ΝΗΣΟΣ ΣΠΕΤΣΕΣ αρχ. Πιτυούσσα (5559 λέξεις)

Κείμενο - Διαφάνειες: Άγγελος Σινάνης e – mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

© Ιανουάριος 2004

Ναυτοσύνη και Αρχοντιά

Η πολύ όμορφη διαδρομή Κρανίδι – Πόρτο – Χέλι (ή Ερμιόνη - Αγ. Αιμιλιανός) φτάνει σύντομα στο μικρό λιμάνι της Κόστας που είναι σε σχετικά κοντινή απόσταση από την Αθήνα, μόλις 188 χλμ. Απέναντι, ήδη φαίνεται ο πυκνός πευκόφυτος παράδεισος των Σπετσών και η πόλη, κατάλευκη από την έντονη ηλιοφάνεια, που σκαρφαλώνει και περιζώνει με αρχοντικά και κοινά σπίτια τα δυο λιμάνια. 

Προσεγγίζουμε για τρίτη φορά από τις αρχές του περασμένου χειμώνα τούτη την ασύγκριτη αρχόντισσα του Αργολικού κόλπου που απλώνεται νωχελικά μπροστά στα έκθαμβα μάτια μας. Φυσικές ομορφιές, γνωστές και άγνωστες, σε συνδυασμό με την ιστορική προσφορά του νησιού των Σπετσών, το έχουν αναγορεύσει σε τόπο ‘’ζωντανής’’ ιστορικής μνήμης και ξεχωριστής γοητείας.

Οι Σπέτσες, που στην αρχαιότητα λεγόταν Πιτυού(σ)σα, δηλ. πευκόφυτη (από το πίτυς – υος = πεύκη), σύμφωνα με τα αρχαιολογικά ευρήματα, κατοικήθηκαν για πρώτη φορά κατά την Πρωτοελλαδική εποχή, περί τα 2.300 π.χ. Ο πρώτος οικισμός του νησιού πιθανολογείται στους Ομηρικούς χρόνους, αποτελώντας τμήμα του βασιλείου του Άργους. Την εποχή αυτή μεγάλη άνθηση γνωρίζει το εμπόριο εξαιτίας και της πολύτιμης γεωγραφικής θέσης, (δίπλα στην είσοδο του Αργολικού κόλπου), που επιβεβαιώνεται σε τρία τουλάχιστον σημεία των ακτών της, Αγία Μαρίνα, Αγία Παρασκευή και Ζογεριά, ισάριθμα λιμάνια - σταθμούς. 

Στην εποχή της Φραγκοκρατίας, υπάγεται στους Ενετούς (1200 – 1460) και μετά στους Τούρκους. Τον 17^ο αι. ο πληθυσμός άρχισε να αυξάνεται κυρίως με την αθρόα εγκατάσταση στο νησί εποίκων από την Ερμιονίδα και την Κυνουρία, φτάνοντας το 1808 τους είκοσιμία χιλιάδες πεντακόσιους, εξελισσόμενο πλέον σε σημαντικό κέντρο. Από πληροφορίες και διάφορα ευρήματα ο πρώτος μεσαιωνικός οικισμός κτίστηκε στην βορειοανατολική πλευρά του νησιού σε υπερκείμενους λόφους, στο σημερινό ‘’Καστέλι’’. Ο οικισμός ήταν τοιχισμένος, με ακρόπολη στον λόφο, όπου σήμερα βλέπουμε τον ακριτικό ναΐσκο του Αγίου Βασιλείου,μία από τις τέσσερις εκκλησίες του οικισμού. Μετά το 1800, οι πιο μεγάλοι άρχοντες των Σπετσών ξεθάρρεψαν και άρχισαν να κτίζουν τα σπίτια τους, αληθινά φρούρια, έξω από τις οχυρώσεις του Καστελιού. Έτσι, αρχές του 19^ου αι. σχηματίστηκε ο νέος οικιστικός ιστός, που, όσο πέρναγε ο καιρός, πύκνωνε, μιας και οι λιγότερο ισχυροί οικονομικά, ξεθάρρεψαν κι αυτοί, κι έχτισαν τα σπίτια τους ανάμεσα στα αρχοντόσπιτα.

Σήμερα ό,τι σώζεται από το Καστέλι είναι ένα – δύο σπίτια με εξαιρετικές βοτσαλωτές αυλές και οι τέσσερις εκκλησίες του, ο προαναφερθείς Άγιος Βασίλειος, η Αγία Τριάδα, οι Ταξιάρχες, η Παναγία Κοίμηση ο παλιότερος ναός του νησιού κτισμένος με την εργασία των ντόπιων. Μέσα στο ναό υπάρχουν μισοκατεστραμμένες, μετά την φωτιά που έβαλαν οι τουρκαλβανοί κατά τα Ορλωφικά, τοιχογραφίες της Κρητικής σχολής. Τα άλλα κτίσματα παραχώρησαν τη θέση τους σε διώροφες και τριώροφες κατασκευές. Ένα πολύτιμο και σπάνιο βιβλίο που αποτύπωσε με την βοήθεια του Βύρωνα Κεσσέ τον παλιό οικισμό, είναι του γιατρού και ιστοριοδίφη Θεόδωρου Δημητριάδη με τίτλο ‘’Το Καστέλλι, ο προ του 1800 οικισμός’’. 

Η μεγάλη ακμή του νησιού αρχίζει στις αρχές του 19^ου αι. και φτάνει στα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης, που οι Σπέτσες με την πλούσια ναυτική παράδοση, την ευημερία, τον ισχυρό στόλο, (ο πρώτος που προσχώρησε στην Επανάσταση με 54 μεγάλα και καλά εξοπλισμένα σιτοκάραβα), και τα κατορθώματα των ηρωικών ναυμάχων τους αναδεικνύονται σε πρωταγωνιστές του Αγώνα της Παλιγγενεσίας. Μαζί με την Ύδρα⁽¹⁾ και τα Ψαρά δεν γνώρισαν καταδυναστευτική την τούρκικη σκλαβιά, συμμετείχαν αποτελεσματικά στον θαλάσσιο αγώνα, συγκροτώντας τον τρινήσιο στόλο, και συνέβαλαν καταλυτικά στην απελευθέρωση του Γένους των Ελλήνων. Σύμφωνα με ορισμένους υπολογισμούς η συμμετοχή στα έξοδα της επανάστασης μόνο των τριών νησιών, Ύδρας, Σπέτσες, και Ψαρών, ισοδυναμεί σχεδόν με τη συμβολή ολόκληρου του επαναστατημένου ελληνικού χώρου.

Οι Σπέτσες ανέδειξαν μια σειρά από ηρωικούς ναυμάχους (καπετάνιους και πυρπολητές) που πρωτοστάτησαν στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα με τα αήττητα καράβια τους. Μονάχα η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα αυτή η πρόωρα χειραφετημένη γυναίκα με την αδάμαστη λεβεντιά, βρέθηκε το 1821 με ένα οικογενειακό στολίσκο από πέντε πλοία, βαριά εξοπλισμένα και με δικό της στρατιωτικό σώμα. Μετά τον εθνικοαπελευθερωτικό Αγώνα, η ναυτική δύναμη των Σπετσών παρήκμασε, με μια μικρή αναλαμπή στην εικοσαετία 1850 – 1870. 

Η αδυναμία των Σπετσιωτών να αντικαταστήσουν τα ιστιοφόρα με άλλα πλοία ατμοκίνητα (μοναδική εξαίρεση οι Κούτσηδες και οι Γουδήδες), επιτάχυνε τη ναυτιλιακή πτώση που συμπαρέσυρε και τη ναυπηγική τέχνη σε μείωση της παραγωγικότητας. Το νησί συνέχισε τη ναυτική δραστηριότητά του, ως τις παραμονές του Β’ Π. Π. όχι όμως σε επίπεδο εφοπλιστικό (τελευταίοι εφοπλιστές μέτριας όμως δυναμικότητας ο Σωτήριος Ανάργυρος, οι Κουφοί, οι Γκουμαίοι και, τελευταίος χρονολογικά, ο Μπαλτατζής), αλλά σε επάνδρωση ξένων πλοίων με άξια πληρώματα, κατώτερα και ανώτερα. Στο ξεκαθάρισμα των εκλογικών καταλόγων (1924), οι άρρενες του νησιού, σε ποσοστό 50%, είναι ναυτικοί. Απ’ αυτούς, αν και οι Σπέτσες δεν είχαν Σχολή Εμποροπλοιάρχων, ένα σημαντικό ποσοστό ήταν αξιωματικοί. 

