ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ (2650 λέξεις)

ΛΙΜΝΗ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ή Ορεστιάς ΚΑΙ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ  

Κείμενο - Διαφάνειες: Άγγελος Σινάνης e – mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

© Φεβρουάριος 2001 

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ: Λίμνη Καστοριάς ή Ορεστιάς

Τύπος: Λίμνη Γλυκού Νερού

Εξωτερική Περίμετρος: 31 χλμ

Πλάτος:  26,5 χλμ

Μέγιστο Βάθος:  8,30 μ

Μέσο Βάθος: 4 μ

Υψόμετρο:  630 μ

Εμβαδόν: 28.000.Στρ.

Χωρητικότητα:  100 εκ.κ.μ.

Νομικό Καθεστώς Προστασίας: ΙΒΑ (Important Bird Area) σύμφωνα με την πρόταση των ICBP (International Council for Bird Preservation) & IWRB (International Wetlands Research Bureau). Χαρακτηρισμένο Μνημείο εξόχου φυσικού κάλους, καταφύγιο Θηραμάτων.
Σπουδαίες Θετικές ενέργειες: Ελεγχόμενη δόμηση, Απαγόρευση κυνηγίου.

Η Δυτική Μακεδονία είναι η μόνη γεωγραφική περιοχή της Ελλάδας που δεν έχει θάλασσα. Την έλλειψη αυτή αντικαθιστούν οι πανέμορφες μονίμως κατακλυσμένες λίμνες της ανάμεσα σε ορεινά τοπία και μεγαλόπρεπα βουνά. Στην Καστοριά η ίδια η πόλη μοιάζει να αναδύεται από τα νερά της λίμνης Ορεστιάδας αφού είναι κτισμένη στην χερσόνησο που εισχωρεί μέσα στην λίμνη ενώ γύρω της, τα μοναδικά σε ομορφιές βουνά Γράμμος και Βίτσι προσδίδουν στην πολιτεία του νερού μια ξεχωριστή διάσταση.

Την ίδια εποχή που κτίζεται εδώ η Ιουστινιανούπολη ο ιστορικός Προκόπιος αναφέρεται για πρώτη φορά στην Καστοριά ως όνομα της λίμνης της. Ωστόσο από την μυθολογία γνωρίζουμε ότι το όνομα της Καστοριάς προέρχεται από τον μυθικό μακεδόνα ήρωα και ημίθεο Κάστορα, γιο του Δία, που επιπλέον έδωσε το όνομά του στο υδρόβιο τρωκτικό. 

Η λίμνη που κάποτε ήταν γεμάτη κάστορες στάθηκε το μυστικό για τον πλούτο αυτής της πόλης. Το δέρμα του κάστορα το περίφημο καστόρι έκανε τους κατοίκους της τους καλύτερους γουναράδες του κόσμου, και τα γουναρικά της Καστοριάς τα πιο όμορφα και ταυτόχρονα χαμηλά σε κόστος. Τα νερά της λίμνης δίνουνε ακόμη και σήμερα ζωή και πλούτο. Στις μέρες μας βέβαια μην περιμένετε να  δείτε κάστορες στις όχθες της, αφού έχουν περάσει πολλά χρόνια από τότε που  ζούσαν εκεί. Αντίθετα υπάρχουν κύκνοι, πάπιες, Γλάροι, μπεκατσίνια και πολλά διερχόμενα είδη που πλουτίζουν την πλούσια και εξαιρετικά ενδιαφέρουσα πανίδα της, Λαγγόνα, Ροδοπελεκάνοι, Αργυροπελεκάνοι, Αργυροτσικνιάδες, Χαλκόκοτες, Βαλτόπαπιες, Χηνοπρίστης, Καλαμόκιρκος, Μουστακογλάρονα, και κατά καιρούς Χουλιαρόπαπιες, Πρασινοκεφαλόπαπιες, Σταχτόχηνες, Ασημόγλαροι. 

