ΘΕΣΣΑΛΙΑ (6685 λέξεις)

ΑΣΠΡΟΠΟΤΑΜΟΣ ΠΙΝΔΟΥ – ΟΙ ΠΗΓΕΣ

Κείμενο - Διαφάνειες: Άγγελος Σινάνης e – mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

© Φεβρουάριος 2003

Οι Πηγές της Ζωής

Μια από τις ομορφότερες περιοχές στην Ελλάδα για καλοκαιρινές διακοπές ή για ολιγοήμερες χειμωνιάτικες αποδράσεις από την πόλη, είναι ο ορεινός Χώρος απ’ όπου πηγάζει ο Αχελώος. Ολόκληρη η τεράστια αυτή περιοχή είναι ενταγμένη στο δίκτυο οικοτόπων ‘’Φύση 2000’’, αφήνοντας ελπίδες ότι θα παραμείνει παρακαταθήκη για το μέλλον. 

Αν θέλαμε να βάλουμε κάποια όρια στην περιοχή του Ασπροποτάμου ώστε να περιηγηθείτε σε όσο το δυνατόν περισσότερα αξιοθέατα στην ζώνη των πηγών του θα καταλήγαμε στο Περιστέρι (2295 μ .Υ), ο Λάκμος των αρχαίων μας προγόνων απ’ όπου πηγάζει, και την Κακαρδίτσα (2429 μ. Υ) το έκτο κατά σειρά ύψους βουνό της Πίνδου.

Σε ένα ευρύτερο περίγραμμα ανήκουν τα χιλιοτραγουδισμένα βουνά της Νότιας Πίνδου που αγκαλιάζουν τον μυθικό ποταμό στην πορεία του. Το Βόρειο τμήμα καλύπτει η Μοράβα ενώ το Ανατολικό οριοθετείται από τον Ορεινό όγκο της Τριγγίας (2204 μ. Υ), Δυτικά τα απόκρημνα Τζουμέρκα (2393 μ. Υ). Στο ‘’μέσον’’ η Νεράιδα (2074 μ. Υ) Νότια το βουνό Χατζής (2038 μ. Υ) με τον σχηματισμό του Αυγού (2148 μ Υ). Στα ανατολικά ο Κόζιακας (1901) υψώνεται σαν φυσικό φράγμα προς τον Θεσσαλικό κάμπο κλείνοντας στην αγκαλιά του τον Ασπροπόταμο. Στα βουνά του, στην ισοϋψή των 900 έως 1200 μ. και ψηλότερα έχει κτισθεί ένας μεγάλος αριθμός χωριών σε κοντινές αποστάσεις το ένα από το άλλο. Ιστορικές εκκλησίες, ανθρώπινα, αλλά και φυσικά μνημεία αληθινά έργα τέχνης, υπάρχουν σε όλα τα χωριά που διασχίζετε.

Η περιοχή είναι ευρύτερα γνωστή σαν Δασικό Σύμπλεγμα Ασπροποτάμου που στο σύνολό της είναι μια συγκροτημένη μεγάλη δασική έκταση με φυσιογραφική μοναδικότητα, καταλαμβάνοντας τις απαρχές της λεκάνης απορροής του ποταμού Αχελώου (Ασπροποτάμου). Λέγεται Σύμπλεγμα γιατί είναι οκτώ δάση μαζί, το ένα κοντά στο άλλο, ώστε όλα μαζί να απαρτίζουν ένα μοναδικό για την χώρα μας σε έκταση και ομορφιά, δάσος Ελάτης κυρίως, με μίξη σε ορισμένες περιπτώσεις και μερικών άλλων δασοπονικών ειδών, όπως Οξυάς, Μαύρης Πεύκης και Δρυός. 

Στην περιοχή ξεκίνησε μετά το 1950 από τη δασική υπηρεσία η εφαρμογή της πρότυπης εκμετάλλευσης δασών, που δίνει την πρώτη ύλη στην μοναδική στη χώρα μας κρατική βιομηχανία ξύλου με έδρα την Καλαμπάκα.    Δασολόγοι, Δασοκόμοι, Δασοφύλακες και Δασεργάτες δώσανε τον καλύτερο εαυτό τους με αναδασώσεις και υλοτομίες εξυγίανσης ανοίγοντας ταυτόχρονα τους πρώτους δασόδρομους, που εκτός από την εκμετάλευση των δασικών προϊόντων συνέδεσαν για πρώτη φορά με αυτοκίνητο όλα τα ορεινά χωριά της περιοχής.

Έγινε τόσο καλή επιστημονική εκμετάλευση, που αργότερα, αυτό το πρότυπο με τις ίδιες βάσεις επεκτάθηκε με επιτυχία σε όλα τα δημόσια δάση της χώρας. Η συνολική έκταση των οκτώ αυτών δασών (Δολιανών, Κρανιάς, Πολυθέας, Στεφανίου, Καλλιρρόης, Κατάφυτου, Ανθούσας, Χαλικίου ) ανέρχεται σε 280.000 στρέμματα από τα οποία τα125.000 στρ. είναι δασοσκεπής, 36.000 στρ. έκταση μερικώς δασοσκεπής, 76.000 στρ. υποαλπική περιοχή (θερινοί βοσκότοποι) και τα υπόλοιπα 43.000 στρ. άγονες εκτάσεις, οικισμοί, θαμνότοποι κλπ. Αρκετές από αυτές τις περιοχές ανήκουν σε ιδιώτες οι οποίοι συνεκμεταλλεύονται τα δάση, έχουν δικαίωμα ξύλευσης και βοσκής για τα επιδοτούμενα κοπάδια από πρόβατα ή γελάδια. 

Σε όλη τη διαδρομή, όσο προσεγγίζετε το ‘’κέντρο’’ της τόσο γίνεται αισθητή η παρουσία του νερού σαν ένα από τα κυρίαρχα στοιχεία του περιβάλλοντος. Σε αυτά τα ποτάμια και τα ρέματα υπάρχει μικρή παρουσία της ξακουστής για τη νοστιμιά της Πέστροφα Ασπροποτάμου (Truta Fario), ενώ μέσα στα δάση υπάρχουν πιθανότητες να συναντήσετε Άγρια Ζώα, όπως Αλεπού, Λαγός, Αγριόχοιρος, και σπανιότερα κάποιο Ζαρκάδι. Η περιοχή είναι από τους λίγους εναπομείναντες βιότοπους της αρκούδας και συχνά οι επισκέπτες αλλά και οι ειδήμονες αναφέρουν την παρουσία της. Η πλούσια πανίδα της περιοχής συμπληρώνεται αρμονικά όπως γίνεται στις λιγοστές παρθένες περιοχές της χώρας μας με την παρουσία πτηνών σαν την ορεινή πέρδικα, την τσίχλα, το αγριοπερίστερο, δρυοκολάπτες, φάσες, και όλα σχεδόν τα είδη των ενδημικών μικροπουλιών.

Η πρόσβαση σε αυτό τον υπέροχο κόσμο των νερών και των δασών γίνεται από δύο ορεινές ‘’εισόδους’’. Είτε απο το ‘’Χάνι Μουργκάνι’’ περνώντας από το κεφαλοχώρι Καστανιά στα Βόρεια (δες Ασπροπόταμος Πίνδου Τομ Α’ 0-300) ή απο την Κοσμοπολίτικη Ελάτη στα Δυτικά (δες Ελάτη - Περτούλι Τομ Α’ 0-300). Η είσοδος στο σύμπλεγμα από την δίοδο της Καστανιάς στην θέση Κιάτρα Μπροάστα (ορθή πέτρα1400 μ. Υ), παρουσιάζει ένα θέαμα φυσικού μεγαλείου, χωρίς να αφαιρεί κάτι από την μεγαλειώδη ομορφιά της εισόδου από την Ελάτη και το Περτούλι.Ολόκληρη η Ασπροποταμίτικη χώρα αποτελεί μνημείο φυσικής ομορφιάς με διακριτική ανθρώπινη παρουσία και εκπληκτικά διατηρημένη άγρια πανίδα και χλωρίδα.

Όλα τα χωριά της περιοχής προσφέρουν καλή διαμονή το καλοκαίρι. Όμως το πιο όμορφο σημείο για διαμονή ή στάση για ανασύνταξη, όλες τις εποχές είναι ο καινούργιος ξενώνας του Ασπροποτάμου ‘’Πύργος Μαντάνια’’ του Γιώργου Μπάμπου και του Λάμπρου Παπαγεωργίου, από τις μεγαλύτερες και καλύτερες ιδιωτικές επενδύσεις των τελευταίων δεκαετιών. Ο πετρόχτιστος φρουριακής κατασκευής ‘’Πύργος’’ λειτουργεί από τις αρχές του 2001 στο ίδιο σημείο που μέχρι τον Β’ Π. Πόλεμο ήταν ντριστέλες, τα υπαίθρια ‘’καθαριστήρια’’ της εποχής, που έπλεναν τα βαριά κλινοσκεπάσματα (χαλιά – βελέντζες). Στα άφθονα νερά του Σκληνιασώτικου και Κρανιώτικου ρέματος που εδώ πια είναι ενωμένα υπήρχαν και μαντάνια ή κοπάνες, που με τις παλινδρομικές κινήσεις τους χτυπούσαν τις βελέντζες, τα σκουτιά, τα ‘’μαλλιότου’’ (χοντρό πανωφόρι) , τα μάλλινα και τα φλοκωτά υφάσματα γενικά, για να ‘’δέσουν’’. Άλλωστε στην κοντινή Κρανιά και Στεφάνι είναι γνωστή η ύπαρξη ανεπτυγμένης βιοτεχνίας αυτών των ειδών που τα έφερναν εδώ για την τελική επεξεργασία.

