EDITORIAL Τόμου ΣΤ’ 2004 (1023 λέξεις)

Πόσο καλύτερα θα ήταν τα πράγματα για την Ελλάδα αν με τα χρήματα που εισέπραξε και συνεχίζει να εισπράττει από την Ε.Ε. μπορούσε να προμηθευτεί κάμποση ακέραιη πολιτική λογική, για να την εφαρμόσει στην ορεινή ταλαιπωρημένη Ελλάδα. 

Την τελευταία δεκαπενταετία, οι χρήσεις της γης έχουν αλλάξει και η γεωργία, πλέον, απασχολεί πολύ μικρό ποσοστό. Η κτηνοτροφία σε άλλες περιπτώσεις αναπτύσσεται με πλεονεκτήματα, (σχεδόν βιολογική κτηνοτροφία) ενώ αλλού παραπαίει με δήθεν ‘’προγράμματα’’, που όχι μόνο δεν βοηθούν, αλλά παραπλανώντας, εξανεμίζουν τα όποια επενδυτικά κεφάλαια των τοπικών επενδυτών – κτηνοτρόφων. Ο ιστός της χώρας, φυλλορροεί και αποδομείται με προεξάρχον πρόβλημα, την εξαφάνιση των γεννήσεων σε αγροτικές περιοχές, και την εν γένει ελλειμματική ανανέωση των γενεών. 

Το όραμα για ανάπτυξη της ορεινής Ελλάδας, που απέσπασε σεβαστά ευρωπαϊκά σχόλια και κατόπιν δυσθεώρητα κονδύλια, κινδυνεύει να μείνει ανενεργό και απραγματοποίητο. Μόνο με τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία μπορεί να συγκριθεί το ελληνικό δίκτυο υποδομών στην περιφέρεια, (Δ. Καδδά, Ελευθεροτυπία 10 – 11 Απριλίου 04, σελ 10) κατόπιν μάλιστα, δεκαπενταετούς πακτωλού επιδοτήσεων και δήθεν, (όπως αποδεικνύεται) μεγάλων έργων.

Και είναι φυσικό, αφού τα εκατό δις + δρχ του Γ’ ΚΠΣ που εκταμιεύτηκαν δεν φτάνουν να αναθερμάνουν τον καθοριστικό παράγοντα της ανάπτυξης. Το πολύτιμο, όπως αποδεικνύεται, έμψυχο υλικό που στις μέρες μας απουσιάζει, γιατί στερείται σοβαρών κινήτρων.

Το μόνο που μένει ανέγγιχτο είναι το δάσος, οι εκτάσεις του οποίου παραμένουν ίδιες. Αυτές οι απέραντες, κατά το μεγαλύτερο μέρος τους παρθένες, εκτάσεις αναβαπτίζουν την έννοια του ταξιδιού. Μακροπρόθεσμα όμως, αν οι τοπικές κοινωνίες δεν ενεργοποιηθούν, είναι βέβαιο ότι θα αλλοιωθεί ο χαρακτήρας τους. Αυτό είναι κρίσιμο, με δεδομένο, και κατοχυρωμένο με νόμο πλέον, (Ν. 3208 γνωστός σαν δασοκτόνος) ότι η διοίκηση, αν και με τη δική της ανεπάρκεια μετακινήθηκε όλο το παραγωγικό μέρος του πληθυσμού, στα μεγάλα αστικά κέντρα της Ελλάδος και του εξωτερικού, δεν θα αφήσει ανεκμετάλλευτο το πλούσιο δασικό τοπίο.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι βρίσκεται σε εξέλιξη ένα νέο πρότυπο χρήσης ή ‘’κατανάλωσης’’ των ορεινών τοπίων, των ‘’ορεινών και μειονεκτικών περιοχών’’ όπως ονομάζονται επίσημα. Των μεγάλων χαμένων, των πόρων και των προγραμμάτων βιώσιμης ανάπτυξης που ξεκίνησαν με την ένταξη στην τότε Ε.Ο.Κ. το 1981, και σήμερα βρίσκονται στο έσχατο όριο. Κινητήριος δύναμη για αυτού του είδους την ανάπτυξη, αποτελεί η αναζήτηση μια ειδικού τύπου βιωματικής εμπειρίας της ζωής και των ‘’καινούργιων’’ δραστηριοτήτων στα βουνά, που ειδικά σε αυτές τις περιοχές διαθέτουν το μεγαλύτερο ποσοστό δασοκάλυψης στη χώρα. 