Αξίζει να αναφερθεί ότι η αφθονία των ψαριών ελκύει τους Αργυροπελεκάνους των Πρεσπών που πετούν ως εδώ για συμπλήρωμα της διατροφής τους. Στην λίμνη αλιεύονται μερικά απο τα πιο νόστιμα ψάρια, Πέρκες, Γλίνοι, Πέστροφες, Γριβάδια (Κυπρίνος), Γουλιανοί, Κεφαλόπουλα, Τσιρόνια, Χέλια, και βεβαίως μαγειρεύονται με δεκάδες συνταγές και μαεστρία που έχει δημιουργηθεί μετά από την χρόνια επαφή των καστοριανών μαγείρων με την λίμνη και ότι αυτή παράγει. Έτσι στο πέρασμα του χρόνου ο καστοριανός ταβάς (γουλιανός με ντομάτα και κρεμμυδάκι στον φούρνο) οι σαρμάδες, και τα εξαιρετικά τουρσιά κρατούν πάντα μια θέση στο τραπέζι του επισκέπτη αλλά και τα σκήπτρα στις τοπικές ταβέρνες και ψησταριές.

Πανέμορφη λίμνη και πράγματι δεν μπορεί ο επισκέπτης να φανταστεί αυτή την πόλη χωρίς την λίμνη, χωρίς αυτή την υπέροχη συμφωνία υγρασίας και ομίχλης με το λευκό ή καστανόγκριζο των σπιτιών της πολιτείας. Η λίμνη για την Καστοριά δεν είναι μόνο θρύλοι και παραδόσεις αλλά μια απόλυτη ταύτιση με την ίδια την ύπαρξή της και την ιστορία της. Μια αρχαία ιστορία, λίκνο της ζωής των πρώτων λιμναίων κατοίκων της, όπως μαρτυρεί η ανακάλυψη του λιμναίου νεολιθικού οικισμού του Δισπηλιού.

Οι Καστοριανοί εκείνο το χειμωνιάτικο πρωινό του 1932 δεν μπορούσαν καν να φανταστούν τι θα ξεπρόβαλε από την λίμνη μια που η στάθμη της λόγω ξηρασίας είχε κατεβεί αρκετά. Αντικρίζοντας με δέος και σχετική έκπληξη τους δεκάδες ξύλινους πασσάλους, που προεξείχαν από το νερό πολλοί άρχισαν κατ’ ευθείαν να σκαρώνουν ιστορίες άλλοι όμως ειδοποίησαν την αρχαιολογική υπηρεσία και με μεγαλύτερη έκπληξη άκουσαν τον καθηγητή Αντώνη Κεραμόπουλο να τους λεει ότι πρόκειται για έναν σημαντικό προϊστορικό οικισμό που χρειάζεται περαιτέρω έρευνα. 

Ο Αντώνης Κεραμόπουλος επανήλθε το 1938 και το 1940 που η στάθμη της λίμνης ήταν πάλι χαμηλή και συνέλεξε δεκάδες ευρήματα, λίθινα εργαλεία, τμήματα οψιανού και όστρακα. Με τον πόλεμο σταμάτησε η έρευνα και η ανασκαφή, πέρασαν τα χρόνια, έφυγε ο πόλεμος, και το 1965 ο καθηγητής του Α. Π. Θεσσαλονίκης Νικόλαος Μουτσόπουλος πραγματοποίησε εκ’ νέου έρευνα συλλέγοντας πολύτιμα αρχαιολογικά στοιχεία, αποτυπώνοντας ταυτόχρονα την ακριβή θέση του αρχαιολογικού χώρου. Μετά ήρθε η χούντα, η μεταπολίτευση, σχεδόν εξήντα χρόνια από εκείνο το κρύο πρωινό του 1932 που έγιναν οι πρώτες έρευνες για να αποκρυπτογραφηθεί ο οικισμός και οι αναπάντεχοι  προγονοί μας. 