Μόλις σε δύο χλμ από εδώ, στην κεντρική δστ που ονομάζεται ‘’Τρία Ποτάμια’’ ή Τριπόταμα έχει την έδρα της η Διευρυμένη κοινότητα Ασπροποτάμου.Στην πραγματικότητα τα τρία ποτάμια είναι...ο Άνω ρους του Αχελώου, που πλέον ενισχύεται από τα δύο ενωμένα ρέματα Σκληνιασώτικο – Κρανιώτικο, που συναντήσατε πιο πάνω και φτάνουν έως εδώ. Η καινούργια Διευρυμένη Κοινότητα αγκαλιάζει όλα τα χωριά του Άνω Αχελώου, Χαλίκι, Ανθούσα, Κατάφυτο, Στεφάνι, Πολυθέα, Καλλιρρόη, Μηλιά, Κρανιά, Δολιανά και Αγ. Παρασκευή. 

Γεωγραφικά και ιστορικά η διευρυμένη Κοινότητα Ασπροποτάμου περιλαμβάνει και τα χωριά Γαρδίκι, Αθαμανία, Δροσοχώρι, Άγιος Νικόλαος, Δέση πράγμα που αγνοεί η πρόσφατη διοικητική διαίρεση (Καποδίστριας). Αυτή η αυθαίρετη διαίρεση ενιαίου ιστορικά και πολιτιστικά χώρου είναι ατυχής από την μεριά της διοίκησης όμως σε τίποτα δεν εμποδίζει τον περιηγητή να χαρεί τα πανέμορφα, ‘’ξεχασμένα’’ χωριά του Ασπροποτάμου που  προσεγγίζονται ή οδηγώντας πάνω σε παμπάλαια μονοπάτια, που στις μέρες μας καλύπτονται απο άσφαλτο ή περπατώντας μέσα στα πανέμορφα δασικά συμπλέγματα των χωριών.

Στο νεόκτιστο πετρόχτιστο Διοικητήριο περιλαμβάνονται μερικά μοναδικά κτήρια που έλειπαν από την θαυμάσια περιοχή. Σκοπός τους είναι να ενημερώνουν τον επισκέπτη για όσα θα δει και θα βιώσει στην περιοχή. Περιλαμβάνουν, εκτός τις διοικητικές υπηρεσίες, ιατρείο, ξενώνα, κέντρο ενημέρωσης επισκεπτών, κέντρο περιβαλλοντικής ενημέρωσης – εκπαίδευσης που δημιουργήθηκε με την συνδρομή του ‘’Αρκτούρου’’, κέντρο και σχολή κανό – καγιάκ με δικό της ιατρείο, κ.α.  Όλο το εκπληκτικό οικοσύστημα γύρω από το Διοικητήριο πλαισιώνεται από απέραντα ελατοδάση και παραποτάμιους πλαταναιώνες. 

Οι πινακίδες στην κεντρική δστ δείχνουν το δρόμο προς Κατάφυτο, Ανθούσα, Χαλίκι. Και τα τρία χωριά είναι τα πιο απομακρυσμένα από τα Τρίκαλα (101 χλμ το Χαλίκι) αγκαλιασμένα από βουνά. Βαθιά και ψηλά στον ορεινό όγκο έχει τις πηγές του ο Ασπροπόταμος. Η διαδρομή γεμάτη εναλλαγές τοπίων δίνει την αίσθηση ότι πορεύεστε σε στενό φαράγγι. Ευτυχώς υπάρχουν καταπράσινα ανοίγματα, λιβαδάκια με παχύ χορτάρι, ανάμεσα στις υδάτινες στροφές που έχει δημιουργήσει στο πέρασμά του ο ποταμός. Μόλις πέντε χλμ και ενώ στα αριστερά σας αργοκυλάει ο Αχελώος, στα δεξιά σας η δστ οδηγεί σύντομα στο Κατάφυτο (παλιό Κόττορι) – όνομα και πράγμα – χτισμένο στις δασωμένες πλαγιές της Οξιάς (1545 μ. Υ) ότι πρέπει για αξέχαστες, πεζοπορικές διαδρομές, με δεκάδες πανέμορφα πετρόχτιστα σπίτια των αρχών του αιώνα. 

Παλιότερα το χωριό ήταν από τα λίγα κατοικημένα του ορεινού χώρου και τον χειμώνα, πράγμα που αποδεικνύεται από το ότι ήταν, η χειμερινή έδρα του Δήμου Λάκμωνος (ΦΕΚ 126 31/ 3/1883), με τους κατοίκους να ασχολούνται με την υλοτομία και την κτηνοτροφία. Η αρχή της εγκατάλειψης και της αλλοίωσης της αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας, άρχισε με τους σεισμούς του 1967. Η τότε δικτατορική ‘’κυβέρνηση’’ έκτισε με την βοήθεια του στρατού σπίτια στα Τρίκαλα, και όποια από τις πληγείσες οικογένειες ήθελε το αγόραζε έναντι κρατικού δανείου 11.000 έως 50.000 δρχ, αφού όμως πρώτα εγκατέλειπε το χωριό (και το πετρόχτιστο σπίτι του). Πολλοί τότε έφυγαν και στην συνέχεια η εγκατάλειψη ήταν θέμα χρόνου. Έτσι σε ολόκληρη την περιοχή Ασπροποτάμου αλλά και στα γειτονικά χωριά της Άρτας και της Ηπείρου τα παλιά παραδοσιακά πετρόχτιστα σπίτια με τις πλάκες στην σκεπή αντί να επισκευαστούν, παραχώρησαν την θέση τους στην εγκατάλειψη και στον τσίγκο ή στην καλύτερη των περιπτώσεων σε κεραμίδια. 

Μια άλλη τρομαχτική καταστροφή άρχιζε……και στις μέρες μας πια, είναι ορατό το αποτέλεσμα. Όλες οι κοινότητες της περιοχής ‘’είχαν ρεύμα’’ τουλάχιστον για τον κοινοτικό φωτισμό, δωρεάν από το 1940, με ένα σύστημα που κατασκεύασε κάποιος Χαλκιδαίος ονόματι Σαλταγιάννης. Όπως είπαμε πιο πάνω όλα τα χωριά χρησιμοποιούσαν το πλούσιο υδάτινο στοιχείο του ποταμού έχοντας δεκάδες ντριστέλες, μαντάνια, και υδρόμυλους. Σε αυτά τα υπάρχοντα μαντάνια ο Σαλταγιάννης πρόσθεσε γεννήτριες οι οποίες με το νερό σαν κινητήρια δύναμη παρήγαγαν ρεύμα. Απλές κατασκευές που τότε θεωρήθηκαν δικαιολογημένα ευλογία για τον τόπο σε μια εποχή που πάνω από τη μισή Ελλάδα στερούταν αυτού του αγαθού.

Στο Κατάφυτο βρίσκεται η αξιόλογη διώροφη πετρόχτιστη ‘’Νίκειος Σχολή’’, (το σχολείο), η αξιοζήλευτη βασιλική του Αγίου Νικολάου (1786) με ένα έντονα χρωματισμένο ξυλόγλυπτο τέμπλο με δράκοντες και λέοντες, δεκάδες φορητές εικόνες – μια μάλιστα έχει τον φουστανελοφόρο άγιο Γεώργιο εκ’ Μετσόβου – και εντυπωσιακές  τοιχογραφίες. Επίσης υπάρχει στην άκρη του χωριού, αναστηλωμένος πλέον, ο παλιός νερόμυλος. Την φιλοξενία στον ξενώνα, και τους μεζέδες των επισκεπτών αλλά και των ντόπιων έχει αναλάβει ο Λάκης και ο αδελφός του Κώστας Βούκιας στο μοναδικό καφενεδάκι του χωριού. Αν τύχει και είναι εκεί η μητέρα τους είναι βέβαιο ότι η γευστική χωριάτικη πίτα (ειδικά αν την παραγγείλετε πιο πριν) θα είναι έτοιμη. Εκπληκτική διαδρομή στο δάσος των βελανιδιών αρχίζει από τον ανηφορικό τσιμεντόδρομο δίπλα από την παιδική χαρά με κατάληξη την όμορφη Καλλιρρόη.

