ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ – ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ (4228 λέξεις)

ΝΗΣΟΣ ΑΜΜΟΥΛΙΑΝΗ

Κείμενο - Διαφάνειες: Άγγελος Σινάνης e – mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

© Φεβρουάριος 2007

Με θέα το Άγιον Όρος

Η Χαλκιδική δίκαια θεωρείται από τις πιο όμορφες περιοχές της Ελλάδας. Το μοναδικό της ανάγλυφο συνδυάζει με γοητευτικό τρόπο το βουνό και τη θάλασσα, με το ορεινό τμήμα του νομού να καταλήγει στις τρεις διάσημες, σχεδόν παράλληλες μεταξύ τους, χερσονήσους. Την Κασσάνδρα δυτικά, τη Σιθωνία στο μέσον και του Αγίου Όρους ανατολικά. Έτσι σχηματίζονται τέσσερις πανέμορφοι κόλποι, συνολικά 558, 31 χλμ. ακτογραμμής⁽¹⁾ με θαυμάσιους κολπίσκους και ζηλευτές παραλίες προσελκύοντας εκατοντάδες χιλιάδες επισκέπτες κάθε χρόνο.

Η Αμμουλιανή ή Αμολιανή⁽²⁾, (Αιμιλιανή⁽³⁾ και Μολιανή ή Τρυγόνα⁽⁴⁾ ή Μουλάρα⁽⁵⁾, βρίσκεται πολύ κοντά στις ηπειρωτικές ακτές του κόλπου του Αγίου Όρους (Σιγγιτικού), και δεν ανήκει σε κάποιο πέλαγος όπως η πλειονότητα των νησιών μας. Εντάσσεται στην ίδια κατηγορία με την Ελαφονήσο, τη Θάσο, το Παλιό Τρίκερι, τα νησάκια της ευρύτερης περιοχής του Μεσολογγίου κ.α⁽⁶⁾. Αν και είναι το μεγαλύτερο νησί της Χαλκιδικής κι’ από παλιά γνωστός τόπος παραθερισμού για τους Θεσσαλονικείς, γενικά για τους βορειοελλαδίτες, παραμένει σχεδόν άγνωστη για τους υπολοίπους εκδρομείς οι οποίοι συνωστίζονται στο Νότο, ίσως λόγω απόστασης.

Έχοντας ακούσει τόσα καλά λόγια για τις μαγευτικές, πεντακάθαρες παραλίες της, και το πανέμορφο πολύνησο που την περιτριγυρίζει, περιμένουμε το ferry boat στην Τρυπητή, ένα μικρό λιμανάκι, στην ευρύτερη περιφέρειά του οποίου υπήρχε κατά την αρχαιότητα ο οικισμός Σάνη. Απέχει μόλις οκτώ χλμ. από την Ουρανούπολη, το κατώφλι του Αγίου Όρους. Η πρόσβαση μέχρι εδώ γίνεται εύκολα από τη Θεσσαλονίκη με πολλές επιλογές διαδρομών. Δύο από τις πιο όμορφες, σε άμεση επαφή με τον ανεξερεύνητο Χολομώντα (1165 μ. υψ.) είναι μέσω Πολυγύρου – Βράσταμα – Γομάτι – Ιερισσός και η δεύτερη από την Αρναία προς Στάγειρα – Στρατώνι – Ιερισσός. 

Ακριβώς στην Τρυπητή και μέχρι τα Νέα Ρόδα (Ακρωτ. «Αρνάκι»), όλοι οι χάρτες αναφέρουν την «Διώρυγα του Ξέρξη»⁽⁷⁾ μάλιστα κάποιοι την απεικονίζουν κιόλας. Φυσικά κάτι τέτοιο δεν ισχύει, δεν πρόκειται δηλαδή να δείτε διώρυγα ή κάτι παρόμοιο. Στα 2.500 χρόνια που μεσολάβησαν, οι ιστορικοί έχουν εκφράσει αμφιβολίες αν η περίφημη Διώρυγα είχε κατασκευαστεί πράγματι από την μια ακτή στην άλλη, ενώ άλλοι αμφισβήτησαν την ύπαρξή της. Όμως, πριν από 6 χρόνια επιστήμονες από τη Βρετανία και την Ελλάδα⁽⁸⁾ εντόπισαν πειστικά στοιχεία που αποδεικνύουν την κατασκευή της, επιβεβαιώνοντας τις περιγραφές του αρχαίου ιστορικού Ηρόδοτου. Το φιλόδοξο έργο ήταν αποτέλεσμα μιας εντυπωσιακής στρατιωτικής, στρατηγικής Διοίκησης, εργατικού δυναμικού και μηχανικής.

Η κατάδυση στην ιστορία διακόπτεται από το μακρύ και μπάσο σφύριγμα της «Θεοσκέπαστης», σημάδι της αναχώρησης. Συνεπής στον απόπλου της από την Τρυπητή φεύγει γεμάτη κόσμο, μοτοσυκλέτες και αυτοκίνητα. Από μακριά φαίνονται οι μικρές νησίδες, τα «Δρένια», του περιτριγυρίζουν την Αμμουλιανή σαν φύλακες που ημερεύουν τα κύματα πριν αυτά φτάσουν στις παραλίες της. Οι χαμηλοί λόφοι γίνονται ψηλότεροι όσο πλησιάζουμε ενώ ξεχωρίζουν οι εκτάσεις με τα λιόδεντρα που καλύπτουν ένα μεγάλο τμήμα της. Σε λίγα λεπτά το καραβάκι έχει καλύψει τα 2 ν.μ. καταπλέοντας στο λιμάνι της. Εκείνη την ώρα είναι γεμάτο από μικρά πλεούμενα αλλά και μεγαλύτερα αλιευτικά και τουριστικά σκάφη. 

Η έκπληξη είναι μεγάλη για τον επισκέπτη ο οποίος έρχεται πρώτη φορά, μια που τα πολυώροφα κτήρια, αν μη τι άλλο, δε θυμίζουν νησιωτικό χώρο. Νησί με έντονη αλιευτική δραστηριότητα, μπορούμε να πούμε ότι δεν στηρίζεται αποκλειστικά από τον τουρισμό, χωρίς όμως να αμφισβητείται ο ρόλος του σαν μοχλού ανάπτυξης, μάλιστα, με αξιόλογο αντίκτυπο στην τοπική οικονομία. Η τουριστική περίοδος είναι ακόμα μακριά και είναι θετικό ότι η προβλήτα απέχει πολύ απ’ το χαρακτηριστεί πολύβουη και θορυβώδης όπως οι περισσότεροι θυμάστε στα Κυκλαδονήσια. Οι επιβάτες του πλοίου κυριολεκτικά ‘’εξαφανίζονται’’ στα μικρά στενά δρομάκια του οικισμού, το ίδιο και οι εποχούμενοι αυτοκινητιστές.

Η πρώτη επαφή ξενίζει, τα ξενοδοχεία τα ενοικιαζόμενα δωμάτια, οι ταβέρνες και τα πολλά καταστήματα καταλαμβάνουν όλο το οπτικό πεδίο του επισκέπτη, όμως αυτά αλλάζουν αν πεζοπορήσετε στα ενδότερα. Ο αμφιθεατρικά χτισμένος οικισμός απλώνεται σε όλο τον λόφο και παρά την τρομερή ανάπτυξη που παρουσιάζει, έχουν διατηρηθεί κάποιες γωνιές αναλλοίωτες. Μικρότερα σπίτια, αυλές με πολύχρωμα λουλούδια, κήποι με λαχανικά και πολλές μπουκαμβίλιες που συναγωνίζονται στο ύψος παρουσιάζονται άξαφνα για να θυμίζουν τα περασμένα χρόνια, τη φτώχεια, την αδάμαστη εργατικότητα συνάμα με την νοικοκυροσύνη. Με τον τρόπο του, το κάθε τι, προσπαθεί να μην σβήσει από τη μνήμη πως εποικίστηκε το νησί και πως άρχισε η πορεία για ένα καλύτερο αύριο. 

Όταν τελείωσαν οι Βαλκανικοί και ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, μπήκε σε εφαρμογή το σχέδιο της Κοινωνίας των Εθνών «Περί Ανταλλαγής των Πληθυσμών» με ειδική σύμβαση (30 Ιανουαρίου 1923) μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, που περιλαμβάνεται  στους όρους (άρθρο 142) της Συνθήκης της Λωζάνης (24 Ιουλίου 1923) η οποία σφραγίζει τη μικρασιατική καταστροφή⁽⁹⁾. Αν και θεωρήθηκε εθελούσια μετοικεσία, ήταν η μεγαλύτερη, χωρίς προηγούμενο, μετακίνηση πληθυσμών στη μεταναστευτική ιστορία. π.χ. Η Θεσσαλονίκη τεσσερισήμισι μήνες μετά το ολοκαύτωμα της Σμύρνης διπλασίασε σχεδόν τον πληθυσμό της. Σχεδόν ένα χρόνο νωρίτερα καταφθάνουν από τα νησιά της Θάλασσας του Μαρμαρά, (Προποντίδα) πρόσφυγες από τα νησιά Αλώνη (ή Αυλωνία και Πασσαλιμάνι), Κούταλη, και  Προκόννησο (Μαρμαράς). Η επιθυμία όλων είναι να εγκατασταθούν σε μέρος που να θυμίζει το χωριό τους. Φυσικό ήταν να στραφούν προς τη θάλασσα. 

Μια ομάδα 70 – 80 οικογενειών από το Πασσαλιμάνι, (χωριό της Νήσου Αλώνης), με αρχηγό τον Φώτιο Ανδρεάδη, πρόεδρο και δάσκαλο επιχειρεί να εγκατασταθεί στη Ν.Α Χαλκιδική, στο χώρο που παλιά είχε ανοιχτή η διώρυγα του Ξέρξη (σημερινά Νέα Ρόδα, παλιά Πρόβλακας⁽¹⁰⁾ – προ του αύλακος, και Διώρυγα του Ξέρξη⁽¹¹⁾). Εκεί υπήρχαν, εκτός από τους Ροδιάτες πρόσφυγες, και κάποιοι τουρκόφωνοι Έλληνες. Οι προστριβές δεν άργησαν να έρθουν κι’ έτσι οι Πασσαλιμανιώτες έφυγαν για το Προσφόρι (σημερινή Ουρανούπολη) όπου είχαν εγκατασταθεί πρόσφυγες από τα Πριγκιπόνησα, με παράδοση στην ύφανση χαλιών. Στιγμή δεν έφευγε από το μυαλό τους αυτό που είχαν μάθει καλά τόσα χρόνια στο νησί τους. Την αλιεία⁽¹²⁾ και τη θάλασσα, μ’ αυτά μεγάλωσαν, πρόκοψαν και μεγάλωσαν τις οικογένειές τους. Η προσδοκία για την δημιουργία του δικού τους χωριού όσο πέρναγε ο καιρός τόσο μεγάλωνε. 

Έναυσμα για την εγκατάσταση στην Αμμουλιανή αποτέλεσε ο αγροτικός νόμος της κυβέρνησης Βενιζέλου (14/2/1923) ο οποίος παραχωρούσε τμήμα της κτηματικής περιουσίας των μοναστηριών για να εγκατασταθούν πρόσφυγες⁽¹³⁾. Η ευκαιρία ήταν μοναδική, η απαλλοτρίωση της Αμμουλιανής φάνταζε θείο δώρο και ο πρόεδρος Ανδρεάδης δεν την άφησε να χαθεί. Επικοινώνησε με συγγενείς του Γαλλιμήτες· ο κύριος πυρήνας τους ζούσε στην Ελευσίνα, και τους κάλεσε να δουν το νησί. Άλλωστε κι’ αυτοί, ήρθαν πρόσφυγες από το γειτονικό της Αλώνης νησί του Μαρμαρά (Προκόννησος), είχαν αρκετούς συγγενείς ανάμεσα στους Πασσαλιμανιώτες, κυρίως όμως είχαν την ίδια αγάπη για την αλιεία και τη θάλασσα. 

Βαθιά χαραγμένη στην μνήμη τους παρέμενε το πάστωμα των ψαριών, το εμπόριο με περιοχές γειτονικές της Κωνσταντινούπολης, συνήθειες και εργασίες που αποτελούσαν τον κύριο μέρος των οικογενειακών ασχολιών με μεγάλο οικονομικό όφελος. Η επιτροπή έφτασε στο Προσφόρι ή Πύργο (σημερινή Ουρανούπολη), και όλοι μαζί πέρασαν, είδαν και εγκρίναν ότι το νησί ήταν κατάλληλο. Επέστρεψαν στην Ελευσίνα και ανακοίνωσαν τα επιχειρήματά τους για τον εποικισμό της νήσου. Οι περισσότερες οικογένειες (περίπου 100) αποφάσισαν να πάνε στην Αμμουλιανή, άλλες (περίπου 50), θα πήγαιναν στην Ερέτρια⁽¹⁴⁾. Έτσι, από την άνοιξη έως τον Σεπτέμβριο του 1925 κατέφθαναν κύματα Γαλλιμητών συμπληρώνοντας τον εποικισμό της νήσου που άρχισε από τους Πασσαλιμανιώτες στα τέλη του 1924. Μέχρι τότε, έμεναν δύο – τρεις καλόγεροι της Μονής Βατοπαιδίου και δεκαπέντε – είκοσι εποχιακοί εργάτες απ’ την Ιερισσό με κύρια ασχολία τα κτήματα, τις ελιές και τα βοσκοτόπια αφού η νήσος αποτελούσε έως τότε μετόχι της.

Γρίφο αποτελεί η πρότερη κατοίκηση αν και ίχνη εγκατάστασης από την Κλασική Περίοδο (479 - 323 π.Χ.), βρέθηκαν στο νοτιοδυτικό τμήμα του νησιού, στις Αλυκές, ενώ υπολείμματα αρχαίων κτηρίων και πέτρινα αρχιτεκτονικά μέλη υπήρχαν διάσπαρτα στη περιοχή του καινούργιου λιμανιού⁽¹⁵⁾. Τη βυζαντινή εποχή αποτελούσε μετόχι (περιουσιακό στοιχείο) της Ι. Μ. Βατοπαιδίου και τη περίοδο της αποτυχημένης επανάστασης που ξέσπασε στη Χαλκιδική στις 17 Μαΐου του 1821 γνωρίζουμε ότι για πρώτη φορά (Ιούνιος – Ιούλιος 1821), παραβιάζεται το άβατο του Αγίου Όρους από επαναστάτες και γυναικόπαιδα οι οποίοι καταφεύγουν στις μονές για να σωθούν⁽¹⁶⁾. Μέχρι το Δεκέμβριο του ίδιου έτους η Σιθωνία, το Άγιο Όρος και η Θάσος έχουν υποταχθεί. Αυτή την εποχή φαίνεται η Αμμουλιανή σαν καταφύγιο επαναστατών και πειρατών⁽¹⁷⁾.

Το 1913 αναφέρεται ρητώς στα κατοικούμενα Μετόχια των Μονών του Αγίου Όρους χωρίς να προσδιορίζεται επακριβώς ο αριθμός των κατοίκων της⁽¹⁸⁾. Καθώς όμως αποτελούσε τμήμα της κτηματικής περιουσίας της οι μοναχοί καλλιέργησαν τον τόπο, μάζευαν τις ελιές κι’ έβγαζαν λάδι για τις ανάγκες της μονής, έχτισαν το ναό, τα πρώτα σπίτια – αποθήκες, αυτά που ακόμα και σήμερα οι ντόπιοι τα ονομάζουν «καλογερικά». Μετά τον εποικισμό και την απογραφή της 15^ης και 16^ης Μαίου 1928 είχε 513 κατοίκους⁽¹⁹⁾. Στο νησί σήμερα κατοικούν 547 κατ. και σημαντικό τμήμα της αύξησης του πληθυσμού που συντελέστηκε την τελευταία δεκαετία οφείλεται στους απογραφέντες στις εκεί παραθεριστικές κατοικίες.

Απολαμβάνοντας την βόλτα, στο λιμάνι θα δείτε ένα από τα παλιά κτήρια του νησιού, τον παλιό αρσανά,ένα αγιορείτικο διώροφο κτήριο του 1860, μέσα στο οποίο οι μοναχοί προστάτευαν τις βάρκες τους το χειμώνα. Ανακαινίστηκε και λειτουργεί σαν καφετέρια. Ψηλότερα στον λόφο είναι η ομώνυμη της εκκλησίας πλατεία του χωριού όπου υπάρχουν ακόμη δύο απ’ τα παλιότερα κτήρια της νήσου· μαζί με την εκκλησία του  Αγ. Νικολάου, απαρτίζουν ένα όμορφο αρχιτεκτονικό σύνολο. Πρόκειται για την διώροφη  λιθόχτιστη κατοικία των μοναχών που σύμφωνα με την λιθανάγλυφη επιγραφή χτίστηκε το 1907. Μετά τον εποικισμό διαμορφώθηκε σε σχολείο και γραφείο για τους δασκάλους. Στο ισόγειο υπήρχε το μαγειρείο και η τραπεζαρία για τους εκατό μαθητές. Λειτούργησε μέχρι το 1966 που έγινε το καινούργιο ενώ στις μέρες μας στεγάζει τον πολιτιστικό και τον αλιευτικό σύλλογο του νησιού. 

Το απέναντι λιθόχτιστο κτήριο του 1896⁽²⁰⁾ χρησίμευε στην αποθήκευση σιτηρών ενώ τη περίοδο του πολέμου γινόντουσαν οι συναντήσεις των αντιστασιακών ομάδων του νησιού. Στο πέρασμα του χρόνου άλλαξε πολλές χρήσεις, λειτούργησε σαν λέσχη, στέγασε θεατρικές – κινηματογραφικές παραστάσεις ενώ σήμερα παραμένει άδειο, ανεκμετάλλευτο. Αξιόλογο μνημείο με ιστορικό ενδιαφέρον είναι η θαυμάσια εκκλησία του Αγίου Νικολάου (1865) χτισμένη, όπως και τα υπόλοιπα κτήρια από τους μοναχούς της Ι. Μ. Βατοπαιδίου. Σύμφωνα με την παράδοση ήταν αφιερωμένη στον Άγιο Μόδεστο, όμως κάποιος ναυτικός ο οποίος σώθηκε πήρε την απόφαση, και με τους μοναχούς που υπήρχαν στο νησί μεγάλωσαν τον ναό σε ύψος αποδίδοντάς πλέον τον πάνω όροφο στον Άγιο Νικόλαο, ενώ κάτω ήταν αποθήκη. Έτσι διώροφο, με εξωτερική σκάλα τον αντίκρισαν οι πρόσφυγες το 1924. Αργότερα έγιναν προσθήκες ενώ στον περίβολο χτίστηκε το 1995 με χορηγία του Παντελή Παπαδόπουλου το μεγάλο τετράπλευρο κωδωνοστάσιο. Τελευταίες επεμβάσεις ήταν η κάλυψη των παράθυρων του υπερώου με εικόνες και η τοποθέτηση στεγάστρων στις εισόδους. Το εσωτερικό του ναού είναι λιτό, με ξύλινο απλό τέμπλο. Αυτό Αμέσως κερδίζουν τη ματιά του επισκέπτη οι φορητές εικόνες στους τοίχους. Αυτές προέρχονται από τη γενέτειρα πολλών κατοίκων Γαλλίμη, τέτοιου μεγέθους που δεν θα έχετε ξαναδεί.  

Γνωρίζοντας παραπέρα το νησί οδηγήστε στον μοναδικό ασφαλτοστρωμένο δρόμο, με νοτιοδυτική κατεύθυνση προς τις ξακουστές Αλυκές,μια μεγάλη ολόλευκη κι’ αμμουδερή παραλία με καλή οργάνωση για τους επισκέπτες. Λίγο πριν, εμφανίζεται μπροστά σας μια μικρή ακύμαντη λιμνούλα που λάμπει στο εκτυφλωτικό φως του ήλιου. Από αυτήν την αλυκή έλκει την ονομασία της η περιοχή και από αυτή τη λίμνη παλιότερα εξασφάλιζαν το αλάτι της χρονιάς οι Αμμουλιανίτες. Το καλοκαίρι, μεγάλο τμήμα της εξατμίζεται, φανερώνοντας ένα στενό δρόμο ο οποίος προσπερνά τις περιφράξεις, ανεβαίνει ψηλότερα στον λόφο, εξασφαλίζοντας καλύτερη θέα στην λιμνούλα και στην παραλία. 

Στον ευρύτερο χώρο των Αλυκών είναι το κάμπινγκ, με ταβέρνα, ενώ στην θαυμάσια παραλία υπάρχει δυνατότητα να νοικιάσετε βαρκάκια (δεν χρειάζεται δίπλωμα), ποδήλατα θαλάσσης, κανό ή σέρφ, υπάρχει και καντίνα. Ο δρόμος συνεχίζει χωμάτινος πλέον οδηγώντας σας από το εκκλησάκι στην απόμερη παραλία Καλοπήγαδο. Πολύ ωραία τοποθεσία με γαλαζοπράσινα νερά που προδιαθέτουν για ατέλειωτες ώρες χαλάρωσης. Στην επιστροφή, ακολουθήστε το δρόμο από Καλοπήγαδο προς οικισμό, όχι προς Αλυκές, και στα 150 μ. από τον οικισμό να πάτε αριστερά για τις μοναχικές παραλίες Καραγάτσια και Φάκα όπου το κολύμπι γίνεται πραγματική απόλαυση.

Δεύτερη πολύ όμορφη διαδρομή που οδηγεί στην υπέροχη, καταπράσινη δυτική άκρη της Αμμουλιανής ξεκινά μέσα από τον οικισμό. Σε 2,5 χλμ. θα βρείτε δστ. που δεξιά σε 500 μ. οδηγεί στην περιοχή της Φάκας, μια από τις γραφικότερες του νησιού. Απέναντί σας, πρώτο πλάνο, τα δύο Ξηροποταμινά νησάκια το Ρέμα και το Ρυάκι. Η ολόδροση θαλάσσια διαδρομή που δεν χάνει ευκαιρία να την απολαύσει κανένας επισκέπτης, όσες φορές και νάρθει στο νησί, είναι από το υπήνεμο λιμάνι προς τα Δρένια (Γαιδουρονήσια των ντόπιων). Πρόκειται για οκτώ μικρά ακατοίκητα νησάκια (τα δύο ανώνυμα), με αμμουδερές παραλίες που αποτελούν τη συνέχεια του χερσαίου τμήματος της Αμμουλιανής, γειτονικά της Ουρανούπολης. Μαζί με τα δύο Ξηροποταμινά αποτελούν ένα εκπληκτικό σύνολο δέκα νησιών, από τα 446 του νομού Χαλκιδικής⁽²¹⁾ πραγματικά ησυχαστήρια. 

Πρώτο βλέπετε την Φύτη ή «Διαπόρτι» και αμέσως μετά το μεγαλύτερο του συμπλέγματος, η Άρτεμις, που σήμερα το ονομάζουν «της Ελιάς» αφού είναι γεμάτο από το ευλογημένο δέντρο. Εμπρός της τα δύο μικρά νησάκια είναι το Παλαμάρι και η νησίδα της Νύχτας ενώ ακολουθεί η Πέννα ή «Τηγάνι» ή «Σπαρμένο» γιατί παλιότερα το έσπερναν στάρι, (στις μέρες μας βόσκουν κατσίκια), και το πλησιέστερο στην Ουρανούπολη, με τον φάρο, η Φρύνη ή «Ποντικονήσι». Όσο μέγεθος ‘’λείπει’’ από την Αμμουλιανή τόσο οι μοναχικές παραλίες στο πολύνησο ενθουσιάζει και πολλές φορές ξαφνιάζει με την ομορφιά του, όπως κάνει η πιο γνωστή απ’ αυτές, στο νησί της «Ελιάς». Η πρόσβαση είναι πανεύκολη σε όλα, αρκεί να απευθυνθείτε στις λάντζες ή τα μεγαλύτερα σκάφη που κάνουν καθημερινά όλες αυτές τις διαδρομές. Διαλέξτε νησάκι ή παραλία και ο καπετάνιος θα σας εξυπηρετήσει άμεσα.

Ολοκληρώνοντας την γνωριμία, δεν μπορεί παρά να οδηγήσετε στην έξοδο του οικισμού όπου μια μεγάλη πινακίδα σας κατευθύνει (3,0 χλμ.) προς τη Μεγάλη Άμμο την τελευταία νότια παραλία. Η παραλιακή διαδρομή ακολουθεί την ακτογραμμή, κοντά σε αθέατες από τα λιόδεντρα κατοικίες. Προσπερνάτε το Γλαστρί που πλέον διαμορφώθηκε σε αλιευτικό καταφύγιο, το Λιμάνι (Τσάρκι) όπου βρίσκεται το τουριστικό συγκρότημα Αγιονήσι, όρμους με διάφανα πρασινογάλανα νερά, μέχρι που φτάνετε στον ευρύστερνο κόλπο του Άι – Γιώργη, με το ομώνυμο εκκλησάκι και λίγο πιο κάτω το παραδοσιακό ταβερνάκι του Συριανού.Το τοπίο πραγματικά μαγεύει, η γαλήνια θάλασσα και το νησάκι με την αρχαία ονομασία Μυδωνία, μπροστά απ’ την ακτή, είναι ό,τι καλύτερο για ξεκούραση και βουτιές. 

Οι όμορφες εγκαταστάσεις του Γρίπου (Νίκος και Μαλαματένια), ανάμεσα στους σχίνους και λιόδεντρα περιλαμβάνουν μπαράκι – καφετέρια, ταβέρνα, ενοικιαζόμενα σπιτάκια και άπειρη αγάπη για τα λουλούδια και τα παρτέρια του χώρου. Η παραλιακή διαδρομή συνεχίζει μέχρι τον τελευταίο σταθμό, το κάμπινγκ της Μεγάλης Άμμου μιας πανέμορφης, ήρεμης παραλίας με κρυστάλλινα νερά, μπαράκι και ταβέρνα μια ανάσα από το ανατολικό άκρο του νησιού ακριβώς απέναντι απ’ τα Δρένια. Ειδικά το σούρουπο με τις παράξενες μοβ πινελιές στον ουρανό ή νωρίς το πρωί που ανατέλλει ο ήλιος, σκορπώντας τα θερμά του χρώματα παντού, η ασύλληπτη θέα προς τα νησιά, την Ουρανούπολη και τον συμπαγή ορεινό όγκο του Άθω, πραγματικά κόβει την ανάσα.

Σήμερα η Αμμουλιανή από μικρό ψαροχώρι εξελίχθηκε σ’ ένα πανέμορφο προορισμό με θαυμάσιο φυσικό περιβάλλον και υποδομές για διαμονή όπως ταιριάζει στον κάθε επισκέπτη. Οι νοστιμότατες τοπικές συνταγές, τα προσεγμένα μαγειρευτά και τα ολόφρεσκα ψαρικά κερδίζουν κατά κράτος άλλα γνωστότερα νησιά. Το προσφυγικό στοιχείο, όπως και σε άλλα μέρη της Ελλάδας, παρά τα δεινά που υπέστησαν, την πίκρα του ξεριζωμού απ’ την «Ρωμιοθάλασσα» της Προποντίδας⁽²²⁾ και τα ιερά χώματα της Μικράς Ασίας, προσέγγισαν το νέο τόπο τους με αγάπη. Ήθελαν την πρόοδο, φιλοδοξούσαν γι’ αυτή. Με μόχθο, αξιομνημόνευτο ζήλο, φιλικότητα και φιλοξενία, που τους χαρακτηρίζουν κατάφεραν να αντιμετωπίσουν θετικά την πρόκληση της τουριστικής ανάπτυξης. Πρωτοπόροι, κοσμοπολίτες και περισσότερο ανεπτυγμένοι σε πολλούς κοινωνικούς και πολιτιστικούς τομείς έδωσαν νέα πνοή στη Χώρα, ανεξάρτητα τον τόπο εγκατάστασης. 

Στις μέρες μας, αντικρίζοντας τα έργα τους, μπορούμε να τεκμηριώσουμε ότι ο σημερινός πολιτισμός της Ελλάδας επηρεάστηκε αποφασιστικά από όλους αυτούς.  

Σημειώσεις:

⁽¹⁾ Γεώργιος Κ. Γιαγκάκης, Νησιολόγιο των Κατοικούμενων Ελληνικών Νησιών 1940 – 1991,  Αυτοέκδοση, Αγκίστρι του Σαρωνικού (1995) 69.

⁽²⁾Χάρτης του Αγίου Όρους στο αφιέρωμα «Άγιο Όρος – Η κιβωτός της Ορθοδοξίας»,του ένθετου περιοδικού Επτά ημέρες, της εφημερίδας Αθηνών Καθημερινή (Κυριακής 5 Ιουλίου 1992) 2. Επιμέλεια αφιερώματος: Γιώτα Μυρτσιώτη.

⁽³⁾ Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Larouse Britanica, τ. 6, Εκδοτικός Οργανισμός Πάπυρος, Αθήνα (2006) 244.

⁽⁴⁾ Μιχαήλ Σταματελάτος – Φωτεινή Βάμβα Σταματελάτου, Ελληνική Γεωγραφική Εγκυκλοπαίδεια, τ. 1, Εκδόσεις Τεγόπουλος – Μανιατέας, Αθήνα (1997) 96, των ιδίων και της εκδοτικής Ερμής ΕΠΕ (ειδική έκδοση για την εφημερίδα Αθηνών το Βήμα), Γεωγραφικό Λεξικό της Ελλάδος, τ.1, Αθήνα (2006) 98.

⁽⁵⁾ Χάρτης του Αγίου Όρους (ανατύπωση από την εγκυκλοπαίδεια του Παύλου Δρανδάκη), στο βιβλίο του Κωνσταντίνου Ι. Χατζηιωάννου, Η Ιστορία της Αμμουλιανής, έκδοση: Πολιτιστικός Σύλλογος Αμμουλιανιτών Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη (1997) 155.

⁽⁶⁾ Γιαγκάκης ο.π. (1995) 22.

⁽⁷⁾ Το 480 π.Χ. ο βασιλιάς της Περσίας Ξέρξης για να εκδικηθεί την ήττα των Περσών στον Μαραθώνα (490 π.Χ.) εκστρατεύει κατά της Ελλάδας. Το εμπόδιο των επικίνδυνων νερών του Άθω το ξεπέρασε διατάσσοντας την κατασκευή διώρυγας μήκους 2 χλμ., ένα από τα σημαντικότερα έργα εκείνης της εποχής. Αυτή η διώρυγα θα εξυπηρετούσε τα σχέδιά του για την εισβολή, στόχο που επί 12 χρόνια δεν είχε κατορθώσει ο στρατηγός του Μαρδόνιος, του οποίου ο στόλος καταστράφηκε στην διάρκεια καταιγίδας, την ώρα που έπλεε στην άκρη της χερσονήσου. Αυτή την καταστροφή θέλησε να αποφύγει ο Ξέρξης και γιαυτό ήθελε αυτό το φιλόδοξο έργο. Ηλεκτρονική Εγκυκλοπαίδεια Μαλλιάρης Παιδεία (βλ. λήμμα Ξέρξης). 

⁽⁸⁾ Ρίτσαρντ Τζόουνς επικεφαλής ερευνητής στο σχέδιο και αρχαιολόγος στο Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης, Μπεν Ισερλιν, αρχαιολόγος στο Πανεπιστήμιο του Λις, (ξεκίνησε το σχέδιο εξερεύνησης της διώρυγας στις αρχές της δεκαετίας του ’90), Βασίλης Καραστάθης, μέλος της ομάδας που πραγματοποίησε την σεισμική έρευνα και γεωφυσικός στο Εθνικό Αστεροσκοπείο της Αθήνας, Μαρία Μπρόσιους, ερευνήτρια του Πανεπιστημίου Απόν Ταϊν του Νιούκαστλ. Περισσότερα διαβάστε στο: Yudhijit Bhattacharjee, TheNewYorkTimes «Στοιχεία για τη διώρυγα του Ξέρξη», Εφημερίδα Αθηνών Καθημερινή (Παρασκευή 16 Νοεμβρίου 2001) στήλη Διεθνή Θέματα.

⁽⁹⁾Με τη διεθνή κατοχύρωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η ανταλλαγή πληθυσμών αποτελεί πλέον παραβίαση κανόνων Διεθνούς Δικαίου και έχει τεθεί εκτός πραγματικότητας. Χρήστος Ροζάκης, (βλ. το λ. «ανταλλαγή πληθυσμών», «Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Larouse Britanica», τ. 7, Εκδοτικός Οργανισμός Πάπυρος, Αθήνα (2006) 546.

⁽¹⁰⁾ Χατζηιωάννου ο.π