Το γήινο περιβάλλον αυτό το θαυμαστό οικοσύστημα της γης με τις αμέτρητες ποικιλίες φυτών και ζώων μέσα στο οποίο ζει και ο άνθρωπος είναι ένα θαύμα. Είναι η ανεξάντλητη πηγή της ζωής. Τα νερά που καλύπτουν τα ¾ της επιφάνειας της γης αποτελούν τα υδάτινα οικοσυστήματα και τα χωρίζουμε σε θαλάσσια, σε υφάλμυρα και σε οικοσυστήματα του γλυκού νερού, που τα αποτελούν οι λίμνες, τα έλη, και τα τρεχούμενα νερά των ποταμών.  

Ο Εθνικός Δρυμός Πρεσπών ιδρύθηκε το 1974 με το Ν.Δ. 191 / 1974 & Π.Δ. 46 / 1974 και είναι ένας από τους δέκα σημαντικούς που έχουμε στην Ελλάδα. Τα Ελληνικά  τμήματα της Μικρής και Μεγάλης Πρέσπας με μέσο υψόμετρο 850 μ, μαζί με τα Βουνά Τρικλάριο, Βαρνούντας που  φτάνει τα 2.120 μ ύψος περικλείουν τον Δρυμό που καλύπτει έκταση 257.000 στρ εκ’ των οποίων τα 49.000 στρ είναι ο πυρήνας, μια περιοχή απόλυτης προστασίας.  

Μοναδικής σπανιότητας χαρακτηρισμένος υγρότοπος, προστατεύεται από τη συνθήκη  Ραμσάρ (1973) και δεν έχει πλέον καμία σχέση με αυτό που έβλεπε ο επισκέπτης την δεκαετία του 70’ - 80’. Τότε η απομόνωση και η δύσκολη πορεία της πατρίδας μας μέσα στον χρόνο εκφραζόταν εδώ με ιδιαίτερη σκληρότητα. Η έλλειψη φιλότιμου & φροντίδας εκ’ μέρους της πολιτείας, η μόνιμη αιμορραγία της μετανάστευσης είχαν ερημώσει την περιοχή, αφήνοντας πίσω μόλις 1.200 κατοίκους από τους περίπου 10.000 που ζούσαν εδώ προπολεμικά. Κάπου στο τέλος της δεκαετίας του 70’  έγιναν οι πρώτες διανοίξεις δρόμων και διευκολύνθηκε η επικοινωνία με την υπόλοιπη χώρα. Έλληνες και ξένοι επιστήμονες τότε ανακάλυψαν έκπληκτοι ότι σε αυτό το χώρο που βασιλεύουν το υγρό στοιχείο και τα προβλήματα φωλιάζουν το 20% των πελεκάνων της Ευρώπης. 

Οι ‘’εχθροί’’ των ψαράδων πελεκάνοι - παρά το ανελέητο κυνηγητό τους - επέμεναν να έρχονται κάθε χρόνο εδώ στις φωλιές τους και ταυτόχρονα να γίνονται αιτία να ακούσει όλος ο κόσμος για τις λίμνες των Πρεσπών. Το περιβάλλον είναι ήσυχο ανέγγιχτο από τις αρνητικές επιδράσεις της βιομηχανικής ανάπτυξης και οι συνθήκες ζωής για τις κοινωνίες τους είναι κάτι παραπάνω από ιδανικές. Σήμερα οι μικροί πελεκάνοι είναι αντικείμενο προσοχής και μελέτης για ειδικευμένους επιστήμονες και φύλακες, επιφορτισμένους με την προστασία τους. Αν εξαιρέσουμε τον έως πρόσφατα λάθος πληροφορημένο άνθρωπο λείπουν οι φυσικοί εχθροί για τα πανέμορφα αυτά πουλιά, γεγονός που αναδεικνύει τις Πρέσπες σε μοναδικό υγροβιότοπο τεράστιας οικολογικής σημασίας για την ζωή της ορνιθοπανίδας του πλανήτη μας.  

Μέσα από 2 διαδρομές  ο ταξιδιώτης μπορεί να φτάσει εδώ. Είτε από Κοζάνη - Πτολεμαίδα - Φλώρινα - Ανταρτικό (όπου στην τοποθεσία Τρίγωνο υπάρχουν οι πηγές του Αλιάκμονα, 3 χλμ. περπάτημα) είτε από Γιάννενα - Κόνιτσα - Άργος Ορεστικό - Καστοριά που είναι και η πιο όμορφη. Στρίβοντας από το μοναδικό δρόμο που οδηγεί στις λίμνες τίποτε δεν προδιαθέτει για το θέαμα που αντικρίζει ο επισκέπτης. Κατεβαίνοντας το Τρικλάριο όρος, ξαφνικά, με όλη τους την μεγαλοπρέπεια παρουσιάζονται μπροστά, και όσο επιτρέπει η διαύγεια της ατμόσφαιρας, σε πρώτο πλάνο οι λίμνες το δυο νησάκια τους, το Βιδρονήσι, ο Άγιος Αχίλλειος και όλη σχεδόν η κοιλάδα που περιλαμβάνει ο Εθνικός Δρυμός Πρεσπών. Σε δεύτερο πλάνο οι οροσειρές της πρώην Γιουγκοσλαβίας, και αριστερά στο βάθος ή Αλβανία με ένα μικρό (το μικρότερο) κομμάτι λίμνης. Ο τόπος ευωδιάζει απο την βροχή, και τα έντονα χρώματα, μπλε της λίμνης, πράσινο των χωραφιών, τα βουνά κατάφυτα απο δάση Οξιάς και Δρυός δημιουργούν εκπληκτικές αντιθέσεις. 