Συνεχίζοντας τον ασφαλτοστρωμένο δρόμο προς το τελευταίο χωριό του Ασπροποτάμου, το Χαλίκι, φτάνετε στην διασταύρωση προς  Ανθούσα (παλιά Λίπιντζα), και μόλις 1 χλμ φτάνει για να ξεπροβάλει το γραφικότερο ίσως χωριό στα 1150 μ υψόμετρο. Στην είσοδό του υπάρχει το ομώνυμο πέτρινο γεφύρι ‘’της Ανθούσας’’, μεάνοιγμα τόξου 7.10 μ.Ο Παραδοσιακός οικισμός της Ανθούσας έχει κυρηχθεί διατηρητέος (ΦΕΚ 594/Δ/ 13/11/78). Στον οικισμό συναντούμε λίγα παλιά πετρόχτιστα σπίτια, δεκάδες μνημεία, και δύο σημαντικά πανέμορφα αρχοντικά με ισόγειο και δύο ορόφους σκεπασμένα με πλάκα. Το αρχοντικό Παπαστεργίου απέναντι από την πλατεία, στον λόφο που είναι κτισμένο το ξωκλήσι του Αγίου Αθανασίου, ένα από τα ελάχιστα σπίτια που δεν κάηκε στον πόλεμο και αυτό επειδή οι ιταλοί το χρησιμοποιούσαν για διοικητήριο. Και το αρχοντικό του Ανδρέα Σίμου, στον δρόμο πάνω από την εκκλησία των Αγίων Πάντων.

Επίσης αξιόλογη η Αγ. Παρασκευή στην Βόρεια άκρη του χωριού με ωραιότατες τοιχογραφίες του 1736. Και αυτός ο οικισμός είχερεύμα από τα μαντάνια το 1952,ενώ οι μνήμες της παλιότερης γενιάς ξυπνούν στην εκκλησία του Αγ Ιωάννου που την εποχή του εμφύλιου λειτουργούσε νοσοκομείο για την περίθαλψη των ανταρτών. Στην μεγάλη πλατεία του χωριού είναι η ονομαστή μαρμάρινη ‘’βρύση του παππού’’. Ο Πραμαντιώτης λαϊκός τεχνίτης που την φιλοτέχνησε θέλησε πιθανότατα να δώσει την μορφή του Ρήγα Φεραίου. Πάνω από την πλατεία είναι η μεγαλόπρεπη εκκλησία των Αγίων Πάντων (1786) που εορτάζει την Κυριακή των Αγίων Πάντων (6 Ιουνίου), στήνονται τους καλοκαιρινούς μήνες πανηγύρια όπως τα θέλει η παράδοση, (Αγ. Παρασκευής - Προφήτη Ηλία) και πράγματι αν παρευρεθείτε, θα μείνετε έκπληκτοι απο την παρουσία νέων ανθρώπων.

Το καλοκαίρι λειτουργεί ο ξενώνας και δίνετε η ευκαιρία να γνωρίσετε όλες τις πανέμορφες διαδρομές, να μαζέψετε μανιτάρια, γευματίζοντας μέσα στο μεγαλύτερο και πλουσιότερο δάσος Οξιάς στην Ελλάδα, περιπλανώμενοι ανάμεσα στα εξ’ ίσου όμορφα δάση Ελάτης, Βελανιδιάς ή ακόμη στο Στεφάνι - Ανήλιο – Μαλακάσι - Μέτσοβο μέσα απο μυθικούς σαν σε Όνειρο ‘’δρόμους’’. Όλοι οι ντόπιοι φεύγουν αρχές Οκτώβρη και το χωριό σχεδόν ερημώνει για όλο τον χειμώνα. Κάτι που δεν περνάει απαρατήρητο είναι τα καινούργια σπίτια που κτίζονται. Καλή η προσπάθεια της Πολιτείας που κήρυξε τον οικισμό παραδοσιακό και διατηρητέο όμως χρειάζεται η οικονομική συμβολή της ώστε τα μνημεία να διατηρηθούν αλώβητα από το χρόνο τα δε καινούργια σπίτια που κτίζονται ή οι νέες προσθήκες στα παλιά να έχουν κάποια αρχιτεκτονική σχέση με τα παλιότερα.

Δύο ωραίες πεζοπορικές διαδρομές περιμένουν τους επισκέπτες στην Ανθούσα. Η πρώτη ξεκινά από την πλατεία του χωριού ακολουθώντας τα κίτρινα και μπλε σημάδια. Αφήστε πίσω τα σπίτια του χωριού, ανηφορίζοντας στο καλντερίμι, ψηλά πάνω από το Ανθουσιώτικο ρέμα. Εντυπωσιακή αρχή μιας εξ’ ίσου εντυπωσιακής συνέχειας. Μετά από πορεία 30’ κατεβαίνετε στον κεντρικό ασφαλτόδρομο αφήνοντάς τον αμέσως κατηφορίζοντας με μικρή κλίση προς το δάσος. Ακολουθώντας τη ροή του Καπραλιώτικου ρέματος μέσα στο πυκνό δάσος για 20’ μέχρι να βγείτε στο ξέφωτο. Περνάτε τα ερείπια του πέτρινου γεφυριού ‘’στο μοναστήρι’’ και τις Κρανιές, δρασκελίστε προσεκτικά το ποτάμι ανηφορίζοντας πλέον πάλι σε παλιό καλντερίμι για 10’ μέχρι να βγείτε στον χωματόδρομο και να έχετε οπτική επαφή με το Χαλίκι. 

Η δεύτερη διαδρομή έχει διαφορά την προσέγγιση του Καπραλιώτικου ρέματος που το συναντάτε έξω από το χωριό στην πινακίδα που γράφει ‘’Καλαρρύτες’’. Σχεδόν αμέσως βλέπετε το ρέμα, που το περνάτε ακολουθώντας την αριστερή κοίτη. Ο δασικός χωματόδρομος που χρησιμοποιούν οι δασεργάτες σε 1800 μ σταματάει και εσείς κατεβαίνετε στο ποτάμι και το ξέφωτο με τα ερείπια του πέτρινου γεφυριού. Από εκεί και μετά, η διαδρομή είναι ίδια με την πρώτη. Επίσης ένα σεβάσμιο μνημείο μόλις δύο χλμ από την πινακίδα ‘’Καλαρρύτες’’ σχεδόν πάνω στον δρόμο είναι η αναστηλωμένη Ι.Μ. Κοίμησης της Θεοτόκου (Παναγία Γαλακτοτροφούσα) του 1799, κτισμένη δίπλα απο τον πολύβουο Αχελώο και τον παραπόταμό του Νέγκρη. Λίγο πριν την Ι.Μονή αριστερά σας ένας κατηφορικός χωματόδρομος σας φέρνει στο δεύτερο πέτρινο γεφύρι της Ανθούσας το δίτοξο γεφύρι ‘’του Μίχου’’.

Συνολικά από την κεντρική δστ έχετε κάνει 16 χλμ (5 χλμ από την Ανθούσα) καταλήγοντας στο τελευταίο χωριό του Ασπροπόταμου το παραδοσιακό και διατηρητέο Χαλίκι (ΦΕΚ 594/Δ/ 13/11/78), εκεί ακριβώς που ήταν τα σύνορα Ελλάδος (Θεσσαλίας) - Τουρκίας (Ηπείρου) ως το 1912. Οι γυμνές πλαγιές που είναι κτισμένο το χωριό, στην αρχή ξενίζουν τον επισκέπτη, όμως η φύση στο Χαλίκι εκπληκτική καθώς είναι, παρασύρει τελικά τον περιηγητή για γνωριμία με τα δάση ελάτης, και οξιάς, περπάτημα στα απέραντα βοσκοτόπια, σε μια αφάνταστη ποικιλία από δραστηριότητες που περιλαμβάνουν και την γνωριμία με την ιστορία του τόπου. Ενός τόπου που στα βάθη των αιώνων αχνοφαίνεται η σπουδαιότητά του. 

Σαν Χαλίκι πρωτοαναφέρεται μόλις τον 18^ο Αι, μέχρι τότε η ονομασία του ήταν Χαλκίς, όπως φαίνεται και στο χρυσόβουλο του Βυζαντινού Αυτοκράτορα Ανδρόνικου Παλαιολόγου το 1332 και εθεωρείτο από τις σπουδαιότερες πόλεις της Πίνδου. Για τα γύρω μικρότερα χωριά Κατάφυτο, Ανθούσα, Στεφάνι, Μηλιά το σπουδαίο Χαλίκι σαν καλοκαιρινή έδρα του παλιού Δήμου Λάκμωνος (ΦΕΚ 126 31/ 3/1883) καθόριζε την ανάπτυξη τους και εγκωμιαζόταν όπως σήμερα το Μέτσοβο. Κοντά του, και συνυφασμένο με την πορεία του Ασπροπόταμου στο χρόνο, είναι το βουνό Περιστέρι. Δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά, αφού η ίδια η φύση διάλεξε και πλούτισε αυτό το βουνό και τους γύρω οικισμούς να ‘’δέχονται’’ πρώτοι τα δροσερά νερά του μυθικού Αχελώου.

Λίγο πριν την είσοδο στο χωριό αριστερά είναι η πρόσφατα ανακαινισμένη Ι. Μ. Μεταμορφώσεως του Σωτήρος (1783) με τον τρούλο και στο μικρότερο κτίσμα το Μοναστήρι του Προφήτη Ηλία (1835). Όλο το περιφραγμένο συγκρότημα που επικράτησε, παρά τα διαφορετικά μεγέθη των Μονών, να λέγετε Ι. Μ. Προφήτη Ηλία στα παλιά χρόνια εξαρτιόταν από το Χαλίκι και φαίνετε ότι είχε σημαντικό ρόλο και μεγάλη κτηματική περιουσία. Το χωριό είχε σχολείο που ιδρύθηκε στην διάρκεια της τουρκοκρατίας από τον Χαλικιώτη ιερομόναχο Ιλαρίωνα Μαυρογιώργο που στην συνέχεια έκτισε το μοναστήρι με τους αδελφούς του Δαμιανό, Αυξέντιο και Κυπριανό. Στα χρόνια που πέρασαν προστέθηκαν και αρκετά ξαδέλφια πράγμα που έκανε οικογενειακή την Μονή. Οι γύρω από το συγκρότημα των ναών, σωροί από πέτρες είναι τμήμα των παλιών κελιών ή κατά την παράδοση τρίτου ναού, ενώ στο βάθος του γειτνιάζοντος φαραγγιού, βρίσκονται και σήμερα τα ερείπια των βάθρων του πέτρινου γεφυριού, που εκείνα τα χρόνια, διευκόλυνε τις μετακινήσεις προς τα εμπορικά κέντρα.

Στην πλατεία του χωριού (1240 μ υψόμετρο) είναι η μεγαλόπρεπη τρισυπόστατη τρίκλιτη βασιλική της Αγίας Παρασκευής (1725) ίσως η σημαντικότερη, και πάντως πιο αρχοντική, από τις οκτώ του χωριού  αλλά και ολόκληρων των ορεινών Τρικάλων. Ο Ναός έχει τρίκλιτο νάρθηκα, με γυναικωνίτη. Στο νότιο τμήμα του υπάρχει σκάλα που οδηγεί στο πάνω μέρος στο ανακαινισμένο παρεκκλήσι του Αγίου Δημητρίου. Στον εξωτερικό τοίχο του ιερού υπάρχουν λιθανάγλυφα σταυρών διαφορετικών θρησκειών και πεντάλφα (αστέρι του Δαυίδ) που η παράδοσή μας διασώζει ότι αποτρέπουν το κακό. 

Και στο Χαλίκι έφτασε σύμφωνα με την παράδοση ο Κοσμάς ο Αιτωλός. Λειτουργούσε παντού σε αυτά τα απόμερα αλλά τόσο σημαντικά βλαχοχώρια και με τα κηρύγματα, απέτρεπε τους κατοίκους να μιλούν την βλάχικη. Σε όλα τα βουνά της περιοχής Ασπροποτάμου κατοικούσαν οι Βλάχοι, οι Σαρακατσάνοι, και άλλοι που λέγονται ‘’ντόπιοι’’. Τα βλάχικα χωριά είναι τα περισσότερα και τα μεγαλύτερα στην περιοχή, με εξαίρεση την Παλιομηλιά σημερινή Μηλιά που υπάγεται στην κοινότητα Κατάφυτου. Οι σημερινοί κάτοικοί της προέρχονται από την περιοχή του  τέως δήμου Κωθωνίων και δεν προέρχονται από βλάχους.

Οι ορεινές εγκαταστάσεις, αυτά που σήμερα ονομάζουμε βλαχοχώρια, είναι η συνέχεια των μόνιμων ‘’φρουρών’’ των ρωμαϊκών χρόνων praesidia armata  (δες Μάρκου Γκιόλια ιστορία των αρχαίων Ευρυτάνων σελ 131) της γνωστότερης σαν Οροφυλακής, που προστάτευε την Ελεύθερη Μακεδονία (το τέταρτο τμήμα της Μακεδονίας – Πελαγονία) και Ηπειροθεσσαλία από τις ληστρικές επιθέσεις των Ιλλυρίων – Αρβανιτών γειτόνων. Χάρη στην Οροφυλακή οι παλιοί Ορεστοί  και οι άλλοι γείτονες τους, ‘’περί τον Λύγκον, την Πελαγονίαν και Ελιμείαν’’ όπως αναφέρει ο Στράβων, οι επανερχόμενοι από τον στρατό ντόπιοι, κατατασσόμενοι στα στρατιωτικά αυτά τμήματα υποχρεώνονταν να εγκατασταθούν μόνιμα στα ψηλώματα, μετατρέποντας τις παλιές θερινές ορεινές κατοικίες σε μόνιμους οικισμούς Οροφυλακής.

Παλιοσέλι, Πάδες, Άρματα, Δίστρατο, Φούρκα, Σαμαρίνα, Ντένσικο, και σε όλα τα χωριά των Αθαμάνων της Δυτικής Πίνδου, Χαλίκι, Ανθούσα, Κατάφυτο, Κρανιά, Αγ. Παρασκευή, Γαρδίκι κ.α. μέχρι τα Τζουμέρκα. Στα μέλη αυτών των σωμάτων επιτρεπόταν να ασκούν και άλλα επαγγέλματα, πολλές φορές όμοια με των ‘’δικών’’ μας (υλοτομία – μυλωνάδες – αγωγιάτες – ρητινοσυλλέκτες – παραγωγοί κάρβουνου και κατραμιού κ.λ.π.) ώστε να συμπληρώνουν ικανοποιητικά τον μισθό που έπαιρναν (praemiami litae). Μέχρι τις μέρες μας η οικονομία των χωριών βασίστηκε στην κτηνοτροφία και την υλοτομία. Η επεξεργασία ξύλου έδινε δουλειά και τροφοδοτούσε όλα τα χωριά με τα προϊόντα της. Με την απομόνωση τους, αυτοί οι ορεινοί απόγονοι των Μολοσσών, διατήρησαν την λατινογενή τους γλώσσα που την λένε και Αρμάνικη. Στο πέρασμα του χρόνου οι Αρμάνοι συναλλάσσονταν και κυκλοφορούσαν στις παρακείμενες Ελληνόφωνες περιοχές συμπληρώνοντας το φτωχό λεξιλόγιό τους με Ελληνικές λέξεις, ώσπου τελικά τα Αρμάνικα χρησιμοποιούνταν παράλληλα με τα Ελληνικά τα οποία επικράτησαν καθ’ ολοκληρίαν στις μέρες μας, με την επίδραση των σχολείων και των αναγκών των ιδίων, (Γ. Λυμπερόπουλος, τα χωριά τη Κόνιτσας, περιοδικό Κόνιτσα σελ 72,75).

Απέναντι από το χωριό είναι το παλιό μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου,ενώ κάτω απο την πλατεία υπάρχουν δύο πανέμορφα πέτρινα γεφύρια ‘’της Καπαριάς’’ και του ‘’Χαλικιού’’. Ο δρόμος που υπάρχει απέναντι απ’ το χωριό οδηγεί σε εκπληκτικά αλπικά τοπία, μονοπάτια με μανιτάρια, μέρη απάτητα απο ‘’τουρίστες’’ και τέλος στην μεγαλόπρεπη κορυφή Περιστέρι στα 2295 μ απ΄ όπου με καλό καιρό φαίνεται το Μέτσοβο, η λίμνη Αώου, και όλες οι βουνοκορφές. Βγαίνοντας απ΄ το Χαλίκι με κατεύθυνση το Μέτσοβο σε 200 μ. δεξιά υπάρχει η διασταύρωση, και ο δρόμος που οδηγεί στο παράμερο πέτρινο γεφύρι και την ‘’σκάλα’’ του Μιχαλάκη Φίλου μιας σημαντικής μορφής του Χαλικίου (υπάρχει και ομώνυμη βρύση κοντά).

Περπατώντας ή συζητώντας με τους ντόπιους στην πλατεία του χωριού θα διαπιστώσετε και εσείς τις αμέτρητες χάρες που κρύβονται εδώ. Σε τόσο μικρό γεωγραφικό χώρο συνωστίζονται δεκάδες θρησκευτικά μνημεία, πέτρινα γεφύρια, αρχοντικά και κρήνες οδηγώντας σας σιγά – σιγά να συνειδητοποιήσετε την ιστορία και την πολιτιστική αξία των τόπων επιβραβεύοντας την πολιτεία για την διορατικότητά της να κηρυχθούν από 19/10/78 με προεδρικό διάταγμα διατηρητέοι, στηλιτεύοντας στην συνέχεια την αδιαφορία της για αυτό.

Οι δύο διαδρομές από το Χαλίκι προς την Ρόνα και την Βουρτόπα, αλλά και την όχι άδικα διάσημη Δρακολίμνη της Βερλίγκας θα σας δώσουν μια άλλη διάσταση για τον τόπο. Η πρώτη στο μεγαλύτερο μέρος της οδηγώντας θα σας φέρει στην Ανατολική πλευρά του Περιστερίου, στο όρος Δοκίμι, απ’ όπου πηγάζει η Ρόνα (δες αναλυτικό road Book στο τέλος). Όσο ανεβαίνετε διασχίζεται πυκνό δάσος με καταρράκτες και απόκρημνα σημεία ειδικά αν ακολουθήσετε το δεύτερο μονοπάτι που πάει ανάποδα στον ρου του ρέματος.

Το σημείο των ‘’μεγάλων’’ πηγών είναι ανηφορικό βαδίζοντας πάνω σε ένα χαλασμένο τώρα πια καλντερίμι αλλά εάν συνεχίσετε έως πάνω το μονοπάτι θα βγείτε στον χωματόδρομο που συνδέει την Ανθούσα με το Χαλίκι και στο εκτεταμένο οροπέδιο Δοκίμι σε ύψος 1972 μ. Το όνομα Δοκίμι συναντάται και σε άλλα οροπέδια του Ασπροποτάμου. Σύμφωνα με την λαϊκή εξήγηση εκεί οι βοσκοί ‘’δοκίμαζαν’’ την δύναμη και την επιδεξιότητα τους σε διάφορα αθλήματα (πάλη, ρίξιμο λιθαριού, δρόμο, ιππασία κ.α.).

Η δεύτερη διαδρομή σκαρφαλώνει την μια στην Κακαρδίτσα και την άλλη στο Περιστέρι, σε μια συναρπαστική διαδρομή που ενθουσιάζει ειδικά όσο πλησιάζετε στο τέλος και το απέραντο ανάγλυφο των βουνών με την θάλασσα των κορυφών απλώνεται όσο φτάνει ο ορίζοντας. Σίγουρα εντυπωσιακότερη διαδρομή από της Ρόνας με δύο ξεχωριστά σημεία τα ‘’Κριθάρια’’ μια τοποθεσία τριάντα περίπου στρ. στο βουνό Κακαρδίτσα (από εκεί και πάνω θα εκτιμήσετε τα σωστά ελαστικά της enduro μοτοσυκλέτας σας ή του 4*4) και στα υψώματα πια, στα δυτικά, ο πανέμορφος άγριος ‘’Καταραχιάς’’ (2280 μ. Υ) που πήρε το όνομά του από τον λήσταρχο Γιώργο Καταραχιά. 

Σε 12 – 13 χλμ θα φτάσετε στην τελευταία στάνη κάτω από τη γυμνή κορυφή του Περιστερίου σε ένα οροπέδιο στα 1850 μ. στην τρίτη δρακολίμνη της Πίνδου (δες road Book στο τέλος). Οι παλιοί κάτοικοι λόγω του σχήματός της, την ονόμαζαν Βρίγγα που σημαίνει κύκλος. Σήμερα οι νεώτεροι ντόπιοι ονομάζουν την περιοχή αλλά και την λίμνη Βερλίγκα ή Βιρλίγκα. Αν και είναι περιοδική, αφού εμφανίζεται μόνο το χειμώνα ως τα τέλη της άνοιξης που λιώνουν τα χιόνια, και μικρότερη από τις άλλες δύο, δεν στερείται της ανυπέρβλητης εκείνης ομορφιάς του ορεινού τοπίου. Ένας θεϊκός τόπος απο τον οποίο αναβλύζουν (δέκα κατά την παράδοση) δεκάδες πηγές ‘’Γκούρες’’ των ντόπιων, σχηματίζοντας δαιδαλώδεις μαιάνδρους. Η διάσημη μεγάλη πηγή ‘’Καρβελού’’ στα αριστερά σας, κρυμμένη θαρρείς από τα άγνωστά της βλέμματα, πήρε το όνομά της από ένα τεράστιο καρβέλι ζυμωτό ψωμί που καταβρόχθισε ένας βλάχος, πίνοντας από το νερό της. Όλα αυτά τα νερά που αναβλύζουν από παντού σε ένα χάνονται κάτω από την γη, σε μια χοάνη του εδάφους, όμως ακόμα και στο σύντομο αυτό ταξίδι σχηματίζουν τους 4 – 5 καταρράκτες του βουνού. 

Στην αρχή ακόμα, δυναμωμένες από τις μεγαλύτερες σε όγκο νερού πηγές της Ρόνας σχηματίζουν τον μυθικό ποταμό Αχελώο που μόλις αρχίζει την αέναη πορεία του στην Πίνδο. Η ορμή που αποκτά σιγά – σιγά καθηλώνει το βλέμμα καθώς από ανυπόμονο ρυάκι γίνεται χείμαρρος ορμητικός δίνοντας κάποτε ζωή, όλο το χρόνο, στα χωριά που περνά. Είναι όμορφη η ανάβαση και η κατάβαση από το βουνό μια που σε όλη την διάρκεια αυτών συνοδεύουν τα κρωξίματα των πουλιών ενώ αντηχεί στις πλαγιές η βουή των ρυακιών, των μικρών χειμάρρων και των καταρρακτών, που μόλις αρχίζουν να σχηματίζουν το ποτάμι. 

Στην αρχαιότητα πίστευαν πως ο Αχελώος ήταν θεός με κεφαλή ταύρου και σώμα γίγαντα. Αν και ήταν ο πρωτότοκος γιος του Ωκεανού νικήθηκε από τον ανθρωπόμορφο Ηρακλή και έχασε την μνηστή του Δηιάνειρα που την πήρε ως βραβείο ο νικητής ήρωας. ‘’Θεός των ομώνυμων ποταμών της Ακαρνανίας, της Πελοποννήσου και της Θεσσαλίας, γιος του Ωκεανού και της Τηθύως ή του Ήλιου και της Γης, σύζυγος της Περιμήδης, πατέρας του Ορέστη, του Ιπποδάμαντα, των Σειρήνων κ.α.(Μάριος Βερέτας / Μέγα Ονομαστικό ή τα ονόματα των Ελλήνων / Αθήνα 1997).

Η μυθολογία έδωσε την θέση της σε μια νεώτερη μυθοπλασία αφού το πληθωρικό και πανταχού παρών υδάτινο στοιχείο που άλλοτε αναβλύζει και άλλοτε χάνεται ξαφνικά, έδωσε ουράνια φτερά στην φαντασία. Ο τόπος από μόνος του παραπέμπει σε θεούς και δεν θα μπορούσε παρά να συνοδεύεται από θρύλους που έχουν καταγραφεί από την παράδοση του κάθε χωριού ξεχωριστά. Είναι αλήθεια ότι οι ντόπιοι, έχουν ο καθένας άλλη ιστορία να διηγηθεί για την δημιουργία και την ονομασία των ποταμών που πηγάζουν από το Περιστέρι. 

Όλες και ξεχωριστά η κάθε μια έχουν ιδιαίτερη λαογραφική αξία, όμως ο χώρος επιτρέπει να δούμε την πιο ενδιαφέρουσα: ‘’Τρία αγαπημένα αδέλφια, ο ήρεμος και σοβαρός Άραχθος, η ωραία και σιγανοπερπατούσα Σαλαμπρία (Πηνειός) και ο νεαρός, πεντακάθαρος, ασπροντυμένος και εκ΄ γενετής ατίθασος, Ασπροπόταμος, έπεσαν να κοιμηθούν κάποτε, επειδή τους πήρε η νύχτα μακριά από κατοικημένο χωριό, στην υψηλότερη κορυφή της Πίνδου, στο Περιστέρι. Την νύχτα η Σαλαμπρία, για λόγους που μόνο μια όμορφη γυναίκα είναι δυνατόν να ξέρει, παράτησε τα αδέλφια της και με προφύλαξη και αθόρυβα κατηφόρισε στον κάμπο της Θεσσαλίας για να καταλήξει στα Τέμπη του Ολύμπου που όπως ήλπιζε - κατά την παράδοση – θα συναντούσε κάποιον από τους 12 Θεούς του Ολύμπου. Διαψευσθείσα όμως εις την προσδοκία της και απογοητευθείσα έπεσε τελικά και πνίγηκε στο Αιγαίο. Τη φυγή της αδελφής του αντελήφθη, νύχτα ακόμη, ο Άραχθος που ανήσυχος και λυπημένος ετράπη εις αναζήτησή της εις την Ήπειρο, ψάχνοντας δε ασκόπως έφθασε και έπεσε λόγω της απελπισίας του από τον χαμό της αδελφής του, στο Ιόνιο Πέλαγος. Στα χαράματα αντελήφθη τελευταίος ο Ασπροπόταμος τον αναπάντεχο χαμό των αδελφών του, ξαφνιασμένος δε τότε, και έξαλλος από την λύπη και την απελπισία του, κατρακύλησε όπως ήταν ασπροντυμένος προς Νότο, πηδώντας γκρεμούς και χαράδρες, διασχίζων βουνά και λαγκάδια, και παρασύρων εις τον φρενήρη δρόμο του κάθε εμπόδιο φυσικό ή τεχνητό, αναζητώντας από τότε μέχρι σήμερα με γοηρές κραυγές τα χαμένα αδέλφια του’’. (Λεωνίδα Κ. Μακρή / Ήθη - Έθιμα - Παραδόσεις - Αθαμανίας / Τρίκαλα 1956).

Συνεχίζοντας την περιήγηση περνάτε από τα Τρία Ποτάμια και τις δστ προς Πολυθέα και Μηλιά (δες Ασπροπόταμος Πίνδου Τομ Α’  0-300) με κατεύθυνση στην διασταύρωση προς Αγ. Παρασκευή (παλιά Τζούρτζια), ένα αθέατο πραγματικά χωριό που ανήκε στον παλιό Δήμο Αθαμάνων (ΦΕΚ 126 31/3/1883) γαντζωμένο στις πλαγιές του Λάκκου (1988 μ. Υ.) που ανήκει στο συγκρότημα της Κακαρδίτσας. Ξεχωριστό χωριό με πολλά παλιά καλντερίμια και μια όμορφη πλακόστρωτη πλατεία δίπλα σχεδόν από την μεγαλόπρεπη τρίκλιτη βασιλική της Αγίας Παρασκευής κτισμένη το 1896.

Οι τρεις συνοικίες του χωριού Πάνω και Κάτω Μαχαλάς με το Μεσοχώρι είναι σχεδόν ενωμένες από τις πολλές καινούργιες ή επεκτάσεις των παλιών κατοικίες που χτίζουν οι Τζουρτζιώτες. Στην παλιότερη πετρόχτιστη εκκλησία του χωριού, τον σταυροειδή με τρούλο Άγιο Γεώργιο, που κτίστηκε πριν το 1790, έτος που αγιογραφήθηκε, φτάνετε περπατώντας στον πλακόστρωτο δρόμο του κάτω μαχαλά. Στον εξωτερικό τοίχο υπάρχει επιγραφή 1808 (έτος ανακαίνισης) και 1891 έτος που προστέθηκε ο γυναικωνίτης. 

Μια από τις ωραιότερες κυκλικές ολοκληρωμένες διαδρομές για enduro ή 4*4 ξεκινά από την Τζούρτζια. Τέτοιας ομορφιάς και σε τόσο υψόμετρο που δεν θα μπορείτε εύκολα να φέρετε άλλη στην μνήμη σας όσο και να ψάξετε. Μοναδική είναι ίσως η λέξη που της ταιριάζει. Εύκολα, βγαίνοντας από το χωριό με κατεύθυνση το Γαρδίκι και την Αθαμανία (δες Ασπροπόταμος Πίνδου Τομ Α’  0-300) θα βρείτε την πρώτη δστ προς ‘’Αγία Μαρίνα’’ (υπάρχει πινακίδα). Σε μια διαδρομή τριών περίπου χλμ διασχίζεται το πυκνό δάσος συναντώντας το ξωκλήσι σε ένα μαγευτικό περιβάλλον με πανοραμική θέα. Το εκκλησάκι γιορτάζει στις 17 Ιουλίου με πασίγνωστο σε ολόκληρη τη Θεσσαλία πανηγύρι, σε τοπίο που προδιαθέτει για ψητά στην σχάρα και τσιπουράκι. Μέχρι εδώ, με λίγη υπομονή έρχονται και οι καινούργιες street. Από εδώ και κάτω εξαρτάται από την εμπειρία και το απαραίτητο κέφι οδηγού - συνοδηγού.

Ο δρόμος κατηφορίζει με εξαιρετική θέα προς την κοιλάδα που αρχίζει να φαίνεται μαζί με την εκκλησία των Αγίων Αποστόλων. Όσο την πλησιάζετε, τα νεροφαγώματα, οι μικρές σάρες, και οι στροφές πληθαίνουν, όμως το τοπίο είναι αυτό που απορροφά κάθε σκέψη. Σε άλλα τρία περίπου χλμ έχετε φτάσει στο λιβάδι, στην τοποθεσία ‘’Σαγκέτρο’’ όπου σας υποδέχεται μέσα στην πέτρινη σιωπή του, το ξωκλήσι των Αγίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου, που γιορτάζει με μεγάλο πανηγύρι στις 29 Ιουνίου. 

Πραγματικά όταν οδηγείς μόνος και φτάσεις ως εδώ, νοιώθεις μια ανακούφιση. Κάτι τέτοιες στιγμές ευγνωμονείς αυτούς που από το 1906 στην θέση παλιότερης εκκλησίας έβαλαν αυτά τα θεμέλια, σαν συντροφιά, λες και η πόρτα του ναού θ’ ανοίξει. Το δεύτερο που έρχεται στο μυαλό είναι το τι; το ποιος; μας οδηγεί στην ευχή μέχρι εδώ;…. αλήθεια κάτι τέτοιες στιγμές πρέπει να το σκεφθείτε. 

Εδώ είναι πολύ καλή θέση, προστατευμένη από αέρηδες κατάλληλη για κατασκήνωση, με άφθονα νερά, από τα μικρά αλλά και μεγαλύτερα ρέματα που κατεβάζουν νερό όλο το χρόνο απ’ τα χιόνια που λιώνουν ψηλότερα. Το οπτικό πεδίο σας δεν δυσκολεύεται να καλύψει το μικρό σχετικά αλλά πανέμορφο τοπίο. Ο επισκέπτης αμέσως νιώθει την φιλικότητα του περιβάλλοντος με μια όμορφη ηρεμία που δεν την νιώθετε εύκολα και αβίαστα αλλού. Από εδώ ο δρόμος συνεχίζει δεξιά ομαλός φτάνοντας ψηλά στα μαντριά στις θέσεις ‘’Πλάκα’’, ‘’Ρέντα’’, ‘’Σαλατούρα’’ και στον μεγάλο καταρράκτη της Τζούρτζιας. Όμως εσείς οδηγήστε αριστερά στον κακοτράχαλο από δω και πάνω χωματόδρομο. Από εδώ αρχίζει η κυκλική διαδρομή. 

Σύντομα θα φτάσετε στο σπανιότατο και μοναδικό δάσος Ίταμου της περιοχής (σπάνιο δέντρο με δηλητηριώδεις κόκκινους καρπούς), συνεχίζοντας προς τα ψηλά βοσκοτόπια και τις τελευταίες στάνες. Ο χωματόδρομος που χαράχθηκε και ‘’άνοιξε’’ καθαρά για να διευκολύνει την οδική πρόσβαση στα βοσκοτόπια περνά την στάνη με τα γελάδια φτάνοντας μετά από οκτώ περίπου χλμ από τους Αγ. Αποστόλους στα ψηλότερα υψίπεδα της Κακαρδίτσας ανάμεσα από τα 1800 – 1900 μ. Υ. Εμπρός (Ν.Δ.) ορθώνεται μεγαλειώδης η κορυφή της στα 2429 μ και χαμηλότερα στην ίδια διεύθυνση τα τελευταία μαντριά του Γαρδικίου σε υψόμετρο 1700 μ. 

Συνεχίζοντας την συναρπαστική διαδρομή περνάτε το οροπέδιο ‘’Δοκίμι’’ αρχίζοντας πλέον να κατηφορίζετε. Βορειοδυτικά διακρίνεται ο απόκρημνος Καταραχιάς (2280 μ.) και Βόρεια ο Λάκκος (1879 μ.) με την πιο δυσπρόσιτη στάνη που έχετε αντικρίσει, σχεδόν στο ίδιο ύψος με τον δρόμο που κινείστε. Ο ‘’δρόμος’’ διακλαδώνεται σε ένα ασύλληπτο τοπίο αλλά τελικά βγάζει στο ίδιο σημείο. Προτιμότερο είναι να πάρετε αυτόν που περνά μπροστά από τη στάνη. Σε λίγα λεπτά φτάνετε στην περίφημη Γραίκου Βρύση σε υψόμετρο 1700 μ. Αυτή μαζί με την Καρβελού έχουν – όχι άδικα αν δοκιμάσετε – την φήμη των πιο κρύων νερών του Ασπροποτάμου. Συνεχίζοντας την κατηφοριά περνάτε άλλη μια στάνη με γελάδια και Αλβανό βοσκό (σοκολάτες, τσίπουρο, κάποιο περιοδικό ή εφημερίδα και τσιγάρα ευπρόσδεκτα) φτάνοντας σε παχιά λιβάδια κάτω από την δεύτερη στάνη. 

Κάτω από τον δρόμο προς τα έλατα και πίσω από αυτά είναι το μονοπάτι που οδηγεί στην κοίτη της μεγάλης χαράδρας και στον περίφημο δεκαέξι μέτρων καταρράκτη της Αγίας Παρασκευής. Δεν είναι εύκολο να τον βρείτε (ειπώθηκε ότι θα μπει σήμανση) όμως από εδώ, είναι η πιο σωστή και σύντομη πρόσβαση. Η εκπληκτική αυτή διαδρομή ολοκληρώνεται σε τρία περίπου χλμ που φτάνετε πάλι στους Αγ. Αναργύρους. Η καλύτερη εποχή για την κάνετε είναι φυσικά το καλοκαίρι που σε αυτά τα μέρη είναι πολύ δροσερό 18 – 25^ο C το πολύ ή αργά το φθινόπωρο που οι δρόμοι είναι ακόμα ανοιχτοί. Αν μάλιστα έχετε και τον κατασκηνωτικό σας εξοπλισμό μαζί (προμήθειες παίρνετε από την Τζούρτζια) τότε θα σας μείνει αξέχαστη (χώρια που θα έρχεστε κάθε χρόνο).

Ο Αχελώος είναι ένα από τα μεγαλύτερα, ίσως τα ομορφότερα ποτάμια της Ελληνικής γης, ειδικά στον χώρο που πηγάζει που δεν έχει επηρεαστεί προς το παρόν από το ‘’όραμα’’ της εκτροπής. Συστήνεται ανεπιφύλακτα μια βόλτα σε αυτά τα χωριά τώρα, αυτό το καλοκαίρι ίσως, μια που τα χρόνια περνούν δίχως να είμαστε σε θέση να προσδιορίσουμε το μέλλον του ποταμού αλλά και του τόπου. Θυμάστε βέβαια τις εξαγγελίες του 1984 περί εκτροπής του Αχελώου προς την Θεσσαλική πεδιάδα, ενός έργου που πήρε ζωή χωρίς τις απαραίτητες μελέτες και χωρίς να μετρηθούν οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις στον χώρο.

Η απάντηση στα ερωτήματα των ντόπιων για τη γη τους, τα σπίτια τους, για το μέλλον τους είναι η ‘’προώθηση καλοκαιρινού και χειμερινού τουρισμού’’. Έτσι σήμερα το πόσες χιλιάδες στρ θα καλύψει η λίμνη αλλά και η αυξομείωση του ύψους του νερού της παραμένουν ζητούμενα, ενώ η ασάφεια για την κατασκευή των νέων οικισμών παίρνει δραματικές διαστάσεις εφ’ όσον το φράγμα είναι έτοιμο, αλλά οι οικισμοί που θα μεταστεγάσουν τους ξεσπιτωμένους δεν έχουν αρχίσει ακόμη να κατασκευάζονται. 

Αν δε, σκεφτούμε και την ταπείνωση που υφίσταται το ποτάμι μέχρι να εκβάλει λίγο έξω από το Αιτωλικό τότε έχουμε μια γενική εικόνα του σημερινού Μυθικού ποταμού. Συνολικά πέντε φράγματα φροντίζουν την ταπείνωση του Αχελώου ξεκινώντας μόλις 56 χλμ από τις πηγές του. Φράγμα Μεσοχώρας, Φράγμα Συκιάς, Φράγμα Κρεμαστών απ’ όπου εμπλουτισμένος πλέον από τον Αγραφιώτη και τον Μέγδοβα συνεχίζει την πορεία του συναντώντας το Φράγμα Καστρακίου και τελευταίο το Φράγμα Στράτου Σε όλη του την πορεία στους αιώνες που πέρασαν έχει δημιουργήσει μια εκπληκτική παραποτάμια βλάστηση από πλατάνια, πουρνάρια, ιτιές, κέδρα χαράζοντας την πορεία του ανάμεσα από τα βουνά, τις κοιλάδες και τα στενώματα.

 Η μεγάλη ποικιλία στις εναλλαγές απότομων χαραδρών και ραχών φορτωμένων με πολύτιμα δάση και στο βάθος οι παράλληλες γυμνές κορυφές της Κεντρικής Πίνδου, κατακτούν από την πρώτη κιόλας στιγμή και τον πιο απαιτητικό επισκέπτη. Με κυρίαρχο στοιχείο τον ποταμό η ευρύτερη περιοχή, από το Χαλίκι έως τα τρία ποτάμια, την Αγία Παρασκευή (Τζούρτζια) και τη Μεσοχώρα, το Αρματωλικό, το Παχτούρι και την Κορυφή έως κάτω τα χωριά του Βάλτου και των Απεράντιων παρουσιάζει μεγάλη αισθητική αξία, προσφέροντας ταυτόχρονα και μοναδικές δυνατότητες αναψυχής. 

Αν σε αυτή την τεράστια περιοχή προσθέσετε και αυτή του Κόζιακα και των χωριών του Ελάτη Περτούλι, Νεραιδοχώρι κ.α. φτάνετε σχεδόν τα 460.000 στρ!!. Το ψάρεμα, το κολύμπι, η πεζοπορία, οι καινούργιες δραστηριότητας κανό – καγιάκ, η περιβαλλοντική ενημέρωση - εκπαίδευση αλλά και το κυνήγι συμβάλουν ώστε να διαιωνίζεται η παραδοσιακή σχέση του ανθρώπινου παράγοντα με το νερό, τον ποταμό και την φύση γενικότερα. Έτσι κάθε καλοκαίρι, τελευταία με τον υποβιβασμό των συνθηκών ζωής στις πόλεις, όλο και περισσότεροι παραθεριστές - περιηγητές καταφεύγουν στα πανέμορφα ολόδροσα χωριά της περιοχής για να απολαύσουν το φυσικό κάλλος της και να αναπαυθούν σωματικά και ψυχικά. Εναλλαγές τόπων και τοπίων απαράμιλλης ομορφιάς που δύσκολα συναντάει ο περιηγητής σε άλλα μέρη.

Αξίζει να αναφέρουμε τι τονίζουν οι συντάκτες δασολόγοι μιας αξιόλογης Δασοπονικής μελέτης της περιοχής, που συντάχθηκε το 1920, για να φανεί η διαχρονική αξία της προσφοράς των Δασών και των νερών του Ασπροποτάμου: ‘’ Το κλίμα των τόπων τούτων είναι πεφημισμένον και άξιον της φήμης του. Ίσως είναι εκ των σπανιωτέρων κλιμάτων της Ελλάδος από υγιεινήν άποψιν. Η ευγεστότης, η εξυγιασματική και διαπεπτική ιδιότης των υδάτων είναι υπέροχος. Δια της επενεργείας αυτών το ημερήσιον σιτηρέσιον τριπλασιάζεται, είς δε τους οδοιπορούντας εξαπλασιάζεται......’’

ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ROAD BOOK ΔΙΑΔΡΟΜΩΝ

Χαλίκι στην έξοδο του χωριού / Πηγές Ρόνας: 

1^η διαστ 200 μ: ευθεία Μέτσοβο, δεξιά: σε 900 μ στάνη (με 15’ περπάτημα στο καλντερίμι προς το Γεφύρι  Μιχαλάκη Φίλου).

2^η διαστ 800 μ.: ευθεία: Μέτσοβο,δεξιά: στάνη

3^η διαστ 1800 μ.: ευθεία : Μέτσοβο, αριστερά : Στάνη 3000 μ. πέτρινη στεγασμένη βρύση

4^η διαστ 4000 μ & τσιμεντένιο γεφύρι: ευθεία Μέτσοβο, δεξιά πηγές, μηδενίστε

5^η διαστ 2600 μ. μετά το ποταμάκι δεξιά στάνη αγελάδων, υψόμετρο 1315, αριστερά σε 850 μ. πλάτωμα και 1 ω & 15’ Πηγές, υψόμετρο 1560.

ΧΑΛΙΚΙ 1160 μ. Υ. - ΠΗΓΕΣ ΒΕΡΛΙΓΚΑ 1850 μ. Υ.:  ΜΕ 4*4 ή ΜΟΤΟΣΥΚΛΕΤΑ ENDURO - ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ

Ξεκινώντας μέσα από το χωριό Χαλίκι (Κεντρική Πλατεία) που έχουμε ψωνίσει τα απαραίτητα για κολατσιό.

0,0                    Πλατεία Χαλικιού

300 μ Διαστ άσφαλτος, δεξιά Ανθούσα Πηγές Βερλίγκα, αριστερά Μέτσοβο (22 χλμ)

150 μ Διαστ, δεξιά Πηγές Βερλίγκα χωματόδρομος, αριστερά Ανθούσα άσφαλτος

• περνάμε ποταμάκι σε τσιμεντένιο δρόμο
• αριστερά σας η Ι. Μ. Αγ. Γεωργίου

1,550 μ Διαστ    δεξιά προς Πλατεία Χαλικιού, αριστερά Πηγές Βερλίγκα

1,800 μ Διαστ    δεξιά προς πάνω μαχαλά χωριού Χαλίκι, αριστερά Πηγές Βερλίγκα

• 2,5 χλμ   δεξιά εκκλησάκι

3,0 χλμ Διαστ    δεξιά Πηγές Βερλίγκα, αριστερά Αδιέξοδο

3,45 χλμ Διαστ  δεξιά Πηγές Βερλίγκα, αριστερά Μονοπάτι προς Βοσκότοπο

5,5 χλμ   Διαστ  δεξιά Πηγές Βερλίγκα, αριστερά Κατηφορικό Μονοπάτι Ξύλευσης & καταρράκτες ψηλότερα

6,8 χλμ   Διαστ  δεξιά Πηγές Βερλίγκα, αριστερά δρόμος

• 7,8 χλμ   δεξιά η 1^η Στάνη τοποθεσία ‘’Κριθάρια’’

8,2 χλμ   δεξιά Μονοπάτι Ξύλευσης, αριστερά Πηγές Βερλίγκα

• Για τους πεζοπόρους στο 9,4 χλμ  δεξιά στο λιβαδάκι είναι το μονοπάτι που μέσα από το ρέμα τις Καπραριάς οδηγεί στο σημαδεμένο  με κόκκινο Σπρέι μονοπάτι για τις Πηγές Βερλίγκα.
• Για τους πεζοπόρους στο 10,2 χλμ δεξιά είναι το μονοπάτι που μέσα από το ρέμα τις Καπραλιάς καταλήγει στο προηγούμενο σημείο και από εκεί πίσω στο χωριό Χαλίκι
• Για τους πεζοπόρους στο 10,3 χλμ αριστερά είναι ο μεγάλος Βράχος με το σημάδι από κόκκινο Σπρέι, που περνώντας τον, φαίνεται το μονοπάτι που οδηγεί στις Πηγές Βερλίγκα

10,6 χλμ 2^η Στάνη

12,6 χλμ 3^η Στάνη

Από αριστερά μας ανοίγονται δύο διαδρομές για τις πηγές Βερλίγκα. Η πρώτη επιβάλει να συνεχίσουμε με το 4*4 ή την Enduro μοτοσυκλέτα μας έως και τα ‘’σπανά’’ λοφάκια στα 300 μ. απ΄ όπου το μονοπάτι οδηγεί με πορεία 15’ στις πηγές Βερλίγκα. Η δεύτερη μας οδηγεί σε 15’ σε ανηφορικό - δεξιά μας, μονοπάτι που σε 15’ πορεία μας βγάζει στις πηγές Βερλίγκα.

Info: Δεξιά, πίσω από την στάνη, ένα απότομο μονοπάτι οδηγεί σε ένα όμορφο καταρράκτη (Δεκ – Μάιο) και μετά από μικρή πορεία + - 20’ σε μικρότερες πηγές και οροπέδιο. Συνεχίζοντας άλλα + - 20’ βγαίνετε στο φρύδι – στην πλαγιά του Βουνού – απ΄ όπου δεξιά σας, φαίνεται το μονοπάτι, που σας φέρνει έως την ομώνυμη κορυφή του Όρους Περιστέρι σε υψόμετρο 2.295 μ.

ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Ιδέα & υλοποίηση μορφής: Άγγελος Σινάνης

Αυτόματος Αριθμός Κλήσης: 24320

ΔΙΑΜΟΝΗ: Ο ‘’Πύργος Μαντάνια’’ στην Καλλιρρόη είναι ανοιχτά χειμώνα καλοκαίρι και για φαγητό Γιώργος Μπάμπος & Λάμπρος Παπαγεωργίου 87351 www.mantania-ae.gr . Στην διευρυμένη κοινότητα Ασπροποτάμου υπάρχουν πολλά κοινοτικά καταλύματα, τους καλοκαιρινούς μήνες. Πολυθέα: Παρασκευή Καλαπανίδα (& ταβέρνα 87288), Κρανιά: Αφοι Ψαρή (& ταβέρνα 87235), Ανθούσα: Αφοι Τύμπα (& ταβέρνα 87248), Κατάφυτο: Κώστας και Απόστολος Βούκιας (& ταβέρνα 87252, 87387), Χαλίκι: Κώστας Λεβέντης (και ταβέρνα): 87247, 87239.

ΚΑΜΠΙΝΓΚ: Στο Χαλίκι και στους Αγίους Αποστόλους στην Τζούρτζια νωρίς την Άνοιξη ή το καλοκαίρι και το φθινόπωρο. Ρωτήστε πρώτα τους ντόπιους για να αποφύγετε την ταλαιπωρία, και φεύγοντας μην αφήσετε σκουπίδια.

ΦΑΓΗΤΟ: Ξεχωριστή περιοχή, εξαιρετικής ποιότητας τοπικοί, παραδοσιακοί μεζέδες, αληθινές χωριάτικες γεύσεις. Καλοψημένα κρεατικά, αρνί, κεμπάπ, κοκορέτσι. Στα καφενεία των χωριών νόστιμες ομελέτες με λουκάνικα, τυρί φέτα ή κατσικίσιο στην Τζούρτζια, και φυσικά χορτόπιτες ή τυρόπιτες. Χαλίκι: Γκέβρος Γρηγόρης, Λεβέντης Κώστας, Κατάφυτο: Βούκιας Κώστας και Απόστολος, 87252, 87387. Καλλιρρόη: Απόστολος Δρόσος 87253, 6972921999, Πολυθέα: Καλαπανίδας Παναγιώτης 87381, Κρανιά: Γιώργος Ματσός 87291, Θεόδωρος Νταμάτης 87178, Στέφανος Ζούκης 87290, Μηλιά: Δημήτρης Χελιδόνης 87377, Στεφάνι: 87210, Αγία Παρασκευή: Αφοι Τριζώνη 2434096270, ‘’Σαλατούρα’’ Σωκράτης Γιαννίτσης 2434096180, Χαλίκι: Δημήτρης Γκέβρος 87183, Κώστας Λεβέντης 87256.

ΑΧΡΕΙΑΣΤΑ: Διευρυμένη Κοινότητα Ασπροποτάμου: 2431077641, 710, Α΄ Βοήθειες: Καλαμπάκα:22222, Πύλης:22870 - 1, Αστυνομία: Πύλης22201, Ελάτης 71222, Καστανιάς: 61202.

ΧΡΗΣΙΜΑ: www.3kala.gr www.geocities.com/mavroad/index.html http://clubs.pathfinder.gr/pindos/ Τράπεζες με ΑΤΜ / όλες στην Καλαμπάκα & Εθνική – Αγροτική στην Πύλη. Συνεργείο - Βουλκανιζατέρ: Δίτροχα Τρικάλων Λάζαρος Αμπατζίδης 0431 35045, Βουλκανιζατέρ: Τζανής Βασίλειος στο Παλαιομονάστηρο 51366.

ΒΕΝΖΙΝΑΔΙΚΑ: Στην Καλαμπάκα όλες οι εταιρείες και στην Ελάτη Τρικάλων Jet Oil το τελευταίο του Ορεινού χώρου. 

ΒΙΒΛΙΑ: Ασπροπόταμος – Ελάτη – Περτούλι θα το βρείτε στο ‘’λίκνο’’ της Ελάτης, μαζί με τους τόμους ‘’ταξίδια στην άλλη Ελλάδα’’ των εκδόσεων Highsiding, στέλνονται αντικαταβολή σε όλη την Ελλάδα.

ΧΑΡΤΕΣ: Οι πιο ακριβείς πλέον είναι της Ανάβασης μακράν ακόμη και από της Γ.Υ.Σ.  Αγοράστε τον καινούργιο (έκδοση 2003). Επικουρικά ο αναλυτικός χάρτης Ορεινού Χώρου Τρικάλων σε κλίμακα 1 : 100.000. Όλες τοπικές εκδόσεις υπάρχουν στο ‘’λίκνο’’ και στέλνονται αντικαταβολή 2434071826.

ΛΕΣΧΕΣ ΜΟΤΟΣΥΚΛΕΤΑΣ: ΜΟ.ΛΕ.Τ. Μοτοσυκλετιστική Λέσχη Μοτοσικλέτας Τρικάλων, Πελέκειο Κτήριο / πλατεία Δεσποτικού, www.molet.4t.com Τηλ: 2431072424, ΜΟ.ΛΕ.Κ Καλαμπάκας Δημ Τερτίπου 22, Τηλ: 2432022447, Πληροφορίες για το ταξίδι σας, όλο το χρόνο, βρίσκετε στους ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΕΡΙΗΓΗΤΕΣ - Σύλλογος Μοτοσικλετιστών - Ελάτη Τρικάλων  - τ.κ. 42032  Πύλη, Τηλ - Fax: 2434071826.

Περισσότερες Πληροφορίες για τον ΑΣΠΡΟΠΟΤΑΜΟ αντλήστε από την Ενδεικτική Αρθρογραφία – Βιβλιογραφία:

• Η Αρχαία Θεσσαλία / Friedrich Stahlin / Αφοι Κυριακίδη Θεσσαλονίκη 2002
• Τ’ Ασπροπόταμο Πίνδου & ο Χριστόδουλος Χατζηπέτρος / Νικ. Κ. Γιαννούλη / Αφοι Κυριακίδη Θεσσαλονίκη 1992
• Οδοιπορικό στην Τουρκοκρατούμενη Θεσσαλία / Leon Heuzey / Αφοι Κυριακίδη Θεσσαλονίκη 1991
• Οι Νομάδες των Βαλκανίων / Alan J. B. Wace – Maurice S. Thompson / Αφοι Κυριακίδη Θεσσαλονίκη 1989
• Οι Αρωμούνοι (Βλάχοι) / Gustav Weigand / Αφοι Κυριακίδη Θεσσαλονίκη 2001
• Τρίκαλα – Καλαμπάκα – Μετέωρα – Πίνδος – Χάσια / Θεοδώρου Νημά / Αφοι Κυριακίδη Θεσσαλονίκη 1987
• Τζούρτζια / Αναδρομή στο χρόνο / Γ. Ι. Κούτσια / Τρίκαλα 1986
• Η Λιπίντζα ΑσπροποτάμουΔημητρίου Α. Αλεξίου / Πολιτιστικός Σύλλογος Ανθούσης 1998
• Ασπροπόταμος – Ελάτη – Περτούλι / Α. Σινάνης – Σ. Κούλιου / Αθήνα 2000
• Η κατάρα του Μίχα / Άγγελου Ν. Μανώλη / Αθήνα 1978
• Τ’ Ασπροπόταμο Πίνδου – Παραδόσεις / Αλέξανδρου Χατζηγάκη / Τρίκαλα 1948
• Τ’ Ασπροπόταμο Πίνδου – Τοπωνυμικά / Αλέξανδρου Χατζηγάκη / Τρίκαλα 1950 
• Αχελώος, το παρελθόν, το παρόν και το Μέλλον / Νίκος Πέτρου / Experiment Γαιόραμα Ιαν – Φεβ 1995
• Αρωμούνοι / Γιάννης Λυμπερόπουλος – περιοδικό Κόνιτσα Τ97 Μάρτιος – Απρίλιος 2001
• Ασπροπόταμος / Περιοδικό Ελληνικό Πανόραμα / Τ30 Νοέμβριος – Δεκέμβριος 2002
• Ανθούσα – Χαλίκι / ΣΟΧΤρικάλων / Εφημερίδα Ενημέρωση Τρίκαλα 26/10/01