Το 1992 ο καθηγητής Προϊστορικής Αρχαιολογίας του Α.Π.Θεσσαλονίκης, Γιώργος Χουρμουζιάδης, οι μόνιμοι επτά αρχαιολόγοι συνεργάτες του, και μια ομάδα μεταπτυχιακών φοιτητών εγκαθίστανται στον χώρο τους καλοκαιρινούς μήνες και κάνουν την αρχή με μια δοκιμαστική ανασκαφή του σημείου που είχαν βρεθεί τα πρώτα σημάδια. Σε λίγο χρονικό διάστημα είχε αποκαλυφθεί ότι: πρόκειται για έναν πολύ πλούσιο λιμναίο οικισμό σαν αυτούς που περιγράφει ο Ηρόδοτος, ανασκάπτεται για πρώτη φορά, ανήκει στην μέση νεολιθική εποχή και κατοικήθηκε από το 5500 έως το 3500 π.Χ. Το 1994 βρέθηκε μια ξύλινη πινακίδα που βοήθησε να δούμε πως πριν από την ‘’Γραμμική Α’’ υπήρχε ένας γραπτός κώδικας επικοινωνίας για τους κτηνοτρόφους και τους ψαράδες του Δισπηλιού. 

Σκεφθείτε ότι η ‘’Γραμμική Β’’ που βρέθηκε στην Πύλο στο ‘’παλάτι του Νέστορος’’ χρονολογήθηκε από τον Βρετανό καθηγητή Μάικλ Βέντρις στα 1350 π.Χ. και θεωρείται Ελληνική. Η ‘’Γραμμική Α’’ είναι παλιότερη από το 1350 π.Χ. αλλά δεν έχει ακόμη ‘’διαβαστεί’’. Το σημαντικό αυτό εύρημα έδειξε ότι από την 6^η χιλιετία – 5260 - υπήρχε μια μορφή γραπτής επικοινωνίας στον Ελλαδικό χώρο πριν ακόμη και από αυτή τη ‘’Γραμμική Α’’!! Σήμερα θεωρείται το αρχαιότερο ‘’κείμενο’’ που βρέθηκε στον ευρωπαϊκό χώρο.

Το μοναδικό στο είδος του, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στον ευρύτερο χώρο της Ν. Α. Ευρώπης,οικομουσείο που αναπαριστά με ακρίβεια τον προϊστορικό λιμναίο οικισμό στο Δισπηλιό Καστοριάς εγκαινίασε ο πρόεδρος της Δημοκρατίας Κωστής Στεφανόπουλος τον Οκτώβριο του 1999. Οι επισκέπτες έχουν τη δυνατότητα να δουν μια πραγματική εικόνα ενός λιμναίου οικισμού, τις οκτώ καλύβες που στήθηκαν με βάση τα δεδομένα της ανασκαφής, τα δεκάδες αντίγραφα των ευρημάτων αυτής, και πληροφοριακό υλικό. 

Το πανέμορφο φυσικό περιβάλλον της λίμνης ανακαλύπτει ο ταξιδιώτης στον περιφερειακό παραλίμνιο δρόμο που  διασχίζει κατά σειρά τα χωριά Δισπηλιό, Μαυροχώρι (Μαύροβο), Πολυκάρπη, Μεταμόρφωση. Απέραντες εκτάσεις με μηλιές, χαρακτηριστικές μυρωδιές, όμορφες παραλίες αντίστοιχα σε κάθε χωριό, νόστιμοι  μεζέδες στα παραλίμνια ταβερνάκια συνθέτουν  ένα καμβά φαντασίας και απόλαυσης.