Η γωνιά αυτή της βορειοδυτικής Ελλάδας παρουσιάζει ένα ενδιαφέροντα συνδυασμό μεσογειακών και κεντροευρωπαϊκών κλιματολογικών συνθηκών. Αυτό το γεγονός σε συνάρτηση με την γεωγραφική απομόνωση της λίμνης και την όχι έντονη ανθρώπινη επέμβαση επέτρεψε στο σύστημα του υγρότοπου να εξελιχθεί διαχρονικά κατά τέτοιο τρόπο ώστε η χλωρίδα και η πανίδα της λίμνης και της γύρω περιοχής να παρουσιάζουν μια εικόνα μοναδική. Σμήνη ολόκληρα από πολύχρωμες λιβελούλες ζευγαρώνουν τρέφονται ζουν και πεθαίνουν στον μικρόκοσμό τους, ενώ νερόφιδα και βατράχια, είναι τόσο τέλεια προσαρμοσμένα στην ζωή του νερού που και η ίδια τους η ζωή εξαρτιέται από αυτό. Κάποια στιγμή η λιβελούλα θα γίνει τροφή για το βάτραχο που με τη σειρά του θα γίνει λεία για το νερόφιδο για να κλείσει έτσι ο κύκλος της ζωής του, και να προστεθεί ένας ακόμη κρίκος στο υδάτινο αυτό οικοσύστημα. 

Η μικρή Πρέσπα δίκαια θεωρείται σήμερα ένα από τα πιο σημαντικά λιμναία οικοσυστήματα της Ευρώπης. Μέσα σε αυτό το σπάνιο για την χώρα μας περιβάλλον οι βάρκες βολτάρουν στην λίμνη δίπλα στους Αργυροπελεκάνους, τους ελάχιστους που υπάρχουν παγκοσμίως, και τους Κορμοράνους. Δίπλα τους αλλά και σε όλη την λίμνη βρίσκουν καταφύγιο 260 είδη πουλιών (Αργυροτσικνιάδες, πορφυροτσικνιάδες, νυχτοκόρακες, ροδοπελεκάνοι), θηλαστικών (40 είδη), ερπετών (20 είδη), ψαριών  (15 είδη) αλλά και 1.250 περίπου είδη σπανίων φυτών.  

Οι βασικοί όμως πρωταγωνιστές σε αυτό το χώρο είναι τα πουλιά και για τα πουλιά επίσης η μικρή Πρέσπα έγινε τόσο γνωστή. Οι αριθμοί, η ποικιλία αλλά και οι συνήθειες των πουλιών στην λίμνη και την γύρω ορεινή ζώνη αφήνουν έκπληκτους ακόμη και τους συνηθισμένους σε αυτό το θέαμα επιστήμονες, πόσο μάλλον τους επισκέπτες. Πάνω από 180 είδη έχουν παρατηρηθεί εδώ, ενώ οι πιο συστηματικές μελέτες που γίνονται τα τελευταία χρόνια  καταγράφουν συνεχώς και νέα. Φυσικά τα πιο πολλά είδη πουλιών είναι υδρόβια και μάλιστα ψαροφάγα, γεγονός που αποδεικνύει την μεγάλη παραγωγικότητα της λίμνης.  

Τα υγρά λιβάδια και τα ρηχά νερά με την πυκνή βλάστηση προσελκύουν και άλλους κατοίκους της λίμνης πιο παράξενους, όπως ο μυοκάστορας ένα υδρόβιο τρωκτικό της νότιας Αμερικής. Στις αρχές της δεκαετίας του ’70 έγινε μια ασυλλόγιστη προσπάθεια εισαγωγής του ζώου αυτού στην λίμνη με σκοπό τον πολλαπλασιασμό του και την παραπέρα εκμετάλλευση της γούνας του. Η εισαγωγή ξενικών ειδών έχει πάντοτε δυσάρεστες οικολογικές επιπτώσεις ειδικά σε υγροτόπους όπως η Πρέσπα αφού ανατρέπει ευαίσθητες ισορροπίες στην λειτουργία του οικοσυστήματος. Ευτυχώς οι σκληροί χειμώνες της περιοχής μείωσαν μέχρι εξαφάνισης τους πληθυσμούς των μυοκαστόρων και έτσι ελάχιστα από αυτά τα μεγάλα τρωκτικά του υγρού στοιχείου ζουν σήμερα. Πελεκάνοι, Κορμοράνοι, Ερωδιοί, Βουτηχτάρια, Αγριόπαπιες, Αγριόχηνες έχουν βρει εδώ έναν ιδανικό βιότοπο για να τραφούν, να φωλιάσουν ή να ξεκουραστούν κατά τις μεταναστεύσεις τους.  

Ειδικά οι κορμοράνοι, η δεύτερη σε πληθυσμό και σημασία ομάδα πτερωτών αποίκων (400 ζευγάρια από αυτά τα κατάμαυρα πουλιά) με το γαμψό ράμφος  και το στιλπνό φτέρωμα ζουν απομονωμένοι από τον υπόλοιπο κόσμο των πουλιών σε κάποια από τις ακτές την Μικρής Πρέσπας. Αρκετά από αυτά τα είδη όχι μόνο δεν φωλιάζουν πουθενά αλλού στην Ελλάδα αλλά είναι πια σπάνια και απειλούμενα σε διεθνή κλίμακα.  

Η ανακήρυξη της Μικρής Πρέσπας σε εθνικό δρυμό το 1974 και η απαγόρευση του κυνηγιού βοήθησε τις σταχτόχηνες τις μεγαλύτερες σε μέγεθος σε μέγεθος ευρωπαϊκές αγριόχηνες να βρουν ησυχία κατά την ευαίσθητη περίοδο της αναπαραγωγής τους. Έτσι κάθε χρόνο τώρα 10 έως 20 ζευγάρια φωλιάζουν ανενόχλητα στα βαλτοτόπια της λίμνης. Με το τελείωμα του αναπαραγωγικού τους κύκλου και το ξεπέταγμα των νεοσσών, σχεδόν πάντα τις βλέπει κανείς σε μικρά κοπάδια να βόσκουν στα υγρά λιβάδια στις παρυφές των καλαμιώνων ή σε μικρά χωράφια με φασολιές.  

