ΕΥΡΥΤΑΝΙΑ – ΦΩΚΙΔΑ (3628 λέξεις)

ΟΡΟΣ ΒΑΡΔΟΥΣΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Κείμενο - Διαφάνειες: Άγγελος Σινάνης e – mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

© Σεπτέμβριος 2002 

Το πέρασμα στη Ρούμελη 

Η γνωριμία με την ορεινή ζώνη δύο νομών, Ευρυτανίας – Φωκίδας ξεκινά από την Δομνίστα μέσω του διάσελου στις Ράχες Τυμφρηστού στα 1195 μ. απ’ όπου η κύρια είσοδος στην Ευρυτανία. Απέχει από την Μακρακώμη περίπου τριανταπέντε χλμ καλού ασφαλτοστρωμένου δρόμου και από εκεί αλλά εικοσιδύο χλμ στην ισοϋψή των 1400 – 1500 μ. ανάμεσα σε εκπληκτικά τοπία περνώντας το Κρίκελλο και φτάνοντας Δομνίστα για ανασυγκρότηση. 

Το βουνό Οξυά (1923 μ ) που ορθώνεται εμπρός σας και ανατολικά εντάσσεται τόσο ορεογραφικά όσο και γεωλογικά στην οροσειρά της Πίνδου που στο σημείο αυτό διχάζεται. Προς την ανατολή ο κορμός της συνδέεται, μέσω του κομβικού συγκροτήματος της Οξυάς, με τα μεγάλα βουνά της Ρούμελης (Βαρδούσια – Οίτη – Γκιώνα – Παρνασσός) ενώ προς νότο η συνέχειά τους σχηματίζει τα όρη της Ναυπακτίας και του Παναιτωλικού. 

Στην Δομνίστα στα 1000 μ. Υ υπάρχει δυνατότητα ύπνου στους ξενώνες, σπέσιαλ μεζέδων στην όμορφη πλατεία και εκπληκτικών δασικών διαδρομών στα δάση (προς Ψιανά – Ροσκά – Πανταβρέχει δες 0 – 300 Ταξίδια στην Άλλη Ελλάδα τόμος Γ’ 2001). Στον κοντινό αρχαιολογικό χώρο της Φαντίνου σώζονται λείψανα αρχαίας οχύρωσης. Η Ιστορική Δομνίστα ήταν επί αιώνες τοπικό κέντρο μιας μεγάλης κτηνοτροφικής περιοχής και πυρήνας ενός μικρού συστήματος αγροτικών συνοικισμών. Πριν τον πόλεμο ο δρόμος που διανύσατε σταματούσε εδώ (χωμάτινος βέβαια), και οι μεταφορείς ή οι ταξιδιώτες έπρεπε να διανυκτερεύσουν στο τοπικό πανδοχείο. Τότε η οικονομία βασιζόταν στην γεωργία την μικρή βιοτεχνία (ράφτες και βαρελάδες) το εμπόριο, δευτερευόντως δε στην κτηνοτροφία. Σήμερα βασίζεται κυρίως στις δασικές εργασίες και στους καλοκαιρινούς επισκέπτες. Αξιόλογος ο Ι. Ναός Αγίου Αθανασίου (1866) και το μεγάλο μνημείο για την Εθνική Αντίσταση. Χειμώνα – καλοκαίρι τώρα πια είναι ανοικτό το πανέμορφο λαογραφικό μουσείο και η τεράστια βιβλιοθήκη με νέες αλλά και σπάνιες παλιές εκδόσεις. Ο ακούραστος δάσκαλος Κώστας Παπαδόπουλος δημιουργός μεταξύ άλλων του μουσείου και της βιβλιοθήκης θα σας ενημερώσει άριστα για την Δομνίστα. 

Η γνωριμία με τις πανέμορφες ορεινές ζώνες σας φέρνει σε 8 χλμ στο διπλανό στην Δομνίστα χωριό Στάβλοι (παλιό Τουρνέσι στα 1230 μ. Υ)ένα μικρό ποιμενικό χωριό με ελάχιστους κατοίκους τον χειμώνα, με όμορφη θέα και την αξιόλογη εκκλησία του Άγιου Χαράλαμπου. Εδώ λένε ότι υπήρχαν οι στάβλοι των ανακτόρων της Βυζαντινής Αυτοκράτειρας Δομινίκης, ενώ άλλη παράδοση αναφέρει ότι οι Στάβλοι ανήκαν στον Εύρυτο, τον αρχαίο βασιλιά της Ευρυτανίας, που είχε πρωτεύουσα την θρυλική Οιχαλία.  

Από εδώ (υπάρχει σήμανση) περνάει το μονοπάτι Ε – 4 Κρίκελλο – Άμπλιανη. Πίσω από την κορυφογραμμή βρίσκεται η Άμπλιανη (παλιά Σταυροπήγι & Σταυροπηγή στα 1220 μ. Υ) με μικρό καφενεδάκι για φαγητό στην πλατεία του χωριού και την παλιά εκκλησία της Αγ. Παρασκευής με το καλοδουλεμένο ξυλόγλυπτο τέμπλο (1801) με ενδιαφέρουσες εικόνες (1806). Επίσης ο Ι. Ναός του Αγίου Νικολάου με μια ξεχωριστή μικρή ενεπίγραφη εικόνα Ρωσικής προέλευσης. Μεγάλος κτηνοτροφικός οικισμός με πανέμορφες παλιές πέτρινες κατοικίες έφτανε τους 1500 κατοίκους στις αρχές του 20^ου Αι, με κοπάδια που αριθμούσαν 60.000 κεφάλια.  Στο παλιό χωριό στην θέση ‘’Αμπέλια’’ υπάρχουν ακόμη τα ερείπια της εκκλησίας του Αγίου Αθανασίου. 

Το χωριό κάηκε στον εμφύλιο και ξανακτίστηκε τις τελευταίες δεκαετίες. Μέσα από την Άμπλιανη περνάει το μονοπάτι Ε – 4  με κατεύθυνση την Μανδρινή (παλιά Μεγάλη Παλούκοβα στα 1020 μ. Υ) και την Λεύκα (παλιά Μικρή Παλούκοβα στα 1150 μ. Υ) για να φτάσει Γραμμένη Οξυά  – Αρτοτίνα. Λίγο έξω από την Άμπλιανη υπάρχει κακός χωματόδρομος - χωρίς διαβάτες να ρωτήσετε - που οδηγεί αντίστοιχα στα ίδια χωριά στο μεγαλύτερο μέρος του Ε - 4. Πολύ ωραία διαδρομή αλλά θα πρέπει να φροντίσετε πρώτα για βενζίνες (ένα μπιτόνι 8 λίτρων είναι ιδανικό).  

Βγαίνοντας από το χωριό από τον ίδιο δρόμο που ήρθατε, υπάρχει πινακίδα για Γαρδίκι (Ομιλαίων). Μηδενίστε και στο 11 χλμ στρίψτε δεξιά προς την εκκλησία Μεταμόρφωσης Σωτήρος – Καταφύγιο Οξυάς – Γραμμένη Οξυά (για τα ‘’δύσκολα’’ λόγω πολλών διασταυρώσεων υπάρχουν στο τέλος αναλυτικά Road Book). Η διαδρομή μέχρι την πρώτη δστ ελίσσεται σε ένα παράξενα όμορφο αλπικό τοπίο μέχρι (μετά το 11^ο ) που ξαναμπαίνει σε πυκνό δάσος και φτάνει σύντομα στην Γραμμένη Οξυά  (παλιά Σιτίστα στα 1130 μ. Υ). Το χωριό έχει πανέμορφα παλιά πετρόχτιστα δίπατα σπίτια ένα ωραίο δημοτικό σχολείο του 1928. Υπάρχουν καφενεδάκια (του Πολύζου) για τσιπουράκι - μεζέ, ταβερνάκια κλασικά, ψητά - σούβλες στην πλατεία.  

Όλο στροφές ο δρόμος αφήνει πίσω του το Κάτω Χωριό περνά απο το εκκλησάκι του Αγίου Παντελεήμονα (Ε – 4) και φτάνει στο γνωστό – μεγάλο συγκρότημα της Ιεράς Μονής Αγίου Ιωάννου Προδρόμου. Η Ι. Μονή είναι χτισμένη σε μια από τις ομορφότερες τοποθεσίες έχοντας απέναντι τα κρημνώδη Βαρδούσια. Το πότε χτίστηκε παραμένει άγνωστο. Ο λαογράφος Δημήτρης Λουκόπουλος, που ήταν Αρτινός, όσο και αν έψαξε δεν βρήκε στοιχεία. Βρήκε όμως ένα αγκωνάρι με χρονολογία 1728, χτισμένο σε ένα νεώτερο κελί. Από αυτό το στοιχείο συμπεραίνουμε ότι η μονή χτίστηκε πολύ πριν το 1728. Καλόγερους είχε από το 1774. Εδώ καλογέρεψε (το κελί του σώζεται όπως ήταν) σε νεαρή ηλικία και για δώδεκα χρόνια ο ήρωας της Επανάστασης του 1821 Αθανάσιος Διάκος (Θανάσης Μασσαβέτας). Λίγα χρόνια αργότερα το μοναστήρι διαλύθηκε (1833) για να επαναλειτουργήσει με έναν μόνο μοναχό το 1998. 

Καλώς ήρθατε στον μαγικό κόσμο των βουνών. Τα Βαρδούσια, που δεν είναι άλλα από τον αρχαίο δυσόδευτον και απόκρυμνον Κόρακα (Μάρκος Γκιόλιας, Ιστορία της Ευρυτανίας, Πορεία 1999, 17.), είναι ένα από τα ομορφότερα ορεινά συγκροτήματα της Ελλάδας, μαζί με τον Όλυμπο και την Γκαμήλα. Στην καρδιά της Ρούμελης δεσπόζει στο χώρο μαζί με την Γκιώνα. Μόλις 3,5 χλμ πιο κάτω από την Ι. Μονή είναι ‘’ο εξώστης των Βαρδουσίων’’ η Αρτοτίνα στα 1180 μ. Υ ορεινό κεφαλοχώρι (χαρακτηρισμένος διατηρητέος οικισμός από το ΥΧΟΠ) που η επιρροή του εκτεινόταν όχι μόνο στα χωριά της Δυτικής πλευράς των Βαρδουσίων αλλά και σε πολλά χωριά της ορεινής Ναυπακτίας.  

Η επιβλητική εκκλησία του Αγ. Γεωργίου και οι πέτρινες μονώροφες ή δίπατες τετράγωνες κατοικίες (Χαμόγειο & Στερφογάλαρο αντίστοιχα) θυμίζουν την αλλοτινή ισχύ της και την γενικότερη ακμή της ορεινής οικονομίας. Εδώ γεννήθηκε ο λαογράφος Δημήτριος Λουκόπουλος το 1872. Παλιότερα θεωρούσαν την Αρτοτίνα γενέτειρα του Αθανάσιου Διάκου, όμως τα στοιχεία της επιστημονικής ιστορικής αλήθειας κατοχύρωσαν ότι είχε γεννηθεί στην Άνω Μουσουνίτσα (σημερινός Αθανάσιος Διάκος) και το επώνυμό του ήταν Μασσαβέτας. Εκτός από την ανεμπόδιστη θέα των δυτικών Βαρδουσίων υπάρχουν καφενεδάκια, ταβέρνες και ξενώνες. Η Αρτοτίνα και ο Δάφνος για διαφορετικούς λόγους το κάθε χωριό είναι τα καταλληλότερα για διανυκτέρευση σε αυτή την πλευρά του βουνού. Οπωσδήποτε  προμηθευτείτε βενζίνες από το Super market ή το μπακάλικο στην πλατεία. 

Βγαίνοντας από την Αρτοτίνα εύκολα και γρήγορα φτάνετε στην δστ που οδηγεί αριστερά σας προς το Ψηλό χωριό (παλιό Νούτσομπρο στα 960 μ.Υ) με τις πολλές εκκλησίες και τον νερόμυλο. Συνεχίζοντας αγνοείτε την δστ που οδηγεί στο Τρίστενο και συνεχίζετε προς το μικρό αλλά θεαματικό Διχώρι (παλιά Κωστάριτσα στα 1120 μ.Υ) στους πρόποδες του ομώνυμου ορεινού τμήματος των Βαρδουσίων. Το Διχώρι είναι χαρακτηρισμένος Ιστορικός τόπος και στην είσοδο του χωριού διατηρείται το παλαιότατο σπίτι του Ευθυμίου Βέιμου, οπλαρχηγού του 1821. Αξιόλογη επίσης η παλιά εκκλησία του Αγ. Νικολάου με τις σπάνιες εικόνες 1813. Ξεκινήστε μετά για μια αξέχαστη ανάβαση στην Κωστάριτσα (αναλυτικό Road Book στο τέλος).  

Φτάνοντας στον ‘’λαιμό της Κωστάριτσας’’ έχετε μια άποψη του ορεινού σχηματισμού των Βαρδουσίων με τις κορυφές και τις λεπτές γραμμές των ραχών τους. Τα Βαρδούσια απλώνουν την κορυφογραμμή τους ανάμεσα στην Ορεινή Ναυπακτία και την Φωκίδα, χωρίζοντας τα νερά του Εύηνου από αυτά του Μόρνου. Στα λιβάδια που περιβάλλουν τις κορυφογραμμές αναβλύζουν πολλές πηγές με αποτέλεσμα οι στάνες, τα γιδοπρόβατα και τα γελάδια ελευθέρας βοσκής, να έχουν προωθηθεί πάνω από τα 2000 μέτρα. Ο θρύλος για τις πηγές όπως τον κατέγραψε ο Νικόλαος Πολίτης, τις θέλει εβδομήντα δύο.

‘’Κίν’ σαν δυο άνθρουπ’ να παν να μιτρίσ’νι τα νιρά τ’ Βαρδουσιού. Κι’ αφού πήγαν, ούλη μέρα μέτραγαν.   Μέτρησαν, μέτρησαν, του βράδι έγειραν, χάθ’ καν. Τς έφαϊ του στ’ χειό του Βαρδουσιού. Ματά πήγαν άλλοι τν άλλη την ημέρα, του ίδιου έπαθαν κι’ αυτοίνι. Δεύτιρα πήγαν άλλι δυο, κ’ έγυραν σταυρουτά. Εβαλαν τα πουδάρια αντάμ’ αντάμα, κι τα κιφάλια τς χώρια, κι φαίνουνταν σαν άνθρουπους μι δυό κιφάλια. Πήι του στ’χειό τ’ Βαρδουσιού να τς φάη κι τούρθι θάμασμα. Κι τότι μαρτύρ’σι τα νιρά, κι’ είπι ‘’Μα τα εβδομήντα δυό νιρά τ’ Βαρδουσιού, άνθρουπου μι δυό κιφάλια δε ματάειδα’’. Κι τότε έμαθ’ η κόσμους του πως του Βαρδούσ’ έχει εβδομήντα δυό νιρά, Σα να λέμι τάχα βρύσις’’. (Ν. Πολίτη, Παραδόσεις, Αθήνα 1904). 

Ακουμπισμένος στις πλαγιές των Βαρδουσίων ο Δάφνος (παλιά Βοστινίτσα στα 1000 μ.Υ)είναι το ομορφότερο χωριό της περιοχής και το μοναδικό που δεν ανήκει στην σφαίρα επιρροής κάποιου μεγαλύτερου, μένοντας έτσι έξω από τις διαδρομές. Στιβαρά μεγάλα πετρόχτιστα Αρχοντικά, καλοδιατηρημένα μικρά σπιτάκια, όλα με παραδοσιακούς λιθόκτιστους φούρνους στην αυλή, εκπληκτικό σχολείο των αρχών του 20^ου  Αι. ένα μικρό πέτρινο γεφύρι κάτω από το Ιστορικό διατηρητέομνημείο της μεταβυζαντινής βασιλικής με τρούλο, εκκλησίας του Αγίου Νικολάου. Η διαμονή στον καινούργιο ξενώνα του Δάφνου αλλά και οι τσιπουρομεζέδες με τα ψητά στην πλατεία του, κάνουν ιδανικό προορισμό το χωριό για όποιον θέλει να περιηγηθεί στο βουνό με την άνεσή του. Δεκάδες διαδρομές ανοίγονται από εδώ και για τους Πενταγιούς αλλά και για τον Αθανάσιο Διάκο την Αρτοτίνα ή τα καταφύγια κάτω από την κορυφή του Κόρακα.  

Φεύγοντας σίγουρα ευχαριστημένοι από αυτά που αντικρίσατε στον Δάφνο (φροντίστε να έχε φωτογραφικά φιλμ περίσσευμα) περνάτε πάνω από το χωριό πολύ κοντά από το παλιό εκκλησάκι του Πρφ. Ηλία με φανταστική θέα της δυτικής όψης του βουνού. Ο δρόμος που διασχίζει τα βοσκοτόπια, περνάει από τα καταφύγια και καταλήγει στην Αρτοτίνα ή τον Αθ. Διάκο είναι ανοιχτός σίγουρα το καλοκαίρι. Για προσπελάσεις χειμωνιάτικες ρωτήστε τους ντόπιους στον Δάφνο και τον Αθανάσιο Διάκο. Το πρώτο καταφύγιο που συναντάτε είναι στην τοποθεσία ‘’Μετερίζια’’ στα 1900 μ Υ, και φιλοξενεί 14 άτομα. Ιδανικό για ανάβαση (1ω30’ – 2ω00’) στην κορυφή Κόρακας (2495 μ. Υ) από μονοπάτι με σήμανση, θα βρείτε και νερό. Info: Π.Ο.Α. (Πεζοπορικός Όμιλος Αθηνών), ενώ το δεύτερο στην τοποθεσία Πιτιμάλικο στα 1750 μ. Υ φιλοξενεί 60 άτομα. Info: από την Ε.Ο.Ο.Α. (Ελληνική Ομοσπονδία Ορειβασίας Αναρρίχησης) ή τον Ε.Ο.Σ. Άμφισσας.  

Από τα καταφύγια ο δρόμος κατηφορίζει προς την θέση ‘’Διάσελο Σταυρού’’ απ’ όπου διακλαδώνεται αριστερά προς Αρτοτίνα (Ε – 4) περνώντας από στάνη – τυροκομείο στα ξακουστά Μουσουνιτσιώτικα λιβάδια και δεξιά (Ε – 4) προς Αθανάσιο Διάκο (παλιά Άνω Μουσουνίτσα στα 960 μ. Υ). Ο Αθ. Διάκος είναι ένα όμορφο ιστορικό χωριό, με άφθονες πηγές, τρεχούμενα δροσερά νερά και πλουσιότατη βλάστηση από έλατα, καστανιές, καρυδιές, φωλιασμένο στην αγκαλιά των Βαρδουσίων, κάτω από την ψηλότερη κορφή τους ‘’Κόρακα’’. Το μονοπάτι της κλασσικής ανάβασης στον Κόρακα ξεκινά από την ρεματιά στην μέση του χωριού (υπάρχει σήμανση Ε – 4 - 5ω00’).

Η προτομή του ήρωα Αθανασίου Διάκου (τα αποκαλυπτήρια για την εκατονταετηρίδα από τον θάνατό του ήρωα έκανε ο Νικόλαος Πλαστήρας Στρατηγός και πρωθυπουργός το 1922), η εκκλησία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, το καμπαναριό και το ρολόι, δεσπόζουν στην πλατεία. Το χωριό περιτριγυρίζεται από εκκλησίες και εικονοστάσια. Ξεχωρίζουν η λιθόκτιστη εκκλησία της Παναγίας, στις ‘’Μαρνάτες’’ και τα ξωκλήσια του Πρφ. Ηλία (ενδείκνυται για αντίσκηνο), της Αγίας Παρασκευής, του Αι – Γιώργη, του Αι – Θανάση, και του Αγίου Νεκταρίου στα ‘’Κοτρώνια’’. Όλα αποτελούν πρόκληση και αφορμή για ευχάριστο περίπατο. Τα παλιότερα χρόνια ο Αθανάσιος Διάκος αποτελούσε συγκοινωνιακό κόμβο μεταξύ Πάτρας και Λαμίας (μέσω Ρίου – Ναυπάκτου – Λιδορικίου – Άνω Μουσουνίτσας – Υπάτης) – ο δρόμος Μουσουνίτσα – Υπάτη υπάρχει ακόμα, στο μεγαλύτερο μέρος του χωμάτινος.  

Στην Μουσουνίτσα διηγούνται οι παλιότεροι, ότι το νερό που φτάνει στο χωριό τους και στο Βελούχοβο το μοίρασαν, σε παλιούς καιρούς, οι κάτοικοι με υπόγειους οχετούς. Επειδή δεν ήταν καλά μοιρασμένο έβαλαν μαλλιά στον ένα οχετό ώστε να κλείνει λίγο η τρύπα και να τρέχει ίσο νερό και στα δύο χωριά. Με το πέρασμα του χρόνου τα μαλλιά μαζεύτηκαν στην στενότερη τρύπα του οχετού της Μουσουνίτσας και έτσι το νερό ολιγόστευσε και τώρα πάει, το πολύ, ως το Βελούχοβο. Υπάρχει η φήμη πως μπαίνοντας κανείς σε μια σπηλιά κοντά στον Αι – Λια, που είναι χαμηλότερα, θα μπορούσε να βγάλει τα μαλλιά και να ξανατρέξει νερό στην Μουσουνίτσα.  

Στο όμορφο Λιδόρικι (παλιό Λιδωρίκι στα 560 μ.Υ)φτάνετε εύκολα, γρήγορα από τον κεντρικό ασφαλτόδρομο Συκιά – Λευκαδίτι και αργότερα από τον χωματόδρομο Μουσουνίτσα – Κουνιάκος – Υπαπαντή. Χτισμένο στους πρόποδες της Γκιώνας, το Λιδορίκι εμφανίζεται στον μεσαίωνα σαν διοικητικός σταθμός της εσωτερικής Φωκίδας. Αργότερα ήταν το διοικητικό και εμπορικό κέντρο των χωριών από τα όρη Λιδορικίου ως την Αρτοτίνα. Τοπικός κόμβος ακόμη και μεταπολεμικά συγκέντρωσε πλούτο ο οποίος στις μέρες μας αναδεικνύεται από τα μεγάλα δημόσια κτίρια τα σπίτια των εμπόρων και επαγγελματιών.  

Σήμερα ή Κωμόπολη είναι έδρα του ομώνυμου Δήμου και περιλαμβάνει όλα τα χωριά γύρω από την τεχνητή λίμνη του Μόρνου μέχρι και τον Δάφνο. Διαθέτει για τον επισκέπτη πολλές εξυπηρετήσεις και υποδομές (ξενοδοχεία - ξενώνες – βενζινάδικο – ταβέρνες – ψησταριές κ.λ.π.) και κυρίως - ένα ευρύτατο δασικό οδικό δίκτυο στην Γκιώνα που σας βγάζει εύκολα στην πρωτεύουσα της Φωκίδας την Άμφισσα (και μετά Γραβιά ή Δελφοί και Ιτέα) ή σας ‘’ανεβάζει’’ οδικώς ως τον Πρφ Ηλία (2298 μ. Υ) και τα πάνω ‘’Πυργάκια’’ (2191 – 2133 μ .Υ) με την  εκπληκτική θέα.      

Στην περιοχή του χωριού Κάλλιο (παλιό Βελούχοβο στα 390 μ. Υ) φτάνετε γρήγορα, όμως, δεν υπάρχει κάτι που να το προσδιορίζει ακριβώς αφού σκεπάζεται απ’ τα νερά της λίμνης. Είναι το χωριό φάντασμα της περιοχής, καθώς αναδεικνύεται ή κρύβεται ανάλογα με το ύψος της στάθμης των νερών. Τόσο το Κάλλιο μαζί με τα Χάνια του (που εξυπηρετούσαν πολυπληθέστατα καραβάνια) όσο και τα ερείπια της αρχαίας Καλλίπολης με τον μικρό ναό της Δήμητρας και της Κόρης (4^ος Αι. π.Χ.) βυθίσθηκαν στην τεχνητή λίμνη.  

Πριν κατακλυσθεί επιβεβαιώθηκε με ευρήματα η καταστροφή του Καλλίου από τους Γαλάτες τον 3^ο Αι. π.Χ.  Τα αρχαία ευρήματα του χώρου στεγάζονται στο μουσείο Δελφών και μεταξύ των εντυπωσιακών περιλαμβάνεται το άγαλμα της θεάς Άρτεμης ύψους τριών μέτρων. Από την δστ δεξιά σας προτείνεται η ανάβαση (μια μικρή κυκλική διαδρομή ουσιαστικά) στο μικρό εγκαταλειμμένο πλέον χωριό Κλήμα που υπάρχει λιθόκτιστος προεπαναστατικός ενοριακός ναός και λείψανα οχύρωσης στην θέση ‘’Παλιόκαστρο’’ και από εκεί στο Διακόπι (Γρανίτσα) μικρό γραφικότατο χωριό γνωστό παλιότερα για τους τεχνίτες τσαρουχιών.  

Από το Διακόπι ο δρόμος συνεχίζει προς τον Δάφνο ή γυρνά πάλι στον κεντρικό με κατεύθυνση το πανέμορφο παραδοσιακό χωριό Πενταγιοί (παλιά Πενταγιού στα 930 μ. Υ) με πολλά παραδοσιακά αρχιτεκτονικά στοιχεία πέτρινα σπίτια των αρχών του αιώνα χτισμένα απο τους εύπορους επαγγελματίες. Στην πλατεία υπάρχουν καφενεδάκια για ξεκούραση  ανοιχτά όλο τον χρόνο. Σε όλα τα χωριά ειδικά τα ορεινά εκεί που η φύση ελεύθερη παίζει τα δικά της παιχνίδια, υπάρχουν δεκάδες μυθοπλασίες αλλά και αλήθειες που κεντρίζουν την φαντασία του επισκέπτη. Βάραθρα βαθιά στην γη, σπηλιές που χωρούν χίλια πρόβατα, τρύπες που κρατούν χιόνι όλο το χρόνο…. και τόσα άλλα.  

‘’Στα Σάλωνα σφάζουν Αρνιά / και στο Χρυσό κριάρια / και στης Μαρίας την ποδιά / σφάζονται παλικάρια’’. Τη θρυλική Μαρία απ’ την Πενταγιού Δωρίδας, με την πολυτάραχη ζωή της και την ομορφιά της, ανακαλεί στην μνήμη όλων το γνωστό Ρουμελιώτικο Δημοτικό Τραγούδι. Το θέμα του ‘’Κάρκαρου’’ (τρύπα – σαν σπηλιά αλλά κάθετη) ξεκίνησε από τους ρομαντικούς σπηλαιοεξερευνητές του ΣΠΕΛΕΟ που ήθελαν να το εντοπίσουν επαληθεύοντας έτσι όσα αναφέρονται για τον σκοτωμό του αδελφού της Μαρίας Αθανάση (με τους πέντε γιους) από τον επίδοξο αγαπητικό της Τουρκάκη και το ρίξιμο του πτώματος σε μια τρύπα πάνω από τους Πενταγιούς.  

Λέγεται επίσης ότι κάποιος συντοπίτης της Μαρίας κατέβηκε στο Κάρκαρο αυτό μέχρι εκεί που είχε σκαλώσει το πτώμα και το ανέσυρε στην επιφάνεια. Η όλη ιστορία προσδιορίζεται χρονικά γύρω στα μέσα του 19^ου αι.  Η αποστολή του ΣΠΕΛΕΟ έγινε τον Αύγουστο του 95’ και με τις μαρτυρίες ντόπιων βρέθηκε το Κάρκαρο, εξερευνήθηκε (Χίλια τετρακόσια σαράντα μέτρα βάθος) και επιβεβαιώθηκε αυτή τη φορά η αληθινή ιστορία που μεταφέρεται από γενιά σε γενιά. Ακούγοντας προφορικές μαρτυρίες λοιπόν καταγράφετε στην ουσία την ιστορία και την παράδοση σε μια περιοχή, πράγμα πολύ σημαντικό για τους μεταγενέστερους.

‘’Βαρδούσι’’ σημαίνει βουνό στην σλάβικη γλώσσα, ονομασία που επικράτησε τελικά για το ορεινό συγκρότημα. Παλιότερα αναφέρονταν τα Βαρδούσια με το όνομα ‘’Κόραξ’’ αλλά και ‘’Ανεμιστός’’, από τα νερά που τρέχουν προς την Κουφόλακκα από τις κορυφές Κάτω και Πάνω Ψηλό και που ‘’ανεμίζουν’’ με τον αέρα. 

Λίγα βουνά διαθέτουν την ποικιλία και την ομορφιά των τοπίων των Βαρδουσίων λες και αυτές οι εικόνες που παίρνει μαζί του ο επισκέπτης θέλουν να δώσουν την ευκαιρία σε ταξιδιώτες να γνωρίσουν ακόμη περισσότερο τις όμορφες διαδρομές σ΄ αυτά τα βουνά και στον ευρύτερο χώρο που αυτά βρίσκονται, προτείνοντας άμεσα μια νέα ή έστω διαφορετική άποψη για το ταξίδι - περιήγηση στην Ελλάδα.  

Εσείς που μας διαβάζετε, φροντίστε οι επισκέψεις σ’ αυτά τα οικοσυστήματα να γίνονται με σεβασμό και με τρόπο ώστε να συνειδητοποιήσετε τα όρια, το μέγεθος, και την ιδιαιτερότητα των βουνών.

 

ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ ΟΙ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ 

1) Διαδρομή Κυδωνιά - Λεύκα - Μανδρινή - Δστ. για Λιβαδάκι - δστ για Άμπλιανη, Στάβλοι:

Μηδενισμός 0 στην Κυδωνιά

5,8 διαστ δεξιά: Λεύκα σε 1,6, αριστεράΜανδρινή,

10,5 Μανδρινή,

17,2 διαστ δεξιά σε 3,2 δύσκολα χλμ. εκκλησάκι και Ε - 4, αριστεράΛιβαδάκι, Κλεπά, Αράχωβα, Άμπλιανη,

Μηδενισμός 0

1,9 διαστ δεξιά Άμπλιανη, σε 5600 μ ή διασταύρωση + 2,5 για την είσοδο του χωριού, αριστερά Λιβαδάκι & διαστ για Στάβλους,

7,4 Διαστ για Στάβλους αριστερά & Γαρδίκι δεξιά,

14,7 Στάβλοι,

22,4 Διαστ δεξιά: Καρπενήσι σε 33 χλμ., αριστερά Δομνίστα 2 χλμ.

2) Διαδρομή Άμπλιανη - Γραμμένη Οξυά:

Μηδενισμός στην Πινακίδα ‘’Γαρδίκι’’

11 χλμ δστ αριστερά Γαρδίκι, δεξιά Γραμμένη Οξυά,

1,2 δεξιά – αριστερά Δασικός,

3,7 δεξιά – αριστερά Δασικός,

4,2 δεξιά Γραμμένη Οξυά – αριστερά Γαρδίκι,

4,4 Μεταμόρφωση Σωτήρος,

4,5 Πετρόχτιστη Βρύση Δασικής με συνεχή ροή νερού,

6,4 αριστερά Γραμμένη Οξυά – δεξιά Κρυσταλλοπηγή σε 650 μ,

7,7 αριστερά Γραμμένη Οξυά – δεξιά Καταφύγιο ΕΟΣ σε 500 μ,

14,3 αριστερά Γραμμένη Οξυά – δεξιά Δασικός,

15,3 αριστερά Γραμμένη Οξυά – δεξιά Δασικός

15,9 Γραμμένη Οξυά   

3) Διαδρομή Γραμμένη Οξυά - Δάφνος:

Μηδενισμός 0 στη Γραμμένη Οξιά 

7,9 Ι. Μ. Προδρόμου, (ένας μοναχός),

12,2 Αρτοτίνα

20 Διαστ. δεξιά (δρόμος που ανεβαίνει Τρίκορφο),

23,3 αριστερά (προς Διχώρι),

29 Διχώρι

4) Διαδρομή Διχώρι - Μνήματα & Κωστάριτσα:

Μηδενισμός 0 στο Διχώρι

3,2 αριστερά Αρτοτίνα - δεξιά Πρφ. Ηλίας,

Μηδενισμός 0

500 μ. Πρφ. Ηλίας,

650 μ. αριστερά πινακίδα ΒΕΛΟΥΧΙ ? Βατός με Enduro, εμείς πάμε δεξιά

5,4 τέλος ‘’δρόμου’’ τοποθεσία ‘’μνήματα’’, σε 20 λεπτά με τα πόδια ‘’λαιμός Κωστάριτσας’’. 

5) Διαδρομή Διχώρι - Δάφνος:

Μηδενισμός 0 στο Διχώρι

 5,3 αριστερά Αγ. Δημήτριος - δεξιά Δάφνος,

7,0 Δάφνος,

7,3 Κέντρο χωριού 

6) Διαδρομή Δάφνος - Καταφύγια - Αθ. Διάκος:

Μηδενισμός 0

2,8 εκκλησάκι,

3,2 δεξιά,

3,8 αριστερά,

4,1 αριστερά,

8,5 δεξιά - αριστερά στάνη

13,7 1^ο Καταφύγιο, πινακίδα ‘’1ω 45’ Κόρακας‘’, 

Μηδενισμός 0

900 μ. 2^ο Καταφύγιο,

1,7 δεξιά,

2,6 Διαστ. αριστερά Αρτοτίνα - δεξιά Αθ. Διάκος,

11,5 Διαστ. αριστερά Εκκλησίες -  δεξιά Αθ. Διάκος,

13.2 Αθ. Διάκος. 

 

ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Ιδέα & υλοποίηση μορφής: Άγγελος Σινάνης

ΔΙΑΜΟΝΗ: Δομνίστα: www.domnista.gr Έλατος 0237092228, Τσιάμης Ηλίας 92023. Αρτοτίνα: Ξενώνας Κοτρώνη 0266051812, Λιδορίκι: Ξενοδοχεία: Αγνάντιο 0266022150, Καλλίπολη 0266022450, Αθ. Διάκος Φωκίδος, Ραβανής Γιάννης, 0265063214, 63360, 63363, 0109750559, ‘’Το στέκι’’ Αθανάσιος Μαστροκωστόπουλος 0265063201, 63340, Δάφνος Βαρδουσίων, Ξενοδοχείο ‘’ο Δάφνος’’ 0266051745 – 6,  Διακόπι - ξενώνας 0266022146.

ΚΑΜΠΙΝΓΚ: Στα ερημοκλήσια, στα σχολεία στο προαύλιο ή σε ωραία παραλίμνια σημεία μόνο τους καλοκαιρινούς μήνες. Σε όποια ωραία τοποθεσία επιλέξετε π.χ. Άμπλιανη έξω από το χωριό στο Ε – 4, στο Σχολείο της Γραμμένης Οξυάς, στα σπανά κοντά στα καταφύγια πριν τον Αθ. Διάκο, στον Πρφ. Ηλία στον Αθ. Διάκο. Φεύγοντας μην αφήσετε σκουπίδια.

ΚΑΤΑΦΥΓΙΑ: Βαρδούσια ‘Α / Φθιώτιδα Πιτιμάλικο (1750) 16 κλίνες Ε.Ο.Σ. Άμφισσας Πλατεία Κεχαγιά 9 τηλ 0265028577, 23420, Βαρδούσια ‘Β / Φθιώτιδα Πιτιμάλικο (1900) 20 κλίνες Πεζοπορικός Όμιλος Αθηνών Ζαΐμη 45 τηλ 0108218401.

ΦΑΓΗΤΟ: Σκούρας Βασίλης 0237025026 Καφενείο στην Άμπλιανη Πολύζος Δημήτριος 0266051808 καφενείο στην Γραμμένη Οξυά,Ραβανής Γιάννης 0265063214, 63360, 63363, 0109750559, ‘’Το στέκι’’ Αθανάσιος Μαστροκωστόπουλος 0265063201, 63340, Αρτοτίνα Σιαπέρας Δημήτρης 02660 51829, Μπραούνος Ν. 51826, Κατσικάδας Αναστ. 51831, Αθ. Διάκος Φωκίδος, Πανάγος Σπυρίδων / Καφέ / Λιδορίκι / 0266022011.

ΑΧΡΕΙΑΣΤΑ: Α’ Βοήθειες Λιδορίκι 0266022222,22373, Δομνίστα 0237092209, Αστυνομία Αρτοτίνα 0266061222, Λιδορίκι 0266022100.

ΧΡΗΣΙΜΑ: Πολιτιστικό κέντρο, Βιβλιοθήκη, Φωτογραφικό μουσείο, Μνημείο Εθνικής Αντίστασης, Λαογραφικό μουσείο, υπάρχουν στην Δομνίστα, υπεύθυνος ο δάσκαλος Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος 0237092079, 010 6920004. Επίσης στο www.domnista.gr υπάρχουν δεκάδες πληροφορίες και υπεύθυνο τον κ Καραδήμα Νίκο 010 5910322, 0972023578, Πασσά Φρόσω, S. Market – Φιλμ, Λιδορίκι, 0266022041, Αικ. Γκίκα, Ξυλόφουρνος για προμήθειες στο βουνό Λιδορίκι 0266023003.

ΒΕΝΖΙΝΑΔΙΚΑ: Δομνίστα στο SUPER market στην κεντρική πλατεία, Λιδόρικι SHELL 0266022428, 0977634882 (είναι και βουλκανιζατέρ), Αρτοτίνα / SUPER market στην έξοδο του χωριού αριστερά, Αρτοτίνα / Μπακάλικο ακριβώς στην πλατεία αριστερά προς την έξοδο του χωριού.

ΧΑΡΤΕΣ: Πρότυπη - Μοναδική εργασία για όλη την Στερεά Ελλάδα κομμάτι - κομμάτι. Χάρτης και Οδηγός Νο 2α: ΒΑΡΔΟΥΣΙΑ επίσης το Νο 13 ΚΑΡΠΕΝΗΣΙ - ΠΡΟΥΣΟΣ από την ΑΝΑΒΑΣΗ Tηλ - Fax:  0107293541, Στέλνονται με αντικαταβολή απο το ‘’λίκνο’’ της Ελάτης Τρικάλων Τηλ – Fax: 0434071826.

ΒΙΒΛΙΑ: Λουκόπουλος Δημ / Γεωργικά της Ρούμελης / Δωδώνη / 1983, Λουκόπουλος Δημ / Αιτωλικαί οικίσεις- σκεύη- τροφαί Δωδώνη / 1984, Ματσούκα Π. / Τρ. Αδαμακόπουλος ΑΝΑΒΑΣΗ 1999, Βαρδούσια / Χάρτης & Οδηγός στον Ορεινό Χώρο και Πολιτισμό, Τρ. Αδαμακόπουλος / Βασ. Χατζηβαρσάνη / Π. Ματσούκα / Τα βουνά της Ρούμελης / Πιτσιλός 1986, Σφήκας Γ. / Τα βουνά της Ελλάδας.

ΛΕΣΧΕΣ ΜΟΤΟΣΥΚΛΕΤΑΣ: Στην περιοχή δεν έχει δραστηριοποιηθεί κάποια λέσχη μοτοσυκλετιστών. Πληροφορίες για το ταξίδι σας, όλο το χρόνο, βρίσκετε στους ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΕΡΙΗΓΗΤΕΣ - Σύλλογος Μοτοσικλετιστών - Ελάτη Τρικάλων  - τ.κ. 42032  Πύλη, Τηλ - Fax: 0434071826.

Περισσότερες Πληροφορίες για την ΦΩΚΙΔΑ - ΒΑΡΔΟΥΣΙΑ αντλήστε από την Ενδεικτική Αρθρογραφία – Βιβλιογραφία:

• Λουκόπουλος Δημ / Γεωργικά της Ρούμελης / Δωδώνη / 1983
• Λουκόπουλος Δημ / Αιτωλικαί οικίσεις- σκεύη- τροφαί Δωδώνη / 1984
• Ματσούκα Π. / Τρ. Αδαμακόπουλος ΑΝΑΒΑΣΗ 1999. Βαρδούσια / Χάρτης & Οδηγός στον Ορεινό Χώρο και πολιτισμό.
• Ματσούκα Π. / Τρ. Αδαμακόπουλος ‘’ΡΟΥΜΕΛΗ ‘’ εφημερίδα Καθημερινή ένθετο 7 ημέρες 16/7/2000
• Τρ. Αδαμακόπουλος / Βασ. Χατζηβαρσάνη / Π. Ματσούκα / Τα βουνά της Ρούμελης / Πιτσιλός 1986
• Τάκης Ντάσιος / Βαρδούσια / Περιοδικό Cliff, Τεύχος 2 / 1995
• Ιάκωβος Καρακωστάνογλου / Βαρδούσια / Περιοδικό Κορφές Τ122 / 1996
• Σφήκας Γ. / Τα βουνά της Ελλάδας
• Φυσιολατρικοί Ορίζοντες (έκδοση Π.Ο.Σ.)Βαρδούσια /Τ4 / 1993
• Ιωάννης Σούφλας – Ιωάννης Κανούρης / Βαρδούσια / περιοδικό Oxygen Τ5 / 1997
• Αδελφότης Αθανασίου Διάκου / Πρακτικά Επιστημονικού Συμποσίου ‘’200 χρόνια από την γέννηση του Αθανασίου Διάκου’’ 1788 – 1988 / Αθήνα 1992