Οι εικόνες του χειμώνα είναι ανυπέρβλητες σε δύναμη, υγρασία και ομίχλη λες και ξωτικά θα βγουν κάποια στιγμή να σε μαγέψουν. Ο γύρος της λίμνης Καστοριάς θα σας φέρει πάλι στην πόλη, ο παραλίμνιος όμως δρόμος με τις Λυγερές Ιτιές, τα βαθύσκιωτα Πλατάνια, τις πανύψηλες Λεύκες, τους αμέριμνους ψαράδες, με τις πλάβες τους και το παραδοσιακό ψάρεμα με πεζόβολο θα χαραχτούν στη μνήμη σαν σημείο αναφοράς της Καστοριάς. Για την πόλη η λίμνη δεν είναι μόνο ιστορία αλλά και ύπαρξη.

Τροφοδότρα μάνα για χρόνια πολλά η λίμνη για τους Καστοριανούς, αφού μέχρι πρόσφατα η αλιεία εκτός από την γουναρική ήταν το κύριο επάγγελμα των κατοίκων. Οι Καστοριανοί ψαράδες με τα καράβια τους, αυτά τα ‘’κινητά μνημεία με ιδιόρρυθμη και μοναδική εμφάνιση’’ όπως αναφέρει ο αρχιτέκτονας Αριστοτέλης Ζάχος αποτελούν αναπόσπαστο στοιχείο του τοπίου της λίμνης εντυπωσιάζοντας από παλιά τους ξένους περιηγητές αλλά και τους επισκέπτες σήμερα.

Ένας από τους παλιούς περιηγητές ο Άγγλος αξιωματικός William Leake έγραψε το 1805 ‘’τα μονόξυλα αυτών της λίμνης είναι μακρύτερα και πιο καλοφτιαγμένα από αυτά της λίμνης των Ιωαννίνων. Αυτό στο οποίο επιβιβάστηκα έχει μήκος 15 πόδια και μπορεί να μεταφέρει 30 άτομα. Οι δύο άκρες του που είναι ακριβώς ίδιες, υψώνονται πάνω από την κουπαστή και είναι εσωτερικά κοίλες έτσι ώστε να σχηματίζουν πολύ αναπαυτικά καθίσματα με πλάτη. Προς την πρύμνη δύο εξωτερικά στηρίγματα με μια προεξοχή στην άκρη σχηματίζουν τους σκαρμούς για τα κουπιά που τοποθετημένα με αυτόν τον τρόπο έχουν μεγαλύτερη δύναμη και είναι ικανά να γυρίσουν την πλώρη γύρω από το κέντρο με αξιοσημείωτη ταχύτητα και ευκολία’’.

Βασικό μέσο επικοινωνίας, και επιβίωσης γίνεται το ‘’καράβι’’ αναπόσπαστο μέρος της ζωής των κατοίκων από την αρχαιότητα έως και σήμερα, που άρρηκτα συνυφασμένο με την οικονομική και κοινωνική ζωή της πόλης, αποτελεί πλέον ζωντανό πολιτιστικό μνημείο που συνδέει το παρελθόν με το παρόν. Τα ‘’καράβια’’ ή ‘’μανόξυλα’’ όπως ονομάζουν οι ντόπιοι ψαράδες τις πλάβες τους είναι απλές ξύλινες κατασκευές από χοντρά σανίδια, χωρίς καρίνα, ναυπηγημένες έτσι ώστε να γλιστρά από κάτω τους ο πάγος, τις μέρες του χειμώνα. Με αυτά τώρα μόνο ψαρεύουν, ενώ παλιότερα ήταν το μοναδικό μέσο επικοινωνίας και συγκοινωνίας από και προς την πόλη και τα παραλίμνια χωριά Μαυροχώρι (Μαύροβο), Πολυκάρπι, και Δισπηλιό.

• Ξεκινώντας μια γνωριμία με τον ευρύτερο ορεινό χώρο με βόρεια κατεύθυνση θα βρεθείτε στον Απόσκεπο έναν γραφικό οικισμό με παλιές πετρόχτιστες κρήνες, άφθονα νερά και πανέμορφη θέα. Ακολουθώντας τον κεντρικό δρόμο φτάνετε σε 33 χλμ στο ιστορικό χωριό  Μελάς - πρώην Στάτιστα - που κατά την παράδοση  ιδρύθηκε από νομάδες κτηνοτρόφους που διαχείμαζαν εκεί. Τα Στάτιστα πέρασαν στην ιστορία και μετονομάστηκαν σε Μελάς το 1929 στη μνήμη του Ανθυπολοχαγού Παύλου Μελά που σκοτώθηκε εκεί το 1904, σε σύγκρουση ελληνικού τμήματος και τούρκικου αποσπάσματος. Στο χωριό θα δείτε το σπίτι που γεννήθηκε και σήμερα λειτουργεί ως μουσείο. Στον γυρισμό δείτε τα εκπληκτικά χωριά Πάνω και Κάτω Κρανιώνα,δύο οικιστικά σύνολα από πλινθόκτιστα σπίτια.
• Άλλη κοντινή διαδρομή νότια αυτή τη φορά είναι προς το χωριό Ομορφοκκλησιά – 21 χλμ – που οφείλει το όνομά της στην όμορφη βυζαντινή Εκκλησία του Αγίου  Γεωργίου 11^ου – 12^ου Αι, με το περίφημο και σπάνιο ανάγλυφο ξυλόγλυπτο του Αγίου Γεωργίου (13^ου Αι). Λένε μάλιστα για το ξυλόγλυπτο πως αν κάνοντας μια ευχή ακουμπήσετε ένα νόμισμα στο ξόανο και αυτό σταθεί εκεί κολλημένο, τότε η ευχή σας θα πραγματοποιηθεί. Αν αποτύχουν οι δικές σας προσπάθειες να κολλήσει το νόμισμα μην χρησιμοποιήσετε άλλου είδους μεθόδους (κόλα, σελοτέιπ κλπ) γιατί έχει προβλεφθεί και αυτό. Ρίξτε το νόμισμα στο διπλανό κλασικό παγκάρι. 
• Το Άργος Ορεστικό – 11 χλμ – ήταν από τις αρχαιότερες μακεδονικές πόλεις, έδρα του ‘’κοινού των Ορεστών’’ στους ρωμαϊκούς χρόνους. Ο Hammond την θεωρεί κέντρο του αρχαίου κρατιδίου της Ορεστίδας. Η σύγχρονη πόλη έχει παράδοση στην υφαντική τέχνη, ενώ και εδώ συναντάμε περίφημες εκκλησίες. Του Αγίου Γεωργίου και την βασιλική της Αγίας Παρασκευής. Από την πόλη θα περάσετε σίγουρα αφού θα θέλατε να δείτε από κοντά το……
• ........ απολιθωμένο δάσος που υπάρχει στο χωριό Νόστιμο, ένα από τα Καστανοχώρια της Καστοριάς 15 χλμ από το Άργος Ορεστικό. Τα απολιθωμένα δάση θεωρούνται διεθνώς διατηρητέα μνημεία της φύσεως ανυπολόγιστης αξίας. Το πλούσιο σε ευρήματα απολιθωμένο δάσος του δήμου Ορεστίδος είναι από τα πιο αξιόλογα της Ευρώπης. Η ηλικία του εντυπωσιάζει αφού προσδιορίζεται στα είκοσι εκατομμύρια χρόνια. Σύμφωνα με έρευνες που βρίσκονται ακόμη στο αρχικό στάδιο το απολιθωμένο δάσος εξαπλώνεται και στις περιοχές Ανθηρού, Λακκωμάτων και Βέλους. Το σπάνιο αυτό μνημείο η πολιτεία, κατόπιν εισηγήσεως της ομάδας των ερευνητών του Τομέα Ιστορικής Γεωλογίας – Παλαιοντολογίας του Πανεπιστήμιου Αθηνών, προχώρησε στην ορθολογική και μουσειακή του ανάδειξη με την δημιουργία μουσείου στο Νόστιμο (λειτουργεί κάθε μέρα 09.00 – 17.00) και Γεωπάρκου στην Ασπροκκλησιά. Στο δημοτικό σχολείο του χωριού, μπορείτε να επισκεφθείτε το μικρό υπαίθριο πάρκο με απολιθωμένους κορμούς τροπικών φυτών, ενώ μια αίθουσα φιλοξενεί θαλάσσιους απολιθωμένους οργανισμούς, αστερίες, αχινοί, κοχλίες, προϊστορικά γεωργικά εργαλεία, απολιθωμένο δόντι καρχαρία και ελέφαντα.  

Το θεόσταλτο νερό φτιάχνει λίμνες, μέσα του φανταζόμαστε ότι ζουν νεράιδες και ξωτικά που βγαίνουν το βράδυ χορεύοντας στους ήχους των φύλλων των δέντρων και του ανέμου, ενώ οι γιαγιάδες συνεχίζουν το αέναο ταξίδι τους στο χρόνο φτιάχνοντας ιστορίες, θρύλους και παραμύθια για Νύμφες και μαγεμένα παλικάρια, για ‘’καράβια’’ και τα ‘’μαγεμένα’’ παγωμένα νερά των λιμνών. 

Η Λίμνη της Καστοριάς

Τα νερά της λίμνης του Κάστορα. Τι ήταν ο Κάστορας τελικά; υδρόβιο ζώο;, αδελφός του Πολυδεύκη που πήρε μέρος στην Αργοναυτική εκστρατεία;, γιος του Δία, δηλαδή ημίθεος;, ή μήπως ήταν αστερισμός; αφού ακόμη και στον ουρανό υπάρχει Κάστωρ και Πολυδεύκης. 

Ότι και να ήταν ο Κάστορας, φάντασμα κάποιων μύθων ή μύθος κάποιας πραγματικότητας η πόλη με το όνομά του υπάρχει ζωντανή εδώ, όμορφη και πλούσια να καθρεφτίζει το είδωλό της και την ομορφιά της μέσα στα νερά της λίμνης. Μιας λίμνης τόσο μαγευτικής, ώστε να γίνεται και αυτή το είδωλο ενός μύθου. 

ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Ιδέα & υλοποίηση μορφής: Άγγελος Σινάνης

Απόσταση από Αθήνα 510 χλμ (6ω 30’) περίπου, από Θεσσαλονίκη 210 χλμ (3ω).

Αυτόματος Αριθμός Κλήσης: 0467

ΔΙΑΜΟΝΗ: Πολλά Ξενοδοχεία & Ξενώνες. Δίπλα στην λίμνη ο παραδοσιακός ξενώνας ‘’Τσάμης’’ με ασφαλές πάρκινγκ 85334,  στο ψηλότερο σημείο της πόλης και αυτό με πάρκινγκ, ‘’Ξενία’’ 22565, επίσης το ‘’Κέλετρο’’ σε χαρακτηρισμένο παραδοσιακό κτίσμα 22676, το ‘’Ορέστιον’’ απέναντι από το δημαρχείο 22257, 8, και το θαυμάσιο ‘’Αρχοντικό Βεργούλα’’ 23415. Ενοικιαζόμενα δωμάτια στο Δισπηλιό και το  Μαυροχώρι, ενώ Ξενώνες στο Καστανόφυτο, στο Ανθηρό, και κοινοτικός ξενώνας στον Άγιο Ηλία (απολιθωμένο Δάσος).

ΚΑΜΠΙΝΓΚ: στον παραλίμνιο δρόμο στην Ι.Μ. Παναγίας Μαυριώτισσας, Ηγούμενος Γαβριήλ Παναγιωτίδης 22714, οικία 29025. Στο Νεστόριο στις υπαίθριες εγκαταστάσεις του River Party και στην εκπληκτική Κοτύλη. Στο καταφύγιο στο Βίτσι / Φλώρινα / Βίγλα Πισοδερίου (1650 μ) φιλοξενεί έως 60 άτομα Info: Σ.Ο.Χ. Φλώρινας0385 22082, 22354, 29939. Στα ερημοκλήσια κλασικά στο προαύλιο, και σε όποια ωραία τοποθεσία επιλέξετε. Φεύγοντας μην αφήσετε σκουπίδια.

ΦΑΓΗΤΟ: Ξεχωρίζει ο ‘’Λίθος’’, Ορεστιάδος 51, και για πέστροφα στον ‘’Διόνυσο’’, ενώ για όλες τις νοστιμιές της λίμνης στα ‘’Κύματα’’ στον παραλίμνιο περιφερειακό. Στις όχθες της λίμνης θα βρείτε εστιατόρια και παραδοσιακά καφενεία - ουζερί - μεζεδοπωλεία με τοπικές σπεσιαλιτέ. Λίγο έξω από την πόλη η ’’Χρυσή  Καρδιά’’, με ντόπιες σπεσιαλιτέ ‘’σαρμάδες’’ (σαν  ντολμαδάκια) και ‘’κακαβιά’’, δοκιμάστε κρασί ΟΠΑΠ Ροζέ Αμυνταίου. Απολαυστική, μοναδική θέα με συνοδεία ποτού η ουζομεζέ έχετε πάνω από την λίμνη, στον λόφο που βρίσκεται η λέσχη του συλλόγου ‘’Σύλλογος Φίλων Περιβάλλοντος Καστοριάς’’ τηλ 24370, 24289, 26300. Αν βρεθείτε στην Καστοριά τις απόκριες δοκιμάστε γλυκό ταψιού ‘’σαραϊλί’’.

ΑΧΡΕΙΑΣΤΑ: Νομαρχία 27777, 22241, Δήμος: 22312, Α΄ Βοήθειες: 28341, Αστυνομία: 83333, 83500. Συνεργεία – Βουλκανιζατέρ στην Καστοριά: Αμανατίδης Τάσος, Γράμμου 72, 82310, Γαζέας Ιωάννης Γράμμου 85, 83661, Παρίσης Θωμάς, Χριστοπούλου 10, 24160, Στο Άργος Ορεστικό: Μoto Επιλογή, Μεγάλου Αλεξάνδρου 60, 44177, Κουτλεμάνη Θ, Δραγούμη 2, 41091.

ΧΡΗΣΙΜΑ: Ασφαλείς Βόλτες, οικολογικός τουρισμός και πληροφορίες για διαδρομές στα δάση και τα μονοπάτια Γράμμου – Βίτσι από τον Θοδωρή Κοτόπουλο, Γράμμου 59 Τηλ 0937593977. Αεροδρόμιο Άργους Ορεστικού 42997, Γραφείο τουρισμού Νομαρχίας 22267, Γραφείο τουρισμού Δήμου 26777, Αρχαιολογικό Μουσείο 26781, Βυζαντινό Μουσείο 26781. Ναυτικός όμιλος Καστοριάς 28956. Εκθεσιακός χώρος απολιθωμένου δάσους Νόστιμου Ν. Καστοριάς 0467 84588, 84566, 6937853312 Υπεύθυνος Παπακωνσταντίνου Πέτρος. Info για Γράμμο και Βίτσι – Σ.Χ.Ο. Καστοριάς, Β. Κωνσταντίνου 17, 24497, Χιονοδρομικό κέντρο Βιτσίου 83927.

ΒΕΝΖΙΝΑΔΙΚΑ: Τουλάχιστον  10, στην Καστοριά, στο Δισπηλιό, στο Άργος Ορεστικό, BP, SHELL, AVIN.

ΧΑΡΤΕΣ: Πλαστικοποιημένοι χάρτες ανά νομό που χωρούν στο tang Bag. Αγοράστε τον χάρτη Νο 23 ‘’Καστοριά’’, εκδόσεις  ‘’Ελλάδα’’ Κολοκοτρώνη 11 Αθήνα 01 3222573, 3225241, Βενιζέλου 3 Θεσσαλονίκη 031 223063. Τουριστικός χάρτης Καστοριάς σε κλίμακα 1:100.000 από τις εκδόσεις Ρέκος, 01 3251564 και 031 271063, 031 696587.

ΒΙΒΛΙΑ: Μακεδονία, Ιστορία Μνημεία Μουσεία του Εφόρου Αρχαιοτήτων Ιωάννη Τουρατσόγλου. Ένα πανέμορφο οδοιπορικό στην Μακεδονική γη με την ποιότητα της Εκδοτικής Αθηνών, και Δυτική Μακεδονία Α’ & Β’ ομότιτλη έκδοση της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας. Δύο αξιόλογες προσπάθειες έκδοσης πλήρους τουριστικού οδηγού.

ΛΕΣΧΕΣ ΜΟΤΟΣΥΚΛΕΤΑΣ: Μ.Ο.Κ. (Μοτοσυκλετιστικός όμιλος Καστοριάς) 25^ης Μαρτίου 17, Τηλ 29514, 23470. Πληροφορίες για το ταξίδι σας, όλο το χρόνο, βρίσκετε στους ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΕΡΙΗΓΗΤΕΣ - Σύλλογος Μοτοσικλετιστών - Ελάτη Τρικάλων  - τ.κ. 42032  Πύλη, Τηλ - Fax: 0434 71826.

Περισσότερες πληροφορίες για την ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ αντλήστε από την ενδεικτική Βιβλιογραφία – Αρθρογραφία:

• Καστοριά / ΕΤ 2 / 1989
• Οι πόλεις των Συνόρων / ΕΤ 2 / 1998
• Travels in Northern Greece / William Leake
• Δισπηλιό / Χαρά Κιοσσέ / Εφημ. ‘’Το Βήμα’’ 1/8/99
• Νυμφαίο ‘’σημειωματάριο’’ Εφημ. Καθημερινή 3/9/2000
• Μακεδονία / ένθετο 7 ημέρες / Εφημ. Καθημερινή 2/7/2000
• Δυτική Μακεδονία Α’ έκδοση / Περιφ. Δυτικής Μακεδονίας / Κοζάνη 1994
• Δυτική Μακεδονία Β’ έκδοση / Περιφ. Δυτικής Μακεδονίας / Κοζάνη 2000
• Μέγα ονομαστικόν ή τα ονόματα των Ελλήνων / Μάριου Βερέτα / Αθήνα 1997
• Καστοριά η Βυζαντινή Αίγλη / ένθετο 7 ημέρες / Εφημ. Καθημερινή 3/12/1995
• Δισπηλιό / Ρεπορτάζ από τον Θανάση Τσιγγανά / Εφημ. ‘’Καθημερινή’’ 27/10/99
• Δισπηλιό / Ρεπορτάζ από τον Απόστολο Διαμαντή / Εφημ. ‘’Ελευθεροτυπία’’ 31/8/97
• Απογραφή των Ελληνικών Υγροτόπων ως Φυσικών Πόρων / Μουσείο Γουλανδρή – ΕΚΒΥ
• Γ. Χ. Χουρμουζιάδη / Το προϊστορικό Δισπηλιό / ένθετο 7 ημέρες / Εφημ. Καθημερινή 23/7/1995
• Κωνσταντίνου Σιαμπανόπουλου / Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα / ένθετο 7 ημέρες / Εφημ. Καθημερινή 1/10/1995
• Ευάγγελος & Δημήτριος Βελιτζέλος / Παλαιοντολογικά ευρήματα Δ. Μακεδονίας / Περιοδικό Ελληνικό Πανόραμα Τ 15 / Θεσσαλονίκη 1999