Η ποικιλία των ψαριών και γενικά των αμφιβίων, καλύπτει  όλο τα φάσμα των τροφικών απαιτήσεων για τα 8 είδη  ερωδιών που απαντώνται στην μικρή Πρέσπα, καθώς και τους Πελαργούς, τους Χουλιαρομύτες και τις Χαλκόκοτες. Ανάλογα με τις οικολογικές τους απαιτήσεις και τα ανατομικά τους χαρακτηριστικά, τα είδη αυτά της τάξης των πελαργόμορφων μαζεύονται σε διάφορα σημεία της λίμνης για να τραφούν. Το ύψος των ποδιών, του λαιμού και του ράμφους, παίζουν πρωτεύοντα ρόλο εδώ, μια και επιτρέπουν στο κάθε είδος να εκμεταλλεύεται διαφορετικό βάθος της λίμνης και διαφορετική τροφή. Η φύση έχει προνοήσει έτσι ώστε να ελαχιστοποιείται ή και να εκμηδενίζεται  ο ανταγωνισμός μεταξύ συγγενικών ειδών. 

Ο τόπος όλος είναι τριγυρισμένος από κατάφυτα βουνά, στο κέντρο των οποίων κτυπάει η δίδυμη καρδιά των Πρεσπών. Μικρή και μεγάλη Πρέσπα. Οι δύο λίμνες βρίσκονται κοντά η μία με την άλλη και χωρίζονται από μια στενή λωρίδα γης μήκους 4^ων χλμ, και πλάτους 500 μέτρων. Από οικολογική άποψη η μικρή Πρέσπα με τα αβαθή της νερά είναι και η πιο ενδιαφέρουσα. Η ποικιλία των ειδών της χλωρίδας και της πανίδας που υπάρχουν στην περιοχή είναι σε σχέση με την έκταση της περιοχής που καλύπτουν, από τους υψηλότερους στην Ελλάδα και την Ευρώπη.  

Η πανέμορφη αυτή περιοχή με τις πολλές γεωφυσικές εναλλαγές πρέπει να κατοικείτο ή δη από τα Νεολιθικά χρόνια. Στο γιουγκοσλαβικό τμήμα της Μεγάλης Πρέσπας έχουν βρεθεί ίχνη πασσαλόπηκτων οικημάτων. Λείψανα από επιγραφές, που βρέθηκαν στο νησάκι του Αγίου Αχιλλείου, μαρτυρούν την ύπαρξη οικισμού στα ελληνιστικά και ρωμαϊκά χρόνια, με το όνομα Λύκα. Μόνιμα κατοικήθηκε γύρω στο 10^ο Αι. μ. Χ. όταν Θεσσαλοί στην καταγωγή κάτοικοί, σύρθηκαν εδώ από τον τσάρο των Βουλγάρων Σαμουήλ.  

Πολλά παρατηρητήρια ‘’ξεφυτρώνουν’’ μέσα στις λίμνες και στη στεριά, απ’ όπου ειδικοί επιστήμονες σε συνεργασία με την Εταιρεία Προστασίας Πρεσπών, παρακολουθούν, καταγράφουν, προτείνουν λύσεις στα προβλήματα που προκύπτουν στη ζωή στις Πρέσπες. Εργασία ευχάριστη, απρόβλεπτη, και πολλές φορές καταθλιπτική. Ειδικά όταν προσπαθείς να πείσεις και να κατευθύνεις τον ντόπιο, πληθυσμό στην σωστή διαχείριση του συστήματος. Πριν χρόνια (1998) κάποιος ψαράς θεώρησε ότι μια περιοχή στην Βρωμολίμνη είναι κατάλληλη για ψάρεμα. Τον ενοχλούσαν όμως τα 400 ‘’πουλιά’’ (Αργυροπελεκάνοι), πυροβόλησε λοιπόν στον αέρα, και τα πουλιά φυσικά έφυγαν από τις φωλιές τους.  Όμως άφησαν τα αυγά τους πίσω, τα οποία πάγωσαν, η εκκόλαψη ματαιώθηκε, και η εταιρεία προστασίας Πρεσπών έκανε λόγο για οικολογική καταστροφή.  

Αριστερά μας το πρώτο χωριό είναι η Μικρολίμνη αλλά και το ανεμοδαρμένο Βιδρονήσι (απαγορεύεται η προσέγγιση) όπουυπάρχουν ερείπια μοναστηριών που λέγεται ότι είναι του 14^ου Αι. Οι ζωντανές παραδόσεις που υπάρχουν στους παραλίμνιους οικισμούς της Οπάγια, του Λαιμού αλλά και στην Μικρολίμνη αναφέρουν ότι οι ψαράδες έχουν πρόβλημα στα δίχτυα τους από τους απολιθωμένους πασσάλους που υπάρχουν σε μικρή απόσταση από την σημερινή διαμόρφωση της όχθης μέσα στο βυθό.  

Αναμφίβολα πρόκειται για κατάλοιπα λιμναίων οικισμών (δες σε αυτόν τον τόμο Καστοριά – Δισπηλιό) της νεολιθικής εποχής και αυτό αποτελεί ένα αντικείμενο πάρα πολύ ενδιαφέρον που αποδεικνύει αφ΄ ενός μεν την πανάρχαια παρουσία και την επιβίωση πολιτισμών και πληθυσμών συνεχώς από την νεολιθική εποχή μια και στο νησί αλλά και σε άλλα σημεία υπάρχουν λείψανα οικισμών, ελληνικές επιγραφές, που η τελευταία τους φάση της έσχατης ρωμαϊκής εποχής αλλά αμέσως μετά και της παλαιοχριστιανικής και του βυζαντίου αποδεικνύουν μια συνέχεια. (1992 - Νικόλαος Μουτσόπουλος καθηγητής του Α.Π.Θ. σε έρευνα στις ανατολικές όχθες της Μικρής Πρέσπας). 