Υπάρχει πάντοτε το ερώτημα σε αυτού του είδους την χρήση. Από ποιους θα γίνει; Η απογοητευτική εμπειρία του παρελθόντος δείχνει την πλήρη άγνοια της διοίκησης για το θέμα, (βλ. αναθεώρηση της ΚΑΠ, δασικό νομοσχέδιο – δασικά χωριά (η πληγή) – τροπολογίες, ‘’ανάπτυξη’’ Κυκλάδων, ρυμοτομία Σπάτων, αποκαλύψεις για επίορκους δασικούς υπαλλήλους κ.ά.). Μια λύση υπάρχει, με την προϋπόθεση του αισιόδοξου ελέγχου από τις τοπικές ευνομούμενες κοινωνίες.

Η ιδιωτική πρωτοβουλία επιχειρηματιών του τόπου, η παρουσία εμπνευσμένων νέων που θα φέρει την επιθυμία δημιουργίας, και το δυνάμωμα των τοπικών συλλόγων που θα φέρει την ανανέωση σπάζοντας το απόστημα της άνισης κατανομής των πόρων, και της ακόμη μεγαλύτερης ανισότητας στην εκπαίδευση. Αυτά είναι ικανά να στηρίξουν και να αποτελέσουν ισχυρά σημεία αναφοράς που μπορεί να έχουν σαν συνέπεια τη ρήξη, όμως σίγουρα θα φέρουν και την υλοποίηση της, ωριμότατης πλέον, ανάπτυξης. 

Δεν πρέπει να δίνεται η εντύπωση ότι τα προβλήματα μπορεί να λυθούν μόνο μέσω της Διοίκησης. Αυτό δημιουργεί ψευδαισθήσεις για το πώς, και από ποιους διοικούμεθα. Σε ένα περιβάλλον που ευνόησε και εξακολουθεί να ευνοεί τη μετανάστευση, που διεύρυνε με ανόητα και επικίνδυνα προσχήματα τις κοινωνικές, περιφερειακές ανισότητες και που διαμορφώθηκε από τις υψηλές μονομερείς επιδοτήσεις της εντατικής πεδινής γεωργίας, η φυσιολογική αξιοποίηση δεν πρέπει να περιμένει τίποτα. Καμία κυβέρνηση, και κανένα διοικητικό σχήμα, δεν αντιμετώπισε σε βάθος χρόνου με ήπιο και εύλογο τρόπο, τα πλεονεκτήματα των ‘’ορεινών και μειονεκτικών περιοχών’’. Πάντοτε το πολιτικό κόστος στεκόταν αξεπέραστο εμπόδιο ακόμα και για μοναδικές ευκαιρίες, (βλ. διατήρηση και προστασία του φυσικού περιβάλλοντος μέσω της πρόσφατης αναθεώρησης της ΚΑΠ).  