Μετά τον Α’ Π. Π, όταν ο παραθερισμός και ο περιηγητισμός αναβαθμίζεται σε τουριστική βιομηχανία, οι Σπέτσες, χάρη στα έργα τουριστικής υποδομής που δημιούργησε ο μεγάλος τοπικός καιεθνικός ευεργέτης Σωτήριος Ανάργυρος (ξενοδοχείο ‘’Ποσειδώνιο’’, δρόμοι, υδραγωγείο, ανάπλαση του πευκόφυτου δάσους κ.α.), έστρεψε την οικονομία του νησιού προς τον τουρισμό.  Μεταπολεμικά η τουριστική ανάπτυξη σημείωσε έξαρση, με κορύφωση τις δεκαετίες 1960 – 1980. Οι Σπέτσες, τοποθετούνται τουριστικά σε μια από τις δέκα πρώτες θέσεις της Χώρας μας. Χαρακτηρίζονται δε από έναν κοσμοπολιτισμό, που αποτελεί μετεξέλιξη της μεταπολεμικής μεγαλοαστικής παραθεριστικής ακμής. 

Σήμερα οι Σπέτσες θεωρούνται και είναι κοσμοπολίτικες, συνώνυμες με τις διακοπές επωνύμων Ελλήνων και ξένων, πράγμα φυσικό μια που το νησί αποτελεί πλέον ωραιότατο προορισμό και περιζήτητο θέρετρο. Πριν καλά – καλά το καταλάβετε (η απόσταση από την Κόστα είναι μόλις 1,3 μίλια), το μικρό φέρυ προσεγγίζει το λιμάνι, την Ντάπια. Ο ζωοδότης Ήλιος έχει αντικαταστήσει τις μουντές – ευτυχώς όχι βροχερές – μέρες του Νοέμβρη και με λαμπρότητα φωτίζει όλο τον οικισμό. Η γαλήνια εικόνα δεν είναι και τόσο συνηθισμένη για λιμάνι, αν εξαιρέσει κανείς τα τρίκυκλα που περιμένουν να μεταφέρουν εμπορεύματα και αποσκευές, άλλωστε οι περισσότεροι επισκέπτες της καλοκαιρινής περιόδου έχουν ήδη αναχωρήσει. 

Η μικρής διάρκειας αναστάτωση που δημιουργεί η άφιξη του πλοίου γρήγορα σταματά με την αναχώρηση του. Στο νέο λιμάνι δεσπόζει με την παρουσία του το θαυμάσιο ανακαινισμένο δίπατο κτήριο που στέγασε το δημαρχείο από το 1902 και, στα μεταπολεμικά χρόνια, το λιμεναρχείο των Σπετσών. Δίπλα, η ιστορική πλατεία της Ντάπιας – το επίκεντρο της τουριστικής κίνησης – με το κανονιοστάσιό της, η εκκλησία του Αγίου Αντωνίου, τα πρώτα θαυμάσια βοτσαλωτά δάπεδα, τα παραδοσιακά καφενεδάκια, καφετέριες, η πιάτσα των θαλάσσιων ταξί, και παραδίπλα η μικρή ψαραγορά. Διαβαίνοντας τα στενά σοκάκια του κεντρικού οικισμού διαπερνά την ψυχή η αίσθηση ότι ξεφυλλίζεις ένα μεγάλο βιβλίο Ιστορίας και Τέχνης, που απλώνεται από την ακροθαλασσιά, εκεί που το κύμα φιλάει θαρρείς τα αρχοντικά, μέχρι ψηλά στους δασωμένους καταπράσινους λόφους. Τα περισσότερα νεοκλασικά στολίζονται με κομψές καμινάδες, στρογγυλές, χωρίς μεγάλο όγκο. Σχεδόν στο κέντρο του οικισμού βρίσκεται η πλατεία του Ρολογιού πλαισιωμένη από δεκάδες καταστήματα κάθε είδους. Στη νοτιοδυτική πλευρά της είναι το Ρολόι της πόλης, χτισμένο στις αρχές του περασμένου  αιώνα, (1915), με χρήματα του τότε βουλευτή Ιωάννη Γ. Λεωνίδα. 

Στα στενορρύμια της ‘’ανακαλύπτει’’ ο περιηγητής ιστορικές εκκλησίες, πέτρινα γεφυράκια, συμπαθητικά καταστήματα και πάντως όχι αυτό το κραυγαλέο που έχει πλημμυρίσει άλλα, δήθεν ‘’ανεπτυγμένα’’ νησιά. Τα στενά δρομάκια απλώνονται και αγκαλιάζουν τις τέσσερις συνοικίες της πόλης, την Κουνουπίτσα (βορειοδυτικά), το Καστέλλι (ο ψηλότερος και παλιότερος οικισμός στο νησί), τα Κοκκινάρια (νότια) και το Παλιό Λιμάνι. Ο περίπατος – γνωριμία με την πόλη είναι το καλύτερο που έχει να κάνει ο επισκέπτης, ειδικά αν έχει προβλέψει για μια – δυο διανυκτερεύσεις. 

Καθώς από την Ντάπια κατευθύνεστε προς το Παλιό Λιμάνι (και Μπάλτιζα, τόπος δηλ. που βαλτώνει) συναντάτε την πλαζ και το ομώνυμο εκκλησάκι του Αγίου Μάμαντα, μερικά από τα επιβλητικότερα αρχοντικά του νησιού, κάποια κτισμένα από τον 18 αι., αψευδείς μάρτυρες της πολιτιστικής και οικονομικής ανάπτυξης που υπήρχε τότε στο νησί.. Κοιτώντας δεξιά, απο την παραλία (για κολύμπι) αντικρύζετε και το κανονιοστάσιο του Αγίου Νικολάου. Το μοναστήρι του Αγίου Νικολάου, ένα εκκλησιαστικό σύνολο με πολυσήμαντη θέση στον οικισμό, η μητρόπολη του νησιού, στη βοτσαλωτή αυλή της οποίας βρίσκεται το μνημείο των ηρώων, έργο και αυτό του αείμνηστου καλλιτέχνη - γλύπτη Βύρωνα Κεσσέ.

Είναι από τις παλαιότερες εκκλησίες των Σπετσών μεταβυζαντινού σταυροειδούς ρυθμού. Το μαρμάρινο κωδωνοστάσιο της μονής κτίστηκε, σύμφωνα με την ανάγλυφη επιγραφή, το 1805. Αποτελεί σύμβολο των Σπετσών με ιδιαίτερη ιστορική και καλλιτεχνική αξία. Πρόκειται για ένα από τα ωραιότερα δείγματα της Κυκλαδίτικης λαϊκής λιθουργικής τέχνης του περασμένου αιώνα. Με την ανακαίνιση μάλιστα που δέχθηκε τα έτη 1998 – 2000 ανέδειξε όλη του τη μεγαλειώδη λεπτομέρεια. Στο βοτσαλωτό προαύλιο του ναού, το πρωί της 3^ης Απριλίου 1821 οι Σπετσιώτες ύψωσαν τη σημαία της Επανάστασης. Απέναντι από τη μητρόπολη υπάρχει η εκκλησία των Τριών Σπετσιωτών Νεομαρτύρων με τον μπλε τρούλο (παλιότερα ήταν λευκός) και το περίφημο αρχοντικό Σέκερη,ενώ ο δρόμος οδηγεί λίγο πιο πάνω στο αρχοντικό Γ. Πάνου, σημερινή οικία Κριεζή. 