Από την Οξυά,περνάμε τις Καρυές και τον Λευκώνα, φτάνοντας γρήγορα στον Άγιο Γερμανό, το πιο πυκνοκατοικημένο χωριό των Πρεσπών που λειτουργεί ένα από τα κέντρα ενημέρωσης των επισκεπτών και έχει έδρα η Εταιρία προστασίας Πρεσπών. Τα σπίτια είναι κτισμένα με τον παραδοσιακό ρυθμό που επιβάλει η αρχιτεκτονική του τόπου. Σκεπές με κεραμίδια τοίχοι με λάσπη και πλίνθες. Δεμένο με την ζωή των κατοίκων είναι και το φυτό που αφθονεί στην λίμνη. Το καλάμι είναι το χαρακτηριστικότερο φυτό του πολιτισμού της Πρέσπας για αιώνες. Καλαμωτές χρησιμοποιούσαν για τις κατασκευές των σπιτιών, των στάβλων και των διχτύων που τα ονόμαζαν καλαμωτές, κότσες ή κατίκια. Οι τελευταίοι που ψάρευαν με καλαμωτές σταμάτησαν το 1982. 

Σήμερα οι κάτοικοι ασχολούνται με τις παραδοσιακές δουλειές της ελληνικής επαρχίας κύρια με τη γεωργία (σιτηρά, πατάτες, αμπελοκαλλιέργειες), τη κτηνοτροφία, επιπρόσθετα με την αλιεία και τελευταίως με τον τουρισμό. Οι γεωργικές καλλιέργειες καλύπτουν περίπου 20000 στρ της παραλίμνιας ζώνης με πρώτα σε αρδευόμενες εντατικές καλλιέργειες (και βιοκαλλιέργειες τελευταία ) τα διάσημα φασόλια Πρεσπών στις οποίες στηρίζεται κατά 80% η οικονομία της Πρέσπας. Οι αυτοσχέδιες πισσωμένες βάρκες με την επίπεδη καρίνα μεταφέρουν καθημερινά τους 100 περίπου ψαράδες στα ανοιχτά των λιμνών για ψάρεμα.   

Κτήτορας της Μονής Εικοσιφοίνισσας αναφέρεται ο όσιος Γερμανός, μοναχός αρχικά στη μονή Αγίου Ιωάννου στους Αγίους Τόπους (Παλαιστίνη). Σύμφωνα με την παράδοση, ο όσιος πέθανε σε άλλο τόπο και στις αρχές του 10^ου αι. ο Τσάρος Σαμουήλ μετέφερε τα οστά του σε χωριό των Πρεσπών, απ’ όπου πήρε μετά το όνομα του ο γνωστός οικισμός του Αγίου Γερμανού Πρεσπών.  

Στην μεγάλη πλατεία του Αγ. Γερμανού υπάρχουν οι ομώνυμοι ναοί – παλιός και ο νέος με αχλαδόσχημους φεγγίτες - αρκετά ενδιαφέροντες, και οι δύο. Αναμφίβολα ο παλιότερος – ένας τετράστηλος ναός με τρούλο - που χτίστηκε λίγα χρόνια πριν το 991 μ.Χ. περίπου, προς τιμήν του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Γερμανού αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα εκκλησιαστικά κτίσματα της εποχής του τέλους του 10ου Αι. Μέσα στον ναό σώζεται λείψανο τοιχογραφίας του Γερμανού πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως – στην βόρεια πλευρά – αλλά αποτελεί μεταγενέστερη φάση. Στην εξωτερική πλευρά του ναού υπήρχε παλιότερα πόρτα η οποία έχει φραχθεί στο σημείο που σήμερα υπάρχει η τοιχογραφία με την απεικόνιση του Γερμανού Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως του 12^ου αι.  

Εντύπωση προκαλεί ότι παρ΄ όλο που έχει μείνει στην ύπαιθρο επί αιώνες έχουν διατηρηθεί τα χρώματα και οι επιγραφές. Η κτητορική εντός του ναού αναφέρει ‘’Ανιστορήθει ο θείος και πάνσεπτος ούτος ναός του εν αγίοις πατρός υμών γερμανού πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως δια εξόδων των χριστιανών της χώρας Αγέρμανης αρχιερατεύοντος του θεοφιλέστατου κυρίου – κυρίου παρθενίου αγίου Πρεσπών και του ευλαβέστατου εφημερίου κυρίου Κωνσταντίνου εν έτει από χριστού 1743 εν μηνί Σεπτεμβρίου 17’’. 

Στην αψίδα του ιερού, στην κόγχη απεικονίζεται η παναγία δεομένη που έχει ‘’εν δόξει’’, το χριστό στο στήθος. Είναι μια τοιχογραφία όπως και οι υπόλοιπες των μέσων του 18^ου Αι. (1743). Οι περισσότερες εικόνες έχουν γραμμένο το όνομα του δωρητή και την χρονολογία δημιουργίας και το όνομα του δημιουργού ( η Αγία Παρασκευή το 1741). Ο τοπικός θρύλος θέλει την Λάρνακα που υπάρχει στο Καθολικό να είναι του Αγίου Γερμανού. Υπάρχει επίσης τοιχογραφία που απεικονίζει τον Άγιο Αχίλλειο Λαρίσης. Πρόκειται για τον μεγάλο ιεράρχη τον προστάτη της Λάρισας ο οποίος έλαβε μέρος στην σύνοδο της Νίκαιας. Ήταν τότε που καταδικάστηκε η αίρεση του Αρείου. Το λείψανό του απέσπασε ο αποστάτης τσάρος Σαμουήλ κατά τη πολιορκία της Λάρισας και το μετέφερε στο νησί του Αγίου Αχίλλειου. Ενδιαφέρον στον Άγιο Γερμανό παρουσιάζουν οι δύο ναοί του Αγίου Αθανασίου. 

