ΝΗΣΟΣ ΘΑΣΟΣ (8458 λέξεις)

αρχ. Αερία, Αιθρία, Ηδωνίς ή Οδωνίς, Ηερίη, Χρύση

Κείμενο - Διαφάνειες: Άγγελος Σινάνης e – mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

© Φεβρουάριος 2005

Το νησί των Σειρήνων

Το μεγάλο υδροχαρές δάσος του Κοτζά Ορμάν, ένας πραγματικός κατάφυτος παράδεισος αριστερά σας, όπως κατευθύνεστε προς τη Χρυσούπολη, το μεγάλο διοικητικό και πολιτιστικό κέντρο της επαρχίας Νέστου. Στην θαυμάσια από κάθε πλευρά βόρεια πατρίδα, κυριαρχεί το στοιχείο του νερού από τις έξι λιμνοθάλασσες, που αποτελούν πολύτιμο περιβαλλοντικό θησαυρό με σπάνια φυτά, πουλιά και ζώα, πραγματικό καταφύγιο που ξεκινά από τη Νέα Καρβάλη και καταλήγει στο Νέστο. 

Επίνειο της Χρυσούπολης, η Κεραμωτή, ένα γραφικό παραθαλάσσιο ψαροχώρι που βλέπει στο Θρακικό Πέλαγος με πολλές υποδομές για τους καλοκαιρινούς επισκέπτες της ευρύτερης περιοχής. Προορισμός, η καταπράσινη Θάσος, το νησί των Σειρήνων κατά τη μυθολογία, με θάλασσα που λαμποκοπά καθάρια στο φως του ήλιου, καταπληκτικά ακρογιάλια και  μαγευτικούς όρμους, ταυτόχρονα όμως απ’ τα νησιά, που διαθέτουν απαράμιλλους αρχαιολογικούς θησαυρούς, αυθεντικά ορεινά τοπία, παραδοσιακούς οικισμούς σπάνιας αρχιτεκτονικής και πληθώρα διαδρομών στα δάση της.  

Ήδη, από το ξεκίνημα του φέρρυ διακρίνονται τα περιγράμματα των ψηλών βουνών του νησιού. Δίπλα σας, σχεδόν στη μέση της διαδρομής, η Θασοπούλα στο κέντρο του δίαυλου της Θάσου. Πολύτιμο νησάκι για την ξεκούραση των μεταναστευτικών πουλιών και των γλάρων που καθ΄ όλη τη διάρκεια του ταξιδιού, εφορμούν ή λικνίζονται με χάρη προς το πλοίο, αναζητώντας από τους επιβάτες του λίγη τροφή.  Πολύ γρήγορα φτάνετε στην Θάσο, (πριν το 1928 Λιμένας – επί τουρκ. Λιμανχισάρ=Κάστρο του Λιμένα) ένα από τα δύο λιμάνια του νησιού, λαμπερό κάτω απο το φως του ήλιου. Είναι το πρώτο μέρος που σας καλωσορίζει μαζί με το αναστυλωμένο ‘’Καλογερικό’’ ένα πολύ όμορφο διώροφο κτήριο του 19^ου αι., μετόχι της Ι. Μ. Βατοπαιδίου που στεγάζει τη Δημοτική επιχείρηση πολιτισμού, τουρισμού και ανάπτυξης Θάσου, (Δ.Ε.ΠΟ.Τ.Α.Θ). Κοσμοπολίτικη ατμόσφαιρα, συνήθως με πολύ κόσμο, καταστήματα κάθε είδους, αγορά που σφύζει από ζωή και γνωστές – άγνωστες παραλίες. 

Δεξιά από την προβλήτα είναι το κάμπινγκ ‘’Νυστέρι’’ ενώ αριστερά το μικρό εκκλησάκι του Αγίου Βασιλείου. Οι πλαγιές του λόφου εμπρός σας, εκεί που βρίσκεται μέρος της σημερινής κωμόπολης, καταλαμβανόταν από την αρχαία πόλη, τμήμα της οποίας βρίσκεται κάτω από τη σύγχρονη πρωτεύουσα. Η Θάσος είναι ένας αχανής αρχαιολογικός χώρος. Από τον καταπληκτικό, σκεπασμένο με πλατάνια, κήπο της αγοράς, ως την απόμερη Αλυκή και τους δυσπρόσιτους οικισμούς - νεκροταφεία στο Καστρί, οι λάτρεις αυτού του είδους των περιηγήσεων πραγματικά θα ενθουσιαστούν.

Οι πρώτες ανασκαφές στο Λιμένα, (αρχαία Θάσος – περιοχή Τ.Ι.Φ.Κ ⁽¹⁾ Νο 165) πραγματοποιήθηκαν από τον Γερμανό Ε. Miller το 1863 – 1864. Ακολούθησαν οι ανασκαφές του Άγγλου Th. Bent στο Λιμένα, την Αλυκή (1887), καθώς και του Th. MacridyBey στο Λιμένα (1909). Συστηματική μορφή πήραν με την επίσημη έναρξη των ανασκαφών από τους Ch. Picard, Ch. Anezou, και A. J. Reinach, (1911 – 1912) και G. Daux, (1962) της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής της Αθήνας. Οι μακροχρόνιες έρευνες της Γαλλικής Σχολής και οι έρευνες της Ελληνικής Αρχαιολογικής Υπηρεσίας έφεραν στο φως λαμπρά μνημεία, πλούσια ευρήματα και σπάνιο αρχαιολογικό υλικό, που καλύπτει την πολιτιστική ιστορία του νησιού από τα πρώτα χρόνια της αποικίας των Παρίων ως τα πρώιμα βυζαντινά χρόνια. 

Πρόσφατα μάλιστα σε ιδιόκτητο οικόπεδο στον Λιμένα, στην νεκρόπολη της αρχαίας Θάσου, έγινε σωστική ανασκαφή από την ΙΗ’ Ε.Π.Κ.Α. Καβάλας που έφερε στο φως 150 κινητά ευρήματα, Αυτό που έκανε ζωηρή αίσθηση στον υπεύθυνο έφορο κ. Ζήση Μπόνια, και θα εντυπωσιάσει το κοινό όταν εκτεθούν, είναι τα ευρήματα - κτερίσματα από χρυσό. Πρώτη φορά στο νησί βρέθηκαν τόσα πολλά. Πανέμορφα σκουλαρίκια διακοσμημένα με άνθη, δελφίνια και Νίκες, περιδέραια και δακτυλίδια κ.α. Χρονολογούνται στα κλασικά και ελληνικά χρόνια και δείχνουν ότι η αρχαία Θάσος γνώρισε στον 4^ο αι. π.Χ. μεγάλη ακμή. 

Αν βγαίνοντας από το φέρρυ μπότ οδηγήσετε αριστερά, θα βρεθείτε σύντομα στο αρχαιολογικό μουσείο, (πιο δίπλα η παλιά εκκλησία του Αγίου Νικολάου - 1934), που χρόνια τώρα ανακαινίζεται, επεκτείνεται, ώστε να στεγάσει πιο άνετα τα κατά καιρούς ανασκαφικά ευρήματα. Θεωρείται ένα από τα πλουσιότερα σε σπουδαιότητα  εκθεμάτων μουσεία της βόρειας Ελλάδας. Στον κήπο του εκτίθενται ένα μαρμάρινο λιοντάρι, μια υπερφυσική γλαύκα, αρχιτεκτονικά μέλη διαφόρων εποχών και γλυπτά της ρωμαϊκής εποχής.

Απέναντι, ο σημαντικός αρχαιολογικός χώρος προκαλεί για αρκετές επισκέψεις. Η αρχαία αγορά, αποτελούσε το πολιτικό και εμπορικό κέντρο της πόλης. Ο αρχαίος πλακόστρωτος δρόμος οδηγεί στο ωδείο (2^ος αι. μ.Χ.), στο ιερό του Ηρακλή, κοντά στην πύλη του Δία, στο μεγάλο κοινοτικό πηγάδι, και πιο πάνω το θέατρο, κουρνιασμένο σε φυσική κοιλότητα. Πιο πάνω στο λόφο η ακρόπολη, οι κατασκευές ενός βυζαντινού φρουρίου (13^ου – 15^ου αι.), το ιερό της Αθηνάς, το σπήλαιο – ιερό του Πανός. Περιγραφή του αρχαιολογικού χώρου βήμα – βήμα δείτε στον τόμο ‘’Ελλάδα – τα νησιά μας’’ της σειράς Μπλε οδηγοί (Lesguidesbleus) των εκδόσεων Γιαλλελή, Αθήνα 1992 σελ 96 – 105. Για βιβλιογραφία δείτε το GuidesdeThasos, 1967, σελ 193 – 198.

Στο νότιο μέρος του λιμανιού θα δείτε το πιο γραφικό σημείο του. Το μικρό λιμανάκι των ψαράδων της πρωτεύουσας, με πλατάνια που φτάνουν ως τη Θάλασσα. Ακόμα πιο κάτω το Εβραιόκαστρο,ενώ στην αντίθετη κατεύθυνση οι παραλίες Άγιος Βασίλειος, Γλυφάδα και πιο κάτω (7 χλμ) το Γλυκάδι. Καθαρή θάλασσα, υπέροχη αμμουδιά, υποδομές, bungalows έχει η κοσμοπολίτικη Μακρύαμμος, σε κοντινή απόσταση από το λιμάνι (3 χλμ). 

Η εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου και οι καλλιέργειες της γης, έδωσαν εξαιρετική δύναμη στους Πάριους συμβάλλοντας έτσι στην ανάπτυξη αποικιοκρατικού πνεύματος, που περί το 680 π.Χ., υλοποιήθηκε στην Θράκη. Η Θάσος ήταν η πρώτη αποικία τους και ο Τελεσικλής, πατέρας του λυρικού ποιητή Αρχίλοχου, ο πρώτος έλληνας οικιστής, (Πάρος– τ. ΣΤ’, 0–300, 13 και παραπομπή Νο 5 σ. 41). Οι παλιότεροι κάτοικοι ήταν τοπικά φύλα, που στις πηγές ονομάζονται ‘’Θράκες’’ ή ‘’βάρβαροι’’, αυτό όμως δεν εμπόδισε τους αποίκους να ακολουθήσουν το ένστικτό τους και το χρησμό της Πυθίας, στο μαντείο των Δελφών καταλαμβάνοντας το βόρειο τμήμα της Αερίας όπως, μεταξύ άλλων, λεγόταν τότε. Μια γενιά αργότερα (660 – 650 π.χ.) προωθήθηκαν στα απέναντι παράλια και δημιούργησαν την ‘’Θασίων Περαία’’, ή ‘’Θασίων Ήπειρο’’ υπό τον Αρχίλοχο, γιου του Τελεσικλή και φίλου του Γλαύκου. Ιδρύθηκαν τότε μεταξύ της Γαλυψού και της Στρύμης εμπορικοί σταθμοί.

Η γεωγραφική θέση της, στο κέντρο των θαλασσίων δρόμων που από τη νότιο Ελλάδα και τα νησιά του Αιγαίου, έφθαναν στα μακεδονικά και στα θρακικά παράλια ήταν ο πρώτος λόγος της αρχαίας ακμής της. Νομίσματά της βρίσκονται στην Κεντρική και στη Δυτική Ευρώπη, σφραγίδες αμφορέων, που μετάφεραν το φημισμένο κρασί της, με το όνομα της πόλης συναντώνται από τη Ρωσία και τον Εύξεινο Πόντο ως την Αίγυπτο, τα γλυπτά της το ίδιο. 

Ο δεύτερος αναπτυξιακός λόγος ήταν ο υπόγειος πλούτος, χρυσάφι, ασήμι και άφθονο λεπτόκοκκο μάρμαρο, (λατομεία εξόρυξης υπάρχουν σχεδόν σε όλο το νησί) κατάλληλο για τα γλυπτά και τα οικοδομήματα. Μετά την περσική κυριαρχία η Θάσος έγινε μέλος στην πρώτη, όπου αποστάτησε, και δεύτερη Αθηναϊκή Συμμαχία. Από το 356 π.Χ. ελέγχεται από τον Φίλιππο Β’ και απολαμβάνει σχετική ανεξαρτησία χωρίς όμως τον πλούτο που της εξασφάλιζε η θρακική ακτή, αφού πλέον οι Φίλιπποι παίζουν σπουδαίο ρόλο <<πύλη της Ευρώπης και της Ασίας>> ονομάζονται από τον Αππιανό, (Καβάλα – Παγγαίο, ταξίδια τ. Γ’, 98). Κατά την ελληνιστική και τη ρωμαϊκή περίοδο είχε κάποια αυτονομία και προνόμια, αντιμετωπίζοντας όμως επιδρομές Βανδάλων (467 / 68 μ.Χ.), και διεισδύσεις Σλάβων (7^ος – 9^ος αι. μ.Χ.). 

Η Θάσος μαζί με την Σαμοθράκη, την Ίμβρο και τη Λήμνο παραχωρήθηκαν σαν φέουδα, στον οίκο των Gattilusi (Γατελούζων), από τους βυζαντινούς βασιλείς Μανουήλ Β’ (1391 – 1425), και Ιωάννη Η’ Παλαιολόγο (1425 – 1448). Δύο χρόνια μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης, τον Σεπτέμβριο 1455, η Θάσος παραχωρείται αναγκαστικά (σαν δώρο), από τον Domenico των Γατελούζων στους Τούρκους (Βακαλόπουλος, 19). Πολλές φορές άλλαξε χέρια ανάμεσα στους Τούρκους και τους Βενετούς ώσπου το 1479 ενσωματώνεται στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Από τις 30 Μαρτίου 1813 έως το 1902 αποτελεί με σουλτανικό φιρμάνι, ιδιοκτησία του Καβαλιώτη Μεχμέτ Αλή Πασσά⁽²⁾,  (1769 – 1849) στα αραβικά Μωχάμεντ, ιδρυτή της Αιγυπτιακής δυναστείας ιδιαίτερα φιλικού προς τους κατοίκους αφού τα παιδικά του χρόνια τα πέρασε στο νησί, κοντά σε θασίτικη οικογένεια. 

Η Θάσος, απελευθερώθηκε στα χρόνια του Β’ Βαλκανικού πολέμου από τον ελληνικό στόλο που τότε, είχε την έδρα του στο Μούδρο της Λήμνου. Από εκεί απέπλευσαν τα αντιτορπιλικά ‘’Λόγχη’’ και ‘’Θύελλα’’, συνοδευόμενα από το οπλιταγωγό ‘’Πέλοψ’’ υπό τον Μοίραρχο πλοίαρχο Π. Γκίνη και τη γενική διοίκηση του θρυλικού Ναυάρχου, Παύλου Κουντουριώτη (1855 – 1935). Στις 18 Οκτωβρίου 1912 τα πλοία αγκυροβόλησαν στον Λιμένα, επίνειο της Παναγίας εκείνη την εποχή, αποβίβασαν έναν λόχο πεζικού με διοικητή τον λοχαγό Δ. Κονταράτο, και το νησί προσαρτήθηκε  στο ελληνικό κράτος. Η ένταξη επικυρώθηκε με τη συνθήκη του Βουκουρεστίου (1913 – 1914). Αργότερα ο Π. Κουντουριώτης έγινε ‘’προσωρινά’’ ο πρώτος πρόεδρος (Μάρτιος 1924 – Δεκ 1929), ρυθμιστής του πολιτεύματος της περιπετειώδους Β’ Ελληνικής Δημοκρατίας (1924 – 1935).  

Ευτυχώς, το νησί έχει περιφερειακό δρόμο, κατά μήκος της ακτογραμμής⁽³⁾ που περνά σχεδόν από όλα τα χωριά, έτσι η περιήγηση γίνεται άνετα. Εμείς ξεκινήσαμε από τα ανατολικά προς τα δυτικά στον όλο στροφές αρχικά, ασφαλτόδρομο φτάνοντας στην Παναγία σε υψ 230 μ., πρωτεύουσα της Θάσου από το 1838 έως το 1840 και ένας από τους δύο μεγάλους και παλιούς οικισμούς του νησιού (το άλλο είναι ο Θεολόγος). Ο ανύποπτος επισκέπτης βλέπει μπροστά του ένα χωριό που τα περισσότερα χαρακτηριστικά του παραπέμπουν σε ορεινή τοποθεσία. 

Πράγματι έτσι είναι. Οι ολοπέτρινες κατοικίες εμφανίζουν όλα τα στοιχεία της θρακομακεδονικής αρχιτεκτονικής με σκεπαστούς εξώστες, (σαχνισιά) στέγες από σχιστόλιθο που λαμποκοπά στον ήλιο, και στο εσωτερικό τους ξύλινη επένδυση. Η παλιότερη συνοικία και τα παλιότερα σπίτια, βρίσκονται πλαγιά του λόφου ‘’Πυργί’’, που βλέπει προς το εσωτερικό του νησιού, και είναι αθέατη από τη θάλασσα. Η πλαγιά του χωριού που βλέπει προς τη θάλασσα, κατοικήθηκε αργότερα, κατά τον προτελευταίο αιώνα, και ονομάζεται ακόμη ως σήμερα ‘’Κολιτζήδες’’, ονομασία που παραπέμπει στους εγκατεστημένους στο εκεί φυλάκιο τελωνοφύλακες, που έβλεπαν προς το πέλαγος, μήπως έρχεται κάποιο καράβι ή καΐκι.  

Η πανέμορφη, ζωντανή και κυρίως δροσερή όλο το χρόνο Παναγία έχει χαρακτηριστεί διατηρητέος παραδοσιακός οικισμός, περιλαμβάνεται στα Τ.Ι.Φ.Κ.⁽¹⁾ με το Νο 171, και προσφέρεται για διαμονή στα προσεκτικά αναπαλαιωμένα σπίτια. Τόσο η ονομασία του χωριού και τα πολλά ιστορικά ξωκλήσια όσο και η σημαντική εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου είναι ισχυροί λόγοι για να επισκεφθείτε το χωριό. Τον δεκαπενταύγουστο που γιορτάζει, γίνεται εδώ μεγάλο κουρμπάνι, (γουρμπάνι ή κουλμπάνι αλλού - εθιμική ζωοθυσία), (από όλους για το καλό όλων), και ακολουθεί γλέντι που περιλαμβάνει και φαγητό, προσφορά στους προσκυνητές. Τα μεγάλα πλατάνια στην πλατεία, τα τρεχούμενα νερά, η θαυμάσια θέα, οι και το σπιτικό γλυκό κουταλιού καρυδάκι σε όλα τα καφενεία προκαλούν ακόμα και για απλή στάση. Στα ανατολικά του χωριού, (15’) υπάρχει φυσικό σπήλαιο με σταλακτίτες, η περίφημη Δρακότρυπα, που βρίσκεται στον ορεινό όγκο που κατεβαίνει στην παραλία Αυλάκια και είναι εύκολα προσιτό. Κατά τις αρχαιολογικές έρευνες που έγιναν το 1972 βρέθηκε τοπική χειροποίητη κεραμική της πρώιμης εποχής του σιδήρου (7^ος αι.).

Το επίνειο της Παναγιάς είναι η Χρυσή αμμουδιά, (Σκάλα Παναγιάς), μια από τις καλύτερες ακρογιαλιές του νησιού, που επικοινωνεί με το χωριό είτε από τον κεντρικό δρόμο είτε μέσω Ποταμιάς. Στο κάμπινγκ Golden beach και στην απέραντη αμμουδιά του, έγινε η 13^η (16 – 20 Ιουνίου ‘94), και η 20^η (1 – 4 Ιουνίου ‘01), Πανελλήνιες Συγκεντρώσεις Μοτοσυκλετιστών. Υπάρχει δρόμος που συνδέει τα δύο χωριά με πολύ ωραία θέα στους απέραντους ελαιώνες και σε ολόκληρο τον όρμο της Ποταμιάς, από το ακρωτήρι του Πύργου έως την Γραμβούσα, ένα μικρό νησάκι στην δεξιά άκρη του κόλπου. Η Ποταμιά σε υψ 110, διακρίνεται αμυδρά από την παραλία μέσα σε ένα μικτό δάσος, κατάφυτο από πλατάνια, καρυδιές, καστανιές, και σε αντίθεση με την Παναγιά, κατακόκκινες κεραμοσκεπές που ξεχωρίζουν από μακριά. 

Παραδοσιακός τόπος παραθερισμού από παλιά, με αξιόλογο λαογραφικό μουσείο και γενέτειρα του αναγνωρισμένου στην Αμερική και την Ελλάδα, γλύπτη, Πολύγνωτου Βαγή (1894 - 1965). Στο χωριό υπάρχει το ομώνυμο μουσείο, στεγασμένο σ’ ένα αθωνικού τύπου παλιό σχολείο του 19^ου αι., που παραχωρήθηκε από τη κοινότητα Ποταμιάς για να εκτεθούν εκατό περίπου γλυπτά έργα του, και πίνακες, κληρονομημένα στη Θάσο. Η απέραντη Χρυσή ακτή, (Σκάλα Ποταμιάς) αποτελεί ενιαία συνέχεια της Χρυσής αμμουδιάς σχηματίζοντας την μεγαλύτερη, ίσως, μια από τις καλύτερες παραλίες του νησιού, με μήκος 3,5 χλμ με θαυμάσια οργανωμένη τουριστική υποδομή, αρκετές ψησταριές και γραφικές ψαροταβέρνες δίπλα στο κύμα. Οδηγώντας πλέον στον κύριο περιφερειακό, απομακρυνόμαστε από την πολυκοσμία και στο ανηφορικό κομμάτι της διαδρομής, (500 μ. από το τελευταίο κτήριο της πλαζ) σταματάμε αριστερά σε ένα εικονοστάσι. Από εκεί έχουμε ένα ολοκληρωμένο πλάνο του πανέμορφου μικρού λιμανιού και ολόκληρης της τοποθεσίας.

Η διαδρομή από εδώ και πέρα είναι ήσυχη με πληθώρα ωραίων τοπίων και κυρίως, καθόλου κίνηση. Τα Κοίνυρα, σε υψ 5 μ., στην ανατολική πλαγιά του όρους Φανός με υπολείμματα αρχαίων λατομείων. Τόπος μαγικός, που περιλαμβάνεται με το Νο 168 στα Τ.Ι.Φ.Κ. Η ιστορία του χάνεται στο βάθος των αιώνων αφού οι πηγές (Ηρόδ. IV, 46, 47 εκδ. Loeb) πληροφορούν ότι, πολύ προτού εγκατασταθούν οι Πάριοι, οι δαιμόνιοι Φοίνικες⁽⁴⁾  ανακάλυψαν και εκμεταλλεύτηκαν τα πολύτιμα ορυχεία χρυσού και αργύρου τόσο στη Θάσο όσο κα στο Παγγαίο δίνοντας μάλιστα αυτοί πρώτοι το σημερινό όνομα⁽⁵⁾ της νήσου. 

Μάλιστα ο Ηρόδοτος τα επισκέφθηκε και αναφέρει «Τα Φοινικικά ταύτα μεταλλεία είναι εν τη Θάσω μεταξύ δύο τόπων καλουμένων Αινύρων και Κοινήρων, απέναντι της Σαμοθράκης είναι δε όρος υψηλόν ανεστραμμένον εκ των ανασκαφών» (Παπαευστρατίου, Ιστορία Θάσου, 53).  Δεν υπάρχουν, προς το παρόν, αρχαιολογικά κατάλοιπα που να πιστοποιούν αυτήν τη εγκατάσταση παρά μόνο οι ονομασία. Απέναντι από το ακρωτήριο το ομώνυμο νησί και το μικρό ακρογιάλι Λουτρός. Πιο κάτω η ονομαστή διεθνώς αμμουδερή ακτή Παράδεισος, μια από τις πολλές του νησιού με λεπτή άμμο και πεύκα που κατεβαίνουν ως τη θάλασσα.

Η μικρή χερσόνησος της Αλυκής λίγο πιο κάτω, μαγνητίζει με την ιστορία της και τη σαγηνευτική θάλασσα, που ειδικά σε αυτά τα μέρη έχει το πιο φωτεινό γαλάζιο χρώμα. Από μακριά και ψηλά που είναι ο δρόμος, διακρίνεται η καταπράσινη φαρδιά λωρίδα γης, του ‘’λαιμού’’, που χωρίζει τους δύο κόλπους και τις δύο εξαιρετικά όμορφες παραλίες. Οδηγήστε μέχρι τον μικρό οικισμό που αποτελείται από δέκα, δεκαπέντε σπίτια - ταβερνάκια, με στέγες από σχιστόλιθο. Αριστερά σας θα δείτε την είσοδο του ανοιχτού αρχαιολογικού χώρου. Υπάρχει δρόμος πριν την είσοδο που οδηγεί κατ’ ευθείαν στην δεύτερη ακροθαλασσιά.

Η ευρύτερη περιοχή αποτέλεσε στην αρχαιότητα ένα δεύτερο φυσικό λιμάνι με σημαντική εμπορική δραστηριότητα. Στη μύτη της χερσονήσου (+/- 2 χλμ.) σήμερα, φαίνονται ακόμα οι τομές από τα αρχαία λατομεία. Εδώ έκοβαν το μάρμαρο και το φόρτωναν στα καράβια, από τον 6^ο π.Χ. μέχρι τον 6^ο μ.Χ. αιώνα. Ένα μεγάλο τμήμα της χερσονήσου βυθίστηκε στον μεγάλο σεισμό του 365 ή το πιθανότερο, του 375 μ.Χ. Πρόκειται περί του ιδίου σεισμού που συναντήσαμε στα Κύθηρα και την Ελαφόνησο με τα τόσο καταστρεπτικά αποτελέσματα στη Μεσόγειο. Αξίζει και λόγω της επικαιρότητας, να μνημονεύσουμε την περιγραφή του όπως την αναφέρει ο Γ. Παπαευστρατίου στην ιστορία της Θάσου σελ 43 - 44.  «Την καθίζησιν ταύτην των λατομείων της Αλυκής, δυνάμεθα ν’ αποδώσωμεν εις τους δύο φοβερωτάτους σεισμούς οίτινες συνέβησαν ο μεν την 21 Ιουλίου τω 365 μ.Χ., οπότε τα ύδατα της Μεσογείου απεσύρθησαν αίφνης μακράν των παραλιών, εγκαταλείψαντα επί της άμμου πλήθος ιχθύων και πλοίων και ίλυος, εις τρόπον ώστε ο οφθαλμός του φιλοπερίεργου ηδύνατο δια πρώτην φοράν να ίδη όρη και κοιλάδας υποβυθίους, άς ουδέποτε άλλοτε είχεν ιδεί οφθαλμός ανθρώπου· αλλά μετ’  ολίγον τα ύδατα επανήλθον μετά τοσαύτης ορμής, ώστε εισεχώρησαν πολύ εις το εσωτερικόν της χώρας και συμπαρέσυραν κατά την εκείθεν επιστροφήν πόλεις ολοκλήρους….». Μη πείτε ότι δεν περιγράφει με ακρίβεια το συνταρακτικό φαινόμενο που σήμερα ονομάζουμε ‘’τσουνάμι’’.

Το στενό πετρόχτιστο μονοπάτι με σκαλοπάτια στο τέλος του θα σας φέρει στον αρχαιολογικό χώρο. Εδώ, δίπλα στα αρχαία λατομεία μαρμάρου ήρθε στο φως αρχαίο διπλό ιερό που η ίδρυσή του ανάγεται στον 7^ο αι. π.Χ. και η ακμή του μέχρι τα ρωμαϊκά χρόνια. Πάνω στους κίονες και στους τοίχους του ιερού ήταν γραμμένες ευχές για το καλό ταξίδι (εύπλοια) των πλοίων που έρχονταν να φορτώσουν μάρμαρα. Οι περισσότερες έχουν χρονολογηθεί στα ρωμαϊκά χρόνια, εποχή ακμής των λατομείων. Σε μια από αυτές αναφέρονται και οι θεοί σωτήρες, οι Διόσκουροι πατροπαράδοτοι προστάτες των ναυτικών λόγω της ταύτισης με την Μικρή και Μεγάλη Άρκτο, αστέρια οδηγούς στα ναυτικά ταξίδια. Τα αρχαία ιερά κτίσματα διαδέχθηκαν οι παλαιοχριστιανικές βασιλικές, λίγα μέτρα πιο κάτω. Στον χώρο υπάρχουν δύο τρίκλιτες βασιλικές, χτισμένες η μια δίπλα στην άλλη,  αίθριο και βοηθητικοί χώροι, (βαπτιστήριο και διαμέρισμα με ταφικό προορισμό). Το 1886 βρέθηκε εδώ ένας κούρος ο οποίος σήμερα βρίσκεται στο μουσείο της Κωνσταντινούπολης. Η παραλίες της Αλυκής, ο λιλιπούτειος οικισμός σε συνδυασμό με τον αρχαιολογικό χώρο συνιστούν ένα πολύ ξεχωριστό σημείο του νησιού που περιλαμβάνεται με το Νο 164 στα Τ.Ι.Φ.Κ.. 

Μετά την Αλυκή, λίγο πιο κάτω, βρίσκεται η γοητευτική Θημωνιά μια άγνωστη γενικά παραλία και μετά, ένα από τα δύο μοναστήρια που λειτουργούν ακόμα στο νησί. Η Ι. Μ. Αρχαγγέλου, σε υψ 110 μ. μετόχι της Ιεράς Μονής Φιλοθέου του Αγίου Όρους, αφιερωμένο στον Παμμέγιστο Ταξίαρχο των Αγγέλων, Αρχάγγελο Μιχαήλ, προστάτη του νησιού και θαυματουργό. Ευλαβικός τόπος προσκυνήματος, χτισμένος πάνω σε έναν απότομο βράχο στην ‘’Βαθιά Ποταμιά’’ όπως λεγόταν η περιοχή παλιότερα, αγναντεύει το Άγιο Όρος και όσο φτάνει η ματιά, χαρίζει μια μοναδική θέα του Αιγαίου. Τα μοναστήρια γενικότερα στα νησιά χτίζονταν σε τοποθεσίες που έδιναν τη δυνατότητα να αγναντεύουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μέρος της θάλασσας, έτσι ώστε να μπορούν να διακρίνουν εγκαίρως τους πιθανούς επιδρομείς.

Ένα πολύτιμο κειμήλιο της Μονής είναι ένα κομμάτι από τον ‘’Τίμιο Ήλο’’, το καρφί δηλαδή, που μπήκε στο Δεξί Χέρι του Χριστού κατά τη σταύρωση. Αρχικά μαζί με άλλα κειμήλια αφιερώθηκε από τον Βυζαντινό Αυτοκράτορα (1078 – 1081) Νικηφόρο Βοτανειάτη, στην ανακαινισμένη Ιερά Μονή Φιλοθέου του Αγίου Όρους. Στο πέρασμα του χρόνου και μετά από αμέτρητες περιπέτειες το κειμήλιο παρέμεινε στην Μονή Αρχαγγέλου, (Προσκύνημα στη Θάσο, 12 – 18). Ιδανικό μέρος για κολύμπι και βουτιές άγνωστο στον πολύ κόσμο είναι  800 μ μετά την Μονή Αρχαγγέλου Μιχαήλ. Στρίψτε αριστερά στον χωματόδρομο και σε 1500 μ φτάνετε σε μια μοναχική, πεντακάθαρη αμμουδιά. Στη διαδρομή υπάρχει ‘’πόρτα’’ για τα πρόβατα και η πρόσβαση γίνεται με εντουράκι ή με τα πόδια. 

‘’Ώ καύχημα των Αχαιών, πολύμνητε Οδυσσέα  το πλοίο κράτει, και έλα εδώ ν ’ακούσεις τη φωνή μας, κανείς δε πέρασε κανείς, εδώθε με καράβι χωρίς το γλυκολάλητο τραγούδι μας ν’ ακούσει’’. Η ωραία και τόσο ποιητική  αυτή μυθική περιπέτεια του Οδυσσέα ζει, σε μια παράδοση του χωριού Θεολόγου. Σύμφωνα με αυτήν, το νησί των σειρήνων ήταν η Θάσος, και το μέρος απ’ το οποίο πέρασε ο Οδυσσέας μαγεμένος από το τραγούδι των σειρήνων ήταν η Αστρίς, μια ωραία παραλία στην περιφέρεια του Θεολόγου. 

Ένας αγροτικός οικισμός είναι στις μέρες μας η Αστρίδα, σε υψ 70 μ. με φόντο το θρακικό πέλαγος και τα σπαράγματα αρχαίων ναών. Από τα λίγα χωριουδάκια που παραμένουν έξω από την τουριστική ανάπτυξη κρατώντας το παραδοσιακό της, αγροτικό προφίλ. Δεν είναι τυχαίο που περιλαμβάνεται με Νο 166 στα Τ.Ι.Φ.Κ.⁽¹⁾. Το όνομα το έδωσαν πράγματι οι κάτοικοι του Θεολόγου που κατέβαιναν εδώ για να μαζέψουν τους καρπούς της ελιάς από τα εκατοντάδες λιόδεντρα. Κοντά της, το Ακρωτήριο Σαλονικιός και ο κόλπος της Αστρίδας με την ομώνυμη παραλία και το μικρό ακατοίκητο νησάκι Αστρίς (Παπαευστρατίου, Ιστορία Θάσου, 27), Παναγιά ή ‘’Αστιριώτικο’’. Στην περιοχή υπάρχουν μοναδικής ομορφιάς παραλίες που προσελκύουν πολλούς επισκέπτες. Η καλύτερη απ’ όλες είναι η ‘’Γκιόλα’’ και η ‘’Ψιλή Άμμος’’. Δείτε τις στο www.thassos-island.gr/photoalbums/Gkiola.htm

Ο Ποτός σε υψ 5 μ. επίνειο του Θεολόγου, εξελίχθηκε σε ένα από τα σημαντικότερα θέρετρα του νησιού, με πολλά πολυτελή ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια, ταβέρνες, εστιατόρια και έντονη νυχτερινή ζωή. Σε αυτό συνέβαλε η τεράστια παραλία του, πιθανά η μεγαλύτερη μετά τη Χρυσή αμμουδιά στον κόλπο της Ποταμιάς. Λίγο πριν μπείτε στο χωριό, αριστερά σας είναι ο χαμηλός λόφος του Αγίου Αντωνίου. Στην κορυφή του, έχει κτιστεί από τα παλαιοχριστιανικά χρόνια (5^ος – 6^ος αι.), ένα εκκλησάκι, στη θέση πιθανότατα κάποιου αρχαίου ιερού. Στη σύντομη ανασκαφική έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 1970 με στόχο τον εντοπισμό του αρχαίου ιερού, εμφανίστηκε επίχωση προϊστορικού οικισμού. Σήμερα, εμπρός από εκκλησάκι του Αγίου Αντωνίου υπάρχουν κομμάτια μαρμάρινων κιόνων, ένας βωμός και απεριόριστη θέα προς τη κωμόπολη και την μαγευτική της αμμώδη παραλία. Σχεδόν ενωμένος με τον Ποτό είναι το μικρό Πευκάρι, με το γνωστό του κάμπινγκ.   

Από τον Ποτό, ξεκινά ο δρόμος που σύντομα (8χλμ) θα σας ανεβάσει στον ξακουστό Θεολόγο έναν ακόμα παραδοσιακό οικισμό στις πλαγιές του Υψάριου όρους. Στην διαδρομή ανάμεσα στα δύο χωριά (+/- 5 χλμ) έχει ανακαλυφθεί νεολιθικός οικισμός και νεκροταφεία, στη θέση ‘’Καστρί’’, που χρονολογούνται πριν την εγκατάσταση των Παρίων. Σύμφωνα με τις έρευνες και τα πλούσια αρχαιολογικά ευρήματα, πρέπει να είναι ο σημαντικότερος οικισμός της πρωτοϊστορικής Θάσου. 

Στους λόφους γύρω από την ευρύτερη περιοχή του οικισμού Καστρί έχει εντοπιστεί ένα εκτεταμένο νεκροταφείο της ύστερης εποχής του χαλκού και της πρώιμης του σιδήρου. Λίγο πριν το χωριό, αριστερά, φεύγει χωματόδρομος που οδηγεί στα νεκροταφεία των θέσεων ‘’Λαρνάκι’’, ‘’Τσιγανάδικα’’, και πιο μακριά, στα ‘’Κεντριά’’ και τις ‘’Βρυσούδες’’. Σε όλους τους χώρους επιτρέπεται η πρόσβαση, μάλιστα ο κ. Παπαδόπουλος Ευστράτιος της ΙΗ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Καβάλας, μας γνωστοποίησε ότι σύντομα θα τοποθετηθεί σήμανση για διευκόλυνση των επισκεπτών. 

Ο Θεολόγος στα 240 μ υψ., (επί τουρ. Τολός και Γενίχισαρ=Νεόκαστρο) ένα κεφαλοχώρι που επανιδρύθηκε σε αυτή τη θέση τον 18^ο αιώνα. Προσπάθησε και έχει καταφέρει να μην ενδώσει στις ‘’σειρήνες’’ του επιτηδευμένου τουρισμού. Λένε, πως όποιος δεν τον αντικρίσει, είναι σαν να μην ήρθε στη Θάσο. Λένε και έχουν δίκιο, μια που πρόκειται για ένα από τα ομορφότερα χωριά της, χαρακτηρισμένος από το 1972, διατηρητέος και παραδοσιακός. Πρώτη και παλιότερη πρωτεύουσα κατά την βυζαντινή περίοδο και κατά την τουρκοκρατία, είναι σήμερα ένα από τα μεγαλύτερα χωριά, (το άλλο είναι η Παναγία) με πολλά παραδοσιακά πέτρινα θρακομακεδονικής αρχιτεκτονικής αρχοντικά και απλά σπίτια, πλακόστρωτα σοκάκια, και πλούσια πολιτιστική παράδοση, όλο το χρόνο. Υπάρχουν και εξυπηρετούν πλήθος επισκεπτών, χειμώνα καλοκαίρι, πολλά ταβερνάκια, ψησταριές (με το ξακουστό ντόπιο κατσικάκι), παραδοσιακά καφενεία και ενοικιαζόμενα δωμάτια.

Όμως το καλύτερο που έχετε να κάνετε, είναι να περπατήσετε στο χώρο του ‘’Πέρα Μαχαλά’’ όπου σώζονται  παλιότερα του 19^ου αι. κτήρια, όπως το περίφημο αρχοντικό του αρχηγού της εξεγέρσεως του Ιουνίου του 1821 και ‘’προέδρου’’, (Μπας κοτσάμπαση – ή Μπας Τσορμπατζή ανώτερο όλων των ισχυρών οικογενειών – αρχικοτσάμπαση) του νησιού, Χατζή Γιώργη Μεταξά, το αρχοντικό της Ελένης Τζιάτα, το πατρικό του συγγραφέα Βασίλη Βασιλικού. Πεζοπορώντας, θαυμάστε τα αξιόλογα πανέμορφα σπίτια, δίπατα τα περισσότερα, με ψηλούς πέτρινους μαντρότοιχους και φούρνους στην εσωτερική αυλή, ξύλινες ή σιδερένιες τοξωτές αυλόπορτες και όλα, με στέγες σκεπασμένες με σχιστόλιθο. 

Κοντά στην εκκλησία του Αγίου Δημητρίου (1803) υπάρχει πέτρινο καλντερίμι που βγαίνει από το χωριό, κατηφορίζει κοντά στο ρέμα όπου συναντάει ένα θαυμάσιο πέτρινο γεφύρι, στην τοποθεσία ‘’στο γεφύρι’’ εκεί που ήταν το πρώτο χωριό. Το γεφύρι ένωνε τα παλιά χρόνια το Θεολόγο με την Μονή Αρχαγγέλου και την Αστρίδα, όπου κατέβαιναν για να μαζέψουν ελιές. Η Θάσος μαζί με τη Κρήτη, τα Ιόνια Νησιά, την Άμφισσα, τα παράλια της Μικράς Ασίας και τα μέρη της Πελοποννήσου, (Μεσσηνία – Ηλεία) θεωρείται από τους σπουδαιότερους ελαιότοπους της Ανατολικής Μεσογείου, με παγκόσμια πρώτη τη Λέσβο που αντιστοιχούν 113 λιόδεντρα ανά κάτοικο. 

Αξιόλογα θρησκεύτηκα μνημεία είναι ο προαναφερθείς Άγιος Δημήτριος (1803) με λεπτοδουλεμένο ξυλόγλυπτο τέμπλο, που φυλάσσει την μοναδική εικόνα της Παναγίας, κατασκευασμένη από μαστίχα και κερί, εικάζεται ότι είναι δημιουργία του ευαγγελιστή Λουκά. Η εικόνα βρέθηκε στο μεταβυζαντινό εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής. Η Αγία Παρασκευή (1833) με τοιχογραφίες, σπάνιες φορητές εικόνες και ένα απλό μονοκόμματο τέμπλο, η Κοίμηση της Θεοτόκου του (19^ου αι.), η ‘’Παναγούδα’’ των ντόπιων, μετόχι της Μονής Φιλοθέου του Αγίου Όρους, και το τελείως εγκαταλειμμένο εκκλησάκι της Παναγίας νοτιοδυτικά, με σπάνιες ζωγραφικές παραστάσεις του 17ου Αιώνα.

Για καφέ ή τσιπουράκι με παραδοσιακό μεζέ και κουβέντα προτιμήστε το παραδοσιακό καφενείο του Γιώργου Ψαλίδα, ‘’Αρζεντίνα καφέ’’. Εκεί έμαθα ότι οι εργάτες των ανασκαφών στην περιοχή ήταν κάτοικοι του χωριού, με πρώτο και καλύτερο τον … Βασίλη Οικονόμου τον παλιό αρχαιοφύλακα. Τακτικοί και με ζήλο όλοι κάθε χρόνο συνέχιζαν τις ανασκαφές έχοντας αποκτήσει προσωπική σύνδεση με την αρχαιολογική εργασία και τον χώρο. Ακόμα και σήμερα θα βρείτε στο καφενείο ανθρώπους να μιλούν για όλα αυτά. Προσωπικά, θυμάμαι μια εκπομπή της ΕΡΤ που κατά τη διάρκεια της ξύλευσης του δάσους για τις ανάγκες του χειμώνα, τους ρώτησε ο ρεπόρτερ για την ερήμωση του χωριού. Τότε με παράπονο ένας από τους δασεργάτες του είπε ‘’…από 3500 – 4000 κόσμο που είχε το χωριό, μείναμε 1500…’’. Το είπα στους θαμώνες του καφενείου και μου απάντησαν ότι  …’’καλά ήταν τότε, τώρα μείναμε οχτακόσιοι’’, (εκπομπή ‘’η ΕΡΤ στη βόρειο Ελλάδα’’, τίτλος αφιερώματος ‘’Θεολόγος Θάσου’’, κείμενο Αργύρης Μπακιρτζής, διάβαζε ο Χρήστος Τσάγκας, σκηνοθεσία Κώστα Κουτσομύτης – ΕΡΤ 1987). Πριν φύγετε δείτε τη Λαογραφική συλλογή που στεγάζεται στο κτήριο της πρώην κοινότητας.

Σήμερα η κυριότερη ασχολία των κατοίκων στο νησί, είναι ο τουρισμός, κάτι που φαίνεται με την πρώτη ματιά. Τα Λιμενάρια σε υψ 20 μ. όμως, η μικρή πολιτεία στο νότιο τμήμα της Θάσου, γνώρισαν ραγδαία ανάπτυξη και μεγάλη ακμή από τα πλούσια μεταλλεία που υπήρχαν στην περιοχή. Οι εγκαταστάσεις εξόρυξης και επεξεργασίας Σμισθσωνίτη (ανθρακικός ψευδάργυρος), κοινώς καλαμίνα απ’ όπου παραγόταν ο ορείχαλκος, ξεκίνησαν να φτιάχνονται τον προπερασμένο αιώνα από τη γερμανική εταιρεία Σπάιντελ (Speidel). Μετά την κατάληψη του νησιού από τον τουρκικό στρατό το 1902 κατόρθωσε να αποσπάσει την άδεια για εκμετάλλευση. Άρχισαν τη λειτουργία τους υπό την διεύθυνση του Fr. Speidel, και μέχρι τα χρόνια του μεσοπολέμου έδιναν δουλειά σε εκατοντάδες Θασίτες κυρίως από τον οικισμό του Κάστρου. 

Στις μέρες μας υπάρχουν πολλά αξιοθέατα για τους επισκέπτες, αρκεί να αναζητήσετε την γνωστή, συναρπαστική παραλία Μεταλλεία. Εκεί, εκτός από πανέμορφο πευκοδάσος που φτάνει μέχρι την θάλασσα θα κολυμπήσετε σε μια καταγάλανη ακτή, εξερευνώντας αργότερα τα απομεινάρια αυτού του βιομηχανικού μνημείου, αυτής της μακρινής πια, εκμετάλλευσης. Ολοπέτρινοι πυργοειδείς ψηλοί υψικάμινοι, επιβάλουν την παρουσία τους στον χώρο, σε αντίθεση με τις γαλαρίες που έχουν λιγότερους επισκέπτες. Αν περπατήσετε λίγο στο απότομο μονοπατάκι στην πλαγιά του λόφου θα βρεθείτε στο καμάρι της κωμόπολης, το γνωστό ‘’Παλατάκι’’. Ένα θαυμάσιο κτήριο που αποτελεί δείγμα εκλεκτής βαυαρικής αρχιτεκτονικής του 20^ου αι. ξεφυτρώνει γοητευτικό απ’ το πλούσιο πευκοδάσος και πλημμυρίζει την ματιά σας με μια καινούργια εικόνα, ασυνήθιστη στην αρχή. Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει κάποιες αναστηλωτικές εργασίες ενώ ταυτόχρονα, από την πλευρά του Δήμου, συζητούνται διάφορα σενάρια αξιοποίησης.

Μέσα στη σύγχρονη κωμόπολη των Λιμεναριών γίνονται ανασκαφικές έρευνες στα υπολείμματα ενός προϊστορικού οικισμού, του οποίου το αρχαιότερο στρώμα κατοίκησης χρονολογείται στα τέλη της Μέσης και στην αρχή της Νεότερης Νεολιθικής περιόδου (5981 – 5678 π.Χ.). Η αλματώδης τουριστική αξιοποίηση της δεκαετίας του ’90, και η πολυκοσμία της καλοκαιρινής περιόδου οδηγεί, σε πολλές περιπτώσεις, σε κοντινές ήσυχες εκδρομές. Ευτυχώς, γιατί από εδώ ξεκινά μια μοναδικής ομορφιάς διαδρομή. Προηγουμένως, δείτε το αξιόλογο λαογραφικό μουσείο και στα Καλύβια Λιμεναριών το ιδιωτικό ‘’μουσείο Παπαγεωργίου’’ με αρχαιολογικά, ιστορικά, και λαϊκής τέχνης εκθέματα. Κοντά στην πόλη είναι η περίφημη ακρογιαλιά Τρυπητή, που δελεάζει με τη παρουσία της. Προτιμήστε, όμως, ειδικά αν είναι απομεσήμερο, να κάνετε τη διαδρομή που από τα Καλύβια Λιμεναριών θα σας φέρει, βόρεια, στον παλιό οικισμό του Κάστρου από τον βατό χωματόδρομο. Στην επιστροφή σας το απόγευμα δίνεται η ευκαιρία για μια περιποιημένη στάση στις Μαριές για τσιπουράκι.

Η διαδρομή θυμίζει ωραίο αλπικό τοπίο με πεύκα, βελανιδιές, πουρνάρια, φτέρες, και δεκάδες, αρωματικά βότανα. Λίγο πριν μπείτε στο Κάστρο στα 520 μ. υψ. υπάρχει δστ που φεύγει αριστερά, αγνοήστε την (οδηγεί στις Μαριές), και προσεγγίστε σε ένα χλμ το παλιό χωριό. Τα Λιμενάρια γνώρισαν την ανάπτυξη μετά την εγκατάλειψη, στις αρχές του προπερασμένου αιώνα, αυτού του μεσαιωνικού οικισμού. Είναι χτισμένο γύρω στον 11^ο αι. σε ένα ήρεμο καταπράσινο τοπίο με απεριόριστη θέα σε όλες τις κορυφογραμμές. Το τείχος του, ερείπια του οποίου φαίνονται ακόμα και σήμερα, χτίστηκε το 1434 από τους γενοβέζους Γατελούζους, στα χέρια των οποίων έμεινε μέχρι την κατάληψή της από τους Τούρκους. Περπατώντας ανάμεσα στα χαλάσματα των παλιών κατοικιών βλέπετε τις διαφορές με τα λίγα καινούργια και ανακαινισμένα σπίτια που κανένα δεν ταιριάζει με την παραδοσιακή αρχιτεκτονική του χώρου και του παλιού χωριού γενικά. 

Η πλατεία είναι ο τόπος συνάντησης όλων των κατοίκων. Εκεί, υπάρχει η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου (1804), όπου ο προσεκτικός επισκέπτης θα δει τις εντοιχισμένες επιγραφές του 15^ου αιώνα που γράφουν: ‘’Ανοικοδομήθι το κάστρον 6911 (1403) και ανηγέρθη ο πύργος εκ βάθρων δια συνδρομής Κωνσταντίνου και Ιωάννου των Κωνσταντινοπολιτών’’ InCristinοminefactumest 1534 (σωστό: 1434) dieprimaaprilis έτους (6942=1434) Μπέρτο Γκριμαλτάο’’. Επίσης, υπάρχουν τα οικόσημα της οικογενείας Γκριμάλντι (Grimaldi), των Γατελούζων (Gattilusi) και τα τέσσερα βόρεια των Παλαιολόγων, (Μακεδονία, ΕΤΒΑ – ΕΟΤ, 140.). Παλιότερα συγκέντρωνε τον μεγαλύτερο πληθυσμό του νησιού, (στην απελευθέρωση του 1912 είχε 1300 κατ.) σήμερα είναι έρημο τους περισσότερους μήνες το χρόνο, χρησιμεύοντας περισσότερο σαν  αφετηρία ορεινών πεζοπορικών διαδρομών. Αναβιώνει το καλοκαίρι και για λίγες μέρες πριν τις 18 Ιανουαρίου που γιορτάζει ο Άγιος Αθανάσιος. Τότε, πολλοί  Λιμεναριώτες αφήνουν τις παραλίες και ανεβαίνουν ως εδώ τιμώντας τον άγιο και τα πατρικά τους σπίτια με εβδομαδιαίο γλέντι.

Γυρνώντας πίσω ένα χλμ., προς τη δστ., διασχίζετε ένα πευκόφυτο επίπεδο μικρό οροπέδιο, που το χειμώνα ‘’κρατάει’’ τόσο πυκνή ομίχλη και καμία φορά χιόνι, που νομίζεις κανείς ότι είναι βουνό των Άλπεων. Εκεί θα συναντήσετε πολλούς δασικούς και ένα τρίστρατο. Όλοι οι δρόμοι δεξιά, οδηγούν στη κορφή Υψάριο, το Ψαριό των ντόπιων (1203 μ. υψ.) που ευτυχώς γλίτωσε από το τεράστιο αεροπορικό ραντάρ, στο πλάτωμα Τραπέζια και στην κορφή Προφήτη Ηλία (1127 μ. υψ.). Αριστερά κατηφορίζει προς τις πανέμορφες Μαριές, μέσα σε ένα κατάφυτο περιβάλλον με την  μυρωδιά του πεύκου, τα τρεχούμενα νερά και τις καταπράσινες πλαγιές να φτιάχνουν ένα μαγευτικό σκηνικό. Περνάτε τα τρία σπιτάκια του δασαρχείου στη θέση ‘’Γέννα’’ και λίγο πριν το χωριό θα δείτε το φράγμα που σχηματίζει μια δελεαστική τεχνητή λίμνη με εκπληκτική φύση γύρω της, ίσως, το ωραιότερο φυσικό τοπίο στο νησί, που προκαλεί για κατασκήνωση. 

Οι Μαριές, στα 330 μ. υψ από τα παλιότερα χωριά του νησιού δεν απέχουν παρά λίγα λεπτά. Στην απελευθέρωση του 1912 είχε 1100 κατοίκους, δείγμα της οικονομικής ευρωστίας που κατά κύριο λόγο οφειλόταν στα ορυχεία σιδήρου. Η παράδοση αναφέρει ότι η ονοματοθεσία έγινε από τις πολλές μουριές που υπήρχαν στην περιοχή, ενώ άλλη άποψη μας μεταφέρει για δύο γυναίκες, και οι δύο Μαρίες, που επιβίωσαν μετά από πειρατική επιδρομή και κρύφτηκαν εδώ. Αλήθεια είναι ότι όλοι αυτοί οι ορεινοί οικισμοί στο Υψάριο όρος, (Θεολόγος, Μαριές, Παναγία, Μεγάλο και Μικρό Καζαβίτι) χτίστηκαν στο εσωτερικό του νησιού στη διάρκεια του 18^ου – 19^ου αι., τότε που η πειρατεία ήταν ο φόβος και ο τρόμος των κατοίκων και τα παράλια είχαν ερημώσει. Φαίνεται άλλωστε, ειδικά στις Μαριές, η πυκνή δόμηση των σπιτιών, το ένα δίπλα από το άλλο. Κοντά στο χωριό, σε λόφο στη θέση ‘’Παλιόκαστρο’’, διακρίνονται κτίσματα καθώς και λείψανα οχυρώσεων κατάλοιπα οικισμού της πρώιμης εποχής του σιδήρου.  

Στην μικρή πλατειούλα του ήσυχου χωριού, βρίσκεται ένα ξεχασμένο από το χρόνο παραδοσιακό καφενείο - παντοπωλείο, της κ. Πόπης Θεοδωρίδου. Καθίστε εκεί και δοκιμάστε ότι σας φτιάξει. Είτε είναι γλυκό του κουταλιού είτε μεζεδάκι για αρωματικό τσίπουρο. Είναι κάτι στιγμές, όπως αυτή, που εύχεσαι όλα τα χωριά του τόπου μας να είχαν ‘’στερηθεί’’ τον τουριστικό κατακλυσμό και την άνευ όρων ‘’ανάπτυξη’’ που μακροπρόθεσμα και έτσι όπως γίνονται, δεν έχουν κανένα ουσιαστικό κέρδος ειδικά για τους ντόπιους. Έτσι κι’ αλλιώς όμως, δεν υπάρχει δρόμος επιστροφής οπότε καλύτερα είναι να σημειώνουμε αυτά τα μοναδικά και τελευταία παραδοσιακά στέκια της παλιάς Ελλάδας. Δίπλα από το καφενεδάκι υπάρχει η Ι. Μ. Παναγίας με ενδιαφέρουσες λαϊκής τέχνης τοιχογραφίες (1813) στο καθολικό. 

Στην ευρύτερη περιοχή υπήρχαν πολλά μοναστήρια, Καρακάλου, Σταυρονικήτα, Ξηροποτάμου, και τα τρία, μετόχια μονών του Αγίου Όρους. Οδηγώντας προς τη Σκάλα Μαριών, δεξιά σας, είναι το μοναστήρι της Κοίμησης Θεοτόκου η δεύτερη μονή του νησιού που έχει μοναχούς. Η Σκάλα, σε υψ. 10 μ. αποτελεί το επίνειο των Μαριών. Ένα γραφικό ψαροχώρι δώδεκα χλμ. συνολικά, από τις Μαριές χτισμένο στη θέση που γινόταν η φόρτωση του μεταλλεύματος των ορυχείων. 

Η δυτική ακτή του νησιού εξελίχθηκε ραγδαία, πολύ πιο γρήγορα απ’ ότι θα περίμενε κανείς. Παρά τις προσπάθειες ‘’αναβάθμισης’’ του τουριστικού προϊόντος, που έχουν φέρει το αντίθετο αποτέλεσμα, δεν ελκύει τον επισκέπτη. Αν άφηναν τις παραλιούλες όπως ήταν κάποτε, σίγουρα θα είχαν μεγαλύτερες οικονομικές αποδόσεις και ποιο αυθεντικό, (αναντικατάστατο πλέον) τουριστικό προϊόν μακροπρόθεσμα. Ευτυχώς, μετά τη Σκάλα Καλλιράχης, σε υψ. 5 μ. επίνειο της Καλλιράχης και τις ψαροταβέρνες της στο κύμα, υπάρχει η ορεινή Καλλιράχη, στα 195 μ. υψ., ένα από τα παλιότερα χωριά της, χτισμένη σε μια πλαγιά του βουνού ανάμεσα στα λιόδεντρα, με παραδοσιακά Θασίτικα σπίτια και γραφικά στενά δρομάκια. Στο χωριό υπάρχει ένα αξιόλογο Λαογραφικό μουσείο στεγασμένο σε ένα διατηρητέο αρχοντικό του 1880.  

Τα ίδια ‘’αναπτυξιακά’’ ισχύουν και τη Σκάλα Σωτήρος, σε υψ. 5 μ. επίνειο του Σωτήρα μόνο που εδώ υπάρχει αρχαιολογικό ενδιαφέρον αφού βρέθηκαν εγκαταστάσεις λουτρών ρωμαϊκής εποχής, και το ιερό του Ηρακλή. Κοσμοπολίτικη παραλία με μπαράκια, ταβερνάκια και θόρυβο. Τουλάχιστον σταματήστε στον φούρνο για ψωμί, λένε, ότι είναι το καλύτερο της Θάσου. Πιο πάνω, ο ορεινός Σωτήρας στα 330 μ. υψ., πραγματικά ένα χωριό που δεν έχει δεχθεί ‘’τουριστικές’’ παρεμβάσεις, έχει κρατήσει το χρώμα του και αυτός είναι ο λόγος που τον καθιστούν ελκυστικό. Στην κεντρική πλατεία είναι η θαυμάσια εκκλησία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα και η παλιά κρήνη του 1888. Σπουδαία και γνωστή στους καλοφαγάδες η ταβέρνα – καφενείο στο κέντρο του χωριού, δελεαστική και η δασική διαδρομή που βγάζει στο μοναστήρι του Αγίου Παντελεήμονα (1843) που γιορτάζει κάθε χρόνο 27 Ιουλίου. Δίπλα από την μονή υπάρχει σπήλαιο με αγίασμα που η παράδοση αναφέρει ότι διαθέτει θεραπευτικές ιδιότητες.

Ο δρόμος σύντομα σας φέρνει πάλι στον κεντρικό, προς τη Σκάλα Πρίνου, στα 5 μ. υψ. (πριν το 1954 Σκάλα Μεγάλου Καζαβιτίου), έναν μεγάλο και πυκνοκατοικημένο οικισμό, εμπορικό και πολιτιστικό κόμβο, κατάφυτο με ελιές και ξενοδοχεία! ως κάτω στο ‘’Δασύλλιο’’. Μια καινούργια, οικοδομημένη περιοχή που πρόλαβε και την ‘’κατάπιε’’ η Σκάλα, το δεύτερο λιμάνι του νησιού, που εξυπηρετεί την απ’ ευθείας σύνδεση με τη Καβάλα, ευρύτερα γνωστή για τα πετρέλαια και την εξέδρα άντλησης ‘’Πρίνος 1’’ που βλέπουν οι επιβάτες του πλοίου στη διαδρομή. Η τοπική κοινωνία της Θάσου αλλά και της Καβάλας, θα μπορούσαν να έχουν ωφεληθεί τα μέγιστα από τα κοιτάσματα πετρελαίου της ευρύτερης θαλάσσιας περιοχής, ήδη, από την εποχή που δεν είχε βρεθεί θειάφι στη σύστασή του. Αντίθετα⁽⁶⁾ από ότι θα περίμενε κανείς, δεν υπήρξε ο παραμικρός σχεδιασμός, μακροπρόθεσμος ή άλλος, που να αποδειχθεί επωφελής στην πράξη, για τους κατοίκους της.

Ο Πρίνος (πριν το 1991 Καλύβες ή Καλύβια) στα 40 μ. υψ. χτισμένος σε πιο ψηλό σημείο είναι ο κεντρικός οικισμός, που τον συναντάτε στη διαδρομή (4 χλμ.) προς τον Μικρό Πρίνο, (προ του 1954 Μικρό Καζαβίτι σε υψ. 330). Οδηγώντας άλλα επτακόσια μέτρα είστε στην πλατεία του Μεγάλου Πρίνου, (προ του 1991 Πρίνος, προ του 1954 Μεγάλο Καζαβίτι σε υψ. 340μ.), ένα γοητευτικό χωριό που μαζί με την Παναγία, την Ποταμιά, τον Θεολόγο, και τις Μαριές, κρατάνε τα σκήπτρα στο νησί τουλάχιστον όσο αφορά, τον πολιτισμό, την αρχιτεκτονική, και την ήπιας μορφής ανάπτυξη.

Από οθωμανικά φορολογικά έγγραφα πληροφορούμαστε ότι το Καζαβίτι παρουσιάζεται σαν οικισμός το 1570. Περπατώντας στα στενά καλντερίμια, που σώζονται ακόμη, θαυμάζεις την τέχνη των παλιών μαστόρων, που με εργαλεία απλά χτίσανε όλα αυτά τα σπουδαία ολοπέτρινα αρχοντικά και τα απλά σπίτια με τις πετρόχτιστες ψηλές μάντρες, (για το φόβο πειρατικών επιδρομών) και τις, αληθινά έργα τέχνης, στέγες. Κάτι που παρατηρείται σε πολλά παλιά χωριά της νήσου, και στο Καζαβίτι φυσικά, είναι ότι ένα αξιομνημόνευτο τμήμα τους έχει πουληθεί για παραθεριστική κατοικία, τις περισσότερες φορές σε πολίτες της Ε.Ε. Μάλιστα ένας απο αυτούς, που αγάπησε τον τόπο και όλη την Ελλάδα γενικά, είναι ο γερμανός Thomas Schultze – Westrumπου πολλοί ίσως των θυμούνται από τη θαυμάσια και επιτυχημένη σειρά της ΕΡΤ ‘’οι θησαυροί της Ελληνικής Φύσης’’, (1985 - 1988) που αγκάλιασε όλη τη χώρα και την παρθένα φύση της, τότε που πολύς κόσμος δεν γνώριζε τις ομορφιές της. Η πώληση δεν είναι κακό, μια που οι περισσότεροι γνωρίζουν καλά τι αγοράζουν. Αυτός είναι ο λόγος που τις περισσότερες, αν όχι όλες σέβονται και αναστηλώνουν τα σπίτια στην μορφή που είχαν παλιότερα. Αναφερόμαστε σε αυτό συχνά, όμως αναπάντητο παραμένει το ερώτημα γιατί οι Έλληνες δεν συμπεριφέρονται κατά τον ίδιο τρόπο.

Χτισμένη σε ένα μικρό πλάτωμα – μπαλκόνι με πολύ ωραία θέα, λίγο πιο ψηλά από την πλατεία του χωριού είναι η εκκλησία των Αγίων Αποστόλων (1804), με μεγάλο χαγιάτι και καμάρες, χτισμένη από τους ίδιους τους κατοίκους σε 15 μέρες, όσο κράτησε η άδεια από τον Τούρκο διοικητή, με λαϊκά ξύλινα έπιπλα, μαρμάρινο θύρωμα εισόδου με ανάγλυφες παραστάσεις, χρωματισμένο αργότερα. Και τα δύο Καζαβίτια έζησαν λαμπρές εποχές τον καιρό τους, τότε που όλα τα ορεινά χωριά στο νησί είχαν κατοίκους. Ήχοι ξέμακροι ακούγονται χωρίς να τους νοιώθεις, χωρίς να τους ακούς, χωρίς να τους βλέπεις. Εκατοντάδες πρόβατα κατεβαίνουν ‘’τα πλάγια’’, και με τα κουδούνια τους και τα βελάσματα τους ξεσηκώνουν τον κόσμο. Καταπράσινη περιοχή, θαυμάσιο αγροτικό περιβάλλον, με πλατάνια, που κρατάνε δροσιά, και όμορφα παλιά καφενεία. Πιο παλιά εδώ ο κόσμος είχε αμπέλια, και έφτιαχναν καταπληκτικό κρασί, και τσίπουρο, μέχρι καπνά φύτευαν στον ευλογημένο τόπο. Θες η αδιαφορία της πολιτείας θες η οικονομική ανέχεια και τα μέτρα που δεν έφτασαν ποτέ εδώ πάνω, οι κάτοικοι έφυγαν, σκόρπισαν αρχικά στην Καβάλα και έπειτα σε όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό. 

Αυτά είχαν επισημανθεί από παλιά, μάλιστα έγιναν και εκπομπή (‘’η ΕΡΤ στη βόρειο Ελλάδα’’ με τίτλο αφιερώματος ‘’χωριά για πούλημα’’,  (Καζαβίτι, Πρίνος, Σωτήρας) σε σκηνοθεσία Απόστολου Κρυωνά και μουσική συμμετοχή του Αργύρη Μπακιρτζή – ΕΡΤ 1988). Σήμερα το χωριό περισσότερο ταιριάζει να το αναφέρουμε σαν μνημείο παρά σαν τουριστικό προορισμό, αν και πολλοί κάτοικοι του, ειδικά το καλοκαίρι, κάνουν τις διακοπές τους εδώ. Στην ομορφότερη πλατανοσκέπαστη πλατεία της Θάσου, στις ‘’πλατάνες‘’ των ντόπιων, είναι το ταβερνάκι – ψησταριά ο Ανδρέας με τη γυναίκα του Λίτσα ενώ πιο κάτω η ταβέρνα του Βασίλη, (στην είσοδο του χωριού). Δοκιμάστε κατσικάκι, μεζέδες και τσίπουρο ίσως τα πιο νόστιμα στο νησί.

Μετά την ωραία, από κάθε άποψη, επίσκεψη στο Καζαβίτι η επιστροφή στον Λιμένα ώστε να ολοκληρωθεί ο κύκλος του νησιού φαντάζει ανεπιθύμητη. Αν και σεις αισθανθείτε έτσι οδηγήστε από την παραλία και τους απέραντους ελαιώνες μέχρι το Ραχώνι και τον Αι – Γιώργη, σε υψ. 140 μ. που απλώνονται στους πρόποδες του Υψάριου. Τα πέντε μόλις χλμ. θα σας αποζημιώσουν με μια υπέροχη θέα. Το Ραχώνι, με τα μοναδικής αρχιτεκτονικής σπίτια του είναι μια από τις πέντε πρώην κοινότητες που εμφανίζονται στα κιτάπια της εποχής (1522 – 1560) του σουλτάνου Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπή. Σύμφωνα με την παράδοση, το μέρος όπου γαλουχήθηκε ο Μεχμέτ Αλή, ήταν ο Άι – Γιώργης Θάσου. Εκείνη την εποχή καταδιωκόταν από τους Τούρκους για κάποιον φόνο, και βρήκε άσυλο στην οικογένεια Καραπαναγιώτη. Στο χωριό είναι οι εκκλησία του Αγίου Γεωργίου και της Κοίμησης της Θεοτόκου (19^ου αι.). Από τη Σκάλα Ραχωνίου, σε υψ. 5 μ. επίνειο του Ραχωνίου, ολοκληρώνουμε τον κύκλο του νησιού περνώντας από τις πανέμορφες παραλίες, Παπαλιμάνι, Γλυκάδι, Γλυφάδα, μοναδικοί και γρήγοροι προορισμοί από την πρωτεύουσα Θάσο (Λιμένας).

Επιστρέφοντας στον Λιμένα και ανάλογα το χρόνο που έχετε στη διάθεσή σας, μπορείτε να επαναλάβετε το γύρο του νησιού από τον θαλασσινό δρόμο ή να εξερευνήσετε το συναρπαστικό βυθό της Θάσου και να ψαρέψετε. Βρείτε στον Λιμένα το σκάφος Έρως ΙΙ. Το μόνο που ίσως λείπει είναι η μάσκα, ο αναπνευστήρας και τα βατραχοπέδιλα. Προμηθευτείτε από τα μαγαζιά που υπάρχουν και ...καλές βουτιές. Ειδικά το καλοκαίρι θα βρείτε καΐκια και άλλα πιο γρήγορα μέσα, που σας μεταφέρουν σε απόμερες παραλίες για ψαροτούφεκο ή απλά για ψάρεμα με πετονιά. Η Θάσος είχε πάντοτε σημείο αναφοράς τη θάλασσα, αφού από αυτήν αντλούσε και σε αυτήν όφειλε τη δύναμή της. Μια πανδαισία χρωμάτων και εικόνων στις αναρίθμητες παραλίες, που στεφανώνονται από μικρές πεδιάδες, γεμάτες αγριόπευκα, ελιές, πεύκα, πλατάνια, καστανιές και δεκάδες άλλα δασοπονικά είδη συνθέτουν μια ποικίλη και μεγαλειώδη βλάστηση που καλύπτει όλο το νησί. 

Οι μεγάλες ζημιές από τις πυρκαγιές⁽⁷⁾ έχουν επουλωθεί, στο μεγαλύτερο μέρος τους τουλάχιστον. Βέβαια το οικοσύστημα της νήσου θέλει ακόμα χρόνο να συνέλθει. Η διαφορά όμως είναι αισθητή για κάποιον που είχε επισκεφθεί τότε το νησί, γι’ αυτόν τον περιηγητή σίγουρα υπάρχει σαφής βελτίωση. Πραγματική άνεση για τον επισκέπτη, προσφέρει ο καλός περιφερειακός δρόμος των 92 χλμ που λίγα νησιά διαθέτουν, και που σας φέρνει γρήγορα και με ασφάλεια όπου επιθυμείτε. Σε όλα τα ορεινά χωριά και τους παραδοσιακούς οικισμούς, υπάρχουν υποδομές για φιλοξενία των επισκεπτών, ταβερνάκια και ψησταριές με παραδοσιακά εδέσματα, και φρέσκα λαχανικά από τα δικά τους περιβόλια που όλοι οι κάτοικοι διαθέτουν. 

Φυσικά θα βρείτε τα κλασικά απλά καφενεδάκια με αξέχαστους ψαρομεζέδες που συνήθως πηγαίνουν οι ντόπιοι. Ανάλογα που ταξιδεύετε στο νησί, την μια στιγμή κυριαρχεί στην περιήγηση το βουνό, και την άλλη στιγμή αυτή η αίσθηση αντικαθίσταται, κολυμπώντας σε παραλίες που η μία είναι καλύτερη από την άλλη καταντικρύ της δροσερής θάλασσας του Αιγαίου ή του Θρακικού. Η αίσθηση δε, ότι οποιαδήποτε στιγμή θελήσεις μπορείς να ….πεταχτείς στα ορεινά για χωμάτινες διαδρομές, για πεζοπορία ή αθλήματα βουνού γενικότερα, είναι κάτι πρωτόγνωρο, μια επιπλέον επιλογή που επίσης, ελάχιστα νησιά μας διαθέτουν. 

Αυτός ο παράξενα γοητευτικός συνδυασμός καταπράσινων βουνών, γαλαζοπράσινης θάλασσας με οργανωμένες παραλίες και καθαρά, απόμερα, δαντελωτά ακρογιάλια που σαν αναρίθμητες σειρήνες πλανεύουν το νου, κάνει τη Θάσο πραγματικά αξέχαστη. Ίσως γι’ αυτό αποκτά κάθε χρόνο όλο και περισσότερους φανατικούς επισκέπτες. 

Σημειώσεις:

⁽¹⁾ Με το πρόγραμμα του Ε.Μ.Π. ‘’Οριοθέτηση και καθορισμός μέτρων προστασίας τοπίων ιδιαίτερου φυσικού κάλλους’’ του τομέα Υδατικών Πόρων, Υδραυλικών και Θαλασσίων Έργων με επιστημονικό υπεύθυνο τον επίκουρο καθηγητή κ. Κίμωνα Χατζημπίρο, διατηρούνται τα 190 παλιά Τοπία Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλους και προτείνονται 259 νέα. Τα τοπία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους της Ελλάδας θα πρέπει πλέον να προστατεύονται από τις ανθρώπινες επεμβάσεις. Για περισσότερα δείτε ‘’Καθημερινή’’ 4/7/99 το άρθρο με τίτλο ‘’Τα ωραιότερα τοπία της Ελλάδος’’ και Περιοδικό Μετρό Αύγουστος 1999 το ένθετο αφιέρωμα ‘’Οι 449 πιο όμορφες περιοχές της Ελλάδας’’.

⁽²⁾ Την ιδέα να ιδρύσει δικό του βασίλειο μέσα στα πλαίσια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας δεν είχε μόνο ο Αλή πασάς των Ιωαννίνων αλλά και ο συνώνυμος Μεχμέτ Αλή Πασσάς. Ο Τεπελενλής το αξίωσε στην Ήπειρο, και αποστατώντας τον σκότωσαν, ενώ ο Μεχμέτ το ήθελε και το πέτυχε στην Αίγυπτο. Ο ίδιος, με τη βοήθεια Νιβεστιάνων (Νυμφαίο), χρυσικών και εμπόρων της Καβάλας, πλούτισε από το εμπόριο καπνού και το εμπόριο ξυλείας από τη Θάσο, όπου αξιοποίησε και τα ορυχεία (Μέρτζος, Βλάχοι, 65). Για την εξαγωγή ναυπηγήσιμης ξυλείας δείτε Βακαλόπουλος, Ιστορία, 115.

⁽³⁾ Ανάλογα με το μέγεθός της, (379 τ.χ.) έχει μικρή ακτογραμμή (95 χλμ). Για σύγκριση βλέπουμε τη Σαλαμίνα που ενώ είναι τέσσερις φορές μικρότερη (95 τ.χ) διαθέτει 104 χλμ ακτογραμμή, (Γεωργίου Κ. Γιαγκάκη, Νησιολόγιο, σελ 24, 32, 40).

⁽⁴⁾Οι αναφερόμενοι ‘’Φοίνικες’’ δεν είναι ο συγκεκριμένος σημιτικός λαός, η θαλασσοκρατορία του οποίου τοποθετείται πολύ αργότερα από την ύστερη εποχή του χαλκού, αλλά Μυκηναίοι από τα ανατολικά παράλια του Αιγαίου, (ανάλυση και βιβλιογραφία δες Χ. Κουκούλη, Πρωτοϊστορική Θάσος, τομ Β’, σελ 727). Δεύτερη ερμηνεία της πληροφορίας του Ηρόδοτου και για το Παγγαίο, (ο.π. σελ 728). Για την εκμετάλλευση των μεταλλείων που αναφέρει ο Ηρόδοτος δεν υπάρχει ακόμη καμιά αρχαιολογική ένδειξη, ούτε στα Κοίνυρα ούτε αλλού στη Θάσο, (ο.π. σελ 684, 726).

⁽⁵⁾Η μυθολογία αναφέρει ότι μια από τις πολλές ερωτικές περιπέτειες του Δία, του υπέρτατου Θεού, βασιλέα του Ολύμπου, έγινε η αφορμή της ονοματοθεσίας της Θάσου. Στην ανατολική Φοινίκη και τη Λιβύα βασίλευε εκείνα τα χρόνια ο Αγήνορας, ο οποίος είχε τρεις γιους, τον Φοίνικα, τον Κίλικα, τον Κάδμο και μια κόρη, την Ευρώπη ή Ελλωτία, (λεπτομερή αναφορά στο: Μάριος Βερέττας, Μέγα Ονομαστικόν σελ 17, 155, 174, 205, 217). Μια ανοιξιάτικη μέρα ο Δίας είδε την Ευρώπη, του άρεσε, μεταμορφώθηκε σε ταύρο και....την απήγαγε. Ο Αγήνορας τότε, έδωσε εντολή στα παιδιά του αλλά και στον γιο του Ποσειδώνα Θάσο, (σε άλλες πηγές εμφανίζεται σαν αδελφός του Κάδμου, δες: Χ. Κουκούλη, Πρωτοϊστορική Θάσος, τομ Α’, σελ 27, ενώ σε άλλες εγγονός του Αγήνορα, δες: Γ. Παπαευστρατίου, Ιστορία της Θάσου σελ 33 σημείωση 2.), να ψάξουν παντού για να τη βρουν. Αν δεν το κατορθώσουν, να μην γυρίσουν πίσω. Ο Φοίνικας έφτασε μέχρι τα παράλια της Αφρικής και εγκαταστάθηκε εκεί αποκτώντας την Αστυπάλαια με την Περιμήδη, θυγατέρα του Οινέα. Οι Κίλικας έφτασε μέχρι την Κιλικία και της χάρισε το όνομά του. Ο Κάδμος έφτασε στη Βοιωτία και εκεί ίδρυσε τη Θήβα. Κανείς από τους τρεις δεν την βρήκε. Ο Θάσος περιπλανήθηκε χρόνια ψάχνοντας παντού, εκτός από ένα ειδυλλιακό παραποτάμιο τοπίο στην Κρήτη, εκεί που αργότερα χτίστηκε η Γόρτυνα, και που ο....πονηρός  Δίας έκρυβε την Ευρώπη. Έτσι έφτασε στη Θάσο. Αφού δεν είχε επιτύχει στον σκοπό του εγκαταστάθηκε εκεί, στο νησί που από τότε φέρει το όνομά του, «ήτις νυν από του Θάσου τούτου του Φοίνικος το όνομα έσχε» (Ηρόδ. IV, 47 εκδ. Loeb), και «όταν μετά του Θάσου απώκησαν την νήσον ταύτην, ήτις σήμερον έχει τ’ όνομα από του Θάσου τούτου», (Γ. Παπαευστρατίου, Ιστορία της Θάσου σελ 34).

⁽⁶⁾ Η μεγάλη υφαρπαγή των πετρελαίων ξεκίνησε το 1998 – 1999 με την αποχώρηση της NAPC, και τη διάλυση της ΔΕΠ – ΕΚΥ. Στη συνέχεια ‘’φύτρωσε’’ το, μοναδικής έμπνευσης, επιχειρηματικό σχήμα της Kavala Oil, συνεπικουρούμενο από την συνεχή χαριστική συμπεριφορά του υπουργείου ανάπτυξης και των ΕΛΠΕ, που ακολούθησαν αντίθετη κατεύθυνση προς τις συμβατικές υποχρεώσεις της Ευρωτεχνική Α.Ε. Όλες αυτές οι μεθοδεύσεις, καθιστούν σήμερα το μέλλον ‘’αόρατο’’ από άποψη διαχείρισης και φυσικά καθιστούν αόρατα τα πιθανά οφέλη κερδοφορίας και απασχόλησης, αν και είναι ευρύτερα γνωστό το πρόβλημα της ανεργίας της ευρύτερης περιοχής, (ανάλυση στο άρθρο Κ. Ν. Σταμπόλη εφημ. Καθημερινή 31/10/04 σελ 4, 5). Για τη νέα γεώτρηση της Καλλιράχης δες εφημ Ημερησία φ.17228 – 16/17 Απριλίου 2005 άρθρο του Δ. Δημητριάδη σελ 4.

⁽⁷⁾ Σε όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του ΄80 η Θάσος είχε τις χειρότερες πυρκαγιές. Η αρχή έγινε τον Ιούλιο του 1984 στη θέση ‘’Σκαλιά’’, και το 1985 στη θέση ‘’Κεραμίδι’’. Τότε κάηκαν μεγάλες εκτάσεις στα Λιμενάρια, το Θεολόγο και τις Μαριές. Τον Αύγουστο του 1989 πάλι μεγάλες εκτάσεις την περιοχή Ραχώνι, Πρίνος, Σωτήρας, Καλλιράχη, Μαριές, Λιμενάρια. Τον Αύγουστο του 1993 στην περιοχή Ποταμιάς, τότε κάηκε και τμήμα της Παναγιάς. Τελευταία μεγάλη Πυρκαγιά ήταν το 1998 στη Θέση ‘’Μπάμπουρα’’ και τον Ιούλιο 2004, 200 στρ στην Καλλιράχη.

ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Ιδέα & υλοποίηση μορφής: Άγγελος Σινάνης

Έκταση: 379 τ.χ., Ακτογραμμή: 95 χλμ, Υψόμετρο: 0 –  1203 μ. κορυφή Υψάριο, Πληθυσμός: 13758 κατ (’01), Πρωτεύουσα: Θάσος - Λιμένας, Νομός: Καβάλας, Απόσταση από Καβάλα 18 ν.μ. (Λιμένας), 12 ν.μ. (Σκάλα Πρίνου), από Νέα Πέραμο 13 ν.μ., από Κεραμωτή 5,6 ν.μ.

Αυτόματος Αριθμός Κλήσης: 25930

ΔΙΑΜΟΝΗ: Ένωση Ξενοδόχων Θάσου 23331, Σύνδεσμος Ξενοδόχων Θάσου 22101,  Σύλλογος ενοικιαζομένων δωματίων 23950. ‘’Αμφίπολις’’ στην Θάσο (Λιμένας) 23101, Makryammos Bangalows 22101 www.makryammos-hotel.gr  Ενοικιαζόμενα Δωμάτια: ‘’η Μολόχα’’ 52808 στη Ψιλή Άμμο, στα Κοίνυρα και την Αστρίδα Ψαλίδας Γιώργος 31200, 31250, 51237. ‘’Κλήμης’’ 51998 στην Αστρίδα, Παραλία Τρυπητής www.rodonhouse.gr - Δασύλλιο Πρίνου www.ilionmare.gr - Σκάλα Ποταμιάς www.mouragio.gr - Καζαβίτι www.kazaviti.gr  

ΚΑΜΠΙΝΓΚ: ’’Νυστέρι’’ στην Θάσο (Λιμένας) 23327, ‘’Χρυσή Αμμουδιά’’ στη Σκάλα Ποταμιάς 61472-3, ‘’Πευκάρι’’ στο Πευκάρι 51190, Ε.Ο.Τ. Πρίνου - Θάσου στον Πρίνο 71270, 71171 – 2 – 3, ‘’Δαίδαλος’’ στη Σκάλα Σωτήρος 58251, ‘’Περσεύς’’ στη Σκάλα Ραχωνίου 81242, Πότος – Παράδεισος 51906, 51950. Αν κατασκηνώσετε στο Κάστρο, στη λίμνη στις Μαριές ή αλλού, προσέξτε μην ανάψετε φωτιά και φεύγοντας μην αφήσετε σκουπίδια.

ΦΑΓΗΤΟ: ‘’Ωραία Σύμη’’ και ‘’Συρτάκι’’ στην Θάσο (Λιμένας) στην άκρη του παλιού λιμανιού. Ψητά κάθε είδους στον ‘’Βασίλη’’ και τον ‘’ο Ανδρέας’’ στο ολόδροσο Καζαβίτι 71760, στο Θεολόγο ‘’Αρζεντίνα καφέ’’ κος Γιώργος 31250. καφενείο ‘’ο Ζήσης’’ στο Ραχώνι 81262, και Καφέ - ούζο ‘’το στέκι της Κατερίνας’’. Καφενείο στις Μαριές Πόπη Θεοδωρίδη 42259.Δεκάδες ψαροταβέρνες φτιάχνουν με τοπικά προϊόντα πεντανόστιμους μεζέδες, από ψάρι και χταπόδι στα κάρβουνα έως σπέσιαλ σαγανάκι. 

ΑΧΡΕΙΑΣΤΑ: Δήμος 23118, 23918, Δ.Ε.ΠΟ.Τ.Α.Θ. 58374, Κέντρο Υγείας στον Πρίνο 71100 - 1, Αστυνομία 22500, Ενοικιάσεις - Συνεργείο – Βουλκανιζατέρ για μικροπροβλήματα: Στη Χρυσή Αμμουδιά ‘’Weel ’s’’ 23907, Εμπορική. Συνεργεία - Λάδια- Τακάκια - Βουλκανιζατέρ Ιωαννίδης Γεράσιμος 23421, Πελελής Βασίλειος 22490.

ΧΡΗΣΙΜΑ: www.thasos-island.gr www.gothassos.ws/index.htm Για πεζοπορικές διαδρομές από 20’ έως ημερήσιες απευθυνθείτε στον κ. Αργύρη Γκίσσα, που οργανώνει κάθε είδους ορεινές εξορμήσεις, 22080, 2310427429. Αρχαιολογικό Μουσείο 22180, Μουσείο Παπαγεωργίου – Καλύβια Λιμεναριών 51205, Μουσείο Πολύγνωτου Βαγή – Ποταμιά 61400, Τράπεζεςμε ΑΤΜ / στο Λιμένα όλες, Ι. Μ. Κοιμήσεως της Θεοτόκου στις Μαριές 51394, Ι. Μ. Αρχαγγέλου 31500. Βιολογικά ελαιοτριβεία Θάσου και τα εκλεκτά προϊόντα τους www.vieltha.com/frames_gr.htm

ΠΡΟΣΒΑΣΗ: Αθήνα - Καβάλα 680 χλμ, Καβάλα  - Κεραμωτή 51 χλμ. Η Θάσος συνδέεται μέσω Καβάλας, (Χρυσούπολη) με αεροπλάνο από το Αεροδρόμιο Ελευθέριος Βενιζέλος 2103530000, ΟΑ Αθήνας 2109666666, Αεροδρόμιο Καβάλας 2591053273, Ο.Α. Καβάλας 2510830711, 223622, 2591053271 – 2, και με τα λιμάνια: Καβάλας - Σκάλας Πρίνου (1ω 10’), Λιμένα Θάσου (με δελφίνι 40’), Νέας Περάμου – Σκάλας Πρίνου (1ω 20’), και Κεραμωτής – Λιμένα Θάσου (35’). Λιμεναρχεία Καβάλας 2510223716, (προσθήκη 23/4/12 2510622037 απ ευθείας) Κεραμωτής 2591051204, Θάσου 22106, 22355, Πρίνου 71390, 71290, Ναυτιλιακές Εταιρείες ΑΝΕΘ 22694 - 5, ΝΕΚ 22426, Πρακτορεία εισιτηρίων Καβάλας 2510223421, Κεραμωτής 2593022318, info ΟΤΕ 1440, www.yen.gr/main.htm Εισιτήρια: Κόστος από Καβάλα (Μαρτ 05) 3,30 EUR το άτομο, 3,00 EUR η μοτοσυκλέτα έως 250 cc & 4,30 EUR πάνω από 250 cc. Κόστος από Κεραμωτή (Μαρτ 05) 1,60 EUR το άτομο, 1,90 EUR η μοτοσυκλέτα έως 250 cc & 2,90 EUR πάνω από 250 cc.

ΒΕΝΖΙΝΑΔΙΚΑ: Συνολικά έξι, BP, MOBIL, AVIN, κενό υπάρχει από ανατολικά προς δυτικά από τη Θάσο – (Λιμένας) έως τον Πότο όπου ΕΚΟ & BP.

ΧΑΡΤΕΣ: Μια προσπάθεια του Δ. Σαρούχου με σχεδιάγραμμα του αρχαιολογικού χώρου στον Λιμένα σε επιμέλεια των εκδόσεων Τουμπή 2106645548 με τον τίτλο ‘’Θάσος’’ με αδιευκρίνιστη κλίμακα. Τουριστικός χάρτης με τίτλο ‘’Thasos’’ κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ρέκου 2103251564, 2310271063 σε κλίμακα 1:105.300!  

ΒΙΒΛΙΑ: Στο βιβλιοπωλείο του Σωτήρη Χατζηπαναγιώτου στα Λιμενάρια 52666 θα βρείτε τα πάντα. Επίσης ο εκδότης της εφημερίδας ‘’Θασίων Γη’’ Σωτήρης Γερακούδης 52987, fax 52177, διαθέτει την επανέκδοση της Ιστορίας της Θάσου του Γ. Παπαευστρατίου, την ομώνυμη δική του και την Απελευθέρωση Καβάλας - Θάσου του Ι. Βαρδαβούλια.

ΛΕΣΧΕΣ ΜΟΤΟΣΥΚΛΕΤΑΣ: Μοτολέσχη Καβάλας, Φαναρίου 8, 2510246424, 6937115742 www.motoclubkavala.gr  ΜΟΤΟΛΕΣΧΗ ΘΑΣΟΥ στην Παναγία 2593061704, 61619. Πληροφορίες για το ταξίδι σας, όλο το χρόνο, βρίσκετε στους ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΕΡΙΗΓΗΤΕΣ - Σύλλογος Μοτοσικλετιστών - Ελάτη Τρικάλων τηλ Fax: 2434071826.

Περισσότερες πληροφορίες για την ΘΑΣΟ αντλήστε από την ενδεικτική Βιβλιογραφία – Αρθρογραφία:

Α’  Αυτοτελή Βιβλία – Εργασίες

• Απόστολος Ε. Βακαλόπουλος / Ιστορία της Θάσου 1453 – 1912 / Ε.Μ.Σ. Θεσσαλονίκη 1984
  Σωτήρης Γερακούδης / Ιστορία της Θάσου / Εκδοτική Ομάδα / Θεσσαλονίκη 1986
  Χάιδω Κουκούλη – Χρυσανθάκη / Πρωτοϊστορική Θάσος Α.Δ. αρ. 45 / Τόμοι Α’, Β’, Γ’ έκδοση Τ.Α.Π.Α. -   Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων / Αθήνα 1992
  Ιωάννης Τουράτσογλου / Μακεδονία / Εκδοτική Αθηνών 1995
  Γεώργιος Κ. Γιαγκάκης / Νησιολόγιο των Κατοικούμενων Ελληνικών Νησιών 1940 – 1991 / Αγκίστρι του Σαρωνικού 1995
  Ιωάννης Γ. Βαρδαβούλιας / Η απελευθέρωση της Θάσου και της Καβάλας / εκδόσεις Νιραγός / Αστρίς Θάσου 1996
  Μακεδονία / συλλογική εργασία / Πολιτιστικό τεχνολογικό ίδρυμα ΕΤΒΑ – ΕΟΤ / Αθήνα 1997
  Μάριος Βερέττας, Μέγα Ονομαστικόν ή τα ονόματα των Ελλήνων, εκδόσεις Μάριος Βερέττας – Αθήνα 1997
  Το προσκύνημα του Αρχάγγελου Μιχαήλ στη Θάσο / έκδοση της Ι. Μ. Αρχαγγέλου Μιχαήλ / Θάσος 1999
  Γεώργιος Παπαευστρατίου / Η ιστορία της Θάσου / εκδόσεις Νιραγός / Αστρίς Θάσου 2001

Β’  Αφιερώματα περιοδικών

• Γιώργος Εμμανουηλίδης / Θάσος / ένθετο περιοδικό Ταξίδια στην άλλη Ελλάδα Τομ. Β’ / έκδοση Χαϊσάϊντινγκ Ε.Π.Ε. 2000
• Θοδωρής Αθανασιάδης – Ζερμαίν Αλεξάκη / 4 αποδράσεις σε φόντο Μπλε / περιοδικό VITA τ.41 Σεπτέμβριος 2000
• Θάσος / συλλογικό / αφιέρωμα 7 Ημερών εφημ. Καθημερινή 10/8/03
• Ειρήνη Κοντογεωργίου / Θάσος / περιοδικό ΓΕΩ τ.69 Αύγουστος 2001
• Αργύρης Γκίσσας / Διαμαρτυρία για το Radar / περιοδικό Κορφές τ.150 Ιούλιος – Αύγουστος 2001
• Αργύρης Γκίσσας / Θάσος / περιοδικό Κορφές τ.162 Ιούλιος – Αύγουστος 2003  

Γ’  Άρθρα σε εφημερίδες

• Ντίνου Κιούση / Θάσος / εφημ. Καθημερινή 22 Ιουλίου 2001
• Αλέξανδρος Τσαντούλας / Θάσος / εφημ. Έθνος 19 Σεπτεμβρίου 2004
• Γιώττα Συκκά / Αρχαίοι Θησαυροί της Θάσου / εφημ Καθημερινή 16 Δεκεμβρίου 2004
• Τάκη Κατσιμάρδου / Οι πρώτοι πρόεδροι την περίοδο του μεσοπολέμου / εφημ. Ημερησία 5 – 6 Μαρτίου 2005
• Τάκη Κατσιμάρδου / Οι περιπέτειες της Προεδρικής Δημοκρατίας στον Μεσοπόλεμο / εφημ. Ημερησία 12 - 13 Μαρτίου 2005