Συνεχίζοντας πάντα ανατολικά εμφανίζεται το Παλιό Λιμάνι με τους γνωστούς ‘’ταρσανάδες’’ ή ‘’καρνάγια’’ που πραγματικά ενθουσιάζει τον επισκέπτη. Στο βάθος ξεχωρίζουν οι ‘’τρεις καμάρες’’ που τα παλιά χρόνια ήταν εργαστήρια κεραμικής – λαϊνάδικο και έφτιαχνε τα περίφημα ‘’τσανάκι καλεσί’’. Ενδέχεται η μία καμάρα για μικρό διάστημα να ήταν καρνάγιο. Τα μικρά σπιτάκια με τις τετράριχτες στέγες, τα όμορφα ταβερνάκια και τα κάθε λογής καταστήματα πάνω στον δρόμο, οι δεκάδες μικρές και μεγαλύτερες ψαρόβαρκες, τα καΐκια, τα μικρά και μεγάλα γιοτ, πλημμυρίζουν το οπτικό πεδίο. Είναι πραγματικά ευχάριστο να διασχίζεις όλη αυτή την ζωντάνια, να μυρίζεις τις μπογιές και το κατράμι και να ακούς τους ήχους των σφυριών.

Εδώ γύρω από το παλιό λιμάνι των Σπετσών η πατροπαράδοτη ναυπηγική τέχνη δεν έχει σβήσει ακόμη, παρά τον ανελέητο ανταγωνισμό. Κατά τον μελετητή της ιστορίας του νησιού, φιλόλογο καθηγητή Γιώργο Σταματίου ξεκίνησε μετά τον εποικισμό των Σπετσών από τους αρβανιτόφωνους Έλληνες της Πελοποννήσου, που παράλληλα με τις τότε ενασχολήσεις τους, που δεν απέφεραν σοβαρή ανάπτυξη (ψάρεμα, κτηνοτροφία, λαχανόκηποι), ναυπήγησαν με ντόπια ξυλεία πεύκης τα πρώτα μικρά πλοιάρια. Αργότερα όταν έμαθαν καλά την τέχνη και πάντως μετά τα Ορλωφικά⁽²⁾ (1769 – 1770) ήρθε να κατοικήσει στο νησί κάποιος ονόματι, Μήλιος Μιχελής. Αυτός ναυπήγησε τα πρώτα καΐκια που έγιναν προάγγελοι της μεγάλης ναυτικής δραστηριότητας. Μετά το ξέσπασμα της Γαλλικής Επανάστασης (1789) ξεκινά η δεύτερη ναυπηγική περίοδος που ξεπέρασε γρήγορα όλες τις αντιξοότητες του παρελθόντος μέχρι το τέλος του 18^ου αι. Η συνθήκη του Κιουτσούκ – Καϊναρτζή⁽³⁾ (1774) επιτρέπει στους Σπετσιώτες να ταξιδεύουν με ρωσική σημαία μέχρι τα λιμάνια της Γαλλίας, της Ισπανίας, της Αγγλίας και της Αμερικής! Τότε ‘’κτίζονται’’ τα μεγαλύτερα ιστιοφόρα μέχρι 80 τόνους. Η τρίτη ναυπηγική περίοδος, η χρυσή εποχή της ναυπηγικής τέχνης για τις Σπέτσες, οριοθετείται ανάμεσα στα πρώτα χρόνια του 19^ου αι. και τις αρχές της Ελληνικής Επανάστασης. 

Οι Έλληνες ναυπηγοί ταξιδεύουν με τα πλοία των Ελλήνων καραβοκύρηδων στα μεγάλα ναυπηγικά κέντρα της Ευρώπης και κυρίως τη Νάπολη, Λιβόρνο, Γένοβα, Βενετία άπ’ όπου αντλούν πολύτιμες γνώσεις από την προηγμένη τεχνολογία τους. Κατά το τέλος της τρίτης ναυπηγικής περιόδου (1810 – 1820) ναυπηγούνται στους ταρσανάδες του νησιού τριάντα πέντε μεγάλα ιστιοφόρα, ό,τι εκλεκτότερο από άποψη ναυπηγικής κατασκευάστηκε ποτέ στα ναυπηγεία του νησιού. Ήταν σκάφη που διέθεταν την ευρυθμία και στερεότητα των Ευρωπαϊκών πολεμικών και χρησιμοποιήθηκαν στον υπέρ της Ανεξαρτησίας θαλάσσιο αγώνα του 1821.

Στις μέρες μας, και μετά τους κλυδωνισμούς που υπέστη η ιστιοφόρος ναυτιλία, έχει υποχωρήσει η ξυλοναυπηγική  δραστηριότητα. Ωστόσο εξακολουθούν να υπάρχουν στις Σπέτσες έξι μικρά ναυπηγεία από τα εκατόν σαράντα περίπου όλης της χώρας. Οι ξυλοναυπηγοί του νησιού είναι από τους καλύτερους στην Ελλάδα. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν το γεγονός ότι πάρα πολλά αλιευτικά σκάφη, ‘’κτίστηκαν’’ πάνω στο νησί από Σπετσιώτες καραβομαραγκούς. Επίσης δεν είναι τυχαίο ότι το καθ’ ολοκληρίαν ξύλινο ομοίωμα της αρχαίας ‘’Αργώς’’ κατασκευάστηκε σε καρνάγιο των Σπετσών, από τον ξυλοναυπηγό Βασ. Δελημήτρο. 

Σε αυτούς τους ταρσανάδες φτιάχνεται κάθε χρόνο και η Αρμάτα, το ‘’καράβι’’ που πυρπολείται την πρώτη Κυριακή μετά τις οκτώ Σεπτεμβρίου (Γενέσιον της Υπεραγίας Θεοτόκου) σε ανάμνηση της νικηφόρας ναυμαχίας αλλά και του θαύματος της Παναγίας που έσωσε τις Σπέτσες στις 8 Σεπτεμβρίου του 1822. Την άμυνα της νήσου είχε αναλάβει ο πρώτος άρχοντας του νησιού Χατζηγιάννης Μέξης και εκείνου ιδέα ήταν η τοποθέτηση φεσιών πάνω στους ασφόδελους (τα καραμπούσια των ντόπιων) της περιοχής, για να παρέχεται στους Τούρκους η εντύπωση ότι οι υπερασπιστές του νησιού ήταν εκατοντάδες. 

Για να ευχαριστήσουν την Αγία Μητέρα και για να περάσει στη συλλογική μνήμη η σπουδαία νίκη του νησιού κατά των Τούρκων οι κάτοικοι έχτισαν, κοντά στον φάρο, την εκκλησία της Παναγίας της Αρμάτας (1850) με χρηματοδότηση από τον Ιωάννη Γ. Κούτση. Κάθε χρόνο τα πλοία, τα ιπτάμενα δελφίνια, τα θαλάσσια ταξί μέχρι και τα καΐκια από την Κόστα φέρνουν προσκυνητές. Λίγα λεπτά πριν την αναπαράσταση της πυρπόλησης τα πάντα ησυχάζουν, το κάθε λεπτό έχει την ιδιαίτερη σημασία του, ενώ τα πάντα είναι χρονομετρημένα με ακρίβεια δευτερολέπτου. Η συγκίνηση πλημμυρίζει την ατμόσφαιρα και η πυρπόληση της ‘’ναυαρχίδας’’ του Τούρκικου στόλου είναι σαν να σταματάει τον χρόνο. Ξαφνικά, πυροτεχνήματα, και ένας πραγματικός ορυμαγδός θορύβων από κόρνες και σφυρίχτρες ταράζουν τον αγέρα και την θάλασσα. Το τοπίο μεταβάλλεται σε πραγματική ναυμαχία, και θαρρείς ότι όλα ….ανατινάζονται, όλα φλέγονται και καταυγάζουν τον ουρανό. Η τηλεόραση κάθε χρόνο δείχνει εικόνες από την εκδήλωση, που όλοι έχουμε δει, αλλά πάντα η φυσική παρουσία είναι καταλυτική.

Φεύγοντας από τον κυρίως οικισμό για τον γύρο του νησιού ακολουθούμε τον παραθαλάσσιο δρόμο που οδηγεί στις εξοχές και τις ανεξερεύνητες μυρωδιές του τόπου. Μοσχοβολά πράγματι το νησί με την καθαρή φύση, τα πεύκα, τη ρίγανη, το θρούμπι και τα λουλούδια. Το κατάφυτο χαρούμενο τοπίο συντροφεύει μαζί με την θάλασσα την περιήγηση μας, μην αφήνοντάς μας να πάρουμε ανάσα. Μας κατακλύζουν οι όμορφες εικόνες, ειδικά αν κινηθούμε προς την βορειοανατολική πλευρά του οικισμού (προς Αγ. Μαρίνα) και νοτιοδυτικά (προς Αγ. Αναργύρους). Η πρώτη παραλία, που συναντάμε, της Αγίας Μαρίνας,είναι η πιο καλά οργανωμένη του νησιού, συνδυάζοντας το μπάνιο, τις βουτιές στην καταγάλανη θάλασσα, τα σπορ, και φυσικά το καλό φαγητό (που δεν λείπει από πουθενά στο νησί). 

Στο ακρωτήρι της Αγίας Μαρίνας, στα ‘’πόδια’’ του φερώνυμου ξωκλησιού, το 1969 – 70 ο αείμνηστος Δημήτριος Θεοχάρης (1919 – 1977) ερεύνησε και έφερε στο φως αξιόλογα δείγματα της πρωτοελλαδικής και της υστεροελλαδικής εποχής και διατύπωσε την εκτίμηση της καίριας γεωγραφικής θέσης των Σπετσών ως σταθμού διαμετακομιστικού εμπορίου προς την Αργολίδα, κατά την περίοδο της χαλκοκρατίας. Η ανασκαφή αποκάλυψε τοίχους οικημάτων, θραύσματα αγγείων, ανεπίγραφα αγγεία παρόμοια με τα κυκλαδικά, λεπίδες, σκεύη και άλλα λίθινα και κεραμικά αντικείμενα που εκθέτονται στο Ιστορικό Μουσείο Σπετσών. 

Συνεχίζοντας την περιήγηση βγαίνουμε από τα όρια του οικισμού συναντώντας την παραλία Κουζουνός που προτιμούν για το μπάνιο τους όσοι από τους ντόπιους – και είναι πολλοί αυτοί – διαθέτουν δίκυκλο. Η ιδιοκτησίας Νιάρχου κατάφυτη Σπετσοπούλα και το ομώνυμο στενό της, αυτή η μικρή (μόλις 2 τ.χ.) και διάσημη νησίδα, γρήγορα κάνει την εμφάνιση της στην αγκαλιά του Μυρτώου πελάγους. Απέχει από τις Σπέτσες μόλις 750 μ. και ανάλογα την ώρα που θα περάσετε, ‘’δίνει’’ ωραία κάδρα. Μετά τον Γκουζουνό ή Κουζουνό που τείνει να εξελιχθεί σε οικισμό εξοχικών κατοικιών – επαύλεων, ανταμώνουμε τις Αγριόπετρες (σκουπιδότοπος του νησιού, μια από τις ελάχιστες ασχήμιες του) και το αγρόκτημα του Νίκου Μοσχοβίτη. 

Στο σημείο αυτό, αρχίζει μια εντουράδικη διαδρομή (δεξιά) από τον ανηφορικό δύσβατο χωματόδρομο που φτάνει στην κορυφογραμμή του νησιού (κατεύθυνση από ανατολή προς δύση). Η απέριττη ομορφιά του τοπίου θα σας υποχρεώσει να σταθείτε στο ξωκλήσι της Απάνω Παναγιάς της Έλωνας, αφιερωμένο στην Ζωοδόχο Πηγή, και στην αγροικία Σαββόπουλου – Μιμηκόπουλου. Έπειτα, από ομαλότερο δρόμο, θα κινηθείτε βόρεια προς τη βίλα ‘’Χαρά’’ (ιδιοκτησία Μπόταση – Γέροντα), όπου βρίσκεται ο τάφος της ποιήτριας Μαρίας Μπόταση και το ξωκλήσι των Τριών Σπετσιωτών Νεομαρτύρων. Από το πλάτωμα της εκκλησίας η θέα προς Σπετσοπούλα, νησάκι Άγιος Γιάννης, Τρίκερι, Ύδρα, Δοκός, ακτές Ερμιόνης ως το βουνό Δίδυμα είναι πανοραμική. Όμως ακόμα πιο εντυπωσιακή είναι η θέαση από τον Προφήτη Ηλία (300 μ. υψ περίπου), την ψηλότερη του νησιού. Συνεχίστε μετά τον Προφήτη Ηλία στον χωματόδρομο, ανάμεσα στο καμένο δάσος και στα μισογκρεμισμένα – αριστοτεχνικά πέτρινα γεφύρια (έργα και αυτά του εθνικού ευεργέτη Σωτ. Ανάργυρου), και θα ‘’πέσετε’’ στην Ζωγεριά και τον Βρέλλο. Αυτές οι θαυμάσιες, όσο και φημισμένες τοποθεσίες του νησιού, προσεγγίζονται φυσικά και από τον ασφαλτοστρωμένο παράκτιο – περιφερειακό δρόμο. 

Η συνέχεια της διαδρομής παραλιακά είναι πιο συναρπαστική με την παραλία Ξυλοκέριζα πολύ κοντά  και ταυτόχρονα μοναχικά. Θα πάτε, εγκαταλείποντας τον περιφερειακό, στρίβοντας αριστερά, και μετρώντας δύο χλμ στον βατό χωματόδρομο. Ένα από τα ωραιότερα τοπία είναι ο ευρύστερνος κόλπος των Αγίων Αναργύρων  με τα δύο εκκλησάκια τους, τους απάνω και κάτω Αγίους Αναργύρους, την ομώνυμη μεγάλη παραλία τους, τον μικρό και παλιό παραθεριστικό οικισμό τους και τα καλά οργανωμένα εστιατόρια τους. Μέχρις εδώ υπάρχει τακτική συγκοινωνία – με λεωφορεία – από τον Μάιο μέχρι τέλος Σεπτεμβρίου. 

Όλο τον χρόνο όμως μπορείτε να έρθετε με θαλάσσιο ταξί και το καλοκαίρι με ημερήσια εκδρομή από την πόλη των Σπετσών. Ένα από τα ομορφότερα αξιοθέατα όλου του νησιού βρίσκεται εδώ. Είναι η περίφημη και ιστορική ‘’Σπηλιά του Μπεκίρη’’ όπου, κατά τα Ορλωφικά, κρύφτηκαν τα γυναικόπαιδα στα σπλάχνα της για να γλιτώσουν τους διωγμούς των Τούρκων. Η πρόσβαση (10’ – 200μ) είναι πανεύκολη ενώ η σπηλιά διαθέτει χερσαία και θαλάσσια είσοδο. Πρόκειται για μια εντυπωσιακή κυκλική αίθουσα περίπου 50 μέτρων, ενώ στο βάθος υπάρχει αμμουδιά. Ένα θαυμάσιο δημιούργημα της φύσης με μικρούς σταλακτίτες και χαρακτηριστική λεία οροφή που δεν πρέπει να  προσπεράσετε χωρίς να το δείτε. 

Επιστρέφοντας στον περιφερειακό, πραγματοποιείστε την επόμενη στάση σας στην πευκόφυτη δημοτική παραλία της Αγ. Παρασκευής στον ομώνυμο κολπίσκο. Το περιβάλλον γύρω αλλά και πιο μακριά από την εκκλησία είναι από τα ωραιότερα του νησιού, χωρίς να διαταράσσεται από σπίτια ή ταβέρνες. Η βλάστηση και τα μεγάλα πεύκα που, τιθασευμένα από τον άνεμο, στέκουν λυγισμένα, φτάνοντας σχεδόν ως την αμμουδερή και με χοντρά βότσαλα παραλία, συνθέτουν ένα από τα μαγευτικότερα τοπία.

Ολοκληρώνοντας σχεδόν τον κύκλο φτάνετε στο σημείο του περιφερειακού δρόμου (1,5 χλμ περίπου), όπου προβάλλει ανάμεσα στο πευκοδάσος και τους ελαιώνες με απαράμιλλη ομορφιά, η παραδεισένια παραλία της Ζογεριάς με τους δύο ορμίσκους - αγκυροβόλια, το ταβερνάκι, και την ωραία θέα προς τις απέναντι Πελοποννησιακές ακτές. Είναι η πιο εύκολη και γρήγορη επιλογή του καλοκαιριού για εκατοντάδες επισκέπτες. Παλιά στην Ζογεριά (Ζωγιωργιά των ντόπιων) υπήρχε και το Λοιμοκαθαρτήριο, που έμεινε γνωστό με την ιταλική ονομασία του ‘’Λαζαρέττο’’, από τον Άγιο Λάζαρο που θεωρείται ο προστάτης των ασθενών. Τα λιγοστά ερείπια του βρίσκονται στο μυχό του δυτικού κόλπου. Εδώ άραζαν τα καράβια, μετά από τα μακρινά ταξίδια τους, και λίγο πριν μπουν στην χώρα, για να γίνει η απολύμανση.

Ο γύρος του νησιού ολοκληρώνεται σε είκοσι τρία χλμ, με την θλίψη που προκαλεί το καμένο δάσος από τις φωτιές του Ιουλίου - Αυγούστου του 2000, αλλά και τον θαυμασμό για το ολάνθιστο μαγευτικό περιβάλλον του Λιγονερίου, όπου ο ‘’δακρύων’’ βράχος και το κουκλίστικο εκκλησάκι της Κάτω Παναγιάς της Έλωνας, (ιδιοκτησίας Μαρίας Βουδουράκη και Ευαγγελίτσας Τσαπάρα).  Ο χωματόδρομος κατεβαίνει ομαλά μέχρι τη θάλασσα και την ωραία παραλία, με τα πεύκα να προσφέρουν την σκιά τους στους ζεστούς καλοκαιρινούς μήνες. 

Το Λιγονέρι και η Κάτω Έλωνα ήταν ο αγαπημένος περίπατος του Γιώργου Σεφεριάδη (Σεφέρη), του Κωνσταντίνου Τσάτσου τα προπολεμικά, ειρηνικά, καλοκαίρια. Στο πεζούλι της εκκλησίας, σε αυτή την γλυκύτητα και την ηρεμία του τοπίου, καθόταν τη δεκαετία του πενήντα, ο Οδυσσέας Ελύτης και στοχαζόταν. Όλη η περιοχή αλλά και όλη η περιφερειακή διαδρομή με τα πεύκα να σκεπάζουν το νησί, με τις ευωδιές να πλημμυρίζουν την ατμόσφαιρα, δίνουν δίκιο στους Ενετούς που σαν κατακτητές επισκέφθηκαν το νησί, και εντυπωσιάστηκαν τόσο πολύ από τα αρώματα του αέρα και από τα αμέτρητα αρωματικά φυτά και του έδωσαν την ονομασία izola di Spezzie (νησί των αρωμάτων). 

Λίγο πριν εισχωρήσετε πάλι στα στενά σοκάκια της πόλης με τους ολάνθιστους κήπους και τις βοτσαλόστρωτες αυλές, περνάτε έξω από την Αναργύρειο και Κοργιαλένειο Σχολή Σπετσών, έδρα σήμερα επιστημονικών συνεδρίων κατά τους θερινούς κυρίως μήνες, που συγκροτείται από πέντε τριώροφα κτήρια. Όταν το 1899 ο Σωτήριος Ανάργυρος εγκατέλειπε για πάντα την Αμερική μετά από μια άκρως επιτυχημένη επιχειρηματική πορεία, (ήταν ο μεγαλύτερος Έλληνας καπνοβιομήχανος της Βόρειας Αμερικής) και επέστρεψε στην Ευρώπη, έφερε μαζί του το μυθικό ποσό των εξακοσίων πενήντα χιλιάδων δολαρίων, που κατέθεσε σε τράπεζες του Λονδίνου και της Αιγύπτου. Αμέσως μετά την εγκατάστασή του στην Αθήνα και κατόπιν στις Σπέτσες (1900) βάλθηκε να βοηθήσει τους κατοίκους του γενέθλιου νησιού που βυθίζονταν καθημερινά στην φτώχεια, μετά μάλιστα τη ναυτιλιακή παρακμή των Σπετσών. Κυρίως όμως ασχολήθηκε με έργα υποδομής που ανέδειξαν τις φυσικές ομορφιές του νησιού. Για παράδειγμα αγόρασε μια τεράστια έκταση στο βουνό των Σπετσών μόνο και μόνο για να την αναδασώσει, συμβάλλοντας με αυτό τον τρόπο στην καλυτέρευση του φυσικού περιβάλλοντος της νήσου.

Το 1914 ανέγειρε το πολυτελέστατο ξενοδοχείο ‘’Ποσειδώνιο’’, το μεγαλύτερο τότε επαρχιακό ξενοδοχείο των Βαλκανίων, που και σήμερα ακόμη συνεχίζει τη λειτουργία του, προκαλώντας τον θαυμασμό με το μέγεθός του και την ‘’ρυτιδωμένη’’ αρχοντιά του. Έτσι προσέλκυσε τους μεγαλοαστούς της πρωτεύουσας και τους πλούσιους ομογενείς του εξωτερικού. Όμως θέλει να κάνει το μεγάλο βήμα. Κάτι που να έχει πανελλήνια εμβέλεια σε συνδυασμό με την υποβοήθηση της υλικής και πολιτιστικής προαγωγής του νησιού του. Τότε ο Ελευθέριος Βενιζέλος του ζητάει να συμβάλει στην ίδρυση ενός ‘’σχολείου  ηγητόρων’’ κατά τα πρότυπα των αγγλικών κολεγίων αλλά αυτό να μην κτισθεί στην Αθήνα. Το αίτημά του γίνεται δεκτό. Τον Σεπτέμβριο του 1918 προσφέρει τα πρώτα χρήματα, σαράντα χιλιάδες χρυσές λίρες Αγγλίας (1.000.000 δρχ), όσα είχε διαθέσει και ο μεγάλος εθνικός ευεργέτης από την Κεφαλονιά Μαρίνος Κοργιαλένιος για τον ίδιο σκοπό. Προσφέρει επίσης το κατάλληλο παραθαλάσσιο οικόπεδο χιλίων περίπου στρ. στα βόρεια του νησιού. Η Αναργύρειος και Κοργιαλένειος Σχολή Σπετσών, θα πρωτολειτουργήσει το σχολικό έτος 1927 – 1928 με πρώτο διευθυντή τον Άγγλο Ερρίκο Σλόμαν. Όμως ο εθνικός ευεργέτης Σωτήριος Ανάργυρος έφυγε από τη ζωή ξαφνικά το σχολικό έτος 1928 – 1929 και δεν πρόλαβε να χαρεί ολοκληρωμένο το έργο του. 

Η Αναργύρειος και Κοργιαλένειος Σχολή Σπετσών ‘’Μητέρα Τροφός’’ εκατοντάδων προσωπικοτήτων του πολιτικού, επιχειρηματικού, δημοσιογραφικού και καλλιτεχνικού δυναμικού της χώρας ανέστειλε την λειτουργία της, το 1983. Σήμερα περιμένει την πολιτεία να την κάνει να ξαναζωντανέψει. Κατά καιρούς έχουν ακουστεί πολλά, όμως αυτό που πρόσφατα επιμένει σαν φήμη είναι ότι η Σχολή θα στεγάσει από το επόμενο ακαδημαϊκό έτος σπουδαστές των Τ.Ε.Ι. Πειραιά.

Κοντά στο κεντρικό λιμάνι του νησιού, την ‘’Ντάπια’’, τους γεμάτους ζωή καλοκαιρινούς μήνες, εκτός από τα κουδουνάκια από τα μόνιππα και το ρυθμικό θόρυβο από τα πέταλα των αλόγων που τραβούν τις άμαξες κάνοντας ρομαντικές βόλτες τους επισκέπτες, υπάρχει η αμμουδερή παραλία του Αγ. Μάμμα που διαθέτει – εκτός από την κοσμοβριθή πλαζ – ένα κοσμικό χαρακτήρα, μια πολυκοσμία, με τα μπαράκια, τις καφετέριες, και τα εστιατόρια γεμάτα νεολαία και πρόθυμους ‘’κριτές’’ του γυναικείου σώματος και των νέων μοντέρνων μαγιό που φορούν αιθέριες υπάρξεις. Μπροστά στο ‘’Ποσειδώνιο’’ εκτείνεται η τεράστια πλατεία, τόπος περιπάτου τους καλοκαιρινούς μήνες. Εκεί στέκει από τις 31/3/1985 το ορειχάλκινο άγαλμα της Λασκαρίνας Μπουμπουλίνας, της μεγάλης Κυράς των Σπετσών και πρώτης καπετάνισσας του Αγώνα. Το γλυπτό είναι έργο της γνωστής γλύπτριας Ναταλίας Μελά - Κωνσταντινίδη που τα ζωομορφικά έργα της μαζί με τη ‘’γοργόνα’’ και τον ανδριάντα του πυρπολητή Κοσμά Μπαρμπάτση κοσμούν και την περιοχή του φάρου κοντά στο κανονιοστάσιο. 

Μια άλλη, κατά πολύ παλιότερη, Σπετσιώτικη καλλιτεχνική παρουσία, παρά το γεγονός ότι δεν είναι γνωστά τα έργα της, έχουμε με την πρώτη Ελληνίδα Ζωγράφο, την Ελένη Αλταμούρα – Μπούκουρα (1821 – 1900), που γεννήθηκε στο νησί, κι ήταν μητέρα ενός από πιο σημαντικούς θαλασσογράφους μας, μαθητή του Νικηφόρου Λύτρα, του Ιωάννη Αλταμούρα (1852 – 1878). Με σπουδές στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Ρώμης, η Ελένη Αλταμούρα, που για να σπουδάσει ζωγραφική μεταμφιέστηκε σε άνδρα, είναι η τραγική μητέρα που , μετά τον θάνατο του γιου της Ιωάννη σε ηλικία 26 χρονών από φυματίωση, κατέστρεψε τα περισσότερα και πιο ολοκληρωμένα έργα της. Δείτε το αρχοντικό του πατέρα της Γιάννη Μπούκουρα ή Χρυσίνα, γενναίου αρβανίτη Ναυμάχου του ’21 και ατρόμητου θαλασσοπόρου που η καρδιά του ήταν γεμάτη καλλιτεχνικές ανησυχίες (ήταν ο πρώτος θιασάρχης της Οθωνικής Αθήνας με το ξακουστό τότε ‘’Θέατρο Μπούκουρη’’).

Στην κορυφή της Ντάπιας ορθώνονται το αρχοντικό του Σωτ. Ανάργυρου (σε ρυθμό αρχαιοελληνικό – αιγυπτιακό) και το απέριττο αρχοντικό της ηρωίδας του ’21 Λασκαρίνας Μπουμπουλίνας (κατασκευασμένο το 1670, με πολύ μεταγενέστερες προσθήκες) που στεγάζει το ομώνυμο μουσείο, πασίγνωστο ανά το Πανελλήνιο. Η όλη κατασκευή υποδηλώνει αρχοντική καταγωγή και οικονομική ευμάρεια, έχει ισόγειο και δύο ορόφους στο σύνολο 670 τ.μ. Στα πολλά και σημαντικά εκθέματά του περιλαμβάνονται προσωπικά αντικείμενα της ηρωίδας, έπιπλα και αντικείμενα του 18^ου, έως και τις αρχές του 20^ου αι. Συλλογές όπλων, εικόνων, πορσελάνες, πίνακες που μαζί με το αριστουργηματικό φλωρεντιανό σκαλιστό ταβάνι της μεγάλης σάλας μεταφέρουν τον επισκέπτη σε άλλες εποχές. Την ξενάγηση στους χώρους του σπιτιού – μουσείου αναλαμβάνει ο ίδιος ο δημιουργός του, Φίλιππος Δεμερτζής – Μπούμπουλης τετρασέγγονός της ηρωίδας και ιδιοκτήτης του αρχοντικού.

Το δεύτερο μουσείο που πρέπει να επισκεφθείτε είναι το περίφημο Ιστορικό Μουσείο Σπετσών, που στεγάζεται στο παλιό Αρχοντικό Χατζηγιάννη Μέξη, του πρώτου άρχοντα του νησιού κατά τον πόλεμο της Ανεξαρτησίας, κτισμένο μεταξύ 1795 – 1798. Στην αίθουσα αρχαιολογίας ο επισκέπτης θα συναντήσει τα παλαιότερα ευρήματα από τον πρωτοελλαδικό οικισμό της Αγίας Μαρίνας, και τα ευρήματα του Δοκού που, ενώ διοικητικά ανήκει στην Ύδρα, αποφασίστηκε να εκτεθούν στις Σπέτσες αφού το μουσείο του νησιού κάλυπτε τις ανάγκες προβολής και ασφάλειας των ενάλιων ευρημάτων. Στα δεκάδες κειμήλια της Επανάστασης μπορείτε να θαυμάσετε αυθεντικές επιστολές του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και του Αθανασίου Διάκου, πορτραίτα καραβιών, συλλογή όπλων, τη σημαία της Σπετσιώτικης εξέγερσης, ακρόπρωρα ιστιοφόρων του 19^ου αι, κ.ά. Συνολικά τα εκθέματά του, αντιπροσωπεύουν περισσότερα από 4.000 χρόνια πολιτιστικής ιστορίας του νησιού και καλύπτουν όλες τις μορφές εκδήλωσης της τέχνης. Κεραμική, μαρμαρογλυπτική, ξυλογλυπτική, ζωγραφική, μικροτεχνία, μεταλλουργική, υφαντική, κεντητική.

Το νησί των αρωμάτων κρύβει επιμελώς πολλές εκπλήξεις στον ταξιδευτή που θέλει να γνωρίσει τον τόπο. Νότες από το παρελθόν συναντούν το μέλλον σε μια αρμονική συνύπαρξη που σαγηνεύει τον κάθε περιηγητή. Είναι πανέμορφη η φύση του, ενώ σε κάθε γωνιά του αναδύεται η ελληνικότητα και οι μνήμες απο σημαντικές στιγμές της ιστορίας της χώρας μας. Δεν είναι τυχαίο, που ολόκληρο το νησί, στην έρευνα του πολυτεχνείου αναφέρετε σαν περιοχή ιδιαίτερου φυσικού κάλλους (ΤΙΦΚ)⁽⁴⁾. Η φύση απλόχερη έδωσε το τεράστιο δάσος των είκοσι χιλιάδων στρεμμάτων (τα μισά περίπου ανήκουν στο Ίδρυμα της Α.Κ.Σ.Σ.), ο χρόνος και οι άνθρωποι έφτιαξαν και διατηρούν εξήντα πέντε εκκλησίες και ξωκλήσια. Όλα αυτά, σε ένα τόσο δα νησάκι, δίνουν την ευκαιρία για περιπάτους σε ανεξερεύνητα από τους πολλούς μονοπάτια.

Ταξιδέψτε στις Σπέτσες (οι αρχές του χειμώνα, πιστεύω, είναι μια θαυμάσια εποχή) και ανακαλύψτε ότι υπάρχουν μέρη που, χωρίς να έχουν ‘’δυναμική’’ ή κραυγαλέα εμφάνιση, στολίζουν με το παραπάνω την χώρα μας. 

Ευχαριστώ τον Γ. Σταματίου για τις παρατηρήσεις και τις προτάσεις που έκανε για αυτό το άρθρο.

Σημειώσεις:

⁽¹⁾ Ύδρα: Για διαφορετικούς λόγους αφού οι Υδραίοι πλούσιοι καπετάνιοι και προύχοντες είχαν άριστες σχέσεις με τους Τούρκους και τεράστιες περιουσίες για να εξαγοράσουν (αν χρειαζόταν) την εύνοιά τους.

⁽²⁾ Ορλωφικά: Οι μικρές επιτυχίες των επαναστατημένων Ελλήνων, με την υποκίνηση και τη βοήθεια των Ρώσων, στην Κρήτη, την Πελοπόννησο και τα Επτάνησα σταμάτησαν βίαια μετά την οργάνωση των Τούρκων και τις συνεχείς αντεπιθέσεις τους. Οι αδελφοί Ορλώφ πριν φύγουν κατάφεραν ισχυρό πλήγμα στον τούρκικο στόλο έξω από την Χίο (Τσεσμέ). Οι Σπετσιώτες είχαν πάρει μέρος στην επανάσταση με τον εμπορικό στόλο τους που μετετράπη σε πολεμικό.       Η τιμωρία για την συμμετοχή ήταν καταστροφική. Στρατιά Τουρκαλβανών αποβιβάστηκε στο νησί το 1770, πυρπόλησε το Καστέλι, σκοτώνοντας τους περισσότερους κατοίκους και αφήνοντας πίσω την ερήμωση μέχρι την συνθήκη του Κιουτσούκ – Καϊναρτζή (1774) που επέτρεψε σε όσους είχαν απομείνει να γυρίσουν και να ξαναρχίσουν τη ζωή τους στο νησί των προγόνων τους.

⁽³⁾ Κιουτσούκ – Καϊναρτζή: Ιδιαίτερη σημασία για την ναυτιλιακή ανάπτυξη της περιοχής έχουν οι ρωσοτουρκικοί πόλεμοι της Αικατερίνης Β’, ο πρώτος του 1768 – 1774 και ο δεύτερος του 1787 – 1792. Η συμμετοχή των Νησιωτών στην δράση του ρώσικου στόλου στην ανατολική Μεσόγειο ενισχύει το ελληνικό νησιωτικό στόλο. Ιδιαίτερη σημασία έχει εδώ η συνθήκη Κιουτσούκ Καϊναρτζή στην οποία καταλήγει ο πρώτος ρωσοτουρκικός πόλεμος, η συμφωνία του Αιναλή Καβάκ (1779) και η εμπορική συμφωνία της Κωνσταντινούπολης (1783) που την διασαφηνίζουν και τη συμπληρώνουν. Η συνθήκη οδήγησε στην αναγνώριση από την Οθωμανική Αυτοκρατορία του δικαιώματος της Ρωσίας στην προστασία των Ορθοδόξων και την παραχώρηση της ελεύθερης ναυσιπλοΐας στις τουρκικές θάλασσες σε πλοία με ρώσικη σημαία. Από αυτή την κατάληξη επωφελούνται κυρίως οι Έλληνες ναυτιλλόμενοι του Αιγιακού χώρου. Από το 1792 η Γαλλία υποχρεώθηκε, για να αντιμετωπίσει τον Αγγλικό αποκλεισμό, να καταφύγει στα ουδέτερα πλοία για να εξασφαλίσει την διπλωματική αλληλογραφία με τα γαλλικά προξενεία της Μεσογείου, να διατηρήσει ό,τι μπορούσε από την Γαλλική εμπορική κίνηση και κυρίως τον ανεφοδιασμό των μεσογειακών της περιοχών σε τρόφιμα, κυρίως σιτηρά. Τα υδραϊκά και σπετσιώτικα καράβια, καθώς και των άλλων ελληνικών νησιών και οι έμποροι της Σμύρνης ανέλαβαν αυτή την επικίνδυνη και κερδοφόρα αποστολή που για να την φέρουν σε πέρας, έπρεπε να παραβιάζουν τον αγγλικό αποκλεισμό των γαλλικών Παραλίων. Με αυτόν τον τρόπο συγκεντρώθηκε όλος αυτός ο πλούτος των νησιών και των καραβοκύρηδων (το 1794 – 1769 η ελληνική ναυσιπλοΐα στη Μασσαλία κατέχει τη δεύτερη και τρίτη θέση) που μετά από λίγα χρόνια διατέθηκε στην Επανάσταση και τη δημιουργία του νέου Ελληνικού Κράτους.

⁽⁴⁾ Τ.Ι.Φ.Κ.: Τα τοπία ιδιαίτερου φυσικού κάλους της χώρας προστατεύονται από τις ανθρώπινες επεμβάσεις. Με το πρόγραμμα του ΕΜΠ διατηρούνται τα 190 παλιά ΤΙΦΚ και προτείνονται 259 νέα. Για περισσότερα δες ‘’Καθημερινή’’ 4/7/99 και Περιοδικό Μετρό Αύγουστος 1999. 

ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Ιδέα & υλοποίηση μορφής: Άγγελος Σινάνης

Έκταση: 22,5 τ.χ., Ακτογραμμή: 29 χλμ, Υψόμετρο: 0 – 285 Προφήτης Ηλίας, Πληθυσμός: 3.982 κάτ. (’01), Πρωτεύουσα: Σπέτσες, Νομός: Αττικής, Απόσταση από Πειραιά 53 ν.μ - Διάρκεια ταξιδιού 02.00ω, Ραφήνα 60 ν.μ. Κόστα 1,3 ν.μ.

Αυτόματος Αριθμός Κλήσης: 22980

ΔΙΑΜΟΝΗ: Παραδοσιακό Ξενοδοχείο ‘’Ποσειδώνιο’’ 72308, 72006, Ξενοδοχείο ‘’Ρουμάνης’’ 72244 www.hotelroumani.gr  ‘’Zoes Club’’ 74447 – 8,  www.zoesclub.com, ‘’Lefka Palace’’ 72311 – 3 e – mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.   ‘’Σπέτσες’’ 72602, Παραδοσιακή Πανσιόν ‘’Βίλλα Χριστίνα’’ 72147, ‘’Βίλλα Ειρήνη’’ 73137. Ενοικιαζόμενα δωμάτια και διαμερίσματα υπάρχουν πολλά, μέλη του συλλόγου ‘’η Πιτυούσα’’ είναι πάνω από πενήντα επαγγελματίες. Επικοινωνήστε με την γραμματέα κυρία Μαρία Μπή στα τηλ. 74339, 73585 & για αναλυτικές πληροφορίες. 

ΚΑΜΠΙΝΓΚ: Απαγορεύεται σε όλο το νησί.

ΦΑΓΗΤΟ: Στις Σπέτσες τα ενδιαφέροντα δεν είναι μόνο ιστορικά αλλά και γευσιγνωστικά. Το ψάρι ‘’αλα-σπετσώτα’’ που ψήνεται στο φούρνο με μπόλικη ντομάτα, λάδι ελιάς, σκόρδο και αλατοπίπερο ξυπνάει τις αισθήσεις. Λουκουμάδες και Μιλφέιγ από τον ‘’Κλήμη’’ στην Ντάπια, δοκιμάστε τα περίφημα Αμυγδαλωτά Σπετσών στου ‘’Πολίτη’’ στην Ντάπια 72248,  προς το Παλιό λιμάνι ουζομεζεδοπωλείο το ‘’Βυζαντινό’’ (νέα ονομασία ‘’Ορλώφ’’) 72870. Φρέσκα ψάρια στον‘’Ταρσανά’’ των Αφων Καλοσκάμη (στο Παλιό λιμάνι) 74490, στου ‘’Πατράλη’’ των Αφών Πατράλη στην Κουνουπίτσα 72134, στην Αγορά ‘’Μανταλένα’’ 72288. ‘’Λιοτρίβι’’ 72269, ‘’Τρεχαντήρι’’ 72112, Σιώρα ή Εξέδρα 73497, όλα στο Παλιό λιμάνι. Ψησταριές, στην Αγορά του ρολογιού. Καφέ ‘’Πορτολάνος’’ 73504, ‘’Μπρατσέρα’’, ‘’Θρούμπι’’, ‘’Φιγκαρό’’ 74451, όλες στο Παλιό Λιμάνι.

ΑΧΡΕΙΑΣΤΑ: Δήμος Σπετσών 72225, 74517, e – mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε. , Δ.Ε.Π.Α.Σ. (Δημοτική επιχείρηση Ανάπτυξης Σπετσών) 75211, e – mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε. , Α’ Βοήθειες 72472, Αστυνομία & Τουριστική Αστυνομία  73100, Συνεργεία – Βουλκανιζατέρ – Ενοικιάσεις: Εξουσιοδοτημένο Piaggio – Yamaha Γιώργος Σταματόπουλος 74581, Άλλες επιλογές Δημήτρης Πάνου 74969, Κώστας Δελαπόρτας 72088.

ΧΡΗΣΙΜΑ: www.spetses.gr, www.saronictravel.gr. Στο νησί δεν επιτρέπονται τα αυτοκίνητα από τον Μάιο έως τον Σεπτέμβριο (από το Πάσχα μέχρι την Αρμάτα). Εξαιρούνται όσοι έχουν ειδική άδεια. Οι μοτοσυκλέτες κυκλοφορούν ελεύθερα χωρίς περιορισμό. Ιστορικό Μουσείο Χατζηγιάννη Μέξη 72994, Μουσείο Μπουμπουλίνας 72416, ξενάγηση κάθε 45’  www.greekislandspetses.gr/Bouboulina-History.htm Υπάρχουν τριάντα μόνιππα για τις ρομαντικές καλοκαιρινές βόλτες σας. Θα τα βρείτε στην Ντάπια 73171 και στην πλατεία Ποσειδωνίου 73170.

ΠΡΟΣΒΑΣΗ: Λιμεναρχείο Πειραιά 2104226001 - 4, 4511311, Δρομολόγια πλοίων info ΟΤΕ 1440, www.yen.gr/main.htm Με πλοίο από Πειραιά 4ω με ‘’Δελφίνι’’ 1ω 40’. Κόστος διαδρομής (Φεβ 04’) Κόστα – Σπέτσες 1,70 EUR η μοτοσυκλέτα 0,74 λεπτά το άτομο.Φέρρυ – μπωτ στη διαδρομή Κόστα – Σπέτσες τέσσερα δρομολόγια την ημέρα χειμώνα – καλοκαίρι, 08:00, 10:30, 13:30, και 17:00. Λιμεναρχείο Σπετσών 72245, Πρακτορείο Σπετσών 73141, Θαλάσσια ταξί όλο το 24ωρο, 74885, όμως αν πάτε σε κάποια παραλία του νησιού εκτός από την τιμή συμφωνήστε πότε θα σας φέρει πίσω.

ΒΕΝΖΙΝΑΔΙΚΑ: Δύο, στο κέντρο της Ντάπιας το πρώτο και προς Αγ. Μαρίνα το δεύτερο.

ΧΑΡΤΕΣ: Τουριστικός Χάρτης ‘’Σπέτσες’’ σε αδιευκρίνιστη κλίμακα Greco card 2109248293, Χάρτης ‘’Σπέτσες’’ TOUBIS 2109923874 - 6.

ΒΙΒΛΙΑ: Τα Ελληνικά νησιά / εκδόσεις Dorling Kindersley εκδόσεις ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ / Αθήνα 1998, Νησιά Αργοσαρωνικού / εκδόσεις Explorer Φειδίου 18, 2103811815, 3306392 Αθήνα 2002.

ΛΕΣΧΕΣ ΜΟΤΟΣΥΚΛΕΤΑΣ: Σ.Μ.Α.Σ. (Σύλλογος Μηχανοκίνητου Αθλητισμού Σπετσών). Μια αξιόλογη κίνηση νέων ανθρώπων των Σπετσών, με συμμετοχές στους Πανελλήνιους αγώνες Moto Cross. Έχουν δημιουργήσει και πίστα για όσους ενδιαφέρονται. Υπεύθυνος είναι ο Γιώργος Σταματόπουλος 75364 στην Ευαγγελίστρια (πιο πάνω από την Ντάπια). Πληροφορίες για το ταξίδι σας, όλο το χρόνο, βρίσκετε στους ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΕΡΙΗΓΗΤΕΣ - Σύλλογος Μοτοσικλετιστών - Ελάτη Τρικάλων τηλ Fax: 2434071826.

Περισσότερες πληροφορίες για τις ΣΠΕΤΣΕΣ αντλήστε από την ενδεικτική Βιβλιογραφία – Αρθρογραφία: 

Α’         Αυτοτελή Βιβλία – Εργασίες

• Δημήτρης Ρ. Θεοχάρης / Αγία Μαρίνα Σπετσών / Αρχαιολογικό δελτίο 26 (1971): Χρονικά, 84, 93.
• Θεοδ. Δημητριάδη / Το Καστέλλι, ο προ του 1800 οικισμός
• Το Αιγαίο επίκεντρο Ελληνικού Πολιτισμού / εκδόσεις Μέλισσα / Αθήνα 1995
• Ανδρέας Α. Κουμπής / Σπετσιώτες Ναυμάχοι τομ Α’ (Α – Κ) έκδοση Πολιτιστικού Συλ. Σπετσών / Αθήνα 2001
• Φίλιππος Δεμερτζής Μπούμπουλης / Μουσείο Μπουμπουλίνας 2001
• Ανδέας Α. Κουμπής / Οι Σπέτσες στον Αγώνα / έκδοση Πολιτιστικού Συλ. Σπετσών / Αθήνα 2001
• Γ. Σταματίου / Ο Εθνικός Ευεργέτης Σωτήριος Ανάργυρος / έκδοση Πολιτιστικού Συλ. Σπετσών / Αθήνα 2001              
• Γ. Σταματίου / Η Ξυλοναυπηγική τέχνη των Σπετσών / έκδοση Πολιτιστικού Συλ. Σπετσών / Αθήνα 2002
• Παύλος Παρασκευαϊδης / Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα / έκδοση Πολιτιστικού Συλλόγου Σπετσών / Αθήνα 2002
• Γ. Σταματίου / Αναργύρειος και Κοργιαλένειος Σχολή Σπετσών / έκδοση Πολιτιστικού Συλ. Σπετσών 2003
• Ανδρέας Α. Κουμπής / Οι Παλιές Εκκλησίες των Σπετσών / έκδοση Πολιτιστικού Συλ. Σπετσών 2003

Β’         Αφιερώματα περιοδικών

• Μυρτώ Μακρή / Σπέτσες / περιοδικό Κόσμος Τ1 / Μάιος 1994
  Σπέτσες / Αφιέρωμα 7 ημερών Εφημ. Καθημερινή 26/7/1998
  Αναστασία Γκολιομύτη / Σπέτσες / Αφιέρωμα του περιοδικού Οξυγόνο2 Τ9 / Ιούλιος – Αύγουστος 1998
  Γιάννης Παπαδόπουλος Τετράδης / Σπέτσες / Αφιέρωμα του περιοδικού ΓΕΩ Τ68 / 28/7/2001
  Θεόφιλος Μπασγιουράκης – Άννα Καλαϊτζή / Σπέτσες / Αφιέρωμα του περιοδικού Ελληνικό Πανόραμα Τ33 / Μάιος – Ιούνιος 2003

Γ’         Άρθρα σε εφημερίδες

• Ελένη Σιάτρα / Σπέτσες – Ύδρα / Εφημ. Καθημερινή / 3/4/97
• Λίνα Γιάνναρου / IsoladiSpezzie / Εφημ. Καθημερινή / 19/5/02
• Σπετσιώτικος Αντίλαλος / Αρμάτα 2003 / Αύγουστος – Σεπτέμβριος 2003