Ανατολικά του χωριού του Αγίου Γερμανού αρχίζουν τα ερείπια ενός πανάρχαιου άλλου οικισμού που απλώνεται σε σχήμα ημισελήνου αγκαλιάζοντας όλη την χαράδρα που στο κέντρο της κυλάνε ορμητικά τα νερά τους τα δυο ρέματα Γιοβάνιτσα και Σιρόκα. Όλα αυτά τα αρχαία οικιστικά δείγματα δημιουργούν απορίες στους επιστήμονες που ασχολούνται όπως: Όταν ιδρύθηκε το καθολικό του βυζαντινού αυτού μοναστηριού υπήρχε άραγε ο οικισμός ο μετέπειτα του Αγίου Γερμανού γύρω από τη Μονή; Ίσως ο οικισμός που υπάρχει στην απέναντι πλαγιά με όλα αυτά τα πρωτόγονα και αρχαΐζοντα χαρακτηριστικά του μεσαίωνα αποτελούσε αναμφισβήτητα την συνέχεια του οικισμού των βυζαντινών χρόνων.  

Στο χωριό Άγιος Γερμανός όπως και στους Ψαράδες, υπάρχουν ωραία δείγματα λαϊκής αρχιτεκτονικής και αυτός είναι ο λόγος που έχουν κηρυχθεί παραδοσιακοί, με ειδικό καθεστώς προστασίας. Από τον Άγιο Γερμανό οδηγώντας προς την κεντρική δστ περνάτε δίπλα σχεδόν (500 μ) από την Μηλιώνα. Αξίζει με το παραπάνω μια μικρή παράκαμψη για τα εξαιρετικά πλινθόκτιστα σπίτια της, πολλά από τα οποία διατηρούνται σε καλή κατάσταση. Αξιόλογη επίσης η εκκλησία του Αγίου Νικολάου κτισμένη το 1925.  

Περνώντας τη στενή λωρίδα γης που χωρίζει τη Μικρή απο την Μεγάλη Πρέσπα στα δεξιά σας υπάρχει η οργανωμένη πλαζ με εστιατόριο και μπαρ που ανήκει στο ναυτικό όμιλο Πρεσπών. Καλή παραλία για μπάνιο αλλά όχι για κάμπινγκ, μια που όλη η περιοχή είναι βαλτώδης με καλαμιές και τα μεγάλα νερόφιδα δεν λείπουν. Αφήνοντας πίσω το στρατιωτικό φυλάκιο της Κούλας, στρίβουμε δεξιά στον ανηφορικό ασφαλτόδρομο και σε 14 χλμ πάνω στις όχθες της Μεγάλης Πρέσπας ξεπροβάλουν οι Ψαράδες, με την όμορφη παραλία τους και το δεύτερο κέντρο ενημέρωσης των επισκεπτών που εστιάζει στα ψάρια και την αλιεία.  

Ψαροχώρι στα 850 μέτρα υψόμετρο δεν είναι κάτι που βλέπει ο περιηγητής συχνά. Σαν χωριό οι Ψαράδες διατηρούν τον παραδοσιακό τους χαρακτήρα και  ο προσεκτικός ταξιδιώτης θα διακρίνει πίσω από την ‘’τουριστική’’ άποψη της παραλίας μια σχεδόν πρωτόγονη ατμόσφαιρα. Σπίτια από πλίνθες και λάσπη, χρωματιστά ξύλινα μπαλκόνια, ετοιμόρροποι εξώστες, καλντερίμια, και στην πλατεία, παλιά καφενεδάκια με ξύλινα πατώματα και οροφές, με ράφια γεμάτα κονσέρβες, σοκολάτες, πακέτα μακαρόνια, σαν μικρό μπακάλικο γειτονιάς του 60’.  

Στις προσόψεις των περισσοτέρων σπιτιών ανάλογα την εποχή που θα πάτε θα προσέξετε τον μεν χειμώνα αρμαθιές με κατακόκκινες πιπεριές που απλώνονται να ξεραθούν (λιαστές, και σε ελαιόλαδο μετά) και το καλοκαίρι αρμαθιές από τσιρόνια (μικροί τσίροι). Ωραίο και σπανιότατο χρωματιστό τέμπλο έχει η εκκλησία της Κοίμησης Θεοτόκου στους Ψαράδες. Τα έντονα γαλαζοπράσινα χρώματα προεκτείνουν το φυσικό περιβάλλον και ίσως είναι εμπνευσμένα από αυτό. Πάνω από το ιερό βήμα η σκαλισμένη χρονολογία 1901 μεταφέρει την διαχρονικότητα του σκαρπέλου του ξυλογλύπτη. 