Τελικά, τα προβλήματα του σήμερα (δημογραφική συρρίκνωση, κοινωνική και οικονομική υποχώρηση, ανασφαλές επενδυτικό περιβάλλον, ανύπαρκτη ανταγωνιστικότητα, σχεδόν πλήρης απώλεια του Γ’ Κ.Π.Σ., υπαρκτός κίνδυνος προστίμων από την Ε.Ε.) θα είναι, δυστυχώς, προάγγελοι επώδυνων ‘’τομών’’ με επιπτώσεις στα ορεινά οικοσυστήματα. Και εδώ η διοίκηση, στάθηκε ανώριμη και ανίκανη να τα καθορίσει και κατόπιν να τα θωρακίσει θεσμικά, (δουλειά της είναι η προστασία τους) με αποτέλεσμα, να υπάρχει συνεχώς ο κίνδυνος για αλλότριες ‘’επενδύσεις’’. Προετοιμάζονται μεγάλα τουριστικά πάρκα στα βουνά, αγνοώντας την κτηνοτροφία, μελετώνται μεγάλες τουριστικές μονάδες, ‘’ξεχνώντας’’ τις ήδη υπάρχουσες, ιδιωτικοποιήσεις, αποκρατικοποιήσεις, ενοικιάσεις εκτάσεων του δημοσίου για τουριστική αξιοποίηση 30 – 50 ετών, επέκταση φορολογικών κινήτρων κ.ά. 

Υπάρχει άραγε πρόγραμμα για αυτές τις επενδύσεις; Θα έχουν αισθητική και ιδεολογική αντίληψη αυτές οι προσπάθειες; Εμείς, εσείς, δεν είναι σίγουρο ότι μπορούμε να αλλάξουμε ή έστω να απαλύνουμε την πορεία των πραγμάτων, εκτός ίσως, από τη δραστηριοποίησή μας μέσα από τοπικούς ή πανελλήνιας εμβέλειας συλλόγους. Σίγουρα όμως, μπορούν και πρέπει να το κάνουν, μέσα από συνεχή επαγρύπνηση οι τοπικές κοινωνίες. 

Γράφοντας, επί πολλούς χειμωνιάτικους μήνες για έναν κόσμο που δεν μου έχει απευθυνθεί, θέλω να επιμείνω σε κάτι που έχω αναφερθεί ξανά στο παρελθόν. Διαβάστε προσεκτικά, και αυτές τις διαδρομές που κάποτε χαράχθηκαν από ανθρώπους και ζώα. Σε κάμποσα χρόνια, τίποτα δεν θα είναι το ίδιο. Είναι βέβαιο, ότι ο συνδυασμός, άνθρωποι - φυσικός πλούτος θα σας ενθουσιάσουν. Τα μεθυστικά αρώματα των δασών, αλλά και της θάλασσας θα χαραχθούν για πολλά χρόνια στη μνήμη σας. 

Τόσα, ώστε κάποτε  αυτές οι διαδρομές θα αποτελούν το δικό σας παρελθόν……… 

Ταξιδεύοντας και αναβοσβήνοντας τα φώτα

Άγγελος Σινάνης  

Υ/Γ: Το ταξιδιωτικό άρθρο, οι περιηγήσεις σε τόπους που δεν γνωρίζουμε την κουλτούρα που επικρατεί, δίνει τις περισσότερες φορές λανθασμένες εντυπώσεις, μεταφέροντας με κακό τρόπο στον αναγνώστη, τη ζωή στα χωριά. Δεν είναι σωστό να γράφουμε χωρίς να έχουμε σε πραγματική βάση επαφή με αυτόν. Να μην τον έχουμε επισκεφθεί επανειλημμένα ώστε η ματιά μας στο πεδίο, να έχει τεκμηριώσει και να έχει κατασταλάξει στην αντίληψη που έχουν οι κάτοικοι, και το συγκεκριμένο υπό έρευνα στις πλείστες των περιπτώσεων, αγροτικό τοπίο. Γνωρίζω τμήμα μόνο των δυσκολιών του εγχειρήματος, και γι’ αυτό πάντα υπάρχουν περιθώρια βελτιώσεων, που είναι ορατά, αν δείτε με προσεκτική ματιά τις προσεγγίσεις του τόμου ΣΤ’ που κρατάτε στα χέρια σας.