθημα σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης και ο διορισμός δασκάλων της εμπιστοσύνης των Ιταλικών διοικήσεως ήταν λίγα από αυτά που έγιναν στην Ιταλική κατοχή. Επτά Μαρτίου 1948έγινε η επίσημη ύψωση της Ελληνικής σημαίας πάνω στον ανεμόμυλο του Αντώνη του Μικρού. Η Κάσος μαζί με όλα τα Δωδεκάνησα ενσωματώνεται στην Ελλάδα, και από τότε, εγκαταλείπεται ασυγχώρητα στην τύχη της.

Σήμερα που οι οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες έχουν αλλάξει και όλοι μιλούν για αποκέντρωση και ανάπτυξη νησιωτικών και ορεινών αντίστοιχα περιοχών, η πολιτεία θα πρέπει να στηρίξει τις ιδέες της με περισσότερη σοβαρότητα από ότι στο παρελθόν. Είναι ανεπίτρεπτο τα μόλις τρία μίλια που την χωρίζουν από την υπέρ - ανεπτυγμένη Κάρπαθο και ενώ έχει το ίδιο μέγεθος με την Σύμη, να είναι τόσο απόμακρη η σκέψη της ανάπτυξης. Μια ανάπτυξη που την ζητούν εναγωνίως οι εναπομείναντες άνθρωποι.

Οι άνθρωποι της Κάσου, που είναι εδώ για να μιλήσουν στον επισκέπτη που ενδιαφέρεται, και ας είναι ακόμη και μόνος. Ο Αλέκος Διακολιός που με τις ζωγραφιές του συνεχίζει να ταξιδεύει στην θάλασσα που τόσο αγάπησε. Καταγράφει τα πάντα με τα πινέλα του πάνω σε παλιούς ταμπλάδες, κυρίως θέματα που αντλεί από την θάλασσα την Κάσο, και τα καράβια. Οι ψαράδες ευχάριστοι, διηγούνται ιστορίες με χιούμορ στο καφενεδάκι του Ματθαίου που ανοίγει από τις 6 το πρωί. Ο Κάπτα - Μόρφης παίρνει την σκυτάλη με ιστορίες για φουρτούνες και μποφώρια. Οι προβληματισμοί για το μέλλον του νησιού από τον δραστήριο Δήμαρχο Γιώργο Κακομανώλη, και τόσα άλλα που βλέπει, και ακούει ο επισκέπτης.

Το ταξίδι σημαίνει πολλά. Στο κάτω – κάτω πως θα συνθέσουμε το τελικό σχήμα, το πάζλ ας πούμε της ματαιότητας, αν προηγουμένως δεν έχουμε ακούσει κελαιδίσματα πουλιών, μυρωδιές θάλασσας ή δάσους, διαφορετικές συμπεριφορές πολιτισμό και εν τέλει κουλτούρα; Τα πάντα στην Κάσο φέρνουν τον άνθρωπο στις πραγματικές του διαστάσεις. Ίσως αυτό και μόνο να αξίζει το ταξίδι μας έως εκεί. Η ευχή πάντως είναι, να γεμίσει το νησί επισκέπτες. Είναι σίγουρο ότι δεν θα μετανιώσουν.

ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Ιδέα & υλοποίηση μορφής: Άγγελος Σινάνης

Έκταση: 66 τ. χλμ, Ακτογραμμή: 50χλμ, Υψόμετρο: 0-601 μ, Πληθυσμός: 1088 κατ. (απογραφή 1991).

Αυτόματος Αριθμός Κλήσης: 0245

ΔΙΑΜΟΝΗ: Στο Φρυ λειτουργούν λίγα ενοικιαζόμενα δωμάτια, Δημοτικός Ξενώνας & Ξενοδοχεία: ‘’Άνεσις’’ 41234, ‘’Αναγέννησις’’ 41495. Στο Αρβανιτοχώρι λίγα ενοικιαζόμενα. Το μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου στις Χαδιές διαθέτει ξενώνα.

ΚΑΜΠΙΝΓΚ: Στα ερημοκλήσια στο προαύλιο, και σε όποια ωραία τοποθεσία επιλέξετε. Μην αφήσετε σκουπίδια.

ΦΑΓΗΤΟ: Ταβέρνες στο Φρυ – ‘’ο Μύλος’’, στον Εμπορειό ‘’Ζάγορα & ‘’Μαστραντρέας – Άννα’’, στο Αρβανιτοχώρι η ‘’Μαρούκλα’’, καφενεία σε όλα τα χωριά τους καλοκαιρινούς μήνες. Δοκιμάστε τα πιο μικρά και νόστιμα παραδοσιακά ντολμαδάκια που έχετε δει. Επίσης το κατάμαυρο ‘’σουπιοπίλαφο’’. Ξεχωριστό λόγω θέσης (στο Φρυ, στην ‘’Μπούκα’’) είναι το καφενείο του Κώστα Ματθαίου. Θυμηθείτε την γεύση του ψωμιού, δοκιμάστε κουλούρες και πιτούλες στον φούρνο της Ηρώς Ιερομονάχου στο Φρυ.

ΑΧΡΕΙΑΣΤΑ: Δήμος: 41277, Α΄ Βοήθειες: 41333, Αστυνομία: 41222, Συνεργείο – Βουλκανιζατέρ – Ενοικιάσεις: Οικονόμου Φραγκίσκος: 41746.

ΧΡΗΣΙΜΑ: Παλιός Κασιώτης ναυτικός ο Αλέκος Διακολιός διατηρεί ένα πανέμορφο κατάστημα στο Φρυ. Εκεί εκτός από αυθεντικές ζωγραφιές του ιδίου, θα βρείτε χάρτες και βιβλία για την Κάσο 2245041534. Σύμφωνα με πληροφορίες υπάρχουν αρκετά άγνωστα ενάλια σπήλαια, που κανείς δεν γνώριζε που ακριβώς είναι. Όσοι πάντως ψαρεύουν, θα μείνουν ευχαριστημένοι από την απόδοση, αφού η Κάσος σε όλο το μήκος της ακτογραμμής της, θεωρείται πλουσιότατος ψαρότοπος.

ΠΡΟΣΒΑΣΗ: Με πλοίο: Κεντρικό Λιμεναρχείο Πειραιά 01 4226000 – 4. Λιμεναρχείο Κάσου 0245 41288. Τοπρακτορείο της εταιρείας sea lines, στην ακτή Ποσειδώνος 30 Α στον Πειραιά σας πληροφορεί αξιόπιστα για τα 3 δρομολόγια την εβδομάδα (01 4274009 – 10, 4112152, 4110231) σας προμηθεύει εισιτήρια, και ταξιδεύετε με την ΛΑΣΙΘΙΩΤΙΚΗ Α.Ν.Ε. (L.A.N.E.). Κόστος 7-8000 Δρχ (20,54 – 23,48 EURO) άτομο 3200 Δρχ (9,39 EURO) Μοτο 250cc. Στην Κάσο το πρακτορείο Βρεττός αναλαμβάνει τα εισιτήρια επιστροφής 0245 41234, Fax 41730. Υπάρχουν και δύο ανταποκρίσεις από Κάρπαθο: στα Πηγάδια στο Πρακτορείο Μαλόφτη 0245 22148, Fax 22754, και στο Διαφάνι στο πρακτορείο Ορφανός 0241 51410, Fax: 51316.

Με Αεροπλάνο: Τις περισσότερες φορές μέσω Ρόδου, όπου αλλάζετε αεροπλάνο. Κρατήσεις και κόστος εισιτηρίου στο 01 9666666, ενδεικτική τιμή μετάβασης για ένα άτομο (ΙΑΝ ’01) 25000 Δρχ (73,37 EURO). Πήγαινε – έλα, για ένα άτομο 50000 Δρχ (146,74 EURO). Ο.Α. Κάσου 41555. Πληροφορίες για όλα τα τηλέφωνα τοπικών αεροδρομίων, και τις ώρες πτήσης, 01 9363363. Ώρες & Δρομολόγια: ΟΤΕ 144.

ΒΕΝΖΙΝΑΔΙΚΑ: Στο χωριό Παναγία υπάρχει ΕΚΟ. Αν έχετε γεμίσει στον Πειραιά ή αλλού, δεν θα αντιμετωπίσετε πρόβλημα.

ΧΑΡΤΕΣ: Χάρτης Καρπάθου – Κάσου σε κλίμακα 1: 120.000, με μεγαλύτερο βάρος στην Κάρπαθο από την εταιρεία TOUBIS, Λ. Βουλιαγμένης 519, Ηλιούπολη Τηλ 01 9923874 - 6. Χάρτης Κάσου από τις εκδόσεις Ηλίανθος, Ρεθύμνου 13, Πεδίο Άρεως, Αθήνα Τηλ 01 8838398. Στην Κάρπαθο υπάρχει ο πολύ καλός Freytag & Berndt σε κλίμακα 1: 75.000 που δεν εντοπίσθηκε στην Αθήνα ή την Θεσσαλονίκη. Αντιπρόσωπος της εταιρείας παραμένει ο ΕΥΣΤΑΘΙΑΔΗΣ: Ακαδημίας 84, Αθήνα 01 3837439.

ΒΙΒΛΙΑ: Στον σύλλογο των εν Ελλάδι Κασίων θα ρωτήσετε και θα εξυπηρετηθείτε για την βιβλιογραφία του νησιού. Γ΄ Σεπτεμβρίου 56 – τ.κ. 104 33 Αθήνα 01 8830606, Κος Φραγγούλης Ιωάννης 0972128707.

ΛΕΣΧΕΣ ΜΟΤΟΣΥΚΛΕΤΑ : Πληροφορίες για το ταξίδι σας, όλο το χρόνο, βρίσκετε στους ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΕΡΙΗΓΗΤΕΣ - Σύλλογος Μοτοσικλετιστών - Ελάτη Τρικάλων - τ.κ. 42032 Πύλη, Τηλ - Fax: 0434 71826.

Περισσότερες Πληροφορίες για την ΚΑΣΟ αντλήστε από την Ενδεικτική Αρθρογραφία – Βιβλιογραφία:

Ποια είναι η Κάσος / Α. Μ. Σοφού / ένθετο 7 ημέρες / Εφημ. Καθημερινή 9/6/96
Άξιοι Θαλασσινοί / Μίνου Δ. Κομνηνού / τόμος ΙΓ’ Δωδεκάνησα / Εφημ. Καθημερινή 9/6/96
Το χρονικό του ολοκαυτώματος / Κώστα Καντά / τόμος ΙΓ’ Δωδεκάνησα / Εφημ. Καθημερινή 9/6/96
Μια αρχέγονη ναυτική παράδοση / Μανόλη Μελά / ένθετο 7 ημέρες / Εφημ. Καθημερινή 9/6/96
Ιταλοκρατία στα Δωδεκάνησα / Ζαχαρία. Ν. Τσιρπανλή / ένθετο 7 ημέρες / Εφημ. Καθημερινή 30/9/97

ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ (1655 λέξεις)

ΠΥΛΟΣ Ναυαρίνο, Νεόκαστρο ή Νιόκαστρο

© Φεβρουάριος 2001

Εκτεταμένες αμμουδερές παραλίες, γραφικοί κολπίσκοι, χωριά πνιγμένα στο πράσινο, ήπιο κλίμα, μεσαιωνικά κάστρα και ιστορικά μοναστήρια απλώνονται παντού σε αυτό το κομμάτι της Πελοποννήσου. Διατρέχοντας αυτόν τον τόπο με το μέσο που αγαπάτε – την μοτοσυκλέτα – διαρκώς συναντάτε δρόμους, ασφάλτινους και χωμάτινους που ο καθείς και κάπου βγάζει. Αρχαίοι ναοί, βυζαντινά μοναστήρια, ή φράγκικους πύργους με τις κοντινές πολιτείες τους.

Ο όρμος του Ναυαρίνου φιλοξενεί την πανέμορφη Πύλο, πιο κάτω η Μεθώνη, και στο άλλο άκρο η Κορώνη με τα θαυμάσια διατηρημένα κάστρα τους. Αγαπητοί ταξιδιώτες, η Μεσσηνία που συνεχώς εκπλήσσει τον επισκέπτη της, σας καλωσορίζει στο πιο όμορφο και ιστορικό άκρο της Πελοποννήσου.

Στα πρανή του Κορυφάσιου κοντά στον οικισμό Χώρα υπάρχουν τα απομεινάρια της Πύλου των ιστορικών χρόνων, ενώ στην περιοχή βρίσκεται ένα από τα σημαντικότερα μνημεία των μυκηναϊκών χρόνων, το Μυκηναϊκό Ανάκτορο η πόλη του Νέστορος, και το περίφημο ανάκτορο των Νηλειδών που άρχιζε να κτίζει ο διάδοχος του Νηλέα, Νέστορας τον 13^ο Αι π. Χ. απ’ όπου και η ονομασία του, ανάκτορο Νέστορος. Το ανακτορικό συγκρότημα βρίσκεται στην κορυφή του λόφου στον Επάνω Εγκλιανό, και είναι επισκέψιμο.

Από τις ανασκαφές που έκανε ο Αμερικανός Κάρολος Μπλέγκεν το 1939 και 1952 – 1964 βρέθηκαν πολλά αγγεία, αποθήκες κρασιού και λαδιού που όπως φαίνεται αποτελούσαν από τότε εξαγώγιμα προϊόντα. Επίσης ανακαλύφθηκαν 1250 πινακίδες με επιγραφές Γραμμικής Β’, της παλαιότερης Ελληνικής Γραφής, που αποκρυπτογραφήθηκαν το 1952 από τον Βρετανό Μάικλ Βέντρις και έτσι έγινε γνωστή η μυκηναϊκή γραφή, μέσω της οποίας αντλήθηκαν πληροφορίες για τη ζωή της εποχής εκείνης. Το όνομα Κυπαρισσία και Σφακτηρία πρωτοεμφανίστηκε εδώ, σε πολλές από τις πινακίδες που βρέθηκαν στο ανάκτορο.Σε απόσταση 4 χλμ είναι η Χώρα και το αρχαιολογικό μουσείο. Εκεί μπορείτε να δείτε λεπτομερώς τα σημαντικά ευρήματα από τις ανασκαφές.

Πύλος, μια όμορφη αμφιθεατρικά κτισμένη πολιτεία με γραφικό λιμάνι που είναι πάντα γεμάτο με δεκάδες βάρκες, καΐκια, αλλά και μεγαλύτερα σκάφη ειδικά το καλοκαίρι. Λίγο πριν την κεντρική πλατεία ο στενός δρόμος στα δεξιά σας βγάζει στην πλατεία Νέστορος όπου βρίσκεται το σπίτι του Ολυμπιονίκη Κωστή Τσικλητήρα. Η πόλη βρίσκεται σκαρφαλωμένη σε δύο λόφους, στην ακτή ενός από τους πιο όμορφους όρμους της Ελλάδας. Ο ιστορικός όρμος Ναυαρίνου, που κλείνει στην αγκαλιά του το βραχώδες νησί της Σφακτηρίας. Το νησάκι αν και μόλις 25 στρ συνδέθηκε με δυο κορυφαία ιστορικά γεγονότα μακρινά χρονικά μεταξύ τους που αναδεικνύουν όμως την ιστορικότητά της, και την σημαντική της θέση. Το 425 π.Χ. στην διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου, κατελήφθη η Σφακτηρία από τους Αθηναίους του στρατηγού Δημοσθένη, με τη βοήθεια Μεσσηνίων, και για πρώτη φορά, παραδόθηκαν Σπαρτιάτες και οδηγήθηκαν αιχμάλωτοι στην Αθήνα. Βέβαια το γεγονός αυτό δεν απελευθέρωσε την Μεσσηνία από τους σπαρτιάτες αφού τελικά η Πύλος παρεδόθη στους Λακεδαιμόνιους.

Το δεύτερο ιστορικό γεγονός είναι η περίφημη ναυμαχία του Ναυαρίνου που σφραγίστηκε από τις απώλειες των Ελλήνων και Φιλελλήνων που είχαν οχυρωθεί εδώ . Το νησί τώρα πια θεωρείται από τα σημαντικά μνημεία της νεότερης Ελλάδας αφού κατακλύζεται από κενοτάφια και μνημεία αυτών που αγωνίστηκαν και σκοτώθηκαν στη ναυμαχία του Ναυαρίνου το 1827, αποτέλεσμα της οποίας ήταν να αναπτερωθεί το ηθικό των Ελλήνων αγωνιστών και σύντομα να πετύχουν την οριστική απελευθέρωση. Σε αυτή την ναυμαχία ενωμένοι οι χριστιανικοί στόλοι της Αγγλίας, της Γαλλίας, και της Ρωσίας νίκησαν τον τουρκο-αιγυπτιακό στόλο που ήταν στο λιμάνι της Πύλου.

Αυτή η εξέλιξη προκάλεσε στην αρχή κατάπληξη και μετά ενθουσιασμό στην Ευρώπη, αλλά και στην Ελλάδα αφού σήμανε την Εθνική Ανεξαρτησία. Αν μεταβείτε στο νησάκι σήμερα – υπάρχει πρόσβαση τους καλοκαιρινούς μήνες με καΐκι από την Πύλο - θα δείτε αρκετά μνημεία που θυμίζουν την Ναυμαχία, μνημείο Ελλήνων πεσόντων και μνημείο του μεγάλου Ιταλού Φιλέλληνα Σανταρόζα, που σκοτώθηκαν στην μάχη της Σφακτηρίας εναντίων Αράβων το 1825, μνημείο του Αλέξη Μαλλέ Γάλλου αξιωματικού του Μαιζών, ο τάφος του ανιψιού του Ναπολέοντα, Παύλου Βοναπάρτη, και μνημείο Ρώσων, δίπλα στο ξωκλήσι της ‘’Παναγούλας’’ - Αναλήψεως.

Φυσικά θα δείτε και νεώτερα ‘’μνημεία’’, σαν τις τρεις δεξαμενές αποθήκευσης καυσίμων του Μαμιδάκη, που ζήτησε μάλιστα από την κυβέρνηση το 1997 να αγοράσει το νησί!! για να εξυπηρετεί τα ποντοπόρα πλοία, με τερματικό σταθμό. Ευτυχώς τότε σύσσωμο το Ν. Σ. Μεσσηνίας απέρριψε το αίτημα της εταιρείας. (Πηγή - λεπτομέρειες – Καθημερινή 21/6/98, ρεπορτάζ Πέγκυ Κουνενάκη).

Η Πύλος άλλαξε πολλές φορές χέρια από το 1821 έως το 1828 που κατελήφθη από τους γάλλους του εκστρατευτικού σώματος Μαιζών, οι οποίοι σε λίγο χρονικό διάστημα την παραχώρησαν στους Έλληνες, ενώ οι ίδιοι παρέμειναν έως το 1833. Στον χρόνο που μεσολάβησε σχεδίασαν την νέα πόλη που άρχιζε να χτίζεται το 1829 πάνω στα σχέδιά τους. Πολλά παραδοσιακά κτήρια με καμάρες, μικρά διώροφα με ασπρισμένες αυλές και κήπους κατάφυτους, ενώ στην κεντρική πλατεία δεσπόζει το μνημείο των τριών Ναυάρχων, που βύθισαν τον Τουρκοαιγυπτιακό στόλο στο Ναυαρίνο το 1827. Ο Άγγλος Ναύαρχος Sir Edward Codrigton, ο Γάλλος Αντιναύαρχος De Rigny, και ο Ρώσος Αντιναύαρχος Heiden. Αν σας θυμίζουν τους δρόμους της Αθήνας Κοδριγκτώνος, Δεριγνύ, και Χέυδεν κοντά στο πεδίο του Άρεως, καλά θυμάστε.

Κανονικά μέσα σε όλους τους Έλληνες Εθνικούς Ήρωες που κάποτε είχαν ανηρτημένα τα δημοτικά σχολεία, έπρεπε να υπάρχουν και αυτοί οι τρεις Ναύαρχοι. Τόσο σημαντικές ήταν οι εξελίξεις μετά την ομόθυμη κίνησή τους και την τελική νίκη που απεκόμισαν στην Ναυμαχία του Ναυαρίνου.

Δυτικά της πόλης – υπάρχουν πινακίδες – είναι το Νιόκαστρο, το φρούριο της Πύλου που άρχισε να κτίζεται από τους Οθωμανούς το 1573, λίγο μετά την ήττα τους στην Ναυμαχία της Ναυπάκτου καλύπτοντας μια έκταση 75 στρ, (80 στην σημερινή του μορφή) και ακολουθώντας από τότε, την κοινή μοίρα των υπόλοιπων φρουρίων της περιοχής. Παραδόθηκε στους Ενετούς το 1686, ξανά στους Τούρκους το 1715, και μετά από πολιορκίες καταλήψεις και ανακαταλήψεις Έλληνες – Τούρκοι - Γάλλοι παραδίδεται στους Έλληνες το 1828.

Σήμερα θεωρείται ένα από τα ομορφότερα και πιο καλοδιατηρημένα της Ελλάδας. Μέσα στο κάστρο βρίσκεται ο ναός της Αγίας Σωτήρας – (Μεταμόρφωση), που παλιότερα ήταν τζαμί, και μουσείο ενάλιων αρχαιοτήτων, που δημιουργήθηκε το 1984 ύστερα από πρωτοβουλία του αρχαιολόγου Γ. Παπαθανασόπουλου, με σκοπό την διάσωση και συντήρηση όλων των υποβρυχίων αρχαιολογικών ευρημάτων της Ελλάδας.

Για να δείτε και το ‘’κρυφό’’ μέρος του κάστρου έξω από τα τείχη, τον πύργο SanGaetan, την τεράστια εξωτερική τάφρο, και το Καστράκι πυροβολικού Αγίας Βαρβάρας κατευθυνθείτε προς την έξοδο της Πύλου με κατεύθυνση την Μεθώνη, και δεξιά σας θα δείτε το σχολείο. Πεζοπορήστε κατά μήκος της αυλής του και μπείτε αριστερά στο δάσος. Μετά από λίγο φανερώνεται η τάφρος, η ακρόπολη του φρουρίου, και αριστερά όσο προχωρείτε πλάι στην τάφρο βλέπετε τον πύργο, το Καστράκι, μέρος από το εξωτερικό τείχος και τους προμαχώνες.

Προς την Μεθώνη θα συναντήσετε στην θέση ‘’καμάρες’’ το τμήμα του παλιού τούρκικου υδραγωγείου, το οποίο μετέφερε νερό στο Νιόκαστρο από τις πηγές του Χανδρινού και του Παλιού νερού. Πολύ ωραία θέα έχει ακριβώς μετά το σχολείο στον κεντρικό δρόμο αν ακολουθήσετε δεξιά τον αγροτικό προς το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου. Πανόραμα πραγματικό με την Σφακτηρία σε πρώτο πλάνο, και όλο τον όρμο του Ναυαρίνου εμπρός.

Ιστορία χαμένη στους αιώνες που πέρασαν, αξιόλογα μνημεία, αρχαιολογικοί χώροι, θαυμάσια μονοπάτια για περπάτημα, άνθρωποι που εξυπηρετούν, πανέμορφες θέες από τα γύρω υψώματα…. πολιτισμένη διαμονή, εξαιρετικοί μεζέδες, είναι μερικά μόνο από τα ατού που διαθέτει η πολιτισμένη Πύλος στον επισκέπτη της. Υπάρχουν και άλλα που θα ανακαλύψετε από την πρώτη κιόλας επίσκεψη στην πόλη.

ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Ιδέα & υλοποίηση μορφής: Άγγελος Σινάνης

Νήσος Πύλος Μεσσηνίας: είχε πληθυσμό το 1951 48 άτομα. Σ.Ε.τ.Ε 1998 σελ 19, 21.
Νήσος Σφακτηρία Μεσσηνίας: είχε πληθυσμό το 1951 20 άτομα. Σ.Ε.τ.Ε 1998 σελ 19, 21.

ΔΙΑΜΟΝΗ: Στην Μαραθούπολη 0763 23386, Ενοικιαζόμενα δωμάτια Info 0723 22356, Πύλος 0723 ‘’Μιραμάρε’’ 22751, ‘’Καραλή’’, 23021, ‘’Αρβανίτης’’ 23050, ‘’Ναυαρίνο’’ 23433.

ΚΑΜΠΙΝΓΚ: Στην Γιάλοβα (0723) ‘’Ναυαρίνο’’ 22973, ‘’Ναυαρίνο ΙΙ’’ 22761, Στα ερημοκλήσια στο προαύλιο, και σε όποια ωραία τοποθεσία επιλέξετε. Μην αφήσετε σκουπίδια.

ΦΑΓΗΤΟ: Στις ταβέρνες της πλατείας στα ουζερί, στο εστιατόριο του ξενοδοχείου ‘’Καραλής’’ με την εξαιρετική θέα, και στο εστιατόριο 1930, φρέσκο ψάρι αλλά και σπέσιαλ καλοψημένα Κρεατικά, μπιφτέκι.

ΑΧΡΕΙΑΣΤΑ: Νομαρχία Μεσσηνίας: 0721 93323, Δήμος 0723 22221, Α΄ Βοήθειες: 0723 23779, 23333, Αστυνομία: 0723 22316.

ΧΡΗΣΙΜΑ: Πριν την επίσκεψή σας στα αξιόλογα μουσεία τηλεφωνήστε να σας πουν τις ώρες επισκέψεως στο κάστρο, (08.30 – 15.00 Δευτέρα κλειστά) γιατί απ’ όποιο μέρος της Ελλάδας ξεκινήσετε, μέχρι να φτάσετε το μουσείο θα είναι κλειστό και θα πρέπει να διανυκτερεύσετε. Αν το έχετε προγραμματίσει έτσι, έχει καλώς αν όχι, θα πρέπει να το κάνετε αναγκαστικά.

Αυτό βέβαια δεν ισχύει αν είστε σε μια απόσταση 50 - 100 χλμ από την Πύλο. Κάστρο 0723 22897, Αντωνοπούλειο 0723 22448 (08.30 – 15.00 Δευτέρα κλειστά), Αρχαιολογικό Μουσείο στην Χώρα, 0763 31358 (08.30 – 15.00 Δευτέρα κλειστά), Ανάκτορο Νέστορος 0763 31437 (08.30 – 15.00 καθημερινά). Ενοικιάσεις μοτοσυκλετών: Αλέξανδρος Μπάκας, Ναυαρίνου 45 Καλαμάτα 0721 93423, 94571.

ΧΑΡΤΕΣ: Όλες οι Νομαρχίες της Πελοποννήσου έχουν εκδώσει τουριστικούς χάρτες που διανέμονται δωρεάν, και περιλαμβάνουν όλους τους ιστορικούς χώρους, μνημεία, κάστρα, σπήλαια, πεζοπορικές ή άλλες διαδρομές. Επίσης οι Freytag & Berndt σε κλίμακα 1: 300.000 όλη η Πελοπόννησος & Πελοπόννησος – Κόρινθος : σε κλίμακα 1 : 250.000, ΕΥΣΤΑΘΙΑΔΗΣ: Ακαδημίας 84, Αθήνα 01 3837439. Εξαιρετική αλλά σπάνια η έκδοση της ADAC, Πελοπόννησος σε κλίμακα 1 : 250.000.

ΒΙΒΛΙΑ: ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ: Ε. Καρποδίνη – Δημητριάδη. Στην έκδοση περιλαμβάνετε χάρτης της Πελοποννήσου, όλα τα μουσεία και οι Αρχαιολογικοί χώροι με πανέμορφη φωτογράφηση.

ΛΕΣΧΕΣ ΜΟΤΟΣΥΚΛΕΤΑΣ: ΜΟΤΟ.ΛΕ.Α (Μοτοσυκλετιστική Λέσχη Αμαλιάδας), Ιπποκράτους 16, Αμαλιάδα Τηλ 0622 26154, Fax: 23495, 0944974509. ΜΟΤΟ.ΛΕ.Π. (Μοτοσυκλετιστική Λέσχη Πύργου), Θεμιστοκλέους 8, Πύργος Τηλ 0621 27552, '); document.write(addy89886); document.write('<\/a>'); //-->\n Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε. "> Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε. .Πληροφορίες για το ταξίδι σας, όλο το χρόνο, βρίσκετε στους ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΕΡΙΗΓΗΤΕΣ, Σύλλογος Μοτοσικλετιστών, Ελάτη Τρικάλων, τ.κ. 42032 Πύλη, Τηλ – Fax: 0434 71826.

Περισσότερες Πληροφορίες για την ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟ αντλήστε από την Ενδεικτική Αρθρογραφία – Βιβλιογραφία:

Ελληνική Φύση / Τόμος ΚΕ’ / Καθημερινή
Πύλος – Ναυαρίνο / Τόμος ΙΒ’ Πελοπόννησος / Καθημερινή
Έντυπα Περιφέρειας Πελοποννήσου / Εκδόσεις Καλοφωλιά 1999
Πύλος – Ναυαρίνο / ένθετο 7 ημέρες / Εφημ. Καθημερινή 2/10/1994
Το ανάκτορο του Νέστορος / Γεωργίου Σ. Κορρέ / Τόμος ΙΒ’ Πελοπόννησος / Καθημερινή

ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ (1527 λέξεις)

ΚΥΠΑΡΙΣΣΙΑ αρχ. Κυπαρισσήεις (ομηρική), Αρκαδιά (βυζαντινή)

© Φεβρουάριος 2001

Εύκολα σκέφτεται κανείς ότι η δυτική Πελοπόννησος και η περιοχή που απλώνεται από την Πάτρα έως τον Πύργο και την Πύλο, είναι ευλογημένη και ευνοημένη από την Φύση. Ο περιηγητής συναντά και στις δύο πλευρές του δρόμου μικρά γραφικά χωριά, αλλά και ανεπτυγμένες πόλεις. Ονειρεμένοι φυσικοί κολπίσκοι, αμμουδιές, καθαρή θάλασσα, αλλά και προστατευόμενοι τόποι πλαισιώνουν την κατάβαση από αυτή την μεριά της Πελοποννήσου.

Όλη η περιοχή είναι κατάσπαρτη ερειπίων αρχαίων πόλεων, βυζαντινών εκκλησιών, και μεσαιωνικών κάστρων. Πλησιάζοντας στον Πύργο - πρωτεύουσα και εμπορικό κέντρο της περιοχής, η διασταύρωση σας οδηγεί προς Αρχαία Ολυμπία (αριστερά) ή προς Ζαχάρω και Κυπαρισσία (δεξιά).

Ο Πύργος πρωτεύουσα της επαρχίας Ηλείας, η μεγαλύτερη πόλη του νομού με δεκάδες αξιόλογα διατηρητέα νεοκλασικά. Ονομάζεται και δήμος Λετρίνων, από την αρχαία πόλη Λετρίνοι που η θέση της έχει προσδιοριστεί από τους αρχαιολόγους στα περίχωρα του σημερινού Πύργου. Αξίζει να επισκεφθείτε το αναπαλαιωμένο θέατρο ‘’Απόλλων’’, το διατηρητέο κτίριο της Δημοτικής Αγοράς – έργα Τσίλερ - τις παλιές εγκαταστάσεις του σταφιδικού οργανισμού, και τον παλιό σιδηροδρομικό σταθμό. Τα δύο τελευταία κρύβουν στα σωθικά τους ένα μεγάλο μέρος της νεώτερης οικονομικής ανάπτυξης της πόλης και των γύρω περιοχών. Ο Πύργος είναι σημαντικό εμπορικό και συγκοινωνιακό κέντρο με αρκετά αξιοθέατα, έντονη κίνηση στην πλακόστρωτη πλατεία Καράγιωργα με τα ζαχαροπλαστεία, και τα στενά δρομάκια με τις ταβερνούλες – ψησταριές που προσφέρουν όλες τις λιχουδιές της Ηλειακής κουζίνας.

Είναι μάλλον απίθανο να φτάσετε στον Πύργο και να μην επισκεφθείτε την Ολυμπία, που βρίσκεται μόλις 19 χλμ, σε μια γαλήνια κοιλάδα ανάμεσα στον καταπράσινο λόφο Κρόνιο, και τη συμβολή του ποταμού Αλφειού με τον παραπόταμό του Κλάδεου. Σε αυτόν τον τόπο στην αρχαιότητα αναπτύχθηκε ένα από τα πιο αξιόλογα ιερά με Πανελλήνια σημασία. Το ιερό της Ολυμπίας.

Στο ιερό αυτό, εκτός από τις Θρησκευτικές τελετές καθιερώθηκαν από πολύ παλιά τα Ολύμπια, αγώνες που συγκέντρωσαν το ενδιαφέρον όλων των Ελλήνων. Με τους Ολυμπιακούς αγώνες, βρήκε την απόλυτη έκφρασή του το ιδανικό της ευγενούς άμιλλας και για πολλούς αιώνες, η ενότητα και η ειρήνη του ελληνικού κόσμου. Εδώ καθιερώθηκε η Ιερή Εκεχειρία, σύμφωνα με την οποία σταματούσαν οι πόλεμοι κατά την διάρκεια των αγώνων. Θαυμάσιος ο αρχαιολογικός χώρος, η παλαίστρα, το στάδιο, το ανακαινισμένο παλιό αρχαιολογικό Μουσείο, και το μουσείο σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων, και αξίζει να τα επισκεφθείτε, ειδικά το φθινόπωρο που έχουν φύγει οι τουρίστες.

Μια πανέμορφη διαδρομή – παράκαμψη αρχίζει αμέσως μετά την Ολυμπία που συναντάτε στα βόρεια – αριστερά – την διασταύρωση που με αρκετές στροφές οδηγεί στον Λάλα σε 600 μ υψόμετρο, και άλλα 5 χλμ στον ασφαλτοστρωμένο δρόμο για να συναντήσετε τις πρώτες βελανιδιές της Φολόης. Διασχίστε το εκπληκτικό δάσος δρυός της, ίσως το μοναδικό πια στην Πελοπόννησο, γεμάτο μύθους και παραδόσεις, βασίλειο του Φόλου του αγαθού κένταυρου που φιλοξένησε τον Ηρακλή αφήνοντας το όνομά του στην περιοχή. Σύντομα φτάνετε στην μικρότερη διασταύρωση για τα όμορφα χωριά Κούμανη και Φολόη, πάλι από δασική διαδρομή, ή κατ’ ευθείαν (40 χλμ συνολικά από την Ολυμπία) στην Λάμπια – Δίβρη, με το ιστορικό μοναστήρι της Χρυσοπηγής. Μην χάσετε αυτή την μικρή βόλτα ειδικά αν ταξιδέψετε στην περιοχή το φθινόπωρο. Τα δάση με τα φυλλοβόλα παίρνουν τα εκπληκτικά χρώματά τους σε όλη την Ελλάδα, όμως εδώ είναι ο τόπος τέτοιος που φαίνονται, τουλάχιστον διαφορετικά.

Πολύ κοντά από εδώ βρίσκεται η Ανδρίτσαινα, και το μαγευτικό Φαράγγι της Νέδας, με παράκαμψη από τον κεντρικό δρόμο και τα χωριά Ζαχάρω ή Θολό, με κατάληξη πάλι στην Κυπαρισσία από μια καθ’ όλα εντυπωσιακή κυκλική ορεινή διαδρομή. Το πέρασμα του φαραγγιού της Νέδας είναι ιδανική διαδρομή για όσους πεζοπορούν. Προτιμήστε την έξοδο από Θολό και μέσω Λέπραιου, Νέας Φιγάλειας, Δραγώγι, Σκληρού φτάνετε στην Ανδρίτσαινα, που είναι χτισμένη σε καταπράσινη πλαγιά, εντυπωσιάζοντας τον επισκέπτη με τα παλιά της πετρόχτιστα αρχοντικά, τις εκκλησιές της, την υποδομή (εστιατόρια – ψησταριές – ξενώνες), και φυσικά την πλατεία. Αν δεν θελήσετε άλλη παράκαμψη, ο πανέμορφος Κυπαρισσιακός κόλπος στο Ιόνιο Πέλαγος σας υποδέχεται φορώντας τα καλά του.

Η Κυπαρισσία απλώνεται σε αμφιθεατρική τοποθεσία στους Δυτικούς πρόποδες του βουνού Ψυχρού ως την παραλία, και είναι μια όμορφη πόλη. Κατά την τουρκοκρατία την ενετοκρατία ακόμη και μέχρι την έκρηξη της επανάστασης ήταν από τις σπουδαιότερες πόλεις της Πελοποννήσου. Την περίοδο 1821 – 1828 πολιορκήθηκε πολλές φορές και κάηκε. Η ωραία θέση της μοιάζει με εξώστη που παρέχει σπάνια θέα στην κάτω πόλη και το πέλαγος που απλώνεται από κάτω. Με καλό καιρό το βλέμμα περιπλανιέται στο αχανές Ιόνιο ως πέρα στα μακρινά νησιά των Στροφάδων. Η Παλιά ή Άνω πόλη είναι σκαρφαλωμένη στο βυζαντινό κάστρο με εκπληκτική θέα προς την θάλασσα, και το λιμάνι της, που είναι το μόνο φυσικό στο μεγαλύτερο μέρος της ακτής του Ιονίου.

Πιο παλιά ξεχώριζε από την καινούργια πόλη, που τότε ήταν κάμπος με δεκάδες αμπελοκαλλιέργειες, με κάποια απόσταση που υπήρχε μεταξύ των οικισμών. Τώρα έχει ενωθεί πλέον και τα παλιά σπίτια είναι κρυμμένα στα σοκάκια. Έχει χαρακτηρισθεί ‘’ιστορικός διατηρητέος τόπος’’ επειδή παρουσιάζει μεγάλο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον και δείχνει ξεκάθαρα την οικιστική συνέχεια της Κυπαρισσίας. Η Άνω πόλη, με την προϊστορική ακρόπολη, τα καλοδιατηρημένα καλντερίμια και τα παλιά σπίτια, είναι μόλις 2 χλμ απόσταση από την παραλία.

Το Βυζαντινό κάστρο είναι κτισμένο πάνω στην προϊστορική ακρόπολη της Κυπαρισσίας. Τα μεσαιωνικά και βυζαντινά χρόνια μεταμορφώθηκε σε κάστρο – ορμητήριο, για απλούς ανθρώπους αλλά και πρίγκιπες, με σημαντική παρουσία στα Ορλωφικά το 1770. Αντιστάθηκε στους κατακτητές της δύσης με πολλές τρομερές, μυθικές μάχες και παραδόθηκε σε όλους του κατακτητές. Στην Κυπαρισσία γεννήθηκε ο αγωνιστής και μέλος της Φιλικής Εταιρείας Αμβρόσιος Φραντζής.

Η Κυπαρισσία, μαζί με τα Φιλιατρά, τους Γαργαλιάνους, και την Μαραθούπολη που είναι πάνω στην διαδρομή σας ήταν από τα μέρη της Πελοποννήσου που σχεδόν καταστράφηκαν από τον σεισμό του 1886, μαζί και με άλλες βέβαια πόλεις, και χωριά. Οι εκκλήσεις για βοήθεια που απεύθυναν οι εδώ πρόξενοι – κυρίως ο Γερμανός λόγω των συγγενικών σχέσεων των δύο βασιλείων - προς τα κράτη τους, και προς τα κράτη που είχαν εμπορικές συναλλαγές τότε οι Πελοποννήσιοι είχαν απήχηση, αλλά όχι την αναμενόμενη. Ήταν τέτοια η καταστροφή που έγινε στον τόπο που μόνο οι υλικές ζημιές (γκρεμισμένα σπίτια, αποθήκες κ.λ.π.) υπολογίστηκαν σε τρία εκατομμύρια λίρες Αγγλίας, ποσό μυθικό εκείνη την εποχή. Ο γενικός έρανος δεν ήταν εφικτό να μαζέψει αυτό το ποσό και έτσι, ακόμη μια φορά οι κάτοικοι για χρόνια αγωνίστηκαν να επανακάμψουν και τα κατάφεραν χάρη στο πείσμα και την εντατική καλλιέργεια ελιάς, σταφίδας, και αμπελιών.

Οι εναλλαγές των τοπίων στις προτεινόμενες διαδρομές έως την Κυπαρισσία και η ίδια η πόλη, δίνουν στην πορεία σας γοητευτικές διαστάσεις. Κάντε δώρο στον εαυτό σας και την συντροφιά σας ένα δείπνο στις ψαροταβέρνες στον παραλιακό δρόμο της, και το βράδυ ανεβείτε στο αναψυκτήριο στο κάστρο. Αφεθείτε στην μαγεία της βραδιάς με το βλέμμα στη φωτεινή νέα πόλη και τη θάλασσα του Ιονίου.

ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Ιδέα & υλοποίηση μορφής: Άγγελος Σινάνης

ΔΙΑΜΟΝΗ: Υπάρχουν πολλές ξενοδοχειακές μονάδες στην Ζαχάρω 0625 ‘’Διεθνές’’ 31208, ‘’Νέστωρ’’ 31206, στον Καϊάφα 0625 ‘’Τζένη’’ 32234, ‘’Kaiafas Lake’’ 32954, και στην Κυπαρισσία 0761 ‘’Κανελάκης’’ 24464, Κυπαρισσία 24492, ‘’Τσολαρίδης’’ 22145, ‘’Απόλλων’’ 24411.

ΚΑΜΠΙΝΓΚ: Κυπαρισσία 0761 24519, 01 6390732, Ζαχάρω 0625 61345. Σε ανάγκη στα ερημοκλήσια στο προαύλιο, και σε όποια ωραία τοποθεσία επιλέξετε. Μην αφήσετε σκουπίδια.

ΦΑΓΗΤΟ: Ψαροταβέρνες στην παραλία για κακαβιά και χταποδάκι, Ψησταριές για σούβλες. Ωραίο ζυμωτό ψωμί, με λαδορίγανη, και ‘’καγιανά’’ ομελέτα με φρέσκια ντομάτα από τον κήπο, σε πολλούς συνδυασμούς. Ακόμα αρνί και κατσίκι στην κατσαρόλα.

ΑΧΡΕΙΑΣΤΑ: Δήμος Κυπαρισσίας 0761 22210, Ζαχάρως: 0625 31277, Ολυμπίας 0624 23173, Α΄ Βοήθειες: Κυπαρισσία 0761 22321, Ζαχάρω 0625 32222, Ολυμπία 0624 22222, Αστυνομία: 0761 22039, 500, 23231, Συνεργεία – Βουλκανιζατέρ στον Πύργο (0621): Βαγγελάτος Ιωάννης, Πατρών 40, 28154, Ηλιόπουλος Αθανάσιος, Νέα Ε.Ο. Πύργου - Ολυμπίας, 32088, Κοντοβουνίσιος Χαράλαμπος, Πατρών 72, 31225, Κουρουκλής Παναγιώτης, Σπάπ 3, 27103, Νεοφώτιστου Άφοι, Θεμιστοκλέους 12, 27508, Σπυρόπουλοι Άφοι Χ. & Σ. Ζαχάρω 0625 32907, Κερερέ Αφοί Ο.Ε. / Ε.Ο Πύργου - Κυπαρισσίας & Χριστιανουπόλεως, Κυπαρισσία, 0725 22275.

ΧΡΗΣΙΜΑ: Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Ολυμπίας 0624 22529, 22742, Μουσείο Ολυμπιακών Αγώνων 0624 22544.

ΒΙΒΛΙΑ: ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ: Ε. Καρποδίνη - Δημητριάδη. Στην έκδοση περιλαμβάνετε χάρτης της Πελοποννήσου, όλα τα μουσεία και οι Αρχαιολογικοί χώροι με πανέμορφη φωτογράφηση.

ΛΕΣΧΕΣ ΜΟΤΟΣΥΚΛΕΤΑΣ: ΜΟΤΟ.ΛΕ.Α (Μοτοσυκλετιστική Λέσχη Αμαλιάδας), Ιπποκράτους 16, Αμαλιάδα Τηλ 0622 26154, Fax: 23495, 0944974509. ΜΟΤΟ.ΛΕ.Π. (Μοτοσυκλετιστική Λέσχη Πύργου), Θεμιστοκλέους 8, Πύργος, Τηλ 0621 27552, Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε. . Πληροφορίες για το ταξίδι σας, όλο το χρόνο, βρίσκετε στους ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΕΡΙΗΓΗΤΕΣ, Σύλλογος Μοτοσικλετιστών, Ελάτη Τρικάλων τ.κ. 42032 Πύλη, Τηλ - Fax: 0434 71826.

Περισσότερες Πληροφορίες για την ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟ αντλήστε από την Ενδεικτική Αρθρογραφία – Βιβλιογραφία:

Ελληνική Φύση / Τόμος ΚΕ’ / Καθημερινή
Πύλος – Ναυαρίνο / Τόμος ΙΒ’ Πελοπόννησος / Καθημερινή
Έντυπα Περιφέρειας Πελοποννήσου / Εκδόσεις Καλοφωλιά 1999
Πύλος – Ναυαρίνο / ένθετο 7 ημέρες / Εφημ. Καθημερινή 2/10/1994
Το ανάκτορο του Νέστορος / Γεωργίου Σ. Κορρέ / Τόμος ΙΒ’ Πελοπόννησος / Καθημερινή

ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ (4268 λέξεις)

ΝΗΣΟΣ ΣΥΜΗ αρχ. Μεταποντίς - Αίγλη

© Ιανουάριος 2001

Σύμη, από τα ωραιότερα των Δωδεκανήσων. Πολλά ακούς να διηγούνται και να γράφουν, για ένα τόπο ώστε κάποια συγκεκριμένη στιγμή νιώθεις ότι πρέπει να πάς, να τον αντικρίσεις από κοντά. Αυτό ακριβώς συνέβη και με την Σύμη. Τα κριτήρια και οι περιγραφές άλλοτε ταιριάζουν με αυτά που έχεις στο μυαλό σου, και άλλοτε όχι. Όσα είδα στα ‘’αναπτυγμένα’’ Πηγάδια Καρπάθου, οδήγησαν στην απόφαση να μην προσεγγιστεί το νησί από το κεντρικό λιμάνι, αλλά από το Μοναστήρι του Πανορμίτη. Έτσι η γνωριμία με το νησί γίνεται άμεση, εφ’ όσον πρέπει να το διασχίσεις όλο, για να φτάσεις στο κεντρικό λιμάνι.

Στον φυσικό κλειστό όρμο Πάνορμος απ΄ όπου και το όνομα της Μονής, βρίσκεται η Ιερά Μονή Ταξιάρχη Μιχαήλ του Πανορμίτη. Οι δραστηριότητες και η ιστορία της μονής, έπαιζαν σημαντικότατο ρόλο στα δρώμενα του νησιού. Το 1919 – Ιταλοκρατία – έγινε το Δεύτερο Πανδωδεκανησιακό Συνέδριο που έβγαλε ένα από τα πρώτα ψηφίσματα για την ένωση των Δωδεκανήσων με την Ελλάδα, ενώ στον Β’ Π.Π. η μονή ήταν κέντρο κατασκοπείας, που είχε σαν αποτέλεσμα την σύλληψη και εξόντωση του ηγουμένου Χρύσανθου Μαρουλάκη, του ασυρματιστή Φλώρου Ζουγανέλη από την Μύκονο, και του οικονόμου της μονής Μιχαήλ Λάμπρου.

Αυτό που φαίνεται από την είσοδο στον όρμο είναι το ψηλό καμπαναριό της μονής. Πλησιάζοντας την τεράστια πύλη μπαίνετε στο προαύλιο και το πρώτο που αντικρίζετε είναι το θαυμάσιο ασπρόμαυρο βοτσαλωτό της αυλής. Υπάρχει όπως θα δείτε, σε όλες σχεδόν τις εκκλησίες, όμως του Πανορμίτη είναι από τα μεγαλύτερα. Στο ‘’πλατύ’’ όπως το λένε οι Συμιακοί, πολλοί τεχνίτες έφτιαξαν πραγματικά καλλιτεχνήματα. Την μονή αποτελούν πολλά κτίρια, μεταξύ αυτών, ξενώνες, γηροκομείο, τεράστια βιβλιοθήκη, πινακοθήκη με έργα Ελλήνων και ξένων ζωγράφων εμπνευσμένα από το μοναστήρι, και δύο μουσεία με πλούσια εκθέματα. Λαογραφικό, με αντικείμενα από την καθημερινή και αγροτική ζωή της μονής και της Σύμης, εκκλησιαστικό με αντικείμενα, χειρόγραφα, και καλλιτεχνικούς θησαυρούς του Πανορμίτη και της Σύμης.

Η γιορτή που γίνεται εδώ στις 8 Νοεμβρίου, των Ταξιαρχών, αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα θρησκευτικά γεγονότα στο Αιγαίο, μετά από αυτό της Τήνου. Ο δραστήριος Αρχιμανδρίτης Γαβριήλ Μαργαρίτης, αναφέρει ότι έρχονται πέντε – έξι χιλιάδες πιστοί στο προσκύνημα. Τόσο πλούσιο εσωτερικό ναού σε νησί πρώτη φορά θα δείτε. Το πρωτόγνωρο είναι τα εκατοντάδες καλογυαλισμένα καντήλια που κρέμονται σε σχήμα σταυρού σε ολόκληρο το εσωτερικό. Εκπληκτικό επικλινές τέμπλο σκαλισμένο σε μασίφ ξύλο, σε τρία επίπεδα, το οποίο φιλοτέχνησε το 1783 ο Γεώργιος Ταλλιαδούρος – Δράκος - από την Κω, και η μεγάλη επαργυρωμένη εικόνα του Μιχαήλ Πανορμίτη. Το θαυμάσιο πανύψηλο καμπαναριό του Πανορμίτη άρχισε να κατασκευάζεται το 1905 και τελείωσε μετά από 6 χρόνια. Η καμπάνα του κατασκευάστηκε στο Νημπορειό από τον τελευταίο σήμερα καμπανοποιό της Δωδεκανήσου και ζυγίζει 750 κιλά.

Το μοναστήρι διαθέτει ξενώνα όμως προηγουμένως θα πρέπει να έχετε ειδοποιήσει για την άφιξή σας αν και είναι τόσο μεγάλος που αποκλείετε να υπάρχει πρόβλημα. Απέναντι, στην είσοδο του κόλπου, είναι ο ανεμόμυλος, και ο στενός δρόμος οδηγεί σύντομα εκεί, ανοίγοντας μια πόρτα, σε μια ωραία αμμουδερή και καθαρή παραλία με θέα τον ανεμόμυλο, το πέλαγος, και τις απέναντι (6 ν.μ.) τουρκικές ακτές.

Το 1955 άρχισε να κατασκευάζεται ο δρόμος που θα ένωνε το Χωριό με το μοναστήρι, γιαυτό δεν έχει τελειώσει ακόμα. Ο χωματόδρομος από την μονή όμως, φτάνει στο λιμάνι σε δεκαπέντε πανέμορφα χλμ μέσα από εκπληκτικές θέες και ιστορικά μνημεία. Λίγο μετά τα πρώτα χλμ και τις στροφές, στα δεξιά σας ο κατηφορικός χωματόδρομος οδηγεί σε δύο μόλις χλμ. στην κροκαλωτή παραλία της Μαραθούντας με τον μικρό οικισμό που κατοικείται μόνο το καλοκαίρι. Η συνέχεια του κεντρικού δρόμου σας φέρνει στον αυχένα του βουνού με την εκπληκτική θέα και το πυκνό κυπαρισσόδασος. Παρά την μικρή σχετικά έκταση, το νησί έχει και δασώδεις περιοχές στην ενδοχώρα που τώρα κινείστε.

Σύντομα φτάνετε στο μοναστήρι του Μεγάλου Σωτήρη, από τα πιο ενδιαφέροντα μνημεία μοναστηριακής αρχιτεκτονικής. Πρόκειται για μετόχι της μονής Πανορμίτη με φρουριακή κατασκευή, και μεγάλη εξωτερική αυλή για τις γιορτές. Στον εσωτερικό σκιερό και δροσερό περίβολο είναι τα κελιά, χτισμένα γύρω από το καθολικό τηςΜεταμόρφωσης, και τρία παρεκκλήσια. Η Βασιλική της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα είναι κατάγραφη από μεταβυζαντινές τοιχογραφίες σε καλή κατάσταση, με αξιόλογο ξυλόγλυπτο επιχρυσωμένο τέμπλο, ενώ το δάπεδο του καθολικού είναι δουλεμένο με ψιλό ασπρόμαυρο χαλίκι, πανέμορφο. Το παρεκκλήσι του Αγίου Χαραλάμπους έχει ξυλόγλυπτο τέμπλο και δύο αξιόλογες μεταβυζαντινές εικόνες, της Παναγίας Οδηγήτριας και του Ιησού Χριστού. Σε όλο το συγκρότημα κυριαρχούν οι καμάρες και τα τόξα.

Λίγοι μαντεύουν τι μπορεί να κρύβει η Σύμη στο εσωτερικό της. Λες και βλέπανε το νησί από ψηλά, αυτοί που χάραξαν τα μονοπάτια, το πυκνό αυτό δίκτυο που ακόμη σώζεται. Εσείς που θα τα ανακαλύψετε μπορείτε να φτάσετε παντού, με λίγη πεζοπορία. Μην ξεχνάτε, ότι στα χρόνια της ευημερίας η Σύμη είχε εικοσιπέντε χιλιάδες κατοίκους, που έπρεπε να καλλιεργήσουν τη γη, να μετακινηθούν στις στενές ακαλλιέργητες τώρα κοιλάδες, που λίγο θυμίζουν τους αλλοτινούς εύφορους αμπελώνες που υπήρχαν σε όλο το νησί. Ξακουστός ο γευστικότατος λευκός ‘’Συμιακός οίνος’’ που συνέβαλε στην ανάπτυξη από τα αρχαία χρόνια όταν με τις εξαγωγές του, έφερνε στους κατοίκους του νησιού του Ομηρικού Βασιλιά Νηρέα – φημισμένου για την ομορφιά του – προϊόντα και πρώτες ύλες για την ευημερία του νησιού. Περίφημα τα πέτρινα βυζαντινά πατητήρια που είναι δίπλα από την Μονή του Σωτήρη, και θαυμάσια η ευκαιρία να τα επισκεφθείτε. Υπάρχει πινακίδα, φτιαγμένη και αυτή από τον Σαράντη Κρητικό τον εκδότη της μηνιαίας εφημερίδας ’’Φωνή της Σύμης’’ που έχει επιτελέσει μεγάλο και επίπονο έργο, για την αναστήλωση των πατητηριών αποκλειστικά από προσωπικό ενδιαφέρον, με μοναδικό συνεργάτη σ’ αυτή την προσπάθεια τον φίλο του Δασοφύλακα της Σύμης, Νίκο Αντωνίου.

Τα πέτρινα βυζαντινά πατητήρια χρονολογούνται από τον 10^ο – 11^ος Αι. και ήταν σε χρήση μέχρι το τέλος του 18^ου Αι. σύμφωνα με τα ευρήματα της μελέτης που έκανε ο ίδιος ο Σαράντης. Γνωρίζουμε επιπροσθέτως, ότι οι ξένοι κυρίως περιηγητές που πέρασαν από το νησί, τα βρίσκουν σε χρήση στις αρχές του 15^ου Αι. μια και σε όλες τις αναφορές τους, εξυμνούν το παραγόμενο γευστικό κρασί της Σύμης. Ο Cristoforo Buondelmonti το 1420 που επισκέφθηκε την Σύμη αναφέρει «Η περιφέρειά του είναι 30 μίλια. Βγάζει εξαιρετικό κρασί και στα ψηλά βράχια του ζουν κατσίκια». Μια δεύτερη μετάφραση του κειμένου του Buondelmonti η οποία έγινε από Έλληνα μεταφραστή του Σεραγιού τον 16^ο Αι. αναφέρει «Ταύτης περίμετρος μιλίων εστί τριάκοντα. Γίνεται Δε αυτόθι και οίνος άριστος εν ταις πέτραις». Σε όλο το νησί εντοπίστηκαν από τον Σαράντη μετά από έρευνες πολλών χρόνων, περίπου 120 – 130 πατητήρια. Η αναστήλωση των έντεκα από τα σαράντα επτά που υπάρχουν στην περιοχή του Μεγάλου Σωτήρη και Κουρκουνιώτη έγινε με προσωπική εργασία του ιδίου, με δικό του κόστος, χωρίς καμία χρηματοδότηση.

Το δάσος από κυπαρίσσια και πεύκα συνεχίζει και όταν φτάνετε στην Παναγία την Στρατερή. Εδώ έγινε ένα θλιβερό γεγονός στις 11 Φεβρουαρίου του 1944, και για να το γνωρίσουν οι νεώτεροι στήθηκε η αναμνηστική στήλη που βλέπετε δίπλα στην εκκλησία. Στον Πανορμίτη από τον Μάιο του 1943 λειτουργούσε με ευθύνη του ηγουμένου Γεράσιμου Σμυρνάκη, παράνομος ασύρματος και σταθμός - παρατηρητήριο που με το δίκτυο κατασκόπων που υπήρχε, συγκέντρωνε πληροφορίες για τις κινήσεις των νηοπομπών και τις μετέδιδε στην Μέση ανατολή. Έπειτα από προδοσία των Ιταλών οι Γερμανοί εντόπισαν την κρύπτη και συνέλαβαν τον ηγούμενο, τον ασυρματιστή και τον οικονόμο της μονής. Ιταλική φρουρά ανέλαβε να τους μεταφέρει στην Σύμη για να ‘’δικαστούν’’. Οι συλληφθέντες όντας σίγουροι ότι θα καταδικαστούν σε θάνατο τα έπαιξαν όλα για όλα προσπαθώντας να αφοπλίσουν την φρουρά εδώ, στην εκκλησία της Στρατερής. Δεν τα κατάφεραν και εκτελέστηκαν επί τόπου. Στην μνήμη τους έχει στηθεί η αναμνηστική στήλη και το γλυπτό μνημείο στην Μονή Πανορμίτη.

Από ψηλά που αντικρίζει κανείς την Σύμη, ειδικά την πρώτη φορά, είναι βέβαιο ότι θα ενθουσιαστεί. Τόσο όμορφο σύνολο είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς. Σαν άφθαστου καλλιτέχνη ζωγραφιά απλώνεται μπροστά σας, το Χωριό, και το Πέδι ανατολικά, μετά από λίγα χλμ εμφανίζετε ο Γιαλός, το Χαράνι, το Πετρίδειο ρολόι, και στα δεξιά σας οι Μύλοι και πιο ψηλά η βάση του κάστρου, το ‘’Ποντικόκαστρο’’ των ντόπιων. Σαν εύθραυστες μινιατούρες στο λιμάνι, εκδρομικά πλοιάρια, πολυτελή γιοτ και κότερα. Κατηφορίζοντας προς το λιμάνι οι εικόνες εναλλάσσονται τόσο γρήγορα που θαρρείς ότι βλέπειςκάτι που δεν υπήρχε ούτε στην σκέψη σου. Το ένα σπίτι φαίνεται καλύτερο από το άλλο, δεν ξέρεις που να πρωτοκοιτάξεις.

Αυτό που θα σας εντυπωσιάσει αμέσως είναι η αρχιτεκτονική, τα νεοκλασικά, και τα αρχοντικά, που ευτυχώς, η καλή τους κατάσταση οδήγησε στο να κηρυχθούν και οι τρεις οικισμοί του νησιού διατηρητέοι. Η Σύμη, ένα μεγαλειώδες οικιστικό σύνολο από δυόμισι χιλιάδες νεοκλασικά, ο πιο εκτεταμένος παραδοσιακός οικισμός της Δωδεκανήσου. Η περιήγηση στα σοκάκια αρχίζει αμέσως αφού η πρόκληση στα μάτια είναι τόσο μεγάλη που νομίζεις ότι όσο και να διαρκέσει η επίσκεψη στον τόπο, τόσο θα μείνουν ενδιαφέροντα πράγματα που σου ξέφυγαν. Μια στάση στο βιβλιοπωλείο του Σαράντη απαραίτητη για χάραξη πορείας στους οικισμούς, αν και το Χωριό είναι αυτό, που κάθε επισκέπτης θα έπρεπε να επισκέπτεται πρώτο.

Λίγο πριν μπείτε στο Χωριό στρίψτε ακριβώς στον αυχένα και ανεβείτε αριστερά προς τους μύλους. Περπατήστε έως την παλιά βάση του κάστρου και ακόμα πιο πέρα προς το ‘’φρύδι Νουλιά’’ των Συμιακών. Από εδώ έχετε την καλύτερη θέα. Φαίνεται όλο το λιμάνι, ακόμα και το Νημποριό. Φτάνοντας στο Χωριό (Άνω Πόλη) ξεχωρίζει το Αρχαιολογικό – Λαογραφικό Μουσείο Σύμης (πρώην οικία Φαρμακίδη), που Ιδρύθηκε το 1961 και πλουτίστηκε αμέσως από τις ιδιωτικές συλλογές Συμιακών όπως ο Αλέξανδρος Μηλιοράτης, ο Δημοσθένης, Νικήτας ο Μιχαήλ Χαβιαράς, και ο Μερκούριος Ζαννάκης.

Μπαίνοντας στην αυλή του Μουσείου το πρώτο που βλέπετε είναι οι επιγραφές της συλλογής Χαβιαρά. Μέσα στους χώρους του, φιλοξενούνται συλλογές που καλύπτουν πολλούς αιώνες έως τον 19^ο. Αγγεία, Πήλινα εδώλια, νομίσματα αγαλματίδια, επιτύμβια και αναθηματικά ανάγλυφα του 4^ου – 5^ου Αι. Σε άλλη αίθουσα υπάρχουν αντικείμενα της παλαιοχριστιανικής, βυζαντινής και μεταβυζαντινής περιόδου, ενώ στην τελευταία αίθουσα υπάρχουν αντικείμενα ναυσιπλοΐας, έπιπλα και τοπικές ενδυμασίες του 18^ου – 19^ου αι.

Στον δρόμο σας είναι το παλιό Δημοτικό Φαρμακείο (Σπετσαρία), που διέθετε ακόμη και πρόχειρο χειρουργείο, καθώς και το Ιωαννίδειο Δημοτικό σχολείο (πρώην οικίες Χαταζησίμου). Εισχωρήστε στον κυρίως οικισμό με τα φιδωτά δρομάκια που χωρά ίσα – ίσα ένας άνθρωπος, δείτε την ιστορικότητα του χώρου που σας περιβάλει. Περίοδος τουρκοκρατίας στην Σύμη υπήρξε από το 1522 που έπεσε στα χέρια των Τούρκων, όμως χάρη στα προνόμια που παρεχώρησε ο Σουλεϊμάν ο μεγαλοπρεπής, πλήρωνε κάθε χρόνο το χρηματικό ποσό που της αναλογούσε, και ήταν απαλλαγμένη από άλλους φόρους. Μεγάλο μέρος της ακμής στην Σύμη, οφείλεται στην αυτονομία και αυτοδιοίκηση που είχε στα χρόνια της τουρκοκρατίας, με αποτέλεσμα οι τότε κάτοικοι να είναι πρώτοι στην ιχθυοκαλλιέργεια, την σπογγαλιεία, την ναυπηγική, και φυσικά στο εμπόριο.

Η προσφορά της Σύμης στην Ελληνική Επανάσταση δεν περιορίστηκε μόνο στην συνεργασία με τον Ελληνικό στόλο αλλά επεκτάθηκε με εισφορές στο Εθνικό ταμείο που έφτανε τα τέσσερις χιλιάδες γρόσια το χρόνο, τα οποία χορηγούσε συνεχώς μέχρι το 1830. Αυτά εκτός τις έκτακτες εισφορές. Τα ξακουστά από Συμιακό πεύκο πλοία προσέγγιζαν τις Αφρικανικές ακτές, για εισαγωγές πολλών ειδών, που οι χονδρέμποροι της Σύμης διακινούσαν στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες και μεγαλουπόλεις που είχαν ιδρύσει εμπορικούς οίκους. Τόσος συσσωρευμένος πλούτος έπρεπε να βρει διέξοδο με κάτι νέο, κάτι πραγματικά καινούργιο. Και βρήκε την ίδια τη Σύμη.

Τα νεοκλασικά σπίτια άρχισαν να οικοδομούνται το 1860 όταν η Σύμη ήταν μεγάλο κέντρο διαμετακομιστικού εμπορίου, ναυτιλίας, και κυρίως σπογγαλιείας. Εκείνα τα χρόνια το νησί αριθμούσε 25000 κατοίκους και το εμπόριο με την ελληνικότατη απέναντι ακτή, στα όρια της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, έφερνε κέρδη και συνεχή ανάπτυξη στον τόπο. Μαζί με την ανάπτυξη της πόλης αναπλάστηκαν και οι δρόμοι. Τότε η ‘’Καλή Στράτα’’, εξελίχθηκε σε ‘’Μεγάλη Στράτα’’ το παλιό καλντερίμι που ένωνε το Χωριό με το Γιαλό και το λιμάνι ανακατασκευάστηκε με σκαλοπάτια, διαμορφώθηκαν νέες μεγαλύτερες πεζούλες, ο χώρος άνοιξε και η θέα μεγάλωσε. Τα καινούργια νεοκλασικά πήραν θέση με τις προσόψεις τους αλφαδιασμένες.

Ανάμεσα στα νεοκλασικά ξεχωρίζουν 14 μεγάλες εκκλησίες από τον Γιαλό ως το Χωριό. Στο Χωριό αναζητήστε στα στενά σοκάκια τον Άγιο Γεώργιο στην συνοικία Βιγλί και θαυμάστε από κοντά το περίτεχνο ‘’πλατύ’’ την βοτσαλωτή αυλή με παράσταση μιας γοργόνας που ‘’τραβάει’’ στον βυθό ένα καράβι. Αν η αυλόπορτα είναι κλειστή αναζητήστε την κυρία Ευαγγελία που έχει τα κλειδιά. Μέσα στην εκκλησία υπάρχουν θαυμάσιες εικόνες, ξυλόγλυπτο τέμπλο, που έφτιαξε ο ίδιος τεχνίτης με αυτό του Πανορμίτη.

Οι πινακίδες σας δείχνουν την κατεύθυνση προς το κάστρο. Οι δύο οικισμοί, Χωριό, και Γιαλός έχουν σχεδόν ενωθεί φτάνοντας σχεδόν ως την ακρόπολη, στο κάστρο των ιπποτών του τάγματος του Άγ. Ιωάννου. Την περίοδο της Ιπποτοκρατίας μαρτυρούν οι εντοιχισμένοι θυρεοί όπως είναι του μεγάλου Μαγίστρου D’ Amboise (1503 – 1512) που είναι ο πρώτος που φαίνεται εξωτερικά του τείχους.

Σχεδόν δίπλα είναι η Μεγάλη Παναγιά του Κάστρου εξωτερικά της οποίας υπάρχουν εντοιχισμένα οικόσημα Μαγίστρων και Ιπποτών. Μέσα στην εκκλησία είναι η περίτεχνη εικόνα της Δευτέρας παρουσίας του ονομαστού ζωγράφου Γεωργίου Κλώντζα. Λίγο αριστερά από την εκκλησία ανεβείτε στο λοφάκι και περπατήστε έως την άκρη του γκρεμού. Και από αυτή τη γωνιά του κάστρου η θέα είναι εκπληκτική, με την δική της πρόσφατη ιστορία.

Η Ιταλική κυριαρχία τερματίστηκε με ανακωχή στις 8 Σεπτέμβριο του 1943 και από τότε οι Ιταλοί πολεμούσαν πλέον μαζί με τους Έλληνες και τους Άγγλους. Όλα όσα ακολούθησαν έκαναν πλέον τυπική την στρατιωτική κατάληψη που πραγματοποιήθηκε στις 2 Νοεμβρίου και στις 3 οι Γερμανοί έφυγαν αφήνοντας μια μικρή φρουρά. Κατά τη διάρκεια των εχθροπραξιών που έγιναν τον Οκτώβριο οι Σύμη άλλαξε πολλές φορές χέρια μεταξύ Γερμανών και Άγγλων.

Το μεγάλο πλήγμα ήρθε λίγο καιρό μετά την ανακωχή. Στις 14 Οκτωβρίου έγινε η πρώτη γερμανική αεροπορική επίθεση στο Πέδι με ρίψη βομβών, που επαναλήφθηκε την επόμενη μέρα με επίθεση στην πόλη και συνεχίστηκε το ίδιο απόγευμα με πέντε επιδρομές ανατινάζοντας την μεγάλη αποθήκη πυρομαχικών στο Κάστρο, και μαζί την Μεγάλη Παναγιά. Οι καταστροφές ήταν τεράστιες και οι κάτοικοι καταφεύγουν στα βουνά την στιγμή που η φωτιά απλωνόταν γρήγορα καταστρέφοντας τον παλιό οικισμό που γνωρίσατε.

Αυτός όμως ο μεσαιωνικός οικισμός δεν είχε ακολουθήσει την ανακατασκευή, που προέκυψε στην ακμή της Σύμης, για να εκφραστούν τα νέα δεδομένα και ο πλούτος. Έτσι δεν μπορούμε να διακρίνουμε σήμερα τις διαφορές που υπήρχαν, τουλάχιστον στην εξωτερική κατασκευή – διακόσμηση. Στις 11 Οκτωβρίου η νέα επίθεση με 12 Stukas πλήττει την πόλη προκαλώντας εκτεταμένες καταστροφές και πολλές πυρκαγιές που συνεχίστηκαν αφού από τους νέους βομβαρδισμούς στις 18 / 19 / 22 / και την χαριστική βολή στις 24 Οκτωβρίου 1943 καταστρέφοντας ολοσχερώς την πόλη ρημάζοντας ότι είχε απομείνει από την ‘’Μεγάλη (ή ‘’Καλή) Στράτα’’ και τα νέα αρχοντικά, από αυτά που φτιάχτηκαν, ακριβώς για να εκφράσουν την ανάπτυξη και την πολιτιστική ακμή της Σύμης.

Μίας πολιτιστικής ακμής που είχε σαν βάση της την παιδεία, και σ’ αυτό έπαιξε σοβαρότατο ρόλο το φρουριακό μοναστήρι Μιχαήλ Ρουκουνιώτη. Σταυροπηγιακή Μονή που εθιμοτυπικά υπάγεται στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, αφού παλιότερα υπήρξε Πατριαρχικό Σταυροπήγιο. Η Ελληνική Σχολή του Κάστρου, αντικατέστησε την ιστορική σχολή της Αγίας Μαρίνας. Γνωρίζουμε ότι αυτή είχε 4 – 5 τμήματα και 120 μαθητές, αγόρια και κορίτσια. Λειτούργησε έως το 1912 και επαναλειτούργησε μέχρι το 1923. Στεγαζόταν στην εκκλησία της Μεγάλης Παναγιάς του Κάστρου που ανήκε στην Ι. Μ. Μιχαήλ Ρουκουνιώτη.

Η μονή είναι λίγο έξω από το Χωριό και αποτελείται από δύο ναούς. Ο παλιότερος (υπόγειος) έχει λίγες τοιχογραφίες του 15^ου Αι, και ο νεότερος ένα θαυμάσιο επιχρυσωμένο τέμπλο και αξιόλογες εικόνες του 18^ου Αι. Ειδικά η περίφημη, μοναδική εικόνα της ‘’Θυσίας του Αβραάμ’’ το 1991 έκανε τον γύρο του κόσμου σαν πολύτιμος εκκλησιαστικός και καλλιτεχνικός θησαυρός. Επικοινωνήστε με τον πατέρα Αμφιλόχιο που είναι υπεύθυνος για το μοναστήρι στο τηλ 71963, ή με τον επιστάτη Δημήτρη Κουμπιάδη στο τηλ 71233 για να το επισκεφθείτε. Η Ι. Μ. γιορτάζει μαζί με τον Πανορμίτη στις 8 Νοεμβρίου.

Από το κάστρο, κατεβείτε στον Γιαλό από τον ‘’καταρράκτη’’ ένα παλιό ρέμα που έγινε δρόμος, και σύντομα θα είστε στον Γιαλό. Από τα νεοκλασικά του ξεχωρίζουν το σημερινό ξενοδοχείο Αλίκη (πρώην οικία Γεννηματά), το Αναγνωστήριο (η Αίγλη) η πρώτη βιβλιοθήκη της Σύμης που λειτουργεί από το 1872 που είναι ταυτόχρονα δείγμα κατοικίας και καταστήματος, η οικία Στεφανίδη (πρώην Καψοπούλου) σημερινό ξενοδοχείο ‘’Κατερινέττες’’ το Πετρίδειο (2^ο) δημοτικό σχολείο Σύμης (1885), οι οικίες Βασίλη Πετρίδη, Κοζά, Γεράκη, Αγγελίδη, Καλαφατά, Μαστορίδη, και τα διακοσμητικά ξυλόγλυπτα της οικίας Ειρήνης Χάσκα.

Τα προαναφερόμενα σπίτια είναι δύσκολο να εντοπιστούν όπως δύσκολο ήταν να εντοπισθεί η σχολή της Αγίας Μαρίνας στο Χωριό. Θα πρέπει ο δήμος Σύμης και ο αεικίνητος δήμαρχος, Μιλτιάδης Σαρρής, να ενεργοποιηθούν προς την έκδοση ενός φυλλαδίου που τουλάχιστον θα έχει φωτογραφίες και επεξηγηματικά κείμενα για αυτά τα ιστορικά κτίρια. Ο παραλιακός δρόμος θα σας οδηγήσει στο Τελωνείο στο πέτρινο γεφύρι και στην κεντρική πλατεία. Διασχίζοντας την πλατεία αφήνετε το δημαρχείο δεξιά σας και φτάνετε στο όμορφο διώροφο Ναυτικό μουσείο Σύμης.

Από την θάλασσα λένε για τους Συμιακούς πως ήρθαν τα μεγάλα κέρδη. Περιλάλητοι και πρώτοι στην ναυπηγική τέχνη, την ναυτιλία και την σπογγαλιεία. Δεινοί κολυμβητές με τον Ευστάθιο Χατζή να κατέχει το παγκόσμιο όριο γυμνής ελεύθερης κατάδυσης στα 73 μέτρα βάθος, κρατώντας την αναπνοή του τρεισήμισι λεπτά. Στα εκθέματά του περιλαμβάνονται, όργανα ναυσιπλοίας, πυξίδες, και συλλογή από σκάφανδρα, εξοπλισμό σπογγαλιέων, πίνακες λαϊκών ζωγράφων, ιστορικές φωτογραφίες, τα ιστιοφόρα του τοπικού καλλιτέχνη Αντώνη Πολιά, και σειρά εργαλείων κατασκευής καϊκιών. (κάθε μέρα εκτός Δευτέρας 10.00 – 14.00).

Ο παραλιακός δρόμος φτάνει έως το Νημπορειό περνώντας από το ‘’περιστέρι της ειρήνης’’ ένα περίτεχνο μνημείο του Κώστα Βαλσάμη και την οικία Καψοπούλου (ξενοδοχείο ‘’Κατερινέττες’’). Σε αυτό το τριώροφο στις 8 Μαίου 1945 ο γερμανός στρατηγός Otto Wagener υπέγραψε το πρωτόκολλο παράδοσης της Δωδεκανήσου και όλων των δυνάμεων κατοχής του νοτιοανατολικού Αιγαίου στους συμμάχους. Υπάρχει εντοιχισμένη πλάκα για το γεγονός, κάτω από την πολύχρωμη τέντα. Σύντομα φτάνετε στο Διοικητήριο – αστυνομία, κατάλοιπο της ιταλικής αρχιτεκτονικής με τις καμάρες, και το μεγαλόπρεπο Πετρίδειο ρολόι χτισμένοτο 1881.

Από εδώ, απ’ τον Πανορμίτη και τον Άγιο Αιμιλιανό σαλπάριζαν για τα μεγάλα ταξίδια τους τα παλιά και νεώτερα χρόνια (μέχρι λίγο πριν το 1970) οι ‘’μηχανές’’ ( σφουγγαράδικα με σκάφανδρο), και οι ‘’καγγάβες’’ (σφουγγαράδικα με δίχτυ που σερνόταν στο βυθό και μάζευε ότι έβρισκε) με τους Συμιακούς ναυτικούς, πάντα στα τέλη Απρίλη. Πιο κει η τεράστια άγκυρα και ‘’Ο μικρός Ψαράς’’ του Συμαίου γλύπτη Κώστα Βαλσάμη, καλωσορίζει τα πλοία στο λιμάνι, όπως κάποτε έκαναν όλα τα παιδιά, σε όλα τα λιμάνια του Αιγαίου, ακόμα και σε καΐκια.

Σε λίγο προσεγγίζετε στο Χαράνι, ένα από τα πολλά ιστορικά ναυπηγεία, που ‘’κράτησαν’’ μέχρι το 1950. Απαξιωμένο σήμερα το καρνάγιο, με λιγοστούς μερακλήδες καραβομαραγκούς, αρκείται να επισκευάζει ή να βάφει, καΐκια και βάρκες από συναισθηματισμό και μεράκι. Μετά την εκκλησία του Ευαγγελισμού είναι ο Ναυτικός όμιλος Σύμης και ο Νημπορειός, ο τέταρτος σε πληθυσμό οικισμός χαρακτηρισμένος και αυτός παραδοσιακός. Έχει μια θαυμάσια, ήσυχη παραλία, και σπάνια βυζαντινά κατάλοιπα.

Τα ψηφιδωτά δάπεδα αποτελούν σπουδαίο κεφάλαιο της παλαιοχριστιανικής τέχνης στο Αιγαίο ενώ είναι γνωστά τουλάχιστον εκατό, τα περισσότερα του 5^ου – 6^ου Αι. Τον μεγαλύτερο αριθμό συγκεντρώνει φυσιολογικά η Δωδεκάνησος. Σε αυτά που έχουν βρεθεί η ανθρώπινη μορφή βρίσκεται σπάνια. Σε βασιλική του Νημπορειού ανακαλύφθηκε πρόσφατα ψηφιδωτό – το πήρε για συντήρηση η αρχαιολογική υπηρεσία – με ένα στιγμιότυπο νεαρού που οδηγεί, σύροντας με σχοινί, την καμήλα του. Επίσης υπάρχουν και δώδεκα υπόσκαφοι θόλοι που οι ντόπιοι τους αποκαλούν ‘’δώδεκα σπήλαια’’. Εδώ έχει το παλιό εργαστήρι του, ο τελευταίος καμπανοποιός της Δωδεκανήσου Τάσος Αναστασιάδης, που μαθαίνει τα μυστικά της τέχνης στον γιο του Φιλήμονα που διατηρεί μηχανουργείο στον Γιαλό.

Στον Γιαλό αναζητήστε τον επιστάτη του Αγίου Αιμιλιανού για να σας πάει στο φρουριακής κατασκευής μοναστηριακό συγκρότημα. Ξεκινώντας από τον γιαλό με το βαρκάκι, περνάτε το ‘’Διαπόρι’’ και το ξωκλήσι της Ανάληψης, την νησίδα Νίμος που έως το 1951 είχε 18 κατοίκους, και μετά από μία ώρα διαλογισμού με τις απόκρημνες βραχώδεις ακτές, τα κύματα, και τα απέναντι τούρκικα παράλια, φτάνετε στο καταπληκτικό περιβάλλον της μονής. Το νησάκι που είναι χτισμένο το μοναστήρι ενώνεται με την ξηρά, με μια στενή λωρίδα γης, θυμίζοντας έντονα το Ποντικονήσι της Κέρκυρας. Στην αποβάθρα υπάρχει η απεικόνιση του Αγίου Αιμιλιανού από μεγάλες πέτρινες ψηφίδες, και μια εκπληκτική παραλία. Στην πίσω πλευρά της νησίδας υπάρχει μια φυσική πέτρα ‘’δελφίνι’’ των ντόπιων, τοποθετημένη έτσι ώστε να κοιτά το πέλαγος. Οι δύο κατασκευές (ψηφιδωτό και ‘’δελφίνι’’) είναι δημιουργίες του Σαράντη Κρητικού, που έκανε τις αναστηλώσεις των Βυζαντινών πατητηριών. Η γνωριμία με την ευρύτερη περιοχή, γίνεται περνώντας την στενή λωρίδα γης, πλησιάζοντας με πεζοπορία είκοσι λεπτών την απέναντι παραλία και το ξωκλήσι του Αγίου Φιλήμονος.

Προς τα ανατολικά το Πέδι, ο τρίτος παραδοσιακός οικισμός του νησιού με την όμορφη ήσυχη αμμουδιά του στον βαθύ ομώνυμο κόλπο που το καλοκαίρι γεμίζει γιοτ και κότερα. Στο Πέδι δείτε το λευκαντιό αριστερά από το λιμανάκι που παλιότερα έπλεναν ρούχα, και βαριά κλινοσκεπάσματα. Από εδώ υπάρχει δυνατότητα να πάτε στις μοναχικές παραλίες Νανού, Άγ. Μαρίνα με την νησίδα και το ομώνυμο εκκλησάκι της, και Άγ. Γιώργη Δυσάλωτου. Στην τελευταία, εκτός της πανέμορφης παραλίας, μπορείτε με εξοπλισμό, να αναρριχηθείτε στην ορθοπλαγιά με την μεγάλη ζωγραφιστή σημαία, 200 μέτρα ψηλά, που έφτιαξαν το καλοκαίρι του 1997 κατόπιν παροτρύνσεων των ψαράδων, ο Τζώρτζης Μηλιάς και ο Άρης Θεοδωρόπουλος έπ’ ευκαιρίας της πρώτης ανάβασης της μεγάλης διαδρομής ‘’Βασίλης Μηλιάς’’. Αυτή είναι μεγάλη και δύσκολη, όμως υπάρχουν χαραγμένες νέες μικρότερες, πιο εύκολες. Info: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

Το λαμπρό παρελθόν, σκιάζεται, από ένα καλοκαιρινό παρόν με αβέβαιο μέλλον. Αν εξαιρέσουμε τον καλοκαιρινό τουρισμό, μια ουσιαστικά καινούρια δραστηριότητα των κατοίκων, που οφείλεται στις ημερήσιες εκδρομές της ‘’ξεχειλισμένης’’ Ρόδου, φέρνοντας στην Σύμη 350.000 χιλιάδες επισκέπτες, και τα 2 ιχθυοτροφεία που λειτουργούν, οι ‘’παλιές’’ δραστηριότητες στο νησί με τα θαυμάσια έργα παραδοσιακής ξυλογλυπτικής, του Μιχάλη του Μισσού, και την διάσημη ναυπηγική τέχνη των Συμιακών κοντεύουν να καταργηθούν.

Το μοναδικό Ναυπηγείο στο Χαράνι με τους πολύπειρους Ναυπηγομαραγκούς του, είναι χρόνια προβληματικό, και οι λίγοι πια έμπειροι τεχνίτες δουλεύουν περισσότερο για το μεράκι, παρά για το χρήμα. Η σύγχρονη τεχνολογία και οι εισαγωγές από την Τουρκία σκαφών σε λίγο καιρό θα κάνουν ανάμνηση μια τέχνη Αιώνων στην ακριτική Σύμη. Πολύ θετικό για το νησί είναι τα τριακόσια πενήντα παιδιά των σχολείων, αριθμός που θα ζήλευαν όλα τα νησιά και η ορεινή εγκαταλειμμένη Ελλάδα. Αυτά αποτελούν πιθανόν, το νέο λαμπρό μέλλον της Σύμης.

ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Ιδέα & υλοποίηση μορφής: Άγγελος Σινάνης

Έκταση: 58 τ. χλμ, Ακτογραμμή: 85 χλμ, Υψόμετρο: 0 – 617 μ, Πληθυσμός: 2332 (απογραφή 1991) 2700 το 2000. Νησίδα Νίμος έκταση 5 τ. χλμ, το 1951 είχε 18 κατοίκους, Νησίδα Σεσκλί έκταση 1,8 τ. χλμ, το 1951 είχε 7 κατοίκους. Πηγή Σ.ε.Ε. 1998 σελ19, 21

Αυτόματος Αριθμός Κλήσης: 22460

ΔΙΑΜΟΝΗ: ‘’Αλίκη’’ 71665, ‘’Νηρεύς’’ 72400, ‘’Μαρία’’ 71311 στον Γιαλό, ‘’Νηρηίδες’’ στο Νημποριό 71784, ‘’Πέδι Beach’’ 71982 στο Πέδι. Η Ι.Μ. Πανορμίτη διαθέτει ξενώνα σε συμβολικές τιμές 72490, Ι. Μ. Άγ. Αιμιλιανού κάθε χρόνο μετά τις 18 Ιουλίου, διαθέτει υποτυπώδη ξενώνα σε πανέμορφο τόπο. Συνεννοηθείτε για διαμονή, με τον επιστάτη που μένει στον Γιαλό.

ΚΑΜΠΙΝΓΚ: Στις παραλίες που αναφέρονται πάει μόνο καϊκάκι. Παραλία Νανού, στον Δυσάλωτο, και στον Άγιο Αιμιλιανό. Στα ερημοκλήσια κλασικά στο προαύλιο, και σε όποια ωραία τοποθεσία επιλέξετε. Φεύγοντας όμως μην αφήσετε σκουπίδια.

ΦΑΓΗΤΟ: Από ψάρι, χταποδάκι, και αστακό στα κάρβουνα, μέχρι σπιτικό μουσακά και μεζέδες για ουζάκι. Λαβράκια και τσιπούρες από τις ιχθυοκαλλιέργειες. Υπάρχουν τα πάντα σε μεγάλη ποικιλία. ‘’Νεράιδα’’ στον Γιαλό (κτίριο ΟΤΕ) Μιχάλης Μεγαλούδης 71841, ‘’Καμάρες’’ στο Πέδι Μιχάλης Σκιαθίτης 72016, ψητό ψάρι στην ‘’ταβέρνα του Γιώργου’’ στο Χωριό.

ΑΧΡΕΙΑΣΤΑ: Δήμος: 71302, Α΄ Βοήθειες: 71290, 71316, Αστυνομία: 71111, Συνεργείο – Βουλκανιζατέρ – Ενοικιάσεις: Στο Symi Motorbike Center ο Μιχάλης στον Γιαλό 71926, και στο Πέδι 71954.

ΧΡΗΣΙΜΑ: Αρχαιολογικό μουσείο Σύμης , 71114 κάθε μέρα εκτός Δευτέρας 10.30 – 15.30 / 500 δρχ. Αιγιακό κέντρο σπόγγων στο Γιαλό (από την μεριά του ρολογιού) 71620, αν μείνετε από φιλμ Αλεξοπούλου Ειρήνη στο Γιαλό, αν έχετε μαζί σας διαβατήριο μπορείτε να κάνετε ημερήσια εκδρομή στον Μαρμαρά με το Σύμη Ι - ή το Σύμη ΙΙ, Info 0944194732. Ισχύει απαγόρευση κυκλοφορίας στο λιμάνι για όλα τα τροχοφόρα, από 15/4/01 έως 31/10/01 και ώρες 11.00 / 15.00 & 21.00 / 24.00.

ΠΡΟΣΒΑΣΗ: Με πλοίο από Πειραιά: Κεντρικό Λιμεναρχείο Πειραιά 01 4226000 – 4. Λιμεναρχείο Σύμης 71205. Το πρακτορείο της Δωδεκανησιακής Α. Ν. Ε. SEA LINE, στην ακτή Μιαούλη 33 στον Πειραιά σας πληροφορεί αξιόπιστα για τα δρομολόγια (01 4293240) και σας προμηθεύει εισιτήρια. Ενδεικτικό κόστος από Πειραιά 8000 Δρχ (23.48 EURO) άτομο, 4300 Δρχ (12,62 EURO) Μοτο 250cc. Στον Γιαλό το πρακτορείο Symi Tours 71307, 71689, Fax 72292 αναλαμβάνει τα εισιτήρια επιστροφής. Με ταχύπλοο από Μανδράκι Ρόδου κάθε μέρα στις 09.00 (‘’ΣΥΜΗ Ι’’ & ‘’ΣΥΜΗ ΙΙ’’ προτιμήστε το 2^ο ): Α. Ν. Ε. Σύμης 71373, 34493, 37769, Ενδεικτικό κόστος 2500 Δρχ (7.34 EURO) άτομο, 1500 (4.40 EURO) Μοτο 250 cc.

Με Αεροπλάνο: Μέσω Ρόδου, κρατήσεις και κόστος εισιτηρίου στο 01 9666666, ενδεικτική τιμή μετάβασης για ένα άτομο (ΙΑΝ ’01) 25400 Δρχ (74,54 EURO). Πήγαινε – έλα, για ένα άτομο 50800 Δρχ (149,08 EURO). Ο.Α. Σύμης 71689. Ώρες & Δρομολόγια: ΟΤΕ 144.

ΒΕΝΖΙΝΑΔΙΚΑ: Υπάρχει Jet Oil στο Πέδι.

ΧΑΡΤΕΣ : Χάρτης Σύμης σε κλίμακα 1: 40.000, TOUBIS, Λ. Βουλιαγμένης 519, Ηλιούπολη Τηλ 01 9923874 - 6. Στο Ταχύπλοο της Διαδρομής Ρόδος – Σύμη υπάρχει χάρτης σε κλίμακα 1: 40.000. ΒΙΒΛΙΑ: Σύμη, η αρχόντισσα του Αιγαίου – Τα πέτρινα πατητήρια της Σύμης – εκδόσεις του Δήμου Σύμης, και Σύμη, ο Βιγλάτορας του Αιγαίου – TOUBIS. Στο βιβλιοχαρτοπωλείο του Σαράντη Κρητικού στον Γιαλό, θα βρείτε τα πάντα για την τοπική ιστορία, τα πέτρινα πατητήρια και φυσικά χάρτες 72240.

ΛΕΣΧΕΣ ΜΟΤΟΣΥΚΛΕΤΑΣ: Πληροφορίες για το ταξίδι σας, όλο το χρόνο, βρίσκετε στους ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΕΡΙΗΓΗΤΕΣ - Σύλλογος Μοτοσικλετιστών - Ελάτη Τρικάλων - τ.κ. 42032 Πύλη, Τηλ - Fax: 0434 71826.

Περισσότερες Πληροφορίες για την ΣΥΜΗ αντλήστε από την Ενδεικτική Αρθρογραφία – Βιβλιογραφία:

Σύμη / Ι. Μ. Χατζηφώτη / εκδόσεις Toubis
Σύμη / Η αρχόντισσα του Αιγαίου / έκδοση Δήμου Σύμης
Τα πέτρινα πατητήρια της Σύμης / Σαράντης Στ. Κρητικός / έκδοση Δήμου Σύμης
Μεταβατική περίοδος 1945 – 47 / Μαν. Α. Ησυχου / ένθετο 7 ημέρες / Εφημ. Καθημερινή 30/9/97
Η εκκλησία των Δωδεκανήσων / Εμμανουήλ Δ. Παπαϊωάννου / ένθετο 7 ημέρες. Εφημ. Καθημερινή 30/11/97
Αρχαιολογικός Άτλας του Αιγαίου / Υπουργείο Αιγαίου – Πανεπιστήμιο Αθηνών 1999.
Το Αιγαίο / Επίκεντρο Ελληνικού πολιτισμού / Μέλισσα
Ελληνική Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική / Μέλισσα τομ ΙΙΙ

ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ (3218 λέξεις)

ΚΟΖΑΝΗ - ΠΥΡΓΟΙ – ΑΡΝΙΣΣΑ – ΛΙΜΝΕΣ ΒΕΓΟΡΙΤΙΣ – ΠΕΤΡΩΝ – ΝΥΜΦΑΙΟ - ΦΛΩΡΙΝΑ

Κείμενο: Άγγελος Σινάνης e - mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε. © Φεβρουάριος 2001

Διαφάνειες: Άγγελος Σινάνης – Γ. Αναστασόπουλος ‘’Αρκτούρος’’

Μοναδικές απολαυστικές ώρες οδήγησης και εκπληκτικές φυσικές ομορφιές περιμένουν τον ταξιδιώτη που θα ακολουθήσει τη διαδρομή από την κοσμοπολίτισσα Κοζάνη μέχρι τα ορεινά χωριά του όρους Βέρνον, περνώντας από την υπέροχα προικισμένη φύση των λιμνών Βεγορίτιδα, Πετρών, Χειμαδίτιδα και Ζάζαρη.

Η Κοζάνη είναι η πρωτεύουσα της Δυτικής Μακεδονίας, και ο μεγαλύτερος νομός της Περιφέρειας, μια μεγαλούπολη σε εξέλιξη που δεν έχει μεγάλη σχέση με την προ 15ετίας πόλη που γνώρισα. Τα στενά της σοκάκια όμως, ακόμα και σήμερα προκαλούν τον ταξιδιώτη για περπάτημα, ενώ τα παλιά της εντυπωσιακά αρχοντικά στέκουν στο πέρασμα του χρόνου με αξιοθαύμαστη αντοχή. Η θέση της σαν βασικού συγκοινωνιακού κόμβου μεταξύ Ηπείρου, Θεσσαλίας, και κεντρικής Μακεδονίας γρήγορα την ανέδειξαν σε εμπορικό κέντρο, ενώ ο άφθονος ορυκτός πλούτος και οι μεγάλες μονάδες παραγωγής ρεύματος της ΔΕΗ γιγάντωσαν την οικονομία της.

Με βόρεια κατεύθυνση φτάνουμε γρήγορα στο κέντρο της πλούσιας εορδαϊκής πεδιάδας,μιας περιοχής που παρουσιάζει έντονο ενδιαφέρον από αρχαιολογικής πλευράς. Εκεί είναι κτισμένη η Πτολεμαΐδα, μια μεγάλη πόλη σήμερα που οφείλει το όνομά της στον στρατηγό του Μεγάλου Αλεξάνδρου Πτολεμαίο που καταγόταν από την Εορδαία, και υπήρξε ο θεμελιωτής της δυναστείας των Πτολεμαίων στο βασίλειο της Αιγύπτου. Στην πόλη μπορείτε να επισκεφθείτε την αξιόλογη παλαιοντολογική συλλογή και τον αρχαιολογικό χώρο της Άσπρης Πόλης. Σήμερα η Πτολεμαΐδα αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα κέντρα εξόρυξης λιγνίτη στην Ελλάδα και είναι ‘’κατάσπαρτη’’ από εργοστάσια της ΔΕΗ, και επιφανειακές εκμεταλλεύσεις λιγνίτη. Οι τεράστιοι εκσκαφείς έχουν προκαλέσει σοβαρές αλλοιώσεις στην μορφολογία του εδάφους και η αισθητική του τοπίου πάει περίπατο με ότι αυτό συνεπάγεται για την πανίδα και χλωρίδα του τόπου.

Με κατεύθυνση τους πρόποδες του όρους Βερμίου και τα χωριά Ανατολικό, Κομνηνά, Μεσόβουνο φτάνουμε από μια διαφορετικής ομορφιάς διαδρομή στους Πύργους. Όλα τα χωριά που περάσατε μαζί με τους Πύργους αποτελούν σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους, και θα έπρεπε να αποτελεί προτεραιότητα για την αρχαιολογική υπηρεσία η συστηματική καταγραφή και η περαιτέρω τοπογραφική έρευνα. Δεν έχει γίνει κάτι άξιο λόγου και το κακό στην περίπτωση είναι ότι τα λιγνιτωρυχεία όσο πάνε ανασκάπτουν τον περιβάλλοντα χώρο, καταστρέφοντας τις πολύτιμες μαρτυρίες της ιστορίας που ξετυλίχτηκε στην Εορδαϊκή πεδιάδα.

Οι Πύργοι Πτολεμαϊδας (παλιά Κατράνιτσα) είναι ιστορικό χωρίο που στο διάβα τις ιστορίας και από τα αρχαία χρόνια, έχει καταστραφεί πολλές φορές. Η τελευταία προήλθε από τους Γερμανούς το ’44 που το κάψανε. Τότε το χωριό θρήνησε τριακόσια πενήντα θύματα. Σήμερα είναι ένα μικρό πεντακάθαρο χωριουδάκι με καφενείο, αγροτικές ασχολίες και δύο πανέμορφα παλιά πέτρινα παραδοσιακά γεφύρια που έχουν κηρυχθεί διατηρητέα μνημεία. Μάλιστα το ένα που ονομάζεται του ‘’Σάρδιμου’’ αναφέρει η παράδοση ότι το καλντερίμι του οδηγούσε έως την αρχαία Βέγορα στις όχθες της ομώνυμης λίμνης. Το δεύτερο ονομάζεται ‘’του Κάστρου’’ και βρίσκεται πάνω σε χείμαρρο, 3 χλμ από τον Πύργο, δίπλα σχεδόν από το λόφο που στην κορυφή του υπάρχουν ερείπια αρχαίας ακρόπολης.

Οι απόδημοι Κατρανιτσιώτες φαίνεται ότι τα χρησιμοποιούσαν και τα δύο, για τις μετακινήσεις των εμπορευμάτων από την πόλη τους προς το Semlino προάστιο του Βελιγραδίου και την Κεντρική Ευρώπη, Αυστρία – Βιέννη που είχαν εμπορικές σχέσεις. Σύμφωνα με τα ευρήματα (αγάλματα), το κάστρο ήταν κατοικημένο από τα αρχαία χρόνια. Πολλές φορές οι ντόπιοι αναφέρουν ότι έρχονται άγνωστοι σε αυτούς άνθρωποι και σκάβουν τον λόφο και γύρω από το γεφύρι. Δείγματα των ‘’εργασιών’’ μαρτυρούν του λόγου το αληθές. Παντού υπάρχουν βαθιές τρύπες, ακόμη και από μεγάλο σκαπτικό μηχάνημα. Για το γεφύρι του κάστρου αναφέρει η παράδοση ότι πήγαιναν την όμορφη νύφη από άλλο χωριό στην Κατράνιτσα επάνω σε ένα ωραίο άσπρο άλογο, για να γίνει ο γάμος με τον αγαπημένο της. Την στιγμή όμως που το άλογο πέρναγε πάνω από το γεφύρι τρόμαξε, σηκώθηκε στα δυο του πόδια, και έριξε την νύφη στο ποτάμι σκοτώνοντάς την. Επί τουρκοκρατίας αναφέρεται ότι το κάστρο πολιορκήθηκε για δύο χρόνια χωρίς να ‘’πέσει’’. Οι κάτοικοι όμως εξαντλημένοι από τον πολύχρονο αγώνα αποφάσισαν να φύγουν. Τα κατάφεραν χωρίς να τους καταλάβει κανείς τούρκος και χωρίς θύματα, από τότε όμως δεν τους ξαναείδε κανείς.

Η γύρω περιοχή άκμασε τόσο επί ελληνορωμαϊκής και βυζαντινής περιόδου, όσο και επί τουρκοκρατίας. Σύμφωνα με τον παλιό πρόεδρο του χωριού Φίλιππο Φιλίππου έχει διευθετηθεί το θέμα των ανασκαφών στο κάστρο, και σύντομα θα αρχίσουν επίσημα, με την αρωγή της αρχαιολογικής υπηρεσίας. Ένα τρίτο γεφύρι μικρότερο από τα άλλα είναι σκεπασμένο σήμερα από άσφαλτο, ακριβώς στην είσοδο του χωριού.

Η διαδρομή μετά τους Πύργους βγαίνει στον κεντρικό με κατεύθυνση την Έδεσσα περνώντας το χωριό Περαία. Λίγο πριν προσεγγίσετε την Ε. Ο. Φλώρινας – Έδεσσας κατευθυνθείτε αριστερά προς Άρνισσα και λίμνη Βεγορίτιδα (υπάρχουν πινακίδες). Το τοπίο είναι πανέμορφο και ο περιφερειακός άνετος δρόμος ευχάριστος, φέρνοντάς σας δίπλα σε ένα εκπληκτικό οικοσύστημα που απαρτίζεται από τέσσερις λίμνες, Βεγορίτιδα, Πετρών, Χειμαδίτιδα (IBA), και Ζάζαρη (IBA). Όλες αυτές οι λίμνες περιβάλλονται από τους μεγάλους ορεινούς όγκους του Βερμίου, του Καϊκμάτσαλαν, και του όρους Βέρνον (Βίτσι). Αυτοί οι θαυμάσιοι υγρότοποι είναι σύμφωνα με την επιστημονικά τεκμηριωμένη άποψη, ενιαίο οικοσύστημα που φημιζόταν για την πλούσια υδρόβια και αμφίβια πανίδα του. Οι δύο τελευταίες, τελούν υπό τον άμεσο κίνδυνο αποξήρανσης, αν και έχουν αναγνωριστεί διεθνώς σαν σημαντικές περιοχές για τα πουλιά (Important Bird Area - IBA) και έχουν και τον μεγαλύτερο πληθυσμό βαλτόπαπιας στην Ελλάδα.

Αυτά τα εξαιρετικά ευαίσθητα συστήματα χρειάζονται ειδική προστασία από τους ντόπιους που ζουν από αυτά, αλλά και από όλους μας, για να διατηρηθούν σε καλή κατάσταση, και να συντροφεύουν τις περιηγήσεις μας για πολλά χρόνια. Η λίμνη Βεγορίτιδα ή Οστρόβου φαίνεται απότομα και δύσκολα καταλαβαίνει κανείς το μέγεθός της, που διακρίνεται σχεδόν όταν περνάτε την όμορφη Άρνισσα. Η λίμνη βρίσκεται σε 530 μ. Υ, και ήταν η βαθύτερη στην Ελλάδα με μέγιστο βάθος 75 μ. και η τρίτη σε μέγεθος με 72,5 τ. χλμ.

Ένας από τους θρύλους που συνοδεύει την λίμνη αναφέρει ότι δημιουργήθηκε από το νερό που ξεχείλισε από ένα πηγάδι και έτρεχε όλη την νύχτα, επειδή η κοπέλα που πήρε νερό από εκεί ξέχασε να το κλείσει. Άλλη παρόμοια διήγηση αναφέρει ότι εδώ που έιναι τώρα η λίμνη ήταν χωριό και η κοπέλα που πήρε νερό από την βρύση ξέχασε να την κλείσει και έτσι δημιουργήθηκε η λίμνη. Και ο τρίτος αναφέρει ότι στη θέση της σημερινής λίμνης, υπήρχε μια μεγάλη εύφορη πεδιάδα, που την διέρρεε ένα μεγάλο ποτάμι που τα νερά του στο τέλος, έπεφταν σε ένα μεγάλο βάραθρο. Μια φορά έβρεξε τόσο πολύ που το ποτάμι ξεχείλισε και παρέσυρε τα πρόβατα που έβοσκαν, φράζοντας το βάραθρο. Από τότε τα νερά δεν βρίσκουν από πού να ‘’φύγουν’’ και έτσι δημιουργήθηκε η λίμνη.

Η πραγματικότητα πάντως είναι ότι πριν μερικά χρόνια είχε 3,5 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα νερό, ενώ τελευταία με την λεηλάτηση του νερού από την ΔΕΗ μειώθηκε σε μόλις 500 εκατομμύρια κυβικά. Αυτό σημαίνει ότι μεγάλες εκτάσεις της λίμνης έχουν γίνει έρημος που οδήγησε πριν λίγα χρόνια το χωριό Βέγορα και Άγιο Παντελεήμονα σε διαμάχη για την διεκδίκηση και χρήση … του κάμπου. Οι σοφοί του υπουργείου Οικονομικών μοίρασαν τελικά την ‘’πίτα’’ (τρεις – τέσσερις χιλιάδες στρέμματα) και όλοι ικανοποιήθηκαν. Ποιος λογαριάζει ότι αυτά τα νέα στρέμματα που δόθηκαν για καλλιέργεια θα συρρικνώσουν και τελικά θα εξαφανίσουν την λίμνη, όπως συρρίκνωσαν και αλλοίωσαν πάνω από το 50% των υγροτόπων της χώρας σε διάστημα σαράντα χρόνων;

Κοντά στην Άρνισσα αλλά και στην παραλία του Αγίου Παντελεήμονα μπορείτε να κολυμπήσετε και να τσιμπήσετε φρέσκο ψάρι στα ταβερνάκια, στις όχθες της λίμνης. Επίσης προσφέρεται η δυνατότητα να περάσετε με βάρκα (τμήμα της διαδρομής του Ευρωπαϊκού μονοπατιού Ε – 4) από τον Άγ. Παντελεήμονα στο Μανιάκι για φαγητό. Στις ‘’πρακτικές πληροφορίες’’ για την Καστοριά τη λίμνη της όπως και για το Νυμφαίο αναφέρουμε για τα κρασιά Αμυνταίου. Εδώ λοιπόν, στον Αγ. Παντελεήμονα, βρίσκονται οι αμπελώνες ‘’Ντρούμο’’ σε έκταση 50 στρ. σε 650 μ. Υ, στην περιοχή ‘’Ράστο’’ όπως και το σύγχρονο οινοποιείο της εταιρείας Βεγορίτη. Δημιουργήθηκαν το 1990 από τον Γιάννη Μπουτάρη που καθοδηγεί και επιβλέπει όλες τις δραστηριότητες.

Επισκεφθείτε τις εγκαταστάσεις και διαπιστώστε γιατί τα κρασιά έχουν βραβευθεί επανειλημμένα, και συμμετέχουν στο πρόγραμμα⁽¹⁾ ‘’Δρόμοι του Κρασιού’’. Και στις δύο λίμνες, Βεγορίτιδας και Πετρών, ψαρεύονται κεφαλόπουλα, γριβάδια πέστροφες, τσιρόνια και ορισμένα ‘’εισαγόμενα’’ σαν τον κορήγωνο, που μπορείτε να τα δοκιμάσετε νοστιμότατα και καλοψημένα σε όλα τα τριγύρω χωριά.

Οι λίμνες φιλοξενούν Ροδοπελεκάνους, Αργυροπελεκάνους, Βαλτόπαπιες, ενώ σε συνδυασμό με τις παρακείμενες Χειμαδίτιδα και Ζάζαρη αποτελούν ένα πανέμορφο οικοσύστημα με πλούσια πανίδα. Λίγο έξω από τον Άγ. Παντελεήμονα μια διασταύρωση στα δεξιά σας φέρνει στο ομώνυμο χωριουδάκι και την μικρούλα λίμνη Πετρών, στα 560 μ. Υ, και μέγεθος μόλις 8000 στρ. Μικρός και συμπαθητικός οικισμός με όμορφα σπίτια, δύο καφενεία - ταβέρνες, και μια ήρεμη λίμνη. Το βόρειο άκρο της πεδιάδας Εορδαίας σύμφωνα με τα αρχαιολογικά ευρήματα ταυτίζεται με την αρχαία Κέλλη, αν και τα ανασκαφικά ευρήματα ως τώρα δεν έχουν επιβεβαιώσει σίγουρα αυτή την άποψη, έστω με κάποια επιγραφική επιβεβαίωση. Ο αρχαίος οικισμός είναι σχεδόν δίπλα από το χωριό Πέτρες (1,5 χλμ) στον λόφο Γκράτιστα και αποτελεί ευκαιρία να τον επισκεφθείτε βλέποντας από κοντά την Ελληνιστική πόλη, τα τμήματα οχυρού τείχους που περιβαλλόταν, τους υπόγειους χώρους αποθήκευσης τροφίμων. Σε πολλά σημεία υπάρχουν αμφορείς και κομμάτια από κεραμικά πράγμα που επιβεβαιώνει την άποψη των αρχαιολόγων ότι εδώ λειτουργούσαν τοπικά εργαστήρια κεραμικής και γλυπτικής.

Το 1982 η Αρχαιολογική υπηρεσία άρχισε τις εργασίες αποκαλύπτοντας σύντομα τον οικισμό που ήταν το μοναδικό ακμαίο αστικό κέντρο στο βάθος της κοιλάδας του Αμυνταίου, ενώ διατηρούσε εμπορικές σχέσεις με τις μεγάλες πόλεις της εποχής. Η ευημερία του οφειλόταν κατά ένα μεγάλο μέρος στην μικρή του απόσταση από την Εγνατία οδό που διέσχιζε την πεδιάδα 2 χλμ νοτιότερα, και στην παρακείμενη μεγαλύτερη τότε λίμνη Πετρών.

Μετά το Αμύνταιο συνεχίστε την διαδρομή προς Καστοριά και σύντομα θα φτάσετε πολύ κοντά στο Βίτσι, και στο χωριό Αετός, (υπάρχει πρόσβαση και από Καστοριά μέσω Δισπηλιού, Μαροχωρίου, Λεχόβου). Στον Αετό βρίσκονται οι εγκαταστάσεις του κτηνιατρικού σταθμού του Αρκτούρου, ο οποίος λειτουργούσε ως το 1997 στον Φανό Φλώρινας. Εδώ φιλοξενούνται όσες αρκούδες προέρχονται από κατάσχεση ή έχουν ανάγκη από περίθαλψη. Υπάρχει κέντρο ενημέρωσης για την καφέ αρκούδα με πληροφορίες για την εξέλιξη του είδους, την γεωγραφική κατανομή του στην χώρα, καθώς και τους κινδύνους που την απειλούν.

Το Περιβαλλοντικό κέντρο του Αρκτούρου έχει επίσης καταφύγιο στην Αγραπιδιά Φλώρινας για την προστασία του Λύκου. Ο γνωστός μας ‘’Αρκτούρος’’ είναι αστική μη κερδοσκοπική εταιρία που ιδρύθηκε το 1992 για να εξαλειφθεί το φαινόμενο της αρκούδας χορεύτριας. Η έλλειψη χώρου οδήγησε στην ίδρυση του ‘’κέντρου διάσωσης της αρκούδας’’, στο Νυμφαίο με κύριους χρηματοδότες τους αδελφούς Ιωάννη και Κωνσταντίνο Μπουτάρη της γνωστής οικογενείας των οινοπαραγωγών. Οι εκπρόσωποι του θα χαρούν να σας ενημερώσουν για τους σκοπούς του κέντρου, τις κατοπινές ενέργειες για την προστασία του λύκου και του ελληνικού ποιμενικού και εσείς θα έχετε την μοναδική ευκαιρία να δείτε, να ‘’ζήσετε’’ ή να φωτογραφήσετε απο κοντά, τις καφέ αρκούδες που φιλοξενεί, σε μια έκταση με ειδική περίφραξη που τις προστατεύει, από την φυγή στο δάσος.

Αν ψάχνετε ακόμη να ανακαλύψετε την Ελλάδα έξω απο τους ‘’τουριστικούς οδηγούς’’, μακριά απο διαφημισμένα μέρη και το αγριεμένο πλήθος, πρέπει να βρεθείτε στο αρχοντικό βλαχοχώρι Νυμφαίο. Στην διασταύρωση του Αετού στρίψτε δεξιά και σε 9 χλμ φιδίσιου δρόμου με πρωτόγνωρη θέα στον κάμπο της Εορδαίας, στις πανέμορφες λίμνες Ζάζαρη και Χειμαδίτιδα είστε στο εκπληκτικό χωριό. Ξαφνιάζει με το μέγεθος και το παρουσιαστικό του αναπτυγμένο σε οροπέδιο στο Ανατολικό Βίτσι στα 1400 μ Υ. Κτίστηκε το 1375, σχεδόν όταν η Μακεδονία κατελήφθη απο τους Τούρκους, και έχει - μετά τις αναπαλαιώσεις που έγιναν - ανέπαφη την αίγλη, και την αρχοντιά που εκπέμπουν οι κωμοπόλεις των αρχών του αιώνα. Τότε που σε όλη την Ελλάδα ήταν πολλές και τότε που σε όλη την Ελλάδα ο κόσμος ζούσε εκεί που γεννήθηκε.

Στα τέλη του 19^ου Αι, άκμαζε σαν μεγάλο κέντρο διακίνησης καπνού και προϊόντων αργυροχρυσοχοϊας με αναφορές για 8500 κατοίκους, πολλοί από τους οποίους ‘‘σκάλιζαν το χρυσό που έφτανε από το Μυσίρι και το Ασήμι από την Ευρώπη’’. Η περίφημη Νίκειος Σχολή θεμελιωμένη το 1928 με δωρεά του καπνέμπορου Ιωάννη Νίκου, σήμερα αποτελεί ένα θαυμάσιο δείγμα αρχιτεκτονικής και ευμάρειας μιας εποχής που έφυγε. Εδώ λειτουργούσε δημοτικό και ημιγυμνάσιο με 270 παιδιά. Από την δεκαετία του 1930 το Νυμφαίο ή Νιβεάστα -Νιβίστα (Αθέατο), ή Νέβεσκα (σαν και μας δεν είναι άλλος) αν και απο τα πλουσιότερα κεφαλοχώρια της Βόρειας Ελλάδας με 3.000 κατοίκους, και 520 σπίτια αρχίζει να παρακμάζει. Σήμερα σε όλο το χωριό, κυριαρχεί η μεγαλειώδης Ηπειρώτικη λαϊκή αρχιτεκτονική που κερδίζει την ματιά του περιηγητή με σπίτια, αρχοντικά, και καλντερίμια, που ακόμη στέκονται αδιάψευστοι μάρτυρες μιας βαριάς κληρονομιάς. Η πέτρα, το ξύλο Οξυάς ή βελανιδιάς είναι το κύριο υλικό κατασκευής τους. Υλικό που δεν λείπει αφού ο δασικός πλούτος της περιοχής είναι μεγάλος.

Τα είκοσι επτά χιλιάδες στρέμματα δασικής έκτασης όχι μόνο αποτέλεσαν μεγάλο αναπτυξιακό κεφάλαιο για τους ντόπιους αλλά συνετέλεσαν και στην διαμόρφωση του χαρακτήρα τους. Δεκάδες μνημεία πλημμυρίζουν τον χώρο και τα μάτια του περιηγητή, που μπορεί να δει αντιπροσωπευτικά δείγματα αστικής ανάπτυξης ορεινού οικισμού της Μακεδονίας από τον 18^ο έως τα μέσα του 20^ου.Ο ιστορικός ναός του πολιούχου Αγίου Νικολάου, το αρχοντικό του Αναστάση Τσιρλή, του Μίσσιου, του Ιωάννη Μπουτάρη, λαογραφικό και εθνολογικό μουσείο, με εκατοντάδες, αντικείμενα, έγγραφα, που με τον τρόπο τους διηγούνται το παρελθόν.

Το Νυμφαίο με τα 162 εναπομείναντα Αρχοντικά πετρόχτιστα σπίτια - οχυρά του, είναι χαρακτηρισμένο διατηρητέο απο το 1978. Πρόσφατα (2000) τιμήθηκε με την ειδική διάκριση της Ε. Ε. ‘’αναγέννηση χωριών’’, και συγκαταλέγεται στις έξι κοινότητες της στεριανής και νησιωτικής Ελλάδας που έχουν μείνει εκτός του προγράμματος ‘’Ιωάννης Καποδίστριας’’. Ανήκει στο πρόσφατα ιδρυθέν Εθνικό δίκτυο Πολιτισμού, παράδοσης και κοινοτικού βίου, ‘’Των Ελλήνων Οι Κοινότητες’’, μαζί με τα Αμπελάκια Θεσσαλίας, την Μακρινίτσα Πηλίου, τον Πάνορμο Τήνου, το Πάπιγκο Ζαγορίου, και την Οία Σαντορίνης.

Την αναγέννηση του παραδοσιακού οικισμού σφραγίζει με την παρουσία του το νέο Μουσείο Αργυροχρυσοχοϊας καθώς και το συνεδριακό εκπαιδευτικό κέντρο του Α. Π. Θεσσαλονίκης, και της κοινότητας. Το μουσείο εγκαινιάσθηκε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας κ. Κωστή Στεφανόπουλο που κατόπιν ανακηρύχθηκε επίτιμος δημότης Νυμφαίου. Στο τριώροφο μουσείο με την επωνυμία ‘’Το Σπίτι των Χρυσικών’’ έχουν συγκεντρωθεί μοναδικές συλλογές εργαλείων χειροτεχνικής αργυροχρυσοχοϊας, ασημικών, κοσμημάτων, εκκλησιαστικών σκευών καθώς και μετάλλια περιώνυμων χαρακτών.

Οι πλαγιές, τα δάση της περιοχής είναι ιδανικές για πεζοπόρους και διαθέτουν ένα ευρύ δίκτυο από μονοπάτια με σήμανση και το γνωστό Ε – 4. Ο Ιππικός όμιλος Νυμφαίου διαθέτει 10 καθαρόαιμα αγγλικά άλογα ιππασίας, περιπάτου και 10 μικροκαμωμένα Σκυριανά. Επίσης νοικιάζονται mountain bikes για ευκολότερες βόλτες στο παρακείμενο δάσος.

Στην επίθεση της Άνοιξης τελευταία παραδίνονται τα βουνά και στον κανόνα ούτε το όρος Βέρνον αποτελεί εξαίρεση. Κρατάει χιονοσκεπή την κορυφή του ενώ χαμηλότερα ο Μάρτιος αλλάζει τους ρυθμούς της περιοχής. Αν την εποχή που και εσείς επισκεφθείτε το Νυμφαίο είναι τουλάχιστον άνοιξη μην διστάσετε να γυρίσετε ή να πάτε στην Φλώρινα από το….δάσος. Δεν είναι κρυφή διαδρομή, οι ντόπιοι την γνωρίζουν αλλά αν τους ρωτήσετε θα κουνήσουν το κεφάλι με νόημα, και πιθανώς να σας δώσουν συμβουλές ή οδηγίες.

Ακούστε τις, και μετά ξεκινήστε για μια συναρπαστική διαδρομή με κατεύθυνση την Παλιά Δροσοπηγή (παλιά Μπελκαμένη) μέσα από το πυκνό δάσος οξιάς. Ο βατός χωματόδρομος σε ορισμένα σημεία είναι στενός αλλά πάντα χωράει 4*4, η βλάστηση είναι οργιώδης και μετά από μία ώρα είστε στην Δροσοπηγή (υπάρχουν πηγές για νερό και πέτρινες κρήνες). Το παλιό ερειπωμένο χωριό είναι αυτό που συναντάτε πρώτα και μετά από δύο χλμ βγαίνετε στον κεντρικό ασφαλτόδρομο που δεξιά οδηγεί μέσω Νέας Δροσοπηγής, Υδρούσσας, Τροπαιούχου, στην πόλη της Φλώρινας και από εκεί στις Πρέσπες.

Σημειώσεις:

⁽¹⁾ Τον Νοέμβριο του 1993 δεκαπέντε οινοπαραγωγοί του Βορειοελλαδικού χώρου ίδρυσαν μια αστική, μη κερδοσκοπική εταιρεία, την Ένωση Οινοπαραγωγών των Αμπελώνων της Μακεδονίας (Ε. Ν. Ο. Α. Μ.) με τον διακριτικό τίτλο ‘’Δρόμοι του Κρασιού της Μακεδονίας’’. Αν περιπλανηθούμε σε οινοπαραγωγικές χώρες θα βρούμε κάποια σηματοδότηση η οποία κατευθύνει τον ταξιδιώτη στον ‘’Δρόμο του Κρασιού’’ της περιοχής. Ουσιαστικά πρόκειται για μια πρόταση προς τον επισκέπτη της περιοχής να ακολουθήσει μια προκαθορισμένη διαδρομή που διασχίζει τα πιο γραφικά σημεία των Ελληνικών αμπελουργικών περιοχών, να επισκεφθεί επιλεγμένες οινοπαραγωγικές μονάδες, να γευθεί κρασιά και μεζέδες της περιοχής, θαυμάζοντας ταυτόχρονα τους αρχαιολογικούς ή πολιτιστικούς χώρους αυτής.

ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Ιδέα & υλοποίηση μορφής: Άγγελος Σινάνης

ΔΙΑΜΟΝΗ: Φλώρινα (0385): ‘’Πούλια 2’’ 30625, ‘’Ελληνίς’’ 22671, 2, ‘’Λύγκος’’ 28322, 3, ‘’Τόττης’’ 22645, ‘’Νεβέσκα’’ 31442. Στη Φλώρινα υπάρχουν και ενοικιαζόμενα δωμάτια Info στην αστυνομία ή στον δήμο που υπογράφουν τις άδειες. Νυμφαίο (0386): ‘’La Moara’’ (νερόμυλος) 31377, κρατήσεις απο Θεσσαλονίκη 031 287626, 287401, ‘’Τα Λινούρια’’ (λιβάδι με λινάρι) 31133, Κοινοτικό Ξενοδοχείο 31382, ‘’Εντερνέ’’ 31320, 31351, ‘’Νεβέσκα’’ 31442.

ΚΑΜΠΙΝΓΚ: Στους Πύργους στα πέτρινα γεφύρια, δίπλα στο ποτάμι, στις λίμνες Πετρών ή Ζάζαρη κοντά στο Λιμνοχώρι.

ΦΑΓΗΤΟ: Όλοι οι ξενώνες στο Νυμφαίο έχουν εστιατόριο, άλλη επιλογή το εστιατόριο - καφενείο του συνεταιρισμού Γυναικών ‘’La Draga’’ δυνατό τσίπουρο με μεζέδες, σπεσιαλιτέ κοτόπουλο με δαμάσκηνα, ομελέτες, Χορτόπιτες, και γευστικά γαλακτοκομικά, τυρί, γιαούρτι, όλα Ντόπια μακράν από τα του εμπορίου. Δοκιμάστε κρασί ΟΠΑΠ Ροζέ Αμυνταίου.

ΑΧΡΕΙΑΣΤΑ: Δήμος Φλώρινας: 0385 22620, Α΄ Βοήθειες: 22555, Αστυνομία: 22222, Νυμφαίο: Κοινότητα 0386 31382, Αστυνομία 31361, 3, Α’ Βοήθειες 31360, Συνεργεία – Βουλκανιζατέρ: Κοζάνη (0461) Μαντζιάρης Ευάγγελος, 23249, Πτολεμαίδα 0463 Ιωακειμίδης Γαβριήλ, 23592, Χαράλαμπος Πλακετάς, 53474, Τσακιλτσίδης Αχιλλέας, 80272, Αμύνταιο 0386 Παπαδάκη Όλγα, 22496, Χρήστος Στάιος, 23990, Φλώρινα, 0385 Μικρόπουλος Νικόλαος, 28259, 22666.

ΧΡΗΣΙΜΑ: Καφενείο στου Πύργους Πτολεμαΐδας 0463 91212. Για ιππασία ή Mountain Bike, στον Ιππικό όμιλο Νυμφαίου 0386 31132, Επίσκεψη στο κέντρο διάσωσης της Αρκούδας του λύκου και των βιοτόπων τους ‘’Αρκτούρος’’ Αετός Φλώρινας, 0386 41500. Διεύθυνση Δασών Φλωρίνης 0385 22529, Χιονοδρομικό στο Βίτσι, Βίγλα (1.650μ.) 0385 22082, 29939, Info: Σ.Ο.Χ. Φλώρινας 0385 46026, 23688. Info: Ε.Ο.Σ. Φλώρινας, 0385 28008, 22354.

ΒΕΝΖΙΝΑΔΙΚΑ: Κοζάνη, Πτολεμαίδα, Αμύνταιο και Φλώρινα υπάρχουν όλες οι εταιρείες. Στην Άρνισσα ΕΚΟ, Άγ. Παντελεήμων BP.

ΧΑΡΤΕΣ: Πλαστικοποιημένοι χάρτες ανά νομό που χωρούν στο tang Bag. Αγοράστε τον χάρτη Νο 47 ‘’Φλώρινα’’ και τον Νο 27 ‘’Κοζάνη’’ εκδόσεις ‘’Ελλάδα’’ Κολοκοτρώνη 11 Αθήνα 01 3222573, 3225241, Βενιζέλου 3 Θεσσαλονίκη 031 223063. Τουριστικός χάρτης Κοζάνης σε κλίμακα 1:100.000 από τις εκδόσεις Ρέκος, 01 3251564 και 031 271063, 031 696587.

ΛΕΣΧΕΣ ΜΟΤΟΣΥΚΛΕΤΑΣ: Μ.Ο.Κ. (Μοτοσυκλετιστικός όμιλος Καστοριάς) 25^ης Μαρτίου 17, Τηλ 29514, 23470. Μ.Ο.Π. (Μοτοσυκλετιστικός όμιλος Πτολεμαΐδας) 0463 80272.

Καστοριά / ΕΤ 2 / 1989
Οι πόλεις των Συνόρων / ΕΤ 2 / 1998
Travels in Northern Greece / William Leake
Δισπηλιό / Χαρά Κιοσσέ / Εφημ. ‘’Το Βήμα’’ 1/8/99
Νυμφαίο ‘’σημειωματάριο’’ Εφημ. Καθημερινή 3/9/2000
Μακεδονία / ένθετο 7 ημέρες / Εφημ. Καθημερινή 2/7/2000
Δυτική Μακεδονία Α’ έκδοση / Περιφ. Δυτικής Μακεδονίας / Κοζάνη 1994
Δυτική Μακεδονία Β’ έκδοση / Περιφ. Δυτικής Μακεδονίας / Κοζάνη 2000
Μέγα ονομαστικόν ή τα ονόματα των Ελλήνων / Μάριου Βερέτα / Αθήνα 1997
Καστοριά η Βυζαντινή Αίγλη / ένθετο 7 ημέρες / Εφημ. Καθημερινή 3/12/1995
Δισπηλιό / Ρεπορτάζ από τον Θανάση Τσιγγανά / Εφημ. ‘’Καθημερινή’’ 27/10/99
Δισπηλιό / Ρεπορτάζ από τον Απόστολο Διαμαντή / Εφημ. ‘’Ελευθεροτυπία’’ 31/8/97
Απογραφή των Ελληνικών Υγροτόπων ως Φυσικών Πόρων / Μουσείο Γουλανδρή – ΕΚΒΥ
Γ. Χ. Χουρμουζιάδη / Το προϊστορικό Δισπηλιό / ένθετο 7 ημέρες / Εφημ. Καθημερινή 23/7/1995
Κωνσταντίνου Σιαμπανόπουλου / Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα / ένθετο 7 ημέρες / Εφημ. Καθημερινή 1/10/1995
Ευάγγελος & Δημήτριος Βελιτζέλος / Παλαιοντολογικά ευρήματα Δ. Μακεδονίας / Περιοδικό Ελληνικό Πανόραμα Τ 15 / Θεσσαλονίκη 1999

ΘΡΑΚΗ (5164 λέξεις)

ΞΑΝΘΗ - ΛΙΜΝΗ ΒΙΣΤΩΝΙΔΑ ΚΑΙ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Ο νομός Ξάνθης ξεκινά από τα πανύψηλα βουνά της Ροδόπης με τα παρθένα δάση και την πλούσια χλωρίδα και πανίδα, πλαισιώνεται από τον πανέμορφο Νέστο και τους παραπόταμους, καταλήγοντας μέσα από τον θαυμάσιο υγρότοπο της λίμνης Βιστωνίδας στο Θρακικό πέλαγος, στο Αιγαίο.

Φλέβες ζωής τα ποτάμια, πηγές ζωής οι λίμνες μας. Ελλάδα μαγική και ανεξερεύνητη με μοναδικές στον κόσμο φυσικές ομορφιές σε ανθρώπινη κλίμακα, σε μικρό μέγεθος. Συναρμολογώντας το πάζλ βρίσκεστε σε έναν πληθωρικό τόπο με ανείπωτη τελειότητα. Όλοι οι υγρότοποι έπαιζαν σημαντικό ρόλο σύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς. Και οι αρχαίοι μας πρόγονοι όμως, υπήρξαν λαός με συνείδηση του φυσικού τους περιβάλλοντος και βρίσκονταν σε διαρκή σχέση μαζί του, όπως αποδεικνύουν εύκολα τα κείμενα των κλασικών συγγραφέων. Ταξιδεύοντας αρκετές φορές στις εσχατιές του Ελληνισμού ο νομός Ξάνθης και κατ’ επέκταση όλη η Θράκη κάθε φορά αποκαλύπτει ένα διαφορετικό πρόσωπο.

Ξάνθη / Διαδρομές στις Ανατολικές και Νότιες Περιοχές:
Βιστωνίδα – Αναστασιούπολη – Πόρτο Λάγος – Άβδηρα – Δέλτα Νέστου (Κοτζά Ορμάν)

Οι υγρότοποι της περιοχής Πόρτο – Λάγος – Βιστωνίδας διαδέχονται ο ένας τον άλλο σε μια ανεκτίμητης αξίας έκταση που φωλιάζουν σπάνια και απειλούμενα είδη πουλιών. Οι ποταμοί Κόσυνθος, Κομψάτος και Τράβος τροφοδοτούν με γλυκά νερά τον υγρότοπο της λίμνης Βιστωνίδας - Πόρτο Λάγος που δεσπόζει στην περιοχή. Η λίμνη επικοινωνεί με τη θάλασσα, παρουσιάζοντας το αξιοπερίεργο και ίσως μοναδικό φαινόμενο, ενώ το χειμώνα δέχεται γλυκό νερό από τα ποτάμια, το καλοκαίρι με τους νοτιάδες και την υψηλότερη θερμοκρασία εισέρχεται και θαλασσινό νερό, δημιουργώντας στο νότιο τμήμα της μια ζώνη με υφάλμυρο νερό. Μέσα σε ένα υδάτινο σύστημα που δέχεται τόσες μεταβολές συνεχώς, μπορεί να επιβιώσει μόνο μια εξαιρετικά προσαρμοσμένη πανίδα και χλωρίδα.

Εδώ φιλοξενείται μια ιδιαίτερα πλούσια ορνιθοπανίδα με πάνω από 100 είδη πουλιών (λευκοτσικνιάδες, σταχτοτσικνιάδες, φλαμίνγκο), γλάροι και γλαρόνια, που σταθμεύουν εδώ κατά την μετανάστευσή τους. Τέσσερα από αυτά είναι απειλούμενα παγκοσμίως, ο αργυροπελεκάνος, η νανόχηνα, η βαλτόπαπια, ο στικταετός. Ο υγροβιότοπος φτάνει τα 42.000 στρ, είναι διεθνούς ενδιαφέροντος μαζί με την Λιμνοθάλασσα Πόρτο Λάγος (5.600 στρ) και τους επιμέρους υγροτόπους του, τις λιμνοθάλασσες Λάφρη (1.500 στρ), Λαφρούδα (1100 στρ) και Λάγος (3000 στρ), και τις εκβολές του Νέστου. Όλο αυτό το οικοσύστημα ‘’προστατεύεται’’ από τη σύμβαση Ραμσάρ, Βέρνης, Natura 2000, έχει ‘’κηρυχθεί’’ περιοχή ειδικής προστασίας (οδηγία 79 – 409 / και 92/43 / της Ε.Ε.) ‘’καλύπτεται’’ από την σύμβαση της Βαρκελώνης, ‘’αναφέρεται’’ στους καταλόγους ICBP (International Council for Bird Preservation) και IWRB (International Wetlands Research Bureau) είναι ‘’καταφύγιο’’ Θηραμάτων, απαγορεύεται το κυνήγι και η δόμηση είναι ελεγχόμενη.

Από δύο δρόμους έχετε πρόσβαση προς τη λίμνη κάνοντας μια ολοκληρωμένη κυκλική διαδρομή καταλήγοντας αν το επιθυμείτε στο ίδια σημείο απ’ όπου ξεκινήσατε, την Ξάνθη. Από τον επαρχιακό Νο14 που φεύγει από Ξάνθη με κατεύθυνση Κιμμέρια και περνά από Αμαξάδες – Ίασμο – Πολύανθο, και από τον κεντρική Ε.Ο. Ξάνθης – Κομοτηνής Ε - 90 που διασχίζει το στενό τμήμα γης με πολύ ομορφότερη άποψη της λίμνης και του τοπίου μια που περνά το ψαράδικο χωριό Πόρτο - Λάγος (Πόροι) καταλήγοντας περιφερειακά της λίμνης πάλι στον Πολύανθο ή τον Ίασμο. Από την πρώτη διαδρομή επισκέπτεστε κοντά στους Αμαξάδες στην θέση ‘’Καλέδες’’ – υπάρχουν πινακίδες - τα ερείπια της Αναστασιουπόλεως - Περιθεωρίου.

Η πόλη ήταν σταθμός της Εγνατίας οδού και λιμάνι. Περπατήστε και προσπεράστε τον οχυρωματικό περίβολο με τους στρογγυλούς και τετράγωνους πύργους. Μέσα στον αρχαιολογικό χώρο ανακαλύψτε τα μονογράμματα των Παλαιολόγων και το περίφημο Ιησούς Χριστός Νικά λαξεμένο στην τοξωτή πύλη, και σε ορισμένους πύργους. Στην ίδια διαδρομή μετά τον Ίασμο και πριν τον Πολύανθο, κατά μήκος του ποταμού Κομψάτου τρία χλμ βόρεια (αριστερά) της σημερινής γέφυρας υπάρχει το ωραιότατο πέτρινο παραδοσιακό τοξωτό γεφύρι του ‘’Πολύανθου’’ κτισμένο από Ηπειρώτες μαστόρους τον 18^ο Αι. Όλη η Ροδόπη ανατολική και δυτική είναι γεμάτη από μικρά και μεγάλα πέτρινα γεφύρια που δηλώνουν ότι οι δρόμοι αυτοί ήταν πολυσύχναστοι από τα αρχαία χρόνια.

Το Πόρτο Λάγος και ο Άγιος Νικόλαος (Μετόχι της Μονής Βατοπεδίου Αγίου Όρους) είναι σημείο αναφοράς για ανθρώπους και πουλιά. Το μικρό χωριουδάκι με το λιμάνι του δεν είναι μόνο τόπος διακίνησης αγροτικών προϊόντων αλλά είναι γνωστό στους φυσιολάτρες σαν το ωραιότερο παρατηρητήριο πουλιών. Στην καρδιά του μοναδικού υγρότοπου περιτριγυρισμένο απ’ τη λίμνη φιλοξενεί μια ιδιαίτερα πλούσια ορνιθοπανίδα και προσφέρει απεριόριστες δυνατότητες σε επιστήμονες ορνιθολόγους και απλούς παρατηρητές. Το πιθανότερο είναι να αντικρίσετε και εσείς τα εκατοντάδες μικροπούλια και τους ερωδιούς, γύρω από την εκκλησία του Άγ. Νικολάου στο μέσον σχεδόν της λιμνοθάλασσας. Στο Πόρτο Λάγος υπάρχει δυνατότητα ύπνου και εξαιρετικών ψαρομεζέδων με ουζάκι ενώ στο λιμάνι μπορείτε να ζήσετε από κοντά τις καθημερινές ασχολίες των ψαράδων. Κάθε Ιούνιο - Ιούλιο γίνεται η γιορτή της Σαρδέλας και για όποιους βρεθούν εκεί οι ντόπιοι ετοιμάζουν ιδιαίτερες γαστριμαργικές εμπειρίες. Κέντρο πληροφόρησης λίμνης Βιστωνίδας στο Πόρτο Λάγος 0541 96646.

Με κατεύθυνση τον παραδοσιακό οικισμό της Γενισέας με το σημαντικό μουσουλμανικό τέμενος (δστ λίγο πριν τα Βαφέικα) και τις ιαματικές πηγές, βρίσκεστε σύντομα στο σύγχρονο χωριό των Αβδήρων με τα εντυπωσιακά κτίσματα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής και ένα εκπληκτικό αρχαιολογικό μουσείο, καταλήγοντας στον σημαντικό αρχαιολογικό χώρο των Αβδήρων (Πολύστυλον στα βυζαντινά χρόνια) κοντά στην Παραλία. Τον αρχαιολογικό χώρο μπορείτε να τον επισκεφθείτε 09:00 με 15:00 όπως και το μουσείο στην πόλη. Οι ακτές που απλώνονται μέχρι σχεδόν το Δέλτα του Νέστου και την παραλία του Μόλου προς Πόρτο Λάγος εκτείνονται σε μήκος πενήντα χλμ και έχουν αξιοποιηθεί με ήπιες παρεμβάσεις στις παραλίες Αβδήρων, Μυρωδάτου, Μαγγάνων, Ερασμίου.

Έχουν γίνει έργα ανάδειξης της περιοχής Βιστωνίδας – Πόρτο Λάγος με διαμορφώσεις μονοπατιών, κατασκευή φυλακίων, στεγάστρων σκίασης και τραπεζοκαθισμάτων, συντήρηση παρατηρητηρίων στην αποικία Ερωδιών κ.α. Πολύ κοντά στην περιοχή που βρίσκεστε, ειδικά αν οδηγείτε enduro, είναι το περίφημο Δέλτα του Νέστου. Πρόσβαση υπάρχει και πριν την Ξάνθη στην διασταύρωση προς Τοξότες Γαλάνη με νότια κατεύθυνση (δεξιά) προς Θαλασσιά και σε 20 περίπου χλμ χωματόδρομου φτάνετε σχεδόν στην πρώτη ψαράδικη καλύβα.

Ο Νέστος (Mecta για τους γείτονές μας) πηγάζει από την Βουλγαρία (οροσειρά Ρίλα) καλύπτοντας διαδρομή 234 χλμ. από τα οποία τα 150 σε ελληνικό έδαφος. Πολύ πριν, και μέχρι τις εκβολές του σχημάτισε στο πέρασμα των αιώνων το παρθένο δάσος του Δέλτα Νέστου, ένα τεράστιο απροσπέλαστο δάσος που ‘’άρχιζε’’ πριν από τους Τοξότες καλύπτοντας όλη την περιοχή μέχρι το Δέλτα (πάνω από 20 χλμ) σε ευθεία, και τις σημερινές κεραίες της ‘’φωνής της Αμερικής’’ σε πλάτος 3 με 7 χλμ, φτάνοντας στις μέρες μας με το όνομα που δόθηκε επί τουρκοκρατίας Κοτζά Ορμάν (Μεγάλο Δάσος). Οι κάτοικοι της περιοχής θυμούνται σήμερα πως άφηναν για βοσκή 10 – 15 μοσχάρια και αγελάδες από τα οποία άλλα χανόντουσαν στο δάσος και δεν μπορούσαν να τα ξαναβρούν, άλλα γεννούσαν και άλλα τα έτρωγαν οι λύκοι που υπήρχαν σε αφθονία.

Έως το 1946 θεωρείτο το μεγαλύτερο υδροχαρές παραποτάμιο δάσος της Ευρώπης με έκταση74.000 στρ.(74 τ.χ.) σχηματίζοντας ένα πραγματικό πράσινο και αδιαπέραστο τοίχος που προστάτευε τα παρανέστια χωριά από τις πλημμύρες. Το 1947 η διοίκηση άνοιξε για πρώτη φορά δρόμο καίγοντας δασοσυστάδες ‘’για να μην κρύβονται οι αντάρτες’’ όμως η γρήγορη φυσική αναγέννηση χρόνο με το χρόνο επούλωνε τις πληγές και το δάσος ‘’ξανάβγαινε’’ εμποδίζοντας όσο ήταν φυσιολογικό τα σχέδια της. Από το 1949 έως το 1953 (που τέλειωσαν οι αντάρτες) εκχερσώθηκε το πρώτο και μεγαλύτερο μέρος του (54.000 στρ – 54 τ.χ. περίπου) με δέντρα ύψους 40 μ και κορμούς διαμέτρου 2 μ, ενώ στα υπόλοιπα (20.000 στρ – 20 τ.χ. περίπου), φυτεύτηκαν υβρίδια Λεύκας του Δασαρχείου που ακόμη υπάρχουν.

Από τα πολυτιμότερα δέντρα για το ξύλο τους ήταν οι περίφημες ‘’Μελιές’’ γνωστές και περιζήτητες από την αρχαιότητα. Τα κάθε λογής συμφέροντα άφησαν προς το παρόν 1.700 στρ περίπου από τα οποία ‘’τέθηκαν’’ υπό καθεστώς ‘’προστασίας’’ τα τελευταία 400 στρ με υπολείμματα φυσικής βλάστησης και αυτά κατόπιν προσπαθειών της Ελληνικής Εταιρείας Προστασίας της Φύσης, και της Δασικής Υπηρεσίας.

Τελευταία, εντάχθηκαν στο πρόγραμμα λίμνες Ζωής (www.livinglakes.org) το Δέλτα του ποταμού και οι παρακείμενες λιμνοθάλασσες (προς Καβάλα – Κεραμωτή) Βάσσοβα, Ερατεινού, Αγιάσματος, Κοκάλας, Χαϊδευτού, Κεραμωτής, Μοναστηρακίου και (προς Ξάνθη) Μαγγάνων. Η περιοχή του Δέλτα δεν έχει πια καμία σχέση με αυτό που ήταν. Παρόλα αυτά ο χωματόδρομος διασχίζοντας το ‘’δάσος’’ φτάνει σε όμορφα σημεία και γρήγορα στις εκβολές περνώντας από τοπία με υπέροχη φύση ακόμη και σήμερα. Σύμφωνα με μαρτυρίες ψαράδων το Δέλτα του Νέστου δεν έχει ψάρια πια εκτός από κέφαλους που και αυτοί μπαίνουν για να γεννήσουν, ενώ παλιότερα τα ψάρια που έπιαναν οι ντόπιοι (σαζάνια τα έλεγαν) έφταναν τα δύο μέτρα, (παραγωγή ψαριών από ιχθυοτροφεία 1988 – ’89 / 73,2 τόνοι / 1994 – ’95 / 42,2 τόνοι. Πηγή: ΥΕΒ Ροδόπης).

Ξάνθη / Διαδρομές στις Βορειοδυτικές Περιοχές:
Στενά Νέστου – Κομνηνά – Σταυρούπολη – Ιωνικό – Λειβαδίτης

Πηγή ζωής αποτελεί ο Νέστος για όλη την περιοχή. Την πορεία του ποταμού από το Παρανέστι (παλιά Μπούκια) σε 120 μ. Υ, ως τους Τοξότες, δια μέσου των Στενών Νέστου, ακολουθεί κατά βήμα το τραίνο παρακάμπτοντας το απόκρημνο του τόπου με τουλάχιστον τριάντα μικρές σήραγγες. Επισκέψιμο είναι το σημείο από τους Τοξότες (παλιό Οκτσιλάρ ή Οξιλάρ) στα 70 μ. Υ, με κατεύθυνση την Γαλάνη. Στην τελευταία, και προς το ποτάμι ο δρόμος σταματάει στο πάρκινγκ. Ακριβώς εκεί υπάρχει πολύ όμορφη παραλία, και ένα μεγάλο ενημερωτικό πάνελ για την ζωή των πουλιών στο Νέστο ενώ η συνέχεια σας φέρνει στο πετρόχτιστο μονοπάτι που οδηγεί ως ένα σημείο στο πρώτο και δεύτερο τούνελ.

Αρκετοί τολμηροί διασχίζουν όλες τις σήραγγες φτάνοντας στο σταθμό των Λιβερών που, κατόπιν συνεννόησης με την Forestland, υπάρχει δυνατότητα ύπνου, συνεχίζοντας για Σταυρούπολη. Το 1977, τα ‘’στενά του Νέστου’’ εκτάσεως 23.800 στρ, ‘’ανακηρύχθηκαν’’ αισθητικό δάσος, ενώ το 1992 ‘’θεσπίστηκε’’ περιμετρική ζώνη προστασίας του αισθητικού δάσους συνολικής έκτασης 69.900 στρ, ‘’απαγορεύοντας’’ όλες τις παρεμβάσεις (υλοτομία, κυνήγι, βοσκή) που θα επέφεραν αλλοίωση του τοπίου. Στα Στενά του Νέστου έχουν παρατηρηθεί 213 είδη πουλιών πολλά από τα οποία είναι παγκοσμίως απειλούμενα (Βασιλαετός, Στικταετός, Κιρκινέζι) και οκτώ κινδυνεύοντα σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Το πανέμορφο τοπίο στο ποτάμι περιλαμβάνει μεγάλη ποικιλία βιοτόπων και πραγματικά είναι μοναδική εμπειρία να το ‘’κατεβείτε’’ με καγιάκ όπως προτείνει η Forestland, και ο γυναικείος τουριστικός συνεταιρισμός στα Κομνηνά.

Πεζοπορική διαδρομή Γαλάνη – Κρωμνικό – Λιβερά παράλληλα με τον Νέστο μέσα από τα τούνελ 4ω, και άλλες 3ω για Κομνηνά. Οδικώς για Σταυρούπολη σας ταξιδεύει ο φιδίσιος ασφαλτόδρομος από την Γαλάνη (παλιό Τσακιρλή) σε 90 μ. Υ, ανεβαίνοντας όλο το βουνό, φτάνοντας εύκολα και γρήγορα στην κορυφή και τον αυχένα.

Σημαντική πληθυσμιακή μεταβολή στην περιοχή ήρθε το 1922 μετά την ήττα του Ελληνικού στρατού στην Μικρά Ασία. Η συνθήκη των Σεβρών αναθεωρείται, η ανατολική Θράκη με την Ανδριανούπολη παραχωρούνται στην Τουρκία και ο ποταμός Έβρος ορίζεται σαν σύνορο Ελλάδος – Τουρκίας, ενώ κατόπιν συμφωνίας (Συνθήκη της Λωζάνης), των δύο χωρών αποφασίζεται η ανταλλαγή πληθυσμών. Έτσι 500.000 μουσουλμάνοι που ζούσαν στην Ελλάδα μετακινούνται στην Τουρκία, και 1.220.000 Έλληνες που ζούσαν στην Τουρκία έρχονται στην Ελλάδα. Τα περισσότερα χωριά γνωστά ως Νεστοχώρια (Σού – Γιαλεσί) που περιηγείστε σε αυτές τις περιοχές και τις διαδρομές, εποικίστηκαν από αυτούς τους νέους κατοίκους.

Ο πρώτος οικισμός που συναντάτε αρκετά πριν τον αυχένα, είναι τα εγκατελειμένα σήμερα Ίμερα (παλιό Σάλτικλη) σε 460 μ. Υ. Παλιό μουσουλμανικό χωριό, που πήρε το όνομά του από κάποιον άρχοντα Σαλή. Από την ανταλλαγή πληθυσμών και μετά κατοικήθηκε από πρόσφυγες των Ίμερων Τραπεζούντας που έδωσαν την σημερινή ονομασία. Πέτρινα καλντερίμια οδηγούν στην εκκλησία, στα σπιτάκια, τους αχυρώνες και τους στάβλους των ζώων. Ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον παρουσιάζει ο οικισμός με τα πέτρινα σπίτια χωρίς ενδιάμεσες ξυλοδεσιές και τις καμάρες των τοίχων. Σύμφωνα με τις απογραφές έφτασε να κατοικείται από σχεδόν 200 ανθρώπους. Μοναδικοί κάτοικοι σήμερα μια οικογένεια.

Η συνέχεια της διαδρομής σας φέρνει στον αυχένα και το κιόσκι που πραγματικά τις μέρες του καλοκαιριού είναι σωτήριο. Η θέα από δω πάνω είναι εκπληκτική, με πρώτο πλάνο την Γαλάνη, τους Τοξότες και ανάλογα την διαύγεια πέρα μακριά ως τα τελευταία χωράφια της μεγάλης εύφορης πεδιάδας της Ξάνθης, και τους υγροτόπους της Κεραμωτής. Περπατώντας προς τις απόκρημνες άκρες της κορφής ανακαλύπτετε και εσείς γιατί το συγκεκριμένο σημείο το ονόμασαν ‘’Θέα’’. Φαίνονται οι μαιανδρισμοί του Νέστου σε μια εκπληκτική εικόνα σαν τεράστιο σε μέγεθος αργοκίνητο φίδι. Κοντά στο κιόσκι, οι κεραίες με την ηλεκτρονική κάμερα που βλέπετε, είναι του δικτύου τηλεματικής που έχει έδρα τα Κομνηνά.

Από εδώ, ο χωματόδρομος πλέον, κατηφορίζει προς το εγκατελειμένο Κρωμνικό (παλιό Σαρνίτς) στα 500μ. Υ, σε μια καίρια θέση. Τα περισσότερα σπίτια είναι γκρεμισμένα όμως φαίνεται καθαρά ο πλατύς κεντρικός ‘’δρόμος’’ δεξιά και αριστερά του οποίου είναι κτισμένο το χωριό. Το μονοπάτι – ‘’δρόμος’’ κατηφορίζει σε μια όμορφη ρεματιά. Ο οικισμός του Κρωμνικού κατοικείτο έως το 1923 από διακόσιες περίπου τουρκικές οικογένειες. Εκείνη την χρονιά άρχισαν να φτάνουν πρόσφυγες από τον Πόντο, που συμβίωσαν για λίγο χρονικό διάστημα με τους Τούρκους οι οποίοι τους συμβούλευαν να φύγουν από ‘’αυτόν τον καταραμένο τόπο’’ για να μην ‘’δεινοπαθήσετε όπως εμείς’’.

Οι Τούρκοι έφυγαν, οι Έλληνες έμειναν, το 1955 έγιναν και τα εγκαίνια του νέου σχολείου μέχρι που εγκαταλείφθηκε στις αρχές του ’70. Ξερός σήμερα ο τόπος και το μοναδικό πηγάδι με τις δύο παρακείμενες βρύσες χωρίς νερό. Στο πάνω μέρος του οικισμού φαίνεται το παλιό σχολείο και η εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονα (παλιό τζαμί) που πρόσφατα ανακαινίσθηκε. Το χωριό δεν πρέπει να ήταν απομονωμένο αφού υπάρχουν πολλά μονοπάτια και ένα μονοπάτι – καλντερίμι που πηγαίνει σύντομα (1ω) στα Κομνηνά, βατό ακόμη και σήμερα από πεζοπόρους.

Τα Λιβερά (παλιός Αντάς) σε 450 μ. Υ, τα συναντάτε πιο κάτω συνεχίζοντας τον χωματόδρομο προς Κομνηνά. Η εξαίσια θέα συνοδεύει όλη την διαδρομή. Παλιές μάντρες με ξερολιθιά στα δεξιά του δρόμου σημάδι καλλιεργήσιμων κάποτε εκτάσεων και το εγκατελειμένο χωριό λίγο πιο πάνω. Και στους δύο συνοικισμούς μέχρι το ’22 – ’23 ζούσαν τριακόσιες τούρκικες οικογένειες, ενώ τα πολλά μονοπάτια δείχνουν την συχνή επικοινωνία των κατοίκων με τα μεγάλα κέντρα της εποχής.

Εκτός του κεντρικού χωματόδρομου που οδηγεί στα Κομνηνά, υπάρχει και μονοπάτι που συνδέει τον οικισμό με τον σιδηροδρομικό σταθμό όπως άλλωστε συμβαίνει και με το Κρωμνικό, ενώ από τον δεύτερο συνοικισμό του χωριού, ένα άλλο μονοπάτι οδηγεί μέσω Κρωμνικού στα Κομνηνά. Στον χώρο του εγκατελειμένου χωριού υπάρχει ανεξερεύνητο σπήλαιο. Η χάραξη της σιδηροδρομικής γραμμής έγινε το 1891, αποτελώντας το κύριο μεταφορικό μέσο των κατοίκων. Σήμερα αυτή η γραμμή συνεχίζει να λειτουργεί, διασχίζοντας τα Θρακικά Τέμπη σε μια εκπληκτική διαδρομή, ενώ ο πανέμορφος σταθμός των Λιβερών διαμορφώθηκε κατάλληλα από τον Ο.Σ.Ε. για να εξυπηρετεί τις ανάγκες των επισκεπτών όχι μόνο για ύπνο (διαθέτει 20 κρεβάτια) αλλά και γνωριμίας με τον ευρύτερο χώρο πάνω σε αναπαλαιωμένα πλακόστρωτα μονοπάτια.

Θυμηθείτε μόνο να πάρετε προμήθειες για να εκμεταλλευτείτε κατάλληλα τις υπαίθριες ψησταριές. Info: Forestland 0977428105 www.forestland.gr, Τουριστικός Συνεταιρισμός Κομνηνών 0542 22027, και Περιηγητική Λέσχη Νέστου 0542 22630.

Ο χωματόδρομος τελειώνει με την είσοδό σας στα Κομνηνά (παλιό Κουρλάρ) σε 140 μ. Υ, που για ώρα φαινόταν, μαζί με την Σταυρούπολη και την εύφορη κοιλάδα του Νέστου, κατηφορίζοντας από το βουνό. Ο όγκος του Αχλαδόβουνου ή ‘’Τσάλ’’ σκιάζει με την παρουσία του το χωριό. Στην απέναντι χαμηλότερη κορφή είναι ο Προφήτης Ηλίας και υπάρχει πρόσβαση από καλοπατημένο χωματόδρομο μέχρι την κορφή. Από εκεί φαίνεται όλος ο ορεινός όγκος της Ροδόπης. Ανεβείτε όταν πέφτει ο ήλιος, σούρουπο. Ο πεντακάθαρος οικισμός είναι το περιηγητικό κέντρο της περιοχής Σταυρουπόλεως και η ‘’βάση’’ όλων των διαδρομών αφού διαθέτει τις εγκαταστάσεις τηλεματικής, από τα λίγα στην επικράτεια, και θαυμάσιους υπερσύγχρονους ξενώνες (ο ‘’Ηνίοχος’’ διαθέτει και πισίνα), ταβερνάκια και κυρίως φιλόξενους κατοίκους.

Χώρος μυστηριακός που δεσπόζει σαν μοναδική βόρεια είσοδο στα Θρακικά Τέμπη. Η Κυριακή Στίγκα υπήρξε κάτοικος των Κομνηνών και ηρωική μάνα που στα χρόνια της κατοχής εκτελέστηκε από τους βούλγαρους για την δράση της. Στην κεντρική πλατεία ‘’Κυριακής Στίγκα’’ υπάρχει η προτομή, τιμώντας με αυτόν τον τρόπο τις πράξεις της, και θυμίζοντας στους νεώτερους τα δύσκολα χρόνια ολόκληρης της περιοχής. Δίπλα ακριβώς στην πλατεία, υπάρχει το εκθετήριο του δραστήριου συνεταιρισμού γυναικών που θα βρείτε νοστιμότατα ποντιακά τουρσιά, αλλά και συμβουλές για τουριστικές διαδρομές. Στον κεντρικό δρόμο που διασχίζει το χωριό λίγο πριν τον ‘’Ηνίοχο’’ είναι ένα εκπληκτικό δέντρο Φτελιάς ένα θαυμάσιο μνημείο της φύσης, διακοσίων πενήντα χρόνων. Στην μεγάλη, δροσερή πλατεία, υπάρχει καφενείο – εστιατόριο ενώ η ταβέρνα ‘’Καλύβα’’ αναλαμβάνει τους μεζέδες. Είναι τόσο πολλές οι δραστηριότητες της αξιέπαινης κοινότητας, τόσο ταιριαστά με την φύση όλα όσα έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια που δύσκολα θα συντομεύσετε την παραμονή σας.

Πεζοπορική διαδρομή Κομνηνά – Κρωμνικό – Λιβερά: Από την περιηγητική Λέσχη Νέστου ή από τον ξενώνα Ηνίοχο ρωτήστε για λεπτομέρειες. Η διαδρομή ακολουθεί το μονοπάτι – καλντερίμι, έξω από τα Κομνηνά, οδηγώντας σας σε 1ω στο Κρωμνικό. Επιστροφή από τον χωματόδρομο μέσω Λιβερών. Ουσιαστικά ένας πανέμορφος κύκλος με διάρκεια το πολύ 4ω.

Λίγο έξω από τα Κομνηνά, προς Σταυρούπολη –υπάρχουν πινακίδες – έχει αποκαλυφθεί ένας εντυπωσιακός μακεδονικός τάφος (200 – 150 π.Χ), ο καλύτερα σωζόμενος από τους τέσσερις που έχουν αποκαλυφθεί μέχρι σήμερα στην περιοχή της αιγιακής Θράκης. Ο τάφος είχε συληθεί από παλιά. Στην ανασκαφή που έγινε το 1953 από τον Χ. Μακαρόνα τα μόνα κτερίσματα που βρέθηκαν ήταν δύο μικρά χρυσά δακτυλίδια, μια μικρή χρυσή χάντρα περιδεραίου και κομμάτια από πήλινα ειδώλια που ανήκουν σε τρεις έρωτες. Επικοινωνήστε με τον αρχαιοφύλακα κ. Στέλιο Κωστέλη στο (0542) 22040, για να τον επισκεφθείτε και μετά να σας πάει στο Κάστρο Καλύβα.

Η κωμόπολη Σταυρούπολη (παλιό Γενήκιοϊ) σε 110 μ. Υ, διατηρεί άψογα τον παραδοσιακό της χαρακτήρα, με ωραία σπίτια μακεδονικής και θρακικής αρχιτεκτονικής. Είναι το διοικητικό και οικονομικό κέντρο στην καρδιά του ορεινού όγκου της Ροδόπης και της περιοχής του Νέστου. Μεγάλο κέντρο καλλιέργειας και επεξεργασίας καπνού μέχρι την δεκαετία του ’60 με έντονα σημάδια οικονομικής ευημερίας. Σήμερα η Σταυρούπολη διαθέτει έναν εξυπηρετικότατο γυναικείο συνεταιρισμό που εκτός των νόστιμων παραδοσιακών γλυκών κουταλιού που φτιάχνει, αναλαμβάνει και εκδρομικές δραστηριότητες στην γύρω περιοχή. Τα καφενεία στην κεντρική πλατεία σερβίρουν ουζάκι και μεζεδάκια, ενώ το λαογραφικό μουσείο που στεγάζεται στο Δημαρχείο και η εκκλησία της Ευαγγελίστριας κτισμένη το 1858 δίνει την δυνατότητα για γνωρίσετε ακόμη περισσότερο το παρελθόν της περιοχής.

Καθώς απομακρύνεστε από την Σταυρούπολη με Βορειοδυτική κατεύθυνση περνάτε από τον Δαφνώνα (παλιό Μαχμουτλή) σε 160 μ. Υ, πατρίδα του Αλέξανδρου Μπαλτατζή, ψυχή του πρώτου αγροτικού συνεταιριστικού κινήματος στην περιοχή του Νέστου που εξελίχθηκε σε ηγετική μορφή αγροτικού ηγέτη. Υπάρχει καφενείο εστιατόριο και θαυμάσια παλιά σπίτια.

Ακολουθώντας την διαδρομή στον κεντρικό δρόμο προς Νεοχώρι αμέσως μετά τον Δαφνώνα υπάρχει η διασταύρωση προς Καρυόφυτο – Λειβαδίτη. Η ασφάλτινη διαδρομή, θα σας φέρει σύντομα στο παραδοσιακό Άνω Καρυόφυτο (παλιά Κοσλούτσα) με την συγκλονιστική ιστορία – θηριωδία – κατά την διάρκεια της Βουλγαρικής κατοχής. Μέσα στο χωριό η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου, καταστήματα και ταβέρνες, ενώ λίγο πιο έξω στον δρόμο προς Κάτω Καρυόφυτο υπάρχει θαυμάσιος νερόμυλος και το παλιό πέτρινο παραδοσιακό γεφύρι. Συνεχίζοντας την όμορφη διαδρομή θα βρεθείτε στο πανέμορφο Λειβαδίτη στην αγκαλιά του παρθένου δάσους.

Η Θράκη και η Ανατολική Μακεδονία από την αρχαιότητα υπήρξε μια περιοχή με απέραντες εκτάσεις πλούσια σε ποτάμια, δάση, κοιλάδες. Πριν από χιλιάδες χρόνια το κλίμα εδώ ήταν θερμό και υγρό, αυτό είχε σαν αποτέλεσμα η γη αυτή να αποκτήσει μια φύση πλούσια σε ποώδη βλάστηση όμοια με τα σημερινά τροπικά δάση. Λίγο αργότερα το κλίμα αλλάζει, γίνεται ψυχρότερο, η άγρια ζούγκλα υποχωρεί και την θέση της καταλαμβάνουν τα δάση των κωνοφόρων και πλατύφυλλων. Όταν το ξύλο μπαίνει στην ζωή του ανθρώπου σαν το βασικότερο υλικό για τις κατασκευές του αρχίζει η καταστροφή των δασών της περιοχής. Ανεπαίσθητη στην αρχή μια και τα δάση εξακολουθούν να καλύπτουν το 80% της έκτασης και λόγω των κλιματολογικών συνθηκών αναπληρώνονταν γρήγορα. Κατά την τελευταία χιλιετηρίδα προ Χριστού οι Έλληνες της Νότιας Ελλάδας οι οποίοι είχαν αναπτύξει τεράστιο πολιτισμό άρχισαν να γυρεύουν άλλες περιοχές που θα μπορούσαν να βρουν την απαιτούμενη ξυλεία για τις ναυπηγικές τους ανάγκες καθώς και για άλλες κατασκευές.

Τα Παρθένα βουνά της Ροδόπης προσφέρονταν για αυτό μια και τα δάση της ήταν ανέπαφα ενώ τα εδάφη στις γύρω περιοχές ήταν γόνιμα για την καλλιέργεια γεωργικών προϊόντων. Έτσι άρχισαν τις εκχερσώσεις και το κάψιμο των δασών για την δημιουργία καλλιεργήσιμων εκτάσεων. Η καταστροφή του φυσικού πλούτου της περιοχής συνεχίζεται και κατά την περίοδο της Βυζαντινής αυτοκρατορίας καθώς η κατασκευή πολυτελών οικοδομημάτων απαιτούσαν τεράστιες ποσότητες ξυλείας.

Στα χρόνια μας πια, η καταστροφή άρχισε από τους βούλγαρους γείτονές μας την περίοδο της κατοχής που αρχίζουν συστηματική και αλόγιστη υλοτομία αποψιλώνοντας απέραντες εκτάσεις της περιοχής. Μετά το τέλος του πολέμου και επί δεκαετίες ολόκληρες, τα Ελληνοβουλγαρικά σύνορα ήταν απλησίαστα και φυσικά κάθε σκέψη για εκμετάλευση του δασικού πλούτου είχε εγκαταλειφθεί. Στο μεσοδιάστημα αυτό, η φύση εξακολούθησε να δουλεύει εντατικά επανορθώνοντας ότι είχε καταστρέψει ο άνθρωπος, σκεπάζοντας πάλι με υπέροχα δάση τις κορυφές και τις πλαγιές της Ροδόπης.

Το Παρθένο Δάσος της Τσίχλας στην Χαϊντού του νομού Ξάνθης ανήκει στο Δασικό Σύμπλεγμα Δρυμού και είναι ένα από τα μικρότερα και ωραιότερα αιωνόβια δάση Οξυάς της πατρίδας μας με έκταση 230 στρ. Αυτό το καιρό ετοιμάζεται να υποδεχθεί τον χειμώνα. Τα δέντρα γυμνά και γκρίζα, το χώμα κίτρινο και καφέ σκεπασμένο με τα φύλλα των δέντρων, και ένας καταγάλανος ουρανός λαμπρύνει την αίσθηση του ταξιδιώτη δημιουργώντας εικόνες αξεπέραστες και από τον πιο άξιο χρωστήρα. Μακάρι κάποια στιγμή όλοι οι άνθρωποι να συνειδητοποιήσουμε τα άϋλα αγαθά που προσφέρουν τα δασικά οικοσυστήματα και να τα προστατεύσουμε όσο μπορούμε. Το μέγεθος των δέντρων φτάνει τα 30 μ. Υ, και η διάμετρος το 1 - 1,5 μ. Πρόβλημα αποτελεί η μικρή έκταση της προστατευόμενης περιοχής, ενώ σε όλη την άλλη έκταση του βουνού γίνεται συστηματική υλοτομία. Στο δάσος ζουν σπάνια θηλαστικά (αρκούδες, ζαρκάδια, λύκοι, αγριογούρουνα) και σπάνια πουλιά (αγριόκουρκοι, νεροκότσυφες, μακροτσικλιτάρες).

Η φύση ησυχάζει, και εσείς κατηφορίστε προς τον εντυπωσιακότερο και μεγαλύτερο καταρράκτη της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης – υπάρχουν πινακίδες – μέσα από μια διαδρομή κατάφυτη από πεύκα και Έλατα.

Ο ομώνυμος του διπλανού χωριού Λειβαδίτη, καταρράκτης έχει πολλά νερά τον χειμώνα και τις αρχές της Άνοιξης. Η τοποθεσία δεν δείχνει την σπανιότητα της από τον δρόμο και το παρακείμενο κιόσκι, αλλά μόλις περπατήσετε λίγες δεκάδες μέτρα το θέαμα είναι εκπληκτικό. Στην περιοχή του Λειβαδίτη συναντώνται 102 είδη πουλιών που αναπαράγονται στα δασικά οικοσυστήματα της περιοχής. Ανάμεσα σε αυτά και πολλά σπάνια σαν τον Αγριόκουρκο (η νοτιότερη εξάπλωση στην Ροδόπη), την Αγριόκοτα (μια από τις μεγαλύτερες πυκνότητες πληθυσμού), ο Ελατόμπουφος, ο Καρυδοσπάστης κ. α.

Στην περιοχή είναι η υψηλότερη κορυφή της Ροδόπης το Γυφτόκαστρο σε 1827μ. Υ. Αν έρθετε μέσα καλοκαιριού θα κάνετε με τα πόδια μια εξαιρετικά όμορφη σημαδεμένη διαδρομή μίας περίπου ώρας και θα βρεθείτε σε ένα απίστευτα μαγευτικό περιβάλλον με τα νερά του Στενηπόταμου να πέφτουν από ύψος 37 μέτρων σχηματίζοντας τον περίφημο καταρράκτη. Στο Λειβαδίτη υπάρχει το ομώνυμο καταφύγιο του Ε.Ο.Σ. Ξάνθης, δύο ταβερνάκια με σπέσιαλ μεζέδες και δεκάδες χώροι για ελεύθερη κατασκήνωση. Τον χειμώνα δεν έχει πολλούς κατοίκους παρά μόνο τον μπάρμπα Μιχάλη (βοσκός) και τα σαββατοκύριακα τους ταβερνιάρηδες.

Πεζοπορική διαδρομή Λειβαδίτη – Καταρράκτης 3ω – 30’: Εύκολη και ευχάριστη με λεπτομερή σήμανση. Ξεκινά από το Λειβαδίτη. Πεζοπορική διαδρομή δασικό χωριό – Κορυφή Αντάλοφος (1569 μ. Υ) 2ω.Η απόσταση Λειβαδίτη (χωριό) – Ερύμανθος (δασικό χωριό) είναι εννιά χλμ. Η πεζοπορία ξεκινά από το δασικό χωριό. Εύκολη και ευχάριστη με λεπτομερή σήμανση.

Στο Νεοχώρι (παλιά Σταθμός Γενί – Κιοϊ) σε 90 μ. Υ, είναι η διασταύρωση που σε δέκα χλμ οδηγεί στον αρχαιολογικό χώρο τουΦρουρίου της Καλύβας. Η διαδρομή γίνεται μέσα από καταπράσινο τοπίο που περνά από τους μικρούς οικισμούς Κάτω Ιωνικό (παλιό Χουσεΐν – Κιοΐ) σε 240 μ. Υ, με την εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου (παλιό τζαμί) και την κρήνη εμπρός από τον ναό. Μια πιο προσεκτική ματιά στην κρήνη αποκαλύπτει την επιγραφή ‘’Αποικισμός 1925’’, ενώ και στο Άνω Ιωνικό η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου (παλιό τζαμί) και το όμορφο κτίσμα του σχολείου, θα κερδίσουν την ματιά σας. Η είσοδος του αρχαιολογικού χώρου – υπάρχουν πινακίδες – με το μεγάλο πάρκινγκ, το κτίριο που εκτίθενται φωτογραφίες και ταυτόχρονα φιλοξενεί τον φύλακα του χώρου, δεν προδιαθέτει για ωραία θέα ή για αρχαία τείχη και Φρούριο.

Ανεβαίνοντας το ανηφορικό μονοπάτι, μετά από πορεία 10’ φτάνετε στην κορυφή του λόφου ‘’Κάστρο’’ και την στρατηγική θέση που είναι κτισμένο το φρούριο. Στα 627 μ. Υ, ο αρχαιολογικός χώρος του Φρουρίου της Καλύβας, μακεδονικού οχυρού της εποχής του Φιλίππου (350 π.Χ.) δεσπόζει στην περιοχή, ελέγχοντας το στρατηγικής σημασίας πέρασμα προς την κοιλάδα του Νέστου. Το φρούριο Καλύβα είχε οπτική επαφή με άλλα παρόμοια φρούρια της περιοχής (Αερικού, Δαφνώνα, Κομνηνά) οργανώνοντας καλύτερα τις κινήσεις υπεράσπισης και άμυνας στις από βορά επιθέσεις. Η Σημαντικότερη κατασκευή του φρουρίου είναι η δεξαμενή νερού με βάθος 12 μ. και μεγαλύτερη διάμετρο 8 μ, που σε περιόδους εχθροπραξιών εξασφάλιζε το απαραίτητο νερό, στους μαχητές. Με την παρουσία του φύλακα που έχει τα κλειδιά μπορείτε να κατέβετε ειδικά αν είναι καλοκαίρι και να ….κάτσετε εκεί, τόσο δροσερά είναι. Αρχαιοφύλακας κ.Στέλιος Κωστέλης 0542 22040.

Ο Χωματόδρομος συνεχίζει, και σε 4 χλμ (συνολικά 14 από Νεοχώρι) σας φέρνει στο παραδοσιακό χωριό Καλύβα (παλιό Κάλοβο) σε 800 μ. Υ. Καταπληκτικά παραδοσιακά κτίσματα και στους δύο συνοικισμούς με την κυριαρχία στον χώρο, ενός θαυμάσιου τρίπατου αρχοντικού, στον πάνω συνοικισμό και τον προφήτη Ηλία (1936) στον κάτω. Το χωριό στέκει ερειπωμένο από το 1920 που ζούσαν εδώ 152 τουρκόφωνοι. Μετά εγκαταστάθηκαν Πόντιοι από την Σινώπη, που το αναμόρφωσαν, επισκευάζοντας τα παλιά και κτίζοντας νέα σπίτια, καλλωπίζοντάς το με δεκάδες καρποφόρα δέντρα (καρυδιές, κερασιές, μουσμουλιές).

Στην Καλύβα το ’54 υπήρχαν 180 άνθρωποι, σχολείο που λειτουργούσε χωρίς όμως να σταθεί ικανό από μόνο του να κρατήσει τον κόσμο εδώ, και λόγω επικοινωνίας με τα άλλα κεφαλοχώρια της περιοχής (Νεοχώρι) που γινόταν από μονοπάτι, με διάρκεια πορείας τρεις ώρες. Το πρώτο κύμα φυγής ήρθε το ’50 και συνεχίστηκε με γρήγορους ρυθμούς και προορισμό τις βιομηχανικές ευρωπαϊκές πόλεις. Μόλις το χωριό άδειασε και εγκαταλείφθηκε από όλους τους κατοίκους τότε έγινε ο χωματόδρομος (1964) που περάσατε για να βρεθείτε σε αυτό το χωριό - μουσείο.

Η εκπληκτική φύση στα χωριά, οι πανέμορφες διαδρομές και η παράλληλη παρουσία Ισλάμ και χριστιανισμού συνθέτει ουσιαστικά την μοναδικότητα της Ξάνθης. Κάτω από τον μανδύα του Ισλάμ προβάλει η βυζαντινή κληρονομιά των Πομάκων η πολυχρωμία των Ρομά, των τσιγγάνων τα ανατολίτικα στοιχεία των τουρκόφωνων. Όλη η Θράκη είναι μια γεωγραφική και πολιτισμική πύλη μετάβασης και επιστροφής από την Ανατολή στην Δύση. Έλληνες από Μικρά Ασία, Πόντο, και Καππαδοκία, πρώην σοβιετική ένωση, και την χερσόνησο του Αίμου, Πομάκοι, Αρμένιοι, αλλά και Μακεδόνες, Ηπειρώτες, Θεσσαλοί, Κρητικοί, Κύπριοι, Έλληνες πρόσφυγες απαρτίζουν ένα πολύφωνο, πολύχρωμο, & πολυθρησκευτικό ψηφιδωτό, το κάθε μέρος του οποίου είναι διαφορετικό.

Η πόλη της Ξάνθης βρίσκεται στο άνοιγμα της κοιλάδας του ποταμού Κόσυνθου κάτω από την βραχώδη Ροδόπη. Δεν ξέρουμε αν εδώ ήταν η αρχαία Ξάνθεια. Ξέρουμε όμως ότι Ξάνθεια ή Ξάνθη είναι η ξανθιά κυρά της Θράκης που λάτρεψε τον Ήλιο και τον Ρήσο με την ‘’πλάτη’’ ακουμπισμένη στο βουνό, τα ‘’πόδια’’ στον έφορο κάμπο και την λίμνη της, ενώ το ‘’σώμα’’ της παίρνει ζωή από την αιώνια φλέβα του Νέστου που διασχίζει όλη την οροσειρά της Ροδόπης και την πεδιάδα της Ξάνθης δίνοντας ζωή μέχρι να χυθεί στο Θρακικό πέλαγος.

ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Ιδέα & υλοποίηση μορφής: Άγγελος Σινάνης

Αυτόματος Αριθμός Κλήσης: 0541

ΔΙΑΜΟΝΗ: Ξάνθη www.Xanthi.gspa.gr http://orpheus.ee.duth.gr http://thesaurus.duth.grΑρκετά Ξενοδοχεία στην Ξάνθη και με πάρκινγκ για την μοτοσυκλέτα. Ενοικιαζόμενα δωμάτια θα βρείτε στο Πόρτο – Λάγος 96601 και τα Άβδηρα 29729. Το παλιό σχολείο στο Λειβαδίτη μεταμορφώθηκε σε ξενώνα. Σταυρούπολη: ‘’Νόστος’’ 0542 22027, ‘’Ξένιος Ζευς’’ 22444, Κομνηνά: ‘’Ηνίοχος’’ 0542 22483. Λιβερά 0542 22483.

ΚΑΜΠΙΝΓΚ: Υπάρχουν 3 κάμπινγκ. Στον Νομό Ξάνθης το κοινοτικό ‘‘Μυρωδάτο’’, 52272, στον Άι Γιάννη Αβδήρων 65020 στην Παραλία Μαγγάνων 61736, και στο Φανάρι του Ε.Ο.Τ. Για διαμονή στα δάση της Χαϊντούς ή στο δασικό χωριό - εργοτάξιο Ερυμάνθου επικοινωνήστε με το Δασαρχείο Ξάνθης 22669. Καταφύγια: ‘’Καλλιθέας’’ Φ.Ο.Ο. Ξάνθης 23022, 22012, ‘’Λειβαδίτη’’ Ε.Π.Σ. Ξάνθης (Ε.Ο.Σ.) 24818, 25628, Λειβαδίτη 0977065958, Info 0977235507, ‘’Χαϊντούς’’ Δασαρχείο Ξάνθης 22199 και 199 ‘’Λιβερών’’ Βάση της Forestland 62488, ‘’Τοξοτών’’ Βάση της Forestland 62488.

ΦΑΓΗΤΟ: Στην πόλη της Ξάνθης υπάρχουν πολλά κουτούκια και ταβερνάκια με τοπικούς μεζέδες. Στο κέντρο τα ‘’κεφτεδάκια’’ και ‘’η γωνιά’’, στην έξοδο της πόλης προς Κομοτηνή ‘’το κτήμα’’. Επίσης παραδοσιακοί φούρνοι που ψήνουν ζυμωτό ψωμί και διαθέτουν νοστιμότατες πίτες και γλυκά. Παράδεισος για τους φίλους του φρέσκου ψαριού και των ουζομεζέδων είναι η Νέα Κεσσάνη και φυσικά το Πόρτο Λάγος. Στα Κομνηνά ‘’οι Καλύβες’’ 0542 22256, στο Λειβαδίτη ‘’Ο Καπαδόκας’’ 0542 31351. Ταβέρνες στο Καρυόφυτο, στον Δαφνώνα, και την Δρυμιά. Εκπληκτικό φυσικό περιβάλλον και νοστιμότατες πέστροφες στο ιχθυοτροφείο του Ωραίου μετά την Σμίνθη 65425.

ΑΧΡΕΙΑΣΤΑ: Νομαρχία 22661, Δήμοι: Ξάνθης 24444, Σταυρούπολης 0542 22226, Αβδήρων 51207, Α΄ Βοήθειες Ξάνθη: 72131 - 3, Σταυρούπολη 0542 55555, Αστυνομία: 28888, 21100, Συνεργεία – Βουλκανιζατέρ Ξάνθης: Γιάννης Ντόλας: 29430, 27808 (για το νομό Ξάνθης προσφέρει και οδική βοήθεια), Καρασακαλίδης Μάρκος 28231, Ταμίας Γιάννης & Σια Ο.Ε. 23575, Τσεκμές Νικόλαος 22383, στον Εχίνο ο Χασάν 22418, και ο Εφέντη Χαμδή 22313 και 094144405 .

ΧΡΗΣΙΜΑ: www.Xanthi.gspa.gr e – mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε. Τηλεματικό δίκτυο Στενών Νέστου Κομνηνά0542 22483. Περιηγητική Λέσχη Νέστου 0542 22630, 22483, Forestland 0977428105 www.forestland.gr και www.topeiros.gr Κέντρο πληροφόρησης Λίμνης Βιστωνίδας 96646. Αρχαιοφύλακας για το Κάστρο Καλύβα και τον Μακεδονικό τάφο στα Κομνηνά κ. Στέλιος Κωστέλης 0542 22040. Ιδιωτικό λαογραφικό μουσείο Σταυρούπολης 0944818417.

Μουσεία: Λαογραφικό Ξάνθης 25421, Φυσικής Ιστορίας Ξάνθης 21212, Αρχαιολογικό Αβδήρων 51003, Λαογραφικό Σταυρούπολης 0542 22226 Γυναικείοι Συνεταιρισμοί Σταυρούπολης 0542 22027, Κομνηνών 0542 22678.

ΠΡΟΣΒΑΣΗ: Από Αθήνα προς Ξάνθη οδηγούμε έως Θεσσαλονίκη στον Ε 75 και μετά παίρνουμε τον Ε 90 σαν πιο σύντομο (738 χλμ). Από Θεσσαλονίκη είναι 220 χλμ. επί του Ε 90. Περίπου 9 ω για τους Αθηναίους και 3½ ω για τους Θεσσαλονικείς. Εναλλακτική διαδρομή ο Ε 79 έως Σέρρες, και στη συνέχεια οι επαρχιακοί Νο 12 έως 4 km μετά τη Δράμα και ο Νο 14 Παρανέστι - Ξάνθη.

ΒΕΝΖΙΝΑΔΙΚΑ: Στην Ξάνθη όλες οι εταιρείες, στον Ίασμο και στο Κουτσό Evroil, BP, και SHELL, λίγο έξω από την Ξάνθη. Μετά υπάρχουν στον δρόμο για Δράμα στην Σταυρούπολη στο Νεοχώρι και το Παρανέστι.

ΧΑΡΤΕΣ: Πλαστικοποιημένοι χάρτες ανά νομό που χωρούν στο tang Bag. Αγοράστε τον χάρτη Νο 37 ‘’Ξάνθη’’ εκδόσεις ‘’Ελλάδα’’ Κολοκοτρώνη 11 Αθήνα 01 3222573, 3225241, Βενιζέλου 3 Θεσσαλονίκη 031 223063. Τουριστικός χάρτης ‘’Έβρος’’ και ‘’Θράκη’’ σε κλίμακα 1:100.000 από τις εκδόσεις Ρέκος, 01 3251564 και 031 271063, 031 696587.

ΒΙΒΛΙΑ: Στο βιβλιοπωλείο ‘’σελίδες’’ στην Ξάνθη θα βρείτε ότι χρειάζεστε. Ξάνθη 1870 – 1940 Εικόνες και μαρτυρίες από την ιστορία της Στέφανος Ιωαννίδης Ξάνθη 1990. Θράκη Χ. Μπακιρτζής – Δ. Τριαντάφυλλος Ε.Τ.Β.Α. – Ε.Ο.Μ.Ε.Χ. Αθήνα 1989, Ομότιτλος τουριστικός οδηγός του Δ. Καρακούση. Πέτρινα γεφύρια της Θράκης / Δήμος Ξάνθης 1^ο Λύκειο Ξάνθης 1996.

ΛΕΣΧΕΣ ΜΟΤΟΣΥΚΛΕΤΑΣ: Πληροφορίες για το ταξίδι σας, όλο το χρόνο, βρίσκετε στο Explorer Club (Μοτολέσχη Ξάνθης) Τηλ - Fax 0541 75809, 75257, 25291, 0932536194, και στους ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΕΡΙΗΓΗΤΕΣ Ελάτη Τρικάλων. Τηλ - Fax: 0434 71826.

Περισσότερες πληροφορίες για την ΘΡΑΚΗ αντλήστε από την ενδεικτική Βιβλιογραφία – Αρθρογραφία:

Το Υγρό Στοιχείο ΕΤ2 - ‘94
Οι μέρες της Αλκυόνας ΕΤ2 - ‘95,
Ο κόσμος ο μικρός, ο μέγας, ΕΤ1 – ’99 – 2000
Πέτρινα γεφύρια της Θράκης / Δήμος Ξάνθης 1^ο Λύκειο Ξάνθης 1996.
Θράκη η γη του Ορφέα / http://orpheus.ee.duth.gr
Θρακικός Ηλεκτρονικός Θησαυρός / http://thesaurus.duth.gr
Θράκη / ένθετο 7 ημέρες / Εφημ. Καθημερινή 25/6/00
Θράκη / ένθετο 7 ημέρες / Εφημ. Καθημερινή 14/3/93
Θράκη / ένθετο 7 ημέρες / Εφημ. Καθημερινή 5/10/97
Βουνά και τόποι / Μ. Κοκου / Δήμος Αλεξανδρούπολης 1992
Θράκη / Χ. Μπακιρτζής – Δ. Τριαντάφυλλος / ΕΤΒΑ – ΕΟΜΕΧ Αθήνα 1989
Οι Λίμνες της Ελλάδας / ένθετο 7 ημέρες / Εφημ. Καθημερινή 5/10/97
Ελληνικοί Υδροβιότοποι / ένθετο 7 ημέρες / Εφημ. Καθημερινή 11/12/94

ΘΡΑΚΗ (2995 λέξεις)

ΞΑΝΘΗ - Η ΠΟΛΗ

Ξάνθεια – Ισκέτσε - Ξάνθη. Πέρα από τη βόρεια άκρη του Αιγαίου δίπλα στις εκβολές του ποταμού Νέστου απλώνεται ανάμεσα στο βουνό και την θάλασσα η στενόμακρη εύφορη πεδιάδα της Θράκης. Η ματιά απλώνεται και αυτή ανεμπόδιστη στον ορίζοντα, ως εκεί που ορθώνεται επιβλητική η οροσειρά της Ροδόπης, που οριοθετεί την απέραντη βαλκανική ενδοχώρα.

Στις απαλές πλαγιές της που ποτίζει ο ποταμός Κόσυνθος κατηφορίζει η παλιά πόλη της Ξάνθης. Μυημένη στους μύθους η πόλη, πήρε το όνομά της από μία απ’ τις χιλιάδες ιχθυόμορφες Ωκεανίδες, θυγατέρες του Ωκεανού και της Τηθύος ενώ η ιστορική Ξάνθεια αναφέρεται σποραδικά από αρχαίους συγγραφείς όπως ο Στράβων. Κοντά στην Ξάνθη πέρναγε η Εγνατία οδός που συνέχιζε ανατολικά καταλήγοντας στον Βόσπορο. Στα βυζαντινά χρόνια ήταν έδρα επισκοπής και αργότερα μητρόπολη.

Όπως τότε έτσι και σήμερα, η εκκλησία βρίσκεται στο επίκεντρο της ζωής της πόλης με τρεις μεγάλες μονές - Παναγία Αρχαγγελιώτισσα με πλούσια συλλογή εικόνων και κειμηλίων, Παμμέγιστοι Ταξιάρχες στον χώρο της οποίας λειτουργεί η εκκλησιαστική σχολή, Παναγία Καλαμού ή Καλαμιώτισσα - σε ένα πανέμορφο κατάφυτο περιβάλλον με εντυπωσιακή θέα προς τον κάμπο. Η μεγάλη και μακρινή ανοδική πορεία της, αρχίζει το 1715 χάρη στα καπνά και την καθιέρωσή της ως το αδιαμφισβήτητο οικονομικό κέντρο καθώς μια πυρκαγιά οδηγούν σε μαρασμό την Γενισέα Yenise ή Karasu Yenicesi (Karasu είναι η ονομασία του Νέστου στα τουρκικά), έδρα της περιοχής μέχρι τότε.

Στην τουρκοκρατία η σημερινή Ξάνθη, ανήκει στην επαρχία Edirne (Αδριανούπολης). Χτυπήθηκε και εκείνη από δύο καταστροφικούς σεισμούς το 1829, όμως στο Β’ μισό του 19^ουανοικοδομήθηκε με μεγαλύτερη φροντίδα και προσοχή. Στα χρόνια της τουρκοκρατίας άντρες και γυναίκες συμμετείχαν σε συντεχνίες που δημιούργησαν οι ελληνικές κοινότητες παίζοντας σημαντικό ρόλο στην επεξεργασία του καπνού. Ο θεσμός των συντεχνιών που οι ρίζες του χάνονται στην αρχαία Ελλάδα, και συνεχίσθηκε στο Βυζάντιο στα χρόνια της τουρκοκρατίας έγινε αντίδοτο για να αντιμετωπιστούν οι αντιξοότητες της εποχής. Οι συντεχνίες κάλυπταν και προστάτευαν τα συμφέροντα των επαγγελματιών ελέγχοντας τις πρώτες ύλες και ορίζοντας τους κανόνες δεοντολογίας ενώ παράλληλα ενίσχυαν τα μέλη της κοινότητας παρεμβαίνοντας στα οικονομικά και πολιτιστικά θέματα. Οι συντεχνίες και η συσπείρωση γύρω τους βοήθησε τον Θρακιώτικο Ελληνισμό να αποκτήσει οικονομική και πολιτική, οντότητα, διατηρώντας την εθνική του ταυτότητα.

Το 1891 από την Ξάνθη περνάει η σιδηροδρομική γραμμή Θεσσαλονίκης - Κωνσταντινούπολης συνδέοντάς την με τις μεγάλες εμπορικές πόλεις της Ευρώπης, με τα μεγάλα οικονομικά κέντρα της εποχής. Το Orianexpress στην ίδια διαδρομή μεταφέρει μαζί με τους υψηλούς επισκέπτες την ατμόσφαιρα, και τον αέρα της Ευρώπης. Η γη της έχει ήδη αποδειχθεί ιδανική για την καλλιέργεια καπνού, ο οποίος λόγω της εξαιρετικής του ποιότητας είναι περιζήτητος στην διεθνή αγορά. Ολόκληρος ο πληθυσμός της, άντρες, γυναίκες παιδιά ακόμα και γέροντες και γερόντισσες επιδίδονται στην καλλιέργεια του. Η ενεργητικότητα των εμπόρων που επιδιώκουν και πετυχαίνουν την διείσδυση τους στις ξένες αγορές αναδεικνύει την Ξάνθη σε διεθνές κέντρο καπνού, με τον ελληνικό πληθυσμό να υπερτερεί.

Πλέον η αρχόντισσα πόλη είναι εμπορικό, εκπαιδευτικό, διοικητικό και πολιτιστικό κέντρο ενώ σύντομα εγκαθίστανται εδώ, προξενεία από την Γερμανία, την Αυστρία, και την Ιταλία, υπογραμμίζοντας και αναδεικνύοντας σε διεθνές επίπεδο την σημασία της, δίνοντάς ταυτόχρονα Ευρωπαϊκό κοσμοπολίτικο αέρα. Η οικονομική άνθηση που οφείλεται κατά ένα μεγάλο μέρος στο καπνεμπόριο, συνεχίζεται και στις αρχές του 20^ουΑι, που στην ακμή του λειτουργούν 53 χάνια για την εξυπηρέτηση των εμπόρων, και σαρανταπέντε μικρές και μεγάλες καπναποθήκες (εξαιρετικά δείγματα βιομηχανικής αρχιτεκτονικής) που οικοδομήθηκαν στα όρια της πόλης και αποτελούσαν ιδιαίτερη συνοικία, ενώ περισσότεροι από έξι χιλιάδες καπνεργάτες υποστηρίζουν με την εργασία τους την οικονομική άνοδο.

Τότε πολλοί καπνέμποροι, Έλληνες κυρίως αφού το εμπόριο ήταν στα χέρια τους, ενώ η παραγωγή γινόταν από τους Οθωμανούς, λόγω των συχνών μεγάλων ταξιδιών και της επαφής με την Δυτική Ευρώπη, έφερναν οτιδήποτε νέο από τις χώρες που ταξίδευαν για τις νεόκτιστες κατοικίες τους. Εκατοντάδες σχέδια ακόμη και αρχιτέκτονες καλούσαν, χτίζοντας νεοκλασικά κτίρια και αρχοντικά στο στιλ της Αυστροουγγαρίας και της Ρωσίας.

Παρόλα αυτά δεν λείπουν και δείγματα αρχιτεκτονικής, από ντόπιους και Ηπειρώτες μαστόρους που έδωσαν τον καλύτερο εαυτό τους, με τα σαχνισιά και τα ιδιαίτερα μέρη που χαρακτήριζαν το μακεδονικό και Θρακικό χώρο χωρίς βέβαια να παραλείπονται και τα ‘’μίγματα’’ αυτών όπως σαχνισιά με πέτρα και νεοκλασικά στοιχεία με τους κτισμένους εξώστες, με ευθείες ‘’γραμμές’’, γείσα, μετώπες, αετώματα και κιονόκρανα που χαρακτηρίζουν το νεοκλασικό στιλ και στην περίπτωση συμβολίζουν τον αναγεννημένο ελληνισμό. Η σημερινή γοητεία της παλιάς πόλης συνίσταται ακριβώς στην αρμονική συνύπαρξη διαφόρων ρυθμών αρχιτεκτονικής.

Η ευημερία της Ξάνθης χαρακτηριστική για πολλές πόλεις της Δυτικής και Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης επικεντρώθηκε στις τέχνες. Η μουσική καλλιεργείται, ιδιαίτερα στα σχολεία και σε συλλόγους, ενώ οι ορχήστρες συναγωνίζονται η μια την άλλη. Οι θεατρικές ομάδες πολλαπλασιάζονται και τα θέατρα γίνονται το καύχημα των βορειοελλαδιτών. Είναι η εποχή που στις συζητήσεις ή στην αλληλογραφία η Αθήνα ονομάζεται ‘’χωριό’’. Και πράγματι έτσι είναι, μπροστά στην κουλτούρα που επικρατούσε εδώ. Το τραίνο ένωσε πόλεις έως τότε μακρινές. Η Κωνσταντινούπολη, η Θεσσαλονίκη αλλά και η Αθήνα είναι πια πιο κοντά με την Δράμα, και τις κοσμοπολίτικες Ξάνθη, Κομοτηνή, και Αλεξανδρούπολη (δες Β’ τόμο ‘’Νομός Έβρου’’ 0 –300 έκδοση 2000). Οι μοδίστρες και οι ράφτες κάνουν χρυσές δουλείες με εκλεκτά υφάσματα και γαλλικά πατρόν, ντύνοντας τις κυρίες, τους κυρίους, τις νέες και τους νέους των αρχοντικών οικογενειών από την κορφή ως τα νύχια με την τελευταία λέξη της ευρωπαϊκής μόδας.

Οι Ευρωπαϊκοί χοροί στις πολυτελείς αίθουσες, τα καλλιστεία, τα πιάνα, τα βιολιά και η μουσική παιδεία είναι μέσα σε κάθε σχεδόν σπίτι. Η άνευ προηγουμένου πολιτιστική ευμάρεια συνδυάζονται με την προσφορά στις πόλεις τους, υψώνοντας θαυμάσια αρχιτεκτονικά λειτουργικά κτίρια. Με δωρεές οικογενειών και εμπόρων κτίζονται κοινωφελή ιδρύματα, νοσοκομεία, σχολεία, παρθεναγωγεία, σχολές και νηπιαγωγεία. Οι Ξανθιώτες και όλοι οι κάτοικοι των βορείων πόλεων της Θράκης δικαιούνται επιτέλους να γιορτάσουν και να χαρούν τα κέρδη από το εμπόριο που οι ίδιοι δημιούργησαν με κόπο.

Μετά από αιώνες οθωμανικής κατοχής (1374 – 1912 – 1920 σχεδόν 550 χρόνια) ανατέλλει η πολυπόθητη πρώτη είσοδος του Ελληνικού στρατού στην Ξάνθη το 1913. Σχεδόν αμέσως ακολούθησε η πρώτη Βουλγαρική κατοχή (1913 – 1919) καταστρέφοντας την οικονομία της περιοχής. Στα χρόνια που ακολούθησαν η Ξάνθη ακολούθησε την μοίρα των υπόλοιπων νομών της Θράκης με πολέμους, καταστροφές και με προεξάρχον ζήτημα την ανατροπή της συνθήκης του Βουκουρεστίου που επιδίκαζε την Ξάνθη στους Βουλγάρους. Τελικά τον Μάιο του 1920 οι σύμμαχοι επιδικάζουν με την συνθήκη των Σεβρών την Δυτική Θράκη στην Ελλάδα και η ενσωμάτωση πλέον είναι γεγονός. Το τηλεγράφημα που έστειλε ο Ελευθέριος Βενιζέλος έλεγε με λιτό τρόπο: Χαίρομαι, Γάλλος αγγέλων ημίν ότι σήμερον υπεγράφη συνθήκη ειρήνης μετά Τουρκίας Δι’ ής Αι κυριότεραι σύμμαχοι δυνάμεις μετεβίβασαν ημίν την δυτικήν Θράκην.

Η μεγάλη αποδιοργάνωση ήρθε στην διάρκεια του Β’ Π.Π. με την δεύτερη βουλγαρική κατοχή όπως σε όλη την Ανατολική Μακεδονία και Θράκη (εκτός νομού Έβρου που είχε γερμανική διοίκηση), και όσοι μπορούν φεύγουν μετανάστες ή σε μεγαλύτερα αστικά κέντρα. Ο νόμος Σβώλου εξαφανίζει τα χρήματα που είχαν οι πλούσιοι καπνέμποροι στην Τράπεζα της Ελλάδος, ενώ αμέσως ακολουθούν τα ταραγμένα χρόνια του εμφύλιου. Η δεκαετία ‘40 – ‘50 αποδεικνύεται τραγική για την ιστορική πόλη. Το μεγάλο κύμα μετανάστευσης που χτύπησε όλη την περιοχή έως πάνω στον ακριτικό Έβρο, μαζί με την, κλασική από τότε, αδιαφορία της Αθηνοκεντρικής εξουσίας και της Γενικής Διοίκησης οδηγούν βαθμιαία όλη την Θράκη στην ραγδαία συρρίκνωση του πληθυσμού της, στην υποβάθμιση, και την κατάρρευση. Μέχρι το 1980 αποτελούσε την τελευταία σε οικονομικούς δείκτες περιοχή της Ε.Ε. Τα οικονομικά πράγματα τώρα είναι καλύτερα, η ανάκαμψη και η ίδρυση εδώ του Δημοκρίτειου πανεπιστημίου Θράκης έχει έρθει, δίνοντας ζωή στην πόλη. Καθηγητές και φοιτητές γοητευμένοι ρίζωσαν στην Ξάνθη και γρήγορα ταυτίσθηκαν με αυτή, συνεισφέροντας στην προώθηση του Θρακικού πολιτισμού.

Η ιστορία άφησε τραύματα αλλά δεν κατέστρεψε την όμορφη αρχιτεκτονική της παλιάς πόλης, που παραμένει η πιο καλά διατηρημένη της Βόρειας Ελλάδας, ένα πραγματικό ανοιχτό μουσείο για την μακεδονική αρχιτεκτονική αλλά και την αρχιτεκτονική του 19^ου Αι, ως τις αρχές του 20^ου. Βέβαια δεν λείπουν τα προβλήματα αφού ο χαρακτηρισμένος ανέξοδα από το 1978 παραδοσιακός οικισμός της Ξάνθης αποτελείται σήμερα από 1300 σπίτια σε ένα ενιαίο αδιάσπαστο σύνολο δεύτερο σε μέγεθος στην Ελλάδα μετά της Σύμης, και μόνο οι κάτοικοι του με την βοήθεια του Δήμου αγωνίζονται να του δώσουν νέα ζωή.

Παλιές οικογένειες στην Ξάνθη έμειναν πάρα πολύ λίγες, και στα σπίτια δεν κατοικούν πια αυτοί που τα έχουν κτίσει. Στις μέρες μας οι παλιές καπναποθήκες έχουν μείνει ερειπωμένα κουφάρια ενώ από τις μεγάλες τζαμαρίες τους κάποτε, μπορούσες να δεις το πολύβουο πλήθος των εμπόρων. Σήμερα στέκουν άδειες, σαν σε σκηνικό θεάτρου, ενώ από τα σπασμένα τζάμια τους μπαίνει η βροχή και η λησμονιά. Οι καινούργιες είναι έξω από την πόλη ενώ στην παλιά Ξάνθη υπάρχει ακόμα μια καπναποθήκη που χρησιμοποιείται διατηρώντας αυτό το παλιό ανόθευτο άρωμα, και άλλες δύο με νέα χρήση. Η μια στεγάζει το δημοτικό ΚΑΠΗ και η άλλη την Ακαδημία Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης.

Πολλά διατηρητέα καταρρέουν και θα συνεχίσουν με τον ίδιο ρυθμό, από την αδιαφορία της διοίκησης, αφού από τότε που χαρακτήρισε τον οικισμό διατηρητέο δεν έλαβε κανένα άλλο μέτρο για ναδιατηρηθεί. Ακόμα δεν έχουν καταλάβει οι φωστήρες ότι δεν φτάνει να ‘’κηρύξουν’’ κάτι. Δεν φτάνει να υποχρεώνεις τον ιδιοκτήτη να διατηρήσει το σπίτι του χωρίς να τον βοηθάς για αυτό. Όλοι γνωρίζουν ότι για να γίνουν εργασίες αναπαλαίωσης ή έστω συντήρησης σε αυτά τα ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής κτίρια ώστε να μείνουν οικογένειες είναι όχι μόνο δύσκολο αλλά κυρίως πολυέξοδο. Αυτός είναι ο λόγος που μοναδικό αίτημα τα τελευταία χρόνια του δήμου Ξάνθης είναι η επιδότηση κατά ένα μέρος των εργασιών που γίνονται ή θα έπρεπε να γίνουν στα σπίτια ώστε να κατοικηθούν. Όλοι ζητούν το αυτονόητο όλοι γνωρίζουν τον τρόπο, εκτός από την διοίκηση που συνεχίζοντας να αδιαφορεί ουσιαστικά εγκαταλείπει στην τύχη τους όλους τους (απο)κηρυγμένους παραδοσιακούς οικισμούς ανά τη χώρα αφού τα ίδια προβλήματα παρατηρούνται παντού όπου υπάρχει παρόμοιο καθεστώς.

Τις τελευταίες δεκαετίες οι κάτοικοι θέλοντας να ζήσουν πιο άνετα δημιούργησαν μια νέα πόλη που ξεφύτρωσε απρογραμμάτιστα στα κράσπεδα της παλιάς. Έτσι, ένας εκούσιος εγκλεισμός σε απρόσωπα χωρίς ταυτότητα κτίρια συντελέστηκε. Η μια μετά την άλλη οι αρχοντικές πόλεις του ελληνικού βορά όπως και του νότου θυσιάστηκαν στον βωμό της κερδοσκοπικής ανάπτυξης. Καβάλα, Θεσσαλονίκη, Βέροια, Καστοριά, Σιάτιστα, και άλλες πολλές που παραμορφώθηκαν βάναυσα. Μια πρωτοφανής καταστροφή συντελέστηκε, τέτοια που δεν επέφερε, ούτε είχε ποτέ σκεφθεί, κανένας εχθρός ή κατακτητής. Σήμερα οι Ξανθιώτες, θεωρούν προνόμιο να ζουν στην παλιά πόλη και όλες οι οικογένειες ψάχνουν για σπίτι εκεί. Κάθε καλοκαίρι στα τέλη Αυγούστου μέχρι τις αρχές Σεπτέμβρη και για δέκα μέρες γίνονται οι ‘’γιορτές της παλιάς πόλης’’ με δεκάδες συναυλίες, εκδηλώσεις με οργανωτή την Δημοτική Επιχείρηση Ανάπτυξης Ξάνθης.

Αξιοθέατα στην πόλη εκτός ….την ίδια και τις παλιές καπναποθήκες είναι η πλατεία της μητρόπολης με τον Ναό του Τιμίου Προδρόμου (1839), το ρολόι (1859) στην κεντρική πλατεία της Ξάνθης, τα αρχοντικά των καπνεμπόρων Κουγιουμτζόγλου που στεγάζεται σήμερα το λαογραφικό μουσείο Ξάνθης, με εκπληκτικά λεπτομερή ζωγραφικό διάκοσμο στις οροφές και τους τοίχους, υπογραμμίζοντας εκτός το υψηλό γούστο, και το κοινωνικό - οικονομικό υπόβαθρο, το αρχοντικό Μπλάτσου, του Καλούδη (Ανθρωπολογικό μουσείο), η οικία Καραμπέτση, το Α’ Δημοτικό Σχολείο, το νηπιαγωγείο Στάλιου, τα Μιχαλογλέικα, το σπίτι που γεννήθηκε ο Μάνος Χατζιδάκις, και τόσα άλλα που ανακαλύπτονται περπατώντας στα παλιά γρανιτένια καλντερίμια.

Ολόκληρος ο νομός διαθέτει άπειρες φυσικές ομορφιές, μεγαλόπρεπα βουνά, πλούσια πυκνά δάση, εκπληκτικά πλεονεκτήματα για πολυμορφικό τουρισμό αφού διαθέτει εξ’ ίσου καταπληκτικές ορεινές αλλά και παραθαλάσσιες διαδρομές, σε έναν τόπο που σφύζει από ζωή, μνημεία ‘’προστατευόμενες’’ περιοχές, και εβδομήντα γνωστούς αρχαιολογικούς χώρους. Από εδώ περνάει το μονοπάτι Ε – 6 που έρχεται από Δράμα (δες Δράμα – Φαλακρό) και συνεχίζει για τις λιμνοθάλασσες, και την Μαρώνεια στην Κομοτηνή.

Η Ξάνθη του Μάνου Χατζιδάκι, της Παλιά Πόλης και των Μοναστηριών. Βυζαντινοί οικισμοί και η πάμφυτη Περιοχή Σταυρούπολης και Νεστοχωρίων, Δαφνώνας, πατρίδα του Αλέξανδρου Μπαλτατζή, ψυχή του πρώτου αγροτικού συνεταιριστικού κινήματος στην περιοχή του Νέστου, Φρούριο Καλύβας πιο πάνω από το Ιωνικό, και Μακεδονικός τάφος στα Κομνηνά. Μοναδικό στην Θράκη δίκτυο συντηρημένων μονοπατιών που περνά από Κομνηνά συναντώντας παλιά πετρόχτιστα χωριά (Γαλάνη, Ιμέρα, Κρωμνικό, Λιβερά, Κομνηνά), τα μοναδικά Στενά Νέστου με το μονοπάτι στην είσοδο από Γαλάνη, και τους μαιάνδρους του Νέστου που φαίνονται από ψηλά. Παραδοσιακός οικισμός στο Καρυόφυτο και δίπλα το Λειβαδίτη ο τεράστιος καταρράκτης του, το Παρθένο Δάσος Χαϊντού, τα εκπληκτικά Πομακοχώρια και οι ιαματικές πηγές στα Θερμιά, τα έξοχης τέχνης πέτρινα παραδοσιακά γεφύρια. Τα Άβδηρα του Δημόκριτου, του Πρωταγόρα, και του Λεύκιππου, το αρχαιολογικό μουσείο, Δάσος Κοτζά Ορμάν, και εκβολές Νέστου, Λίμνη Βιστωνίδα, Υγρότοποι, Πόρτο Λάγος και Αναστασιούπολη.

Πάρα πολλοί άνθρωποι τα τελευταία χρόνια ανεβαίνουν για αναψυχή ή δουλειές στην Ξάνθη ανακαλύπτοντας μέσα από τον χρόνο που περνούν εκεί μια μεγάλη πατρίδα. Παρόλο που πολλοί δεν έχουν καταγωγή την Θράκη βρήκαν μια άλλη σπουδαία Ελλάδα. Μια Ελλάδα που αξίζει να ζεις κοντά της, να την υπηρετείς και να απολαμβάνεις κάθε της χάρη. Και είναι πολλές αυτές, ειδικά για ανθρώπους που έχουν μέσα τους πολιτισμό και μιαν άλλη, ήπια αντίληψη για το γίγνεσθαι της χώρας μας.

Υπάρχουν ακόμη χιλιάδες πράγματα που δεν έχουν να κάνουν με τις ‘’ευκολίες’’ και τις ‘’ανέσεις’’ των μεγάλων αποπνικτικών για την ζωή και την έκφραση, πόλεων, αλλά με την αισθητική του περιβάλλοντος χώρου μέσα στο οποίο δαπανούν το περισσότερο μέρος της ζωής τους. Η Ξάνθη είναι μια όαση πολιτισμού και ανθρωπιάς από αυτές τις πόλεις που προσφέρει αυτή την δυνατότητα στον σύγχρονο άνθρωπο.

ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Ιδέα & υλοποίηση μορφής: Άγγελος Σινάνης

Αυτόματος Αριθμός Κλήσης: 0541

Περισσότερες πληροφορίες για την ΘΡΑΚΗ αντλήστε από την ενδεικτική Βιβλιογραφία – Αρθρογραφία:

Το Υγρό Στοιχείο ΕΤ2 - ‘94
Οι μέρες της Αλκυόνας ΕΤ2 - ‘95,
Ο κόσμος ο μικρός, ο μέγας, ΕΤ1 – ’99 – 2000
Πέτρινα γεφύρια της Θράκης / Δήμος Ξάνθης 1^ο Λύκειο Ξάνθης 1996.
Θράκη η γη του Ορφέα / http://orpheus.ee.duth.gr
Θρακικός Ηλεκτρονικός Θησαυρός / http://thesaurus.duth.gr
Θράκη / ένθετο 7 ημέρες / Εφημ. Καθημερινή 25/6/00
Θράκη / ένθετο 7 ημέρες / Εφημ. Καθημερινή 14/3/93
Θράκη / ένθετο 7 ημέρες / Εφημ. Καθημερινή 5/10/97
Βουνά και τόποι / Μ. Κοκου / Δήμος Αλεξανδρούπολης 1992
Θράκη / Χ. Μπακιρτζής – Δ. Τριαντάφυλλος / ΕΤΒΑ – ΕΟΜΕΧ Αθήνα 1989
Οι Λίμνες της Ελλάδας / ένθετο 7 ημέρες / Εφημ. Καθημερινή 5/10/97
Ελληνικοί Υδροβιότοποι / ένθετο 7 ημέρες / Εφημ. Καθημερινή 11/12/94

Πρόσφατη εργασία

ΤΑ ΜΕΤΑΛΛΕΙΑ
ΤΗΣ ΑΝΤΙΠΑΡΟΥ
Δεκέμβριος 2019

ISBN: 978-618-8389-3-6

Όλες οι εργασίες μας

Ταξίδια στην άλλη Ελλάδα τόμος Δ’ καλοκαίρι 2002

ΛΕΣΧΕΣ ΜΟΤΟΣΥΚΛΕΤΑΣ: Μ.Ο.Κ. (Μοτοσυκλετιστικός όμιλος Καστοριάς) 25^ης Μαρτίου 17, Τηλ 29514, 23470. Μ.Ο.Π. (Μοτοσυκλετιστικός όμιλος Πτολεμαΐδας) 0463 80272.

Ξάνθη / Διαδρομές στις Ανατολικές και Νότιες Περιοχές:
Βιστωνίδα – Αναστασιούπολη – Πόρτο Λάγος – Άβδηρα – Δέλτα Νέστου (Κοτζά Ορμάν)

Ξάνθη / Διαδρομές στις Βορειοδυτικές Περιοχές:
Στενά Νέστου – Κομνηνά – Σταυρούπολη – Ιωνικό – Λειβαδίτης

Πρόσφατη εργασία

Newsletter

Όλες οι εργασίες μας

Ταξίδια στην άλλη Ελλάδα τόμος Δ’ καλοκαίρι 2002

ΛΕΣΧΕΣ ΜΟΤΟΣΥΚΛΕΤΑΣ: Μ.Ο.Κ. (Μοτοσυκλετιστικός όμιλος Καστοριάς) 25ης Μαρτίου 17, Τηλ 29514, 23470. Μ.Ο.Π. (Μοτοσυκλετιστικός όμιλος Πτολεμαΐδας) 0463 80272.

Ξάνθη / Διαδρομές στις Ανατολικές και Νότιες Περιοχές: Βιστωνίδα – Αναστασιούπολη – Πόρτο Λάγος – Άβδηρα – Δέλτα Νέστου (Κοτζά Ορμάν)

Ξάνθη / Διαδρομές στις Βορειοδυτικές Περιοχές: Στενά Νέστου – Κομνηνά – Σταυρούπολη – Ιωνικό – Λειβαδίτης

Πρόσφατη εργασία

Newsletter

ΛΕΣΧΕΣ ΜΟΤΟΣΥΚΛΕΤΑΣ: Μ.Ο.Κ. (Μοτοσυκλετιστικός όμιλος Καστοριάς) 25^ης Μαρτίου 17, Τηλ 29514, 23470. Μ.Ο.Π. (Μοτοσυκλετιστικός όμιλος Πτολεμαΐδας) 0463 80272.

Ξάνθη / Διαδρομές στις Ανατολικές και Νότιες Περιοχές:
Βιστωνίδα – Αναστασιούπολη – Πόρτο Λάγος – Άβδηρα – Δέλτα Νέστου (Κοτζά Ορμάν)

Ξάνθη / Διαδρομές στις Βορειοδυτικές Περιοχές:
Στενά Νέστου – Κομνηνά – Σταυρούπολη – Ιωνικό – Λειβαδίτης