Λένε ότι αν μια φορά περάσεις καλά, πάντα εκεί θα πηγαίνεις. Έτσι, και εμείς σας προτείνουμε να βρεθείτε στο τέλος του παραλιακού δρόμου συναντώντας τον Λάζαρο. Λάζαρος εστί, καλός ψήστης - ταβερνιάρης, φιλόξενος ξενοδόχος, γρήγορος ξεναγός και φοβερός τσιπουροφονιάς. Με την βάρκα του, για πολλοστή φορά αναλαμβάνει και πάλι την ξενάγηση στην πελώρια λίμνη. Η πρώτη βραχογραφία που αντικρίζει κανείς είναι η Παναγία Βρεφοκρατούσα που χρονολογείται το 1455. Οι καταπληκτικές βυζαντινές εκκλησίες – ασκηταριά – της  Μεταμόρφωσης (13^ος αι), της Παναγίας Ελεούσας (14^ος αι) που είναι κτισμένη στο βαθύ και σκοτεινό κοίλωμα ενός βράχου οι θαυμάσιες αγιογραφίες στα απόκρημνα βράχια της Μεγάλης Πρέσπας, τα σκαμμένα στον βράχο ασκηταριά των αναχωρητών του 14^ου – 15^ου αι αποκτούν στα μάτια του επισκέπτη θεϊκό νόημα. Πέρασαν πεντακόσια χρόνια από τότε που ο πρώτος προσκυνητής άναψε εδώ κερί, μπροστά σε αυτές τις εικόνες. 

Οι πελαργοί συναγωνίζονται τη βάρκα σε μια ‘’επίδειξη’’ ταχύτητας και τα καταφέρνουν καλά. Σύντομα θα δοκιμάσετε και εσείς την αντοχή σας, αφού η καλά κρυμμένη σε μια απο τις όχθες της λίμνης Αγ. Ελεούσα έχει περίπου 200 σκαλιά. Απέναντι, οι δύο μικρές νησίδες, του Αγ. Πέτρου και του Αγ. Παύλου με τις παμπάλαιες ορθόδοξες εκκλησίες, ανήκουν στα Σκόπια και στην Αλβανία αντίστοιχα. 

Δεύτερη, χωμάτινη αυτή τη φορά, διαδρομή ξεκινά απέναντι από τον οικισμό των Ψαράδων και μετά από μια πολύ ωραία σε θέα διαδρομή, καταλήγει σε μια ποτίστρα όπου άσφαλτος δεξιά προς Πυξό – Βροντερό - Αγκαθωτό και αριστερά προς Πύλη - φυλάκιο Κούλας. Το Βροντερό είναι το πιο ορεινό των Πρεσπών μόλις πέντε χλμ. από τα Αλβανικά σύνορα. Στο χωριό υπάρχει καφενεδάκι που ψήνει νόστιμες πέστροφες, εκεί ρωτήστε πως θα πάτε στην σπηλιά ‘’Πέτρου Κόκκαλη’’. Στην διάρκεια του εμφυλίου η σπηλιά είχε χρησιμοποιηθεί σαν ‘’νοσοκομείο’’ όπου μεταφερόντουσαν οι βαριά τραυματισμένοι αντάρτες για να χειρουργηθούν. Χειρούργος, ο πατέρας του γνωστού επιχειρηματία, Πέτρος Κόκκαλης υπουργός της ‘’κυβέρνησης του βουνού’’.  

Η ‘’κυκλική’’ διαδρομή περνά από την Πύλη ένα χωριό με εκατόν πενήντα κατοίκους που στην περίοδο του εμφυλίου βρέθηκε (όπως όλη η περιοχή των Πρεσπών) στην δίνη των συγκρούσεων ‘’φιλοξενώντας’’ μάλιστα το γενικό αργηγείο του Δ.Σ.Ε. στην κοντινή δεύτερη σπηλιά (πάει χωματόδρομος). Σύμφωνα με μαρτυρίες των ντόπιων η ‘’σπηλιά του Ζαχαριάδη’’ αποτελούσε το τελευταίο κρησφύγετο του γ.γ. του Κ.Κ.Ε. Νίκου Ζαχαριάδη, απ’ όπου κατεύθυνε τις στρατιωτικές επιχειρήσεις του ‘’Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας’’ εναντίον του Εθνικού Στρατού, το 1948 στο Βίτσι, τότε ακριβώς που οι ένοπλοι του Ζαχαριάδη με έναν απίστευτο στρατιωτικό ελιγμό (διδάσκεται στις στρ. σχολές) απεγκλωβίστηκαν από τον Γράμμο και πέρασαν στο Βίτσι, πολεμώντας ως την άνοιξη του 1949. Κοντά στην παραλία του χωριούυπάρχουν τα ερείπια του βυζαντινού ναού του Αγίου Νικολάου (βραχογραφία του αγίου υπάρχει απέναντι από τους Ψαράδες). 

Προς στην Κούλα, ένας χωματόδρομος δεξιά, σας οδηγεί στα ‘’κρίνα’’ στον μικρό μόλο απ’ όπου παλιότερα η Ντάνα και ο αδελφός της Γιώργος, ανελάμβαναν να σας οδηγήσουν με την πλάβα τους μέσα από τις καλαμιές, έως απέναντι, στο μοναδικής γοητείας νησάκι του Αγίου Αχίλλειου που παρά το μικρό του μέγεθος έχει πλούσιο ιστορικό παρελθόν. Σήμερα το νησάκι επικοινωνεί με μια πλωτή γέφυρα με την στεριά διευκολύνοντας την μεταφορά των μαθητών στον Άγιο Γερμανό αλλά και των αγαθών στο νησί.  

Ο μοναδικός οικισμός στο νησάκι του Αγίου Αχίλλειου αριθμεί 10 σπίτια και είναι ένας από τους παλιότερους στην Πρέσπα. Άλλοτε είχε 11 οικογένειες, ένας θρύλος που έχει διασωθεί ως τις μέρες μας διηγείται ότι δεν έπρεπε ποτέ να ξεπεράσουν, γιατί κάποιος μεγάλος κίνδυνος θα γεννιόταν. Ένας άλλος θρύλος αναφέρει ότι δεν μπορούν να χτιστούν πάνω από 11 σπίτια γιατί αν κάτι τέτοιο γίνει, κάποιο άλλο θα γκρεμιστεί.  

Το σπίτι που αντικρίζετε περπατώντας από τον οικισμό προς τον μόλο στα αριστερά σας ήταν του μπάρμπα Φίλιππα. Είναι ακριβώς ένας νεολιθικός τρόπος δομής όπως και ο τύπος του πλατυμέτωπου σπιτιού με χαγιάτι. Είναι ο αρχαιότερος – ο εθνικός μας – τύπος κατοικίας του βορειοελλαδικού χώρου. Στην ανατολική πλευρά του νησιού πολύ κοντά στον οικισμό σώζονται τα ερείπια και μικρό τμήμα της ανωδομής της επιβλητικής μεγάλης βασιλικής με τρία κλίτη που ήταν αφιερωμένη στον Άγιο Αχίλλειο. Μια από τις μεγαλύτερες βασιλικές με διαστάσεις 45*23 μ.  

Πρόσφατα (καλοκαίρι 97΄) έγιναν ορισμένες εργασίες συντήρησης και ανάδειξης. Πρόκειται για έναν ναό του τέλους του 10ου Αι, πλακοστρωμένο με ορθογώνιες πλάκες. Προσέχοντας ακριβώς την μορφή τους οι επιστήμονες κατέληξαν ότι πρόκειται για λάρνακες. Οι μικρές αποτελούν τις στενές πλευρές της λάρνακας και οι φαρδιές τις κάθετες. Ανήκουν όλες σε ένα ελληνιστικό ή και της πρώιμης Ρωμαιοκρατίας νεκροταφείο, που τώρα πια γνωρίζουμε την θέση του αλλά και ότι ανήκει στην σπουδαία βορειότατη πόλη του κράτους των Ορεστών, Πλίκα . Στο διακονικό του ναού τοποθετήθηκε το λείψανο του αγίου Αχιλλείου φερμένο από την Λάρισα ενώ στο δεξιό κλίτος θάφτηκε ο Σαμουήλ. Ευδιάκριτες παραμένουν σε όλο τον ναό οι ελληνικές επιγραφές, οι ελληνικές ενθυμήσεις και τα χαράγματα έως το τέλος του 15^ου αι. αναδεικνύοντας την θρησκευτική αξία του μνημείου ανά τους αιώνες.  

Σε αυτά τα χρόνια υπήρχε η αρχιεπισκοπή των Πρεσπών (του Αγίου Αχίλλειου)  και φαίνονται ως τις μέρες μας οι 11 ζωγραφισμένες αψίδες του ιερού που στο κέντρο τους διατηρούνται ίχνη από τις επισκοπές που υπαγόταν σε αυτή. Ανάμεσα στις άλλες αναφέρονται η επισκοπή των Σκοπίων, της Κεφαλληνίας, Βέροιας κ.α. Επίσης διακρίνονται τα λείψανα του επισκοπικού θρόνου και χαραγμένος ανάγλυφα πάνω σε πέτρα ένας ερωδιός κατά τη στιγμή που δέχεται επίθεση από ένα αρπακτικό. Όλα τα ευρήματα (νομίσματα, ειλητάρια, βραχιόλια) συνηγορούν και αποτελούν αποδεικτικό στοιχείο της ελληνικής ρίζας της επιβιώσεως των ελληνικών εθίμων σε αυτούς τους πληθυσμούς στα ακρότατα σημεία της Πρέσπας. 

Σε πρόσφατες έρευνες των σκαπανέων της ιστορίας και του πολιτισμού μας σε ένα σωρό από πέτρες πάνω από τον οικισμό αποκαλύφθηκε ο ναός των Δώδεκα Αποστόλων (11^ος – 12^ος Αι.) η μνήμη των οποίων ως τις μέρες μας έμενε ζωντανή. Ο ναός έχει κτιστεί πολύ κοντά στα ερείπια ενός παγανιστικού μνημείου. Πρόκειται για μια μικρή βασιλική με τρεις αψίδες στην Ανατολή, που ανήκει στην ρωμαϊκή περίοδο. Άλλα μνημεία στο νησάκι είναι οι εκκλησίες του Αγίου Δημητρίου, Αγίου Γεωργίου, Παναγίας Πορφύρας.  

Φεύγοντας από το νησάκι, περιπλανώμενοι ακόμη με τις σκέψεις για το Βυζάντιο, τους βασιλιάδες, τους Βούλγαρους, την Τουρκοκρατία, θα έχετε μία εικόνα στο μυαλό σας που δύσκολα θα ξεχάσετε. Ιστορίες και θρύλοι πλανώνται παντού, καθώς η λαϊκή παράδοση αναφέρει ακόμα και σήμερα ότι τα νερά της Μεγάλης Πρέσπας έρχονται μέσα από μια υπόγεια σήραγγα, από τη λίμνη της Αχρίδας.  

Στον Εθνικό Δρυμό Πρεσπών, οι δύο λίμνες σε υψόμετρο 850 μέτρων, οι οροσειρές, το μονοπάτι Ε – 6 που φτάνει ως εδώ, οι υδροβιότοποι, με την εξαιρετικά πλούσια πανίδα και χλωρίδα, αποτελούν ένα μοναδικό οικοσύστημα, που μαζί με τα χωριουδάκια, τους θρύλους που συνοδεύουν πολλά απο αυτά, συνθέτουν εικόνες απαράμιλλου κάλλους γεννώντας συνεχώς την επιθυμία στον επισκέπτη να ξανάρθει στον τόπο αυτό πολλές φορές. 

ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Ιδέα & υλοποίηση μορφής: Άγγελος Σινάνης 

Αυτόματος Αριθμός Κλήσης: 03850

ΔΙΑΜΟΝΗ: Άγιος Αχίλλειος Ξενώνας 46601, 46112, ‘’Αρχοντικό’’ 46104, 46260, Άγιος Γερμανός, Ξενώνες 51320, 51355, ‘’το πέτρινο’’ 51344, ‘’οι Πελεκάνοι’’  51442, 51443, ‘’Τσίκος’’ 51300, ‘’Παραδοσιακός ξενώνας ‘’Άγιος Γερμανός’’ 51397, Ψαράδες Ξενοδοχείο ‘’ψαράδες’’ 46015, Ενοικιαζόμενα Δωμάτια: Λάζαρος Χριστιανόπουλος ‘’η συντροφιά’’ 46107, Αναστάσιος Δημανόπουλος 46201, ‘’το Αρχοντικό’’ 46260, Πύλη οι ομώνυμοι ξενώνες (Γυναικείος Αγροτουριστικός συνεταιρισμός) 46315, 51470, ‘’Λάρρυ’’ 46255, Μικρολίμνη Χάσος Γιώργος45931, Λαιμός Ζάρος Σταύρος 51256. Πισοδέρι : Μοδέστειος Ξενώνας 45928.

ΚΑΜΠΙΝΓΚ: Μόνο το καλοκαίρι κοντά στην Πύλη ή την Μικρολίμνη. Σε κάθε περίπτωση ρωτήστε για ασφάλεια τους ντόπιους, μια που η περιοχή ελέγχετε αυστηρά από την αστυνομία και τον στρατό λόγω Λαθρομεταναστών. ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ: ‘’Βίγλα 1.650 μ. Υ)’’46230, Info: Ε.Ο.Σ. Φλώρινας, 28008, 22354 ή Σ.Ο.Χ. Φλώρινας 29939, 23688, Χιονοδρομικό κέντρο Βίγλας 45800 – 1.

ΦΑΓΗΤΟ: Ταβέρνα ‘’τα νούφαρα’’ 65033 πριν την δστ για Αγ. Γερμανό ή Ψαράδες. Αγοράστε τοπικά προϊόντα Πρέσπας, απο το κέντρο πληροφόρησης επισκεπτών στον Άγιο Γερμανό. Στην παραλία των Ψαράδων πολλές ταβέρνες με νόστιμους μεζέδες – ψητές πέστροφες – τοπικά εδέσματα. Επίσης στην ψαροταβέρνα του Λάζαρου απ’ όλα τα καλά. Παραγγελίες 46107.

ΑΧΡΕΙΑΣΤΑ: Δήμος Πρεσπών 51392, Αστυνομία 51202, Τροχαία 22111, Α’ Βοήθειες Λαιμού 51230, Λευκώνα 46284, Νοσοκομείο Φλώρινας 22555.

ΧΡΗΣΙΜΑ: Κέντρο ενημέρωσης Αγ. Γερμανού51452, Κέντρο ενημέρωσης Ψαράδων 46316, Εταιρεία Προστασίας Πρεσπών 51211, Επίσκεψη - Περιήγηση στην Λίμνη από τον Λάζαρο Χριστιανόπουλο 46107.      Απαγορεύεται σε κάθε ιδιώτη ή περιήγηση με βάρκα στην Μικρή Πρέσπα. Οι επισκέπτες πρέπει να απευθύνονται στους ψαράδες που διαθέτουν ειδική άδεια και μόνο για συγκεκριμένα δρομολόγια. Διεύθυνση Δασών Φλωρίνης 22529, Συνεργεία - Βουλκανιζατέρ: Μικρόπουλος Νικόλαος 7^ης Νοεμβρίου 31 Φλώρινα 28259, 22666, Γεωργιάδης Βασίλειος βενζινάδικο - βουλκανιζατέρ - λάδια - συνεργείο - Πρέσπα 51336

ΒΕΝΖΙΝΑΔΙΚΑ: Στην Φλώρινα όλες οι εταιρείες & πριν την διασταύρωση για Αγ. Γερμανό & Ψαράδες.

ΧΑΡΤΕΣ: Πρέσπες Ο απόλυτα καλύτερος Χάρτης & Οδηγός από την ΑΝΑΒΑΣΗ 0107293541. Στέλνεται αντικαταβολή από το ‘’λίκνο’’ της Ελάτης Τρικάλων 0434071826.

ΒΙΒΛΙΑ: Απογραφή Ελληνικών Υγροτόπων / Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων / Θεσσαλονίκη 1994, Ελληνική Φύση / Η Καθημερινή / τόμος ΚΕ’ / Αθήνα 1998, Εθνικός Δρυμός Πρεσπών / Ελληνική Εταιρεία - Β’ έκδοση / Αθήνα 1998.

ΛΕΣΧΕΣ ΜΟΤΟΣΥΚΛΕΤΑΣ: Στην περιοχή δεν έχει δραστηριοποιηθεί κάποιος σύλλογος μοτοσυκλετιστών. Πληροφορίες όμως για το ταξίδι σας όλο το χρόνο βρίσκετε στους ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΕΡΙΗΓΗΤΕΣ - Σύλλογος Μοτοσικλετιστών - Ελάτη Τρικάλων  - 42032 - Πύλη, Τηλ - Fax: 0434071826.  

Περισσότερες Πληροφορίες για τις ΛΙΜΝΕΣ ΠΡΕΣΠΩΝ  αντλήστε από την Ενδεικτική Αρθρογραφία – Βιβλιογραφία:  

• Απογραφή Ελληνικών Υγροτόπων / Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων / Θεσσαλονίκη 1994.
• Ελληνική Φύση / Η Καθημερινή / τόμος ΚΕ’ / Αθήνα 1998.
• Εθνικός Δρυμός Πρεσπών / Ελληνική Εταιρεία - Β’ έκδοση / Αθήνα 1998
• Πρέσπες / Χάρτης & Οδηγός / Π. Ματσούκα – Τρ. Αδαμακόπουλος / ΑΝΑΒΑΣΗ 2000