ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ (3156 λέξεις)

ΓΡΕΒΕΝΑ – ΔΟΤΣΙΚΟ – ΜΕΣΟΛΟΥΡΙ - ΠΡΟΣΒΟΡΟ (2^ο άρθρο από 2)

Κείμενο - Διαφάνειες: Άγγελος Σινάνης e – mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

© Φεβρουάριος 2003

Στα χωριά των Κουπατσαραίων

Το ορεινό συγκρότημα της βόρειας Πίνδου αποτελεί ένα ευρύτερο οικολογικό τοπίο που απλώνεται από τον Βενέτικο ποταμό, μέχρι την Ήπειρο και τον Αώο με τους παραποτάμους του, Βοϊδομάτη και Σαραντάπορο. 

Σε αυτόν τον ποικιλόμορφο γεωγραφικό χώρο, στις υπώρειες του ανατολικού ορεινού όγκου της, οι ανάγκες για επιβίωση δημιούργησαν μικρούς οικισμούς που υπολείμματα τους, σώζονται ακόμα. ‘’Παλιοχώρι’’, ‘’Κιάφα’’, ‘’Τσέρος’’, ‘’Καλύβια’’, ‘’Μαυρομάτι’’. Μαζί με δεκάδες άλλους στην ευρύτερη περιοχή, εγκαταλείφθηκαν από τους κατοίκους τους μέσα στην ανασφάλεια που προκαλούσαν τότε οι ορεινές διαβάσεις εκτεθειμένες όπως ήταν, στις επιδρομές κάθε λογής στοιχείων. 

Από το χωριό Καλλονή, που ήταν ο προορισμός στα ‘’Μαστοροχώρια των Γρεβενών’’ δρασκελίζετε την υπο-περιοχή του Βοίου και εισέρχεστε στην αγριωπή, ορεινή νερομάνα ‘’Σκούρτζα’’ (1799 μ), μια από τις κορυφές του δεύτερου σε ύψος βουνού της Ελλάδας, του Σμόλικα (2637 μ). Μεγάλο ενδιαφέρον, στην διαδρομή, παρουσίαζε το παλιό εκκλησάκι του Αγ. Αθανασίου και το ‘’κελί’’, το μικρό σπιτάκι δίπλα του, στο οποίο διανυκτέρευαν οι αγωγιάτες που πήγαιναν προς Σαμαρίνα και Επταχώρι. Στα χρόνια της ‘’μεγάλης εισόδου’’ διανυκτέρευαν λαθρομετανάστες, που προκάλεσαν μεγάλες, ανεπανόρθωτες φθορές, και τώρα, που έγινε ο ασφαλτόδρομος, από το ‘’κελί’’ υπάρχουν μόνο οι πέτρες της θεμελίωσης, και αυτές σκορπισμένες.  

Ο δρόμος σύντομα θα σας φέρει στην περιοχή των Κουπατσαραίικων χωριών και την, πρώτη στη διαδρομή, ιστορική κοινότητα Δοτσικού (παλιό Δούσικο στα 1060 μ Υ). Το μοναδικό χωριό του νομού Γρεβενών με πέτρινο γεφύρι στο κέντρο του, σαν στολίδι που παραμένει χρήσιμο και λειτουργικό, συνδέοντας τους δύο συνοικισμούς του χωριού, Τσιγκέλ και Κιατσαβίκ Μαχαλά. Το Δοτσικό είναι η βορειότερη κοινότητα του νομού Γρεβενών και θεωρείται, όχι άδικα, πολιτιστικό σταυροδρόμι, αφού εδώ συναντώνται οι κτηνοτροφικές πρακτικές των Βλάχων με τις δεξιότητες των μαστόρων και τις συνήθειες των Κουπατσαραίων¹. Άλλα Κουπατσαρέϊκα χωριά είναι: Φιλιππαίοι, Αλατόπετρα,  Μαυρανέοι, Πολυνέρι, Λάβδας, Πανόραμα, Ζιάκας, και Καλλιθέα.

Μια θαυμάσια, κατ’ εξοχήν ποιμενική κοινότητα, που πριν το 1920 διατηρούσε όλο τον πληθυσμό μόνιμα στο χωριό. Μετά, πέρασε στην εποχή που υπήρχαν μόνιμοι, και μετακινούμενοι κάτοικοι. Αρκετοί από αυτούς, άσκησαν την μαστορική τέχνη. Οι μόνιμοι, εκτός από τα λίγα οικόσιτα ζώα, καλλιεργούσαν με βόδια, μικρούς ιδιόκτητους αγρούς, καλύπτοντας με αυτό τον τρόπο, τις καθημερινές ανάγκες της οικογένειας. Η πλειονότητα όμως των κατοίκων, όπως συμβαίνει σε όλα τα κτηνοτροφικά χωρά των ορεινών μας όγκων, μετακινούνταν κάθε χειμώνα, ακολουθώντας ένα κυκλικό ρυθμό ζωής και μια σταθερότητα, που προσδιορίζεται από την απουσία μηχανισμών διεύρυνσης των παραγωγικών δυνατοτήτων. Στα τέλη Οκτωβρίου του Αγίου Δημητρίου φεύγουν προς τα χειμαδιά του Θεσσαλικού κάμπου, και κάθε Άνοιξη, στα τέλη Απριλίου του Αγίου Γεωργίου, ξαναγυρνούν τα δροσερά βοσκοτόπια του χωριού. Η ίδια διαδικασία ακολουθείται και σήμερα, με τη διαφορά ότι οι κάτοικοι έρχονται μόνο το καλοκαίρι, και τα κοπάδια (16 – 17.000 ζωντανά) μεταφέρονται στην πλειοψηφία τους με φορτηγά. 

Στο Δοτσικό, άλλο ένα επάγγελμα που γνώρισε μεγάλη άνθιση, ήταν οι κυρατζήδες. Υπήρχαν δεκάδες επαγγελματίες αγωγιάτες που ταξίδευαν με τα καραβάνια τους ως την Κωνσταντινούπολη, Βεράτι, Αυλώνα, Πρέβεζα. Αυτό το διαμετακομιστικό εμπόριο απέφερε μεγάλα κέρδη και οικονομική ευρωστία σε όλη την περιοχή, πράγμα που αντικατοπτρίζεται στα αρχοντικά, και στις εκκλησιές του χωριού. Αργότερα η μετανάστευση και οι κακουχίες του εμφυλίου έπληξαν και αυτό το χωριό που από 444 κατοίκους έμεινε το ’51 με τρεις, και στην απογραφή του ’71 με έναν!. 

Γύρω του, υψώνονται οι κορυφές "Σκούρτζα", "Μελίσσι" (1.600 μ.) και "Αγλύστρες" (1.300 μ.), με χαρακτηριστικό τους στοιχείο, τα ασβεστολιθικά πετρώματα και το έδαφος που μοιάζει με ψιλή σκόνη. Από αυτές τις κορφές, η θέα προς τις περιοχές Επταχωρίου, Βασιλίτσας, Πεντάλοφου, Καστοριάς και Βοΐου είναι υπέροχη. Στην τοποθεσία "Ογλάς" διακόσια μ. από το χωριό, υπάρχουν χαρακώματα, απ' όπου, σύμφωνα με μαρτυρίες των κατοίκων της περιοχής, γινόταν η αναχαίτιση των ιταλογερμανών προς τη "Σκούρτζα". 

Επίσης εδώ, γυρίστηκε η ταινία "Μεγαλέξανδρος" του Θόδωρου Αγγελόπουλου. Αφανής ήρωας της μεταφοράς του τεράστιου γερανού μέσα από τα χιόνια στάθηκε ο Θανάσης Ρόβας, μεγάλη καρδιά, κάτοικος Καληράχης σήμερα, απ’ όπου έλκει την καταγωγή του. Μέχρι πριν λίγα χρόνια ήταν ο αλύγιστος χειμωνιάτικος φύλακας του χωριού. Όσοι επισκέπτες είχαν έρθει εδώ χειμώνα - η επιβλητικότερη εποχή - τον είχαν συναντήσει, παρέα με τ’ άλογά του, και είχαν γευθεί τη φιλοξενία και το καθαρό, σαν τον ίδιο, τσιπουράκι στο κονάκι του. 

Η θαυμάσια ορεινή κοινότητα, μέσα στην απομόνωση της από τα μεγάλα αστικά κέντρα, διατήρησε το παραδοσιακό της χρώμα που δεν συναντάται πλέον εύκολα, στην χώρα μας. Από τους ελάχιστους πραγματικά παρθένους, αμόλυντους τόπους, με λουλούδια και πουλιά, βοσκότοπους και βουνά, με δεκάδες επιλογές για πεζοπορία, ή βόλτες με την μοτοσυκλέτα. Υπάρχουν κοντινοί χιλιοβαδισμένοι από τους Δοτσικιώτες δρόμοι - μονοπάτια, που οδηγούν Σαμαρίνα και Κόνιτσα, ή Φούρκα και Επταχώρι – Γράμμο. Από έναν τέτοιο μονοπάτι έρχονταν, το 1775, ο Αλβανός Ισμαήλ Αγάς (Ντάμσης), για να καταπνίξει τις τοπικές εξεγέρσεις. Όμως, οι κάτοικοι τον περίμεναν, στην τοποθεσία ‘’Σκάλα’’. Στην μάχη που ακολούθησε, σκοτώθηκε ο ίδιος και η συνοδεία του. Από τότε, το περιστατικό αυτό πέρασε στην ιστορία του χωριού, φτάνοντας στις μέρες μας με το δημοτικό τραγούδι, του ‘’Σμαήλ Αγά’’, γνωστό σε όλη την περιοχή, και ‘’εθνικό’’ για τους Δοτσικιώτες. 

Όλη η ζωή τον βαρύ σκοτεινιασμένο και υγρό, χειμώνα γυροφέρνει το καφενείο - ταβέρνα και τον μικρό ξενώνα του Γιάννη. Η καταλληλότερη περίοδος για επίσκεψη, είναι όλοι οι καλοκαιρινοί μήνες, εποχή που επιστρέφουν σιγά – σιγά οι πρώτοι κτηνοτρόφοι, ανοίγουν τα καφενεία – ταβερνάκια, (τρία στην πλατεία και ένα – του Γιάννη – στον απέναντι μαχαλά, μετά το γεφύρι) και το χωριό ζωντανεύει. Τότε ανοίγουν όλοι οι δασικοί και μια καταπληκτική φύση περιμένει όλους τους επισκέπτες. Στο σημερινό Δοτσικό τα περισσότερα σπίτια είναι ολοπέτρινα παραδοσιακά, χτισμένα γύρω στο 1900. Υπάρχουν βέβαια, όπως σε όλα τα χωριά της περιοχής, και τα ερειπωμένα, αλλά από ότι φαίνεται οι ρυθμοί ανοικοδόμησης δεν θα τα αφήσουν για πολύ έτσι. Τον θεαματικό οικισμό συμπληρώνουν η βρύση αλλά και ο τεράστιος πλάτανος που σκεπάζει τη λιθόστρωτη πλατεία, με τα φιλόξενα καφενεδάκια της που το καλοκαίρι, σφύζουν από ζωή. 

Δίπλα από το καφενεδάκι του μπάρμπα Δημήτρη Τσότσα, βρίσκεται το μονότοξο πέτρινο γεφύρι, σήμα κατατεθέν του χωριού, διατηρητέο μνημείο από το ‘91, που γεφυρώνει τον χείμαρρο Δοτσικιώτη. Ο χείμαρρος είναι ακόμα στην αρχή του, και δεν έχει πολύ νερό, όμως, λίγο πιο κάτω, που ονομάζεται Βελονιάς, τα νερά που έχει μαζέψει πληθαίνουν και με βουητό καταλήγουν σε λίγα χιλιόμετρα να γίνονται βασικός τροφοδότης, παραπόταμος του Βενέτικου. Συνολικά, φτάνει να γεφυρώνεται ακόμα, με άλλα τέσσερα γεφύρια (βλ. Γεφύρια των Γρεβενών 0 –300 τόμος Β’). 

Δείτε στην μεσαία πέτρα, ‘’το κλειδί’’, το σκαλισμένο λιθανάγλυφο κεφάλι, πράγμα συνηθισμένο στην αρχιτεκτονική των σπιτιών του Δοτσικού. Η πρώτη επαφή με ένα παραδοσιακό πέτρινο γεφύρι δημιουργεί, πάντοτε, μια αίσθηση που φέρνει την σφραγίδα του χρόνου πάνω της. Ενός χρόνου που συχνά χάνεται ανάμεσα σε θρύλους και παραδόσεις. Ο ακαταπόνητος ερευνητής της Μακεδονικής υπαίθρου, Γεώργιος Τσότσος, αναφέρει στο βιβλίο του, ότι οι κάτοικοι του χωριού, βεβαιώνουν πως το γεφύρι έχτισαν μαστόροι από την γειτονική Καλλονή και το Δοτσικό, μετά την εκκλησία (1865). Συνεπώς το κτίσιμο του γεφυριού τοποθετείται γύρω στο 1870 – 1880.

Η άλλη άποψη, του καθηγητή της Αρχαιολογίας του Α.Π.Θ. κ. Παντερμαλή, αναφέρει ότι το γεφύρι ήταν χτισμένο από το 1804 και αργότερα επισκευάστηκε. Κάλφας του, ήταν ο Γιώργος Τζιούφας, από το Δίλοφο, και συμμετείχε ως μάστορας ο Γεώργιος Μυτάκος από την Καλλονή (που πέθανε 110 ετών περί το 1960), και μερικοί από το Δοτσικό. Αυτά τα ερωτήματα, εξαλείφονται ευθύς μόλις περπατήσετε πάνω στο τόξο του. Στην απέναντι πλευρά του χωριού, αφού περάσετε μέσα από το ρηχό ποτάμι ή το γεφύρι, υπάρχουν τα περισσότερα παλιά σπίτια το καφενεδάκι ‘’η μπάμπω’’ του Γιάννη Τσότσα και πιο πάνω η γραφική βρύση ‘’Σιώποτος’’ κτισμένη το 1935 πάνω στον δρόμο για Σαμαρίνα ή Μεσολούρι. 

Εκτός από τη γραφικότητα, το Δοτσικό διαθέτει και φυσική ομορφιά, με το γειτονικό κοινοτικό δάσος να είναι κατάφυτο από μαύρη πεύκη, βελανιδιές και οξιές. Υπεύθυνα γι' αυτό το καταπράσινο τοπίο, είναι τα άφθονα νερά που καταλήγουν στο ποτάμι, που το διασχίζει για 400 μ. Τα νερά του εμπλουτίζονται από τις πηγές στις βραχώδεις θέσεις ‘’Μελίσσι’’, ‘’Κιάφα’’ (2 χλμ. Δ), ‘’Σοφάς’’, ‘’Σακί’’, ‘’Χριστόφορος’’ (2 χλμ. Β) και τις πηγές "Βίγλα" και "Καλύβια". Αντίθετα με ότι ισχύει στα άλλα χωρία, η έκταση των τριάντα χιλιάδων στρ που περιβάλει το Δοτσικό, δεν είναι δημόσια, αλλά ανήκει στην κοινότητα από το 1859, έτος που αγοράστηκε επίσημα, από τους Μπέηδες της Νεάπολης.

Η εκκλησία του Αγ. Αθανασίου (1865) διατηρητέο μνημείο, στην είσοδο του χωριού, παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον λόγω των παλιών εικόνων και των τοιχογραφιών, από Σαμαρινιώτες αγιογράφους. Ειδικά μετά την επέμβαση και τις αναστηλωτικές εργασίες της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, η κατάσταση της είναι πολύ ικανοποιητική. Το μεγαλύτερο πανηγύρι, υπό την αιγίδα του πολιτιστικού συλλόγου, διεξάγεται με την ευκαιρία της γιορτής της Αγ. Παρασκευής, είναι τριήμερο, και γίνεται στην πλατεία 26 – 27 – 28 Ιουλίου. 

Φεύγοντας από τον ορεινό χωματόδρομο προς Μεσολούρι, λίγο έξω από το Δοτσικό, υπάρχει δστ που σας επιτρέπει να αποκλίνετε από την διαδρομή, (πηγαίνοντας ευθεία), γνωρίζοντας το ψηλότερο κατοικημένο χωριό της χώρας, την Σαμαρίνα, (1450 μ. Υ) απ’ όπου μέσω Φιλιππαίων θα πάτε στα Γρεβενά (45’) ή μέσω Αρμάτων στην Ιστορική Κόνιτσα (δες 0 –300 τόμος Α’ 1999). Υπάρχει και εναλλακτική διαδρομή προς Επταχώρι (21 χλμ) – Κόνιτσα – Μαστοροχώρια, αν στρίψετε, δεξιά στα τελευταία σπίτια του Δοτσικού και ακολουθήσετε το ρέμα, προς ‘’Γκαγκαράτσα’’ - ‘’Ντέτσου⁽²⁾ Καλύβια’’ - ‘’Ρέντες’’ (με λιγοστά ερείπια και ένα εκκλησάκι) – Ι. Μονή Αγ – Γεωργίου – Επταχώρι σύνολο 21 χλμ. ‘’Πάνω’’ σε αυτή τη διαδρομή, σας συνοδεύει το Ζουζουλιώτικο ρέμα, μέχρι να δείτε αριστερά σας, απέναντι, (βορειοδυτικά) τη Ζούζουλη πάνω στο κεντρικό ‘’δρόμο’’ που συνέδεε τα Γρεβενά με το Επταχώρι. Εδώ μπορείτε να περπατήσετε μέχρι το ομώνυμο πέτρινο γεφύρι και μέσω αυτού, να φτάσετε στο χωριό. 

Τέσσερα χλμ εντουροδιαδρομής μέσα στο δάσος και συναντάτε τον όμορφο μικρό οικισμό στα (1.020 μ. Υ). Το Μεσολούρι κατοικείται μόνο το καλοκαίρι ενώ τα τελευταία χρόνια υπάρχει έντονη οικοδομική δραστηριότητα, επισκευάζονται πολλά σπίτια, και οι κάτοικοι φαίνεται να επιθύμησαν καλά συντάξιμα χρόνια. Η παράδοση αναφέρει ότι επί τουρκοκρατίας υπήρξε τσιφλίκι του Αλή Πασά, ενώ στη θέση "Παλιόσπιτα" υπάρχουν ερείπια παλιού οικισμού που πιθανόν να ανήκε σ' αυτό. 

Ο χωματόδρομος σας φέρνει γρήγορα στο λιτό κέντρο του χωριού, με την παμπάλαια (ίσα με το χωριό) πετρόχτιστη βρύση, το καφενείο του με την ξυλόσομπα και γνήσιο τσιπουράκι. Αξιόλογο μνημείο ολόκληρης της περιοχής αποτελεί η σπουδαία τρίκλιτη βασιλική με νάρθηκα, του Αγίου Δημητρίου του Μυροβλήτη, στρατιωτικού άγιου των πρωτοχριστιανικών χρόνων. Η εκκλησία είναι κτισμένη το 1778 και αγιογραφήθηκε από τον Σαμαριναίο Αδάμο Χρ. Κράγια και τον μαθητή του Ζήση Ζόβα το 1867, (θα τρομάξετε με την κόλαση), με χορηγία των οπλαρχηγών Τόσκα και Γώγου. Πεντακόσια μέτρα από το ‘’κέντρο’’, προς τον ‘’βελονιά’’ υπάρχουν ερείπια νερόμυλων που λειτουργούσαν μέχρι τον εμφύλιο.

Η περιοχή εδώ, όπως και του Δοτσικού, είναι μνημειώδης όσον αφορά το περιβάλλον. Πραγματικό καταφύγιο – υπάρχει και ξενώνας - για ανθρώπους ζώα και πουλιά (αετοί, γεράκια, κιρκινέζια). Στα δάση της περιοχής, που αποτελούνται από μαύρη πεύκη, βελανιδιά, σφενδάμια, κρανιές κρύβονται από τα αδιάκριτα μάτια, αρκούδες, λύκοι, ζαρκάδια, αλεπούδες, λαγοί, μέχρι και αγριογούρουνα. Μέσα από το χωριό ξεκινά εύκολα, μια περιπετειώδης εντουροδιαδρομή, που περνά δίπλα από πολλές πηγές και με λίγη πεζοπορία φτάνει σε μικρή δολίνη (περιοδική λιμνούλα). Αν συνεχίσετε θα φτάσετε στον κεντρικό δρόμο, στις κατασκηνώσεις ‘’Κουρούνα’’, εκεί που έγινε από τον Μ.Ο.Γ. η 12^η συνάντηση Enduro. Η διαδρομή από εκεί συνεχίζει, προς Σαμαρίνα (δεξιά) ή προς Φιλιππαίους (αριστερά). 

Από το Μεσολούρι, έχοντας κάνει έναν μεγάλο κύκλο στα Μαστοροχώρια, (δες και Μαστοροχώρια Γρεβενών στον ίδιο τόμο) κατηφορίστε (το ’04 – ’05 θα ασφαλτοστρωθεί) από την τελευταία δασική διαδρομή προς Πρόσβορο – Καληράχη – Έλατος – Γρεβενά. Μπαίνοντας στο Πρόσβορο (παλιό Δέλνο στα 980 μ. Υ), θα δείτε το παλιό πέτρινο σχολείο του 1924, σε αίθουσα του οποίου φυλάγεται μικρή συλλογή από παραδοσιακές στολές και ξυλόγλυπτα είδη λαϊκής τέχνης. Στο κέντρο του χωριού βρίσκεται η εκκλησία του Αγ. Δημητρίου (1840), με το περίτεχνο πετρόχτιστο καμπαναριό (1933), ένα από τα ωραιότερα της ορεινής περιοχής. Η πέτρινη βρύση στην πλατεία καθώς και οι υπόλοιπες βρύσες του χωριού, "Καρυά", "Λαγονίκα", συμπληρώνουν επάξια την πρώτη καλή εντύπωση του οικισμού. 

Οι πιο πολλοί κάτοικοι είναι κτηνοτρόφοι, που μετακινούνται από τα χειμαδιά στα θερινά βοσκοτόπια, στα πλαίσια της ποιμενικής ζωής που εδώ, έχει τον χαρακτήρα της παράδοσης. Ελάχιστα άτομα ασχολούνται με τη γεωργία και κάποιοι είναι μελισσοκόμοι. Κάθε χρόνο στις 20 Ιουλίου, όλοι οι ντόπιοι ανεβαίνουν και γιορτάζουν στο ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία. Στο δροσερό μικρό πλάτωμα που φιλοξενεί το ξωκλήσι, μπορεί να δει κανείς υπολείμματα παλιών οχυρώσεων, και να στήσει τη σκηνή του. Η τελευταία εμπειρία, έρχεται με το τσίπουρο στις ψησταριές του χωριού που διαθέτουν όλων των ειδών τα κρεατικά στα κάρβουνα. Ιδανικό στέκι για ξεκούραση, ανασύνταξη της παρέας, και χάραξη νέων διαδρομών. 

Οι χωματεροί θα εκτιμήσουν ιδιαίτερα την παράκαμψη από Πρόσβορο προς Αλατόπετρα. Μια θαυμάσια, και σύντομη διαδρομή, (στο ύψος της γέφυρας Μπέλεϋ αριστερά) που περιλαμβάνει, προαιρετικά, μικρή πεζοπορία σε ένα εκπληκτικό καταπράσινο τοπίο, με τον Βενέτικο ποταμό να κυλά αργά συναντώντας το πέτρινο γεφύρι στο ‘’Νιδρούζι’’. Το γεφύρι είναι ένα ακόμα έργο του περίφημου λαϊκού αρχιτέκτονα και λιθογλύπτη (έπαιζε και βιολί) Γιώργου Λάζου (… 1933) περισσότερο γνωστός σαν ‘’κάλφας’’ Βράγγας, έργα του οποίου άφησαν εποχή στο Βόιο και τις γύρω περιοχές. Μπορείτε να πάτε και οδηγώντας από το ίδιο μονοπάτι, χωρίς φορτίο, προσέξτε όμως στην αρχή, γιατί το ψιλό χαλικάκι δεν είναι σταθερό….ενώ από κάτω, έχει ανοίξει την αγκαλιά του το ποτάμι…..και το χωριό, έχει ανηφόρα για να γυρίσετε πίσω. Σε αυτή την σπουδαία, σπάνια περιοχή απο άποψη φυσικού περιβάλλοντος, έγινε ο δεύτερος διεθνής αγώνας trial του Μ.Ο.Γ. και της Λ.Ε.Μ. το ’96.

Από τους τέσσερις νομούς της δυτικής Μακεδονίας, τα Γρεβενά, διαθέτουν το μεγαλύτερο ποσοστό δασοκάλυψης με 43,3 %. Την τελευταία δεκαπενταετία, οι χρήσεις της γης έχουν αλλάξει και η γεωργία πλέον απασχολεί πολύ μικρό ποσοστό (1%), η κτηνοτροφία παραπαίει με δήθεν ‘’προγράμματα’’, που όχι μόνο δεν βοηθούν, αλλά παραπλανώντας, εξανεμίζουν τα όποια επενδυτικά κεφάλαια των τοπικών επενδυτών. Το μόνο που μένει ανέγγιχτο είναι το δάσος, οι εκτάσεις του οποίου παραμένουν ίδιες. Αυτές οι απέραντες, κατά το μεγαλύτερο μέρος τους παρθένες, εκτάσεις αναβαπτίζουν την έννοια του ταξιδιού. Μακροπρόθεσμα όμως, αν συνεχιστεί η εγκατάλειψη, είναι βέβαιο ότι θα αλλοιωθεί ο χαρακτήρας του. Αυτό είναι κρίσιμο, με δεδομένο (και κατοχυρωμένο με νόμο πλέον), ότι η διοίκηση, (αν και με την δική της ανεπάρκεια μετακινήθηκαν οι κάτοικοι στα μεγάλα αστικά κέντρα), δεν θα αφήσει ανεκμετάλλευτο το πλούσιο δασικό τοπίο. 

Τελικά, τα προβλήματα του σήμερα (δημογραφική συρρίκνωση, κοινωνική και οικονομική υποχώρηση) θα είναι, δυστυχώς, προάγγελοι ‘’τομών’’ με επιπτώσεις στο ορεινό οικοσύστημα. Εμείς, εσείς, δεν είναι σίγουρο ότι μπορούμε να αλλάξουμε την πορεία των πραγμάτων, που ίσως, φορούν τον μανδύα ‘’επενδύσεων’’. Αυτός είναι ο λόγος που προτείνουμε, ειδικά αυτή την περιοχή, να την επισκεφθείτε σύντομα. 

Είναι βέβαιο ότι οι άνθρωποι, σε συνδυασμό με τον φυσικό πλούτο θα σας ενθουσιάσουν, οι διαδρομές και τα μεθυστικά αρώματα των δασών, θα ‘’χαραχθούν’’ για πολλά χρόνια στη μνήμη σας. Τόσα, ώστε κάποτε  αυτές οι διαδρομές θα αποτελούν το δικό σας παρελθόν. 

Σημειώσεις:

⁽¹⁾ Από το ‘’Κουπάτς’’ τουρκική λέξη που δηλώνει την πρεμνοφυή (κούτσουρα - πρέμνα), μορφή των δρυοδασών που απλώνονται σε όλα τα χαμηλότερα μέρη. Βλάχικη λέξη kupatsi δηλώνει βελανιδιά και επομένως θαμνώδη τόπο μεταξύ βουνού και κάμπου. Το συμπλήρωσα 11/3/06 από το βιβλίο τσελιγκάτα 380 του Γκιόλια.

⁽²⁾  Τα ‘’καλύβια Ντέσιου ή Ντέτσου φαίνεται ότι κάποια εποχή ήταν χάνι όπου ξεκουραζόντουσαν και κοιμόντουσαν αγωγιάτες και μπουλούκια μαστόρων. ‘’…φύγαμε από τη Ζέρμα (μαστοροχώρι της Κόνιτσας), για δουλειά. Ξημερώσαμε στα καλύβια του Ντέσιου. Φύγαμε για τον Ξυρόλακκο. Κοιμηθήκαμε στην Καλαμπάκα και πήγαν δύο μαστόροι στο Καστράκι να αγοράσουν κρασί. Έπιναν οι μαστόροι και τα μαστορόπουλα κοίταζαν. Έφυγαν οι μαστόροι με το τραίνο και τα μαστορόπουλα έμειναν με τα μουλάρια να πάνε στο Δομοκό…’’. Από διήγηση του μάστορα Γρηγορίου Τσουμάνη που γεννήθηκε το 1917 στη Ζέρμα =Πλαγιά Κόνιτσας, στον Ιωάννη Β. Τσάγκα. (Βλ. Κονιτσιώτικα – Ζερματινά, Αθήνα (2004) 105. 

ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Ιδέα & υλοποίηση μορφής: Άγγελος Σινάνης

Αυτόματος Αριθμός Κλήσης: 24620

ΔΙΑΜΟΝΗ: Γρεβενά: ‘’Μηλιώνης’’ 28190, 84092, 23223, ‘’Αίγλη’’ 85019, Μητρόπολη 28085, 23251 – 2, Αχίλλειον 2^ο χλμ Γρεβενών - Κοζάνης 85600,  ΞΕΝΩΝΕΣ: Δοτσικό Γιάννης Τσότσας ‘’η Μπάμπω’’ 81100 Μεσολούρι: Κανιά Παναγιώτα 81117, 84185, Πρόσβορο: Κόττας Περικλής 85622, Αλατόπετρα : Καραγιάννης Στέλιος  81022, Γούλας Λευτέρης 81015, Φιλιππαίοι: ‘’Φιλιππείον’’ 82674 www.fora.gr/filippeion Άφοι Μότσιου 85333, Μπακόλα Ευρυδίκη 85339, 93379.

ΚΑΜΠΙΝΓΚ:. Μελλοντικά στους σκοπούς της Νομαρχίας Γρεβενών είναι να δημιουργηθεί χώρος κατασκήνωσης. Εσείς, στήστε στα ερημικά ξωκλήσια (στον Προφήτη Ηλία στο Πρόσβορο) ή στο δάσος ανάμεσα από Δοτσικό και Μεσολούρι, και φεύγοντας μην αφήσετε σκουπίδια.

ΦΑΓΗΤΟ: Γρεβενά: Στην πλατεία 25^ης Μαρτίου, ίσως η μοναδική στην Ελλάδα ταβέρνα που διαθέτει την μεγαλύτερη ποικιλία μεζέδων αποκλειστικά, από εκλεκτά άγρια μανιτάρια Πίνδου. Οι ‘’Αυλαίς’’ 25402 ζητήστε το Θοδωρή. Ονομαστές, από παλιά οι ταβέρνες της πλατείας Αιμιλιανού ‘’Τάκας’’ & ‘’Γκέκας’’. Δοκιμάστε το τοπικό μαλακό τυρί ‘’ανεβατό’’, και την κόκκινη πιπεριά Φλωρίνης. Δοτσικό: Γιάννης Τσότσας ‘’η Μπάμπω’’ 81100 και για ύπνο, Καφενεδάκι δίπλα στο γεφύρι του Δοτσικού, Δημήτρης Τσότσας 81075, Τσιανάκας Παύλος, Παπαϊωάννου Γιάννης 85046, Μεσολούρι: Γιάννης Καραΐσκος 81125, Πρόσβορο: ‘’ο Πλάτανος’’ Περικλής Κόττας 85622.

ΑΧΡΕΙΑΣΤΑ: Αναπτυξιακή Γρεβενών 87382, 87004, Κοινότητα Δοτσικού 81067 (το χειμώνα 25630 στα Γρεβενά), Κοινότητα Μεσολουρίου 81122, (το χειμώνα 22046 στα Γρεβενά), Δήμος Θεοδώρου Ζιάκα (για το Πρόσβορο) 83110, Αστυνομική Διεύθυνση Γρεβενών 22407, Α’ βοήθειες 22222, 22464. Συνεργείο – Βουλκανιζατέρ: Αφοί Παυλίδη 83250.

ΧΡΗΣΙΜΑ: www.fora.gr-grevena www.pamegrevena.gr www.grevena.gr Σαλέ Βασιλίτσας : 84100, Καταφύγιο : ΧΟΣ Γρεβενών 28602, Γραφείο Οικοτουρισμού Γρεβενών Αγίου Αχίλλειου 77, Απόστολος Διανέλος 85032.

ΒΕΝΖΙΝΑΔΙΚΑ: Στο κέντρο της πόλης τέσσερα και το μοναδικό στα ορεινά στους Μαυραναίους.

ΧΑΡΤΕΣ: Απεικόνιση με ακρίβεια στον οδικό χάρτη ‘’Νομός Γρεβενών’’ 1:125.000, και ο επίσης αναλυτικός ‘’ΒΑΛΙΑ ΚΑΛΝΤΑ’’ σε κλίμακα 1:50.000. Και οι δύο εκδόσεις από την ΑΝΑΒΑΣΗ Στοά Αρσακείου 6 Α’, 105 64 Αθήνα, 2103218104, 3210152. Στέλνονται με αντικαταβολή και από το ‘’λίκνο’’ Ελάτη Τρικάλων 2434071826.

ΒΙΒΛΙΑ: Πολύ ενδιαφέρον το Δοτσικό Γρεβενών του Γεωργίου Μπατζή. Εκδόθηκε από τον Μορφωτικό Σύλλογο Δοτσικού ‘’Η Σκούρζια’’. Επίσης του Βασίλη Νιτσιάκου, ’’οι Ορεινές κοινότητες της Βόρειας Πίνδου’’.

ΛΕΣΧΗ ΜΟΤΟΣΙΚΛΕΤΑΣ: Μ.Ο.Γ. Μοτοσυκλετιστικός όμιλος Γρεβενών: Λυκούργου 10 Τηλ & Fax 80436, www.mog.gr Πληροφορίες για το ταξίδι σας, όλο το χρόνο, βρίσκετε στους ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΕΡΙΗΓΗΤΕΣ - Σύλλογος Μοτοσικλετιστών - Ελάτη Τρικάλων  2434071826.

Περισσότερες πληροφορίες για τα ΓΡΕΒΕΝΑ - ΚΟΥΠΑΤΣΟΧΩΡΙΑ και ΓΡΕΒΕΝΑ - ΜΑΣΤΟΡΟΧΩΡΙΑ αντλήστε από την ενδεικτική Βιβλιογραφία – Αρθρογραφία:

Α’         Αυτοτελή Βιβλία

• Φώτη Δ. Παπανικολάου / Γλώσσα και Λαογραφία Επαρχίας Βοΐου / Θεσσαλονίκη 1973
• Πρακτικά Β’ συμποσίου Δυτικομακεδονικού Χώρου / Βοϊακή Εστία Θεσσαλονίκης 1979
• Πρακτικά Γ’ συμποσίου Δυτικομακεδονικού Χώρου / Βοϊακή Εστία Θεσσαλονίκης 1982
• Βασίλης Νιτσιάκος / Οι ορεινές κοινότητες της Β. Πίνδου / εκδόσεις Πλέθρον 1995
• Γεώργιος Τσότσος /  Μακεδονικά Γεφύρια / / UniversityStudioPress / Θεσσαλονίκη 1997
• Ρίκη Βαν Μπουσχότεν / Ανάποδα χρόνια – Συλλογική μνήμη και Ιστορία στο Ζιάκα Γρεβενών (1900 – 1950) / εκδόσεις Πλέθρον 1997
• Γιώργος Δ. Μπατζής / Το Δοτσικό Γρεβενών / Μορφωτικός Σύλλογος ‘’Η Σκούρζια’’ 1999
• Τριαντάφυλλος Αδαμακόπουλος – Πηνελόπη Ματσούκα / Γρεβενά / Νομ. Αυτοδιοίκηση Γρεβενών 2000
• Τριαντάφυλλος Αδαμακόπουλος – Πηνελόπη Ματσούκα / Πίνδος – Γρεβενά / εκδόσεις ΚΑΠΟΝ / Αθήνα 2001

Β’         Αφιερώματα περιοδικών

• Χρύσα Σκοπελίτη / Μίλτος Ζέρβας / Βόιο / περιοδικό Ανεβαίνοντας Τ3 Σεπτ – Οκτ 1998
• Ανεβαίνοντας / Βόιο / περιοδικό Ανεβαίνοντας / Τ20 Δεκ – Ιαν 2002 - 2003
• Θοδωρής Αθανασιάδης – Ζερμαίν Αλεξάκη / Βόιο / περιοδικό ΓΕΩ Τ136 / 16/11/02
• Λία Παπαθεοδώρου / Δοτσικό Γρεβενών / περιοδικό ΓΕΩ Τ196 / 19/1/04

Γ’         Άρθρα σε εφημερίδες

• Ηλέκτρα Σαμοίλη / Μαστοροχώρια Γρεβενών / Καθημερινή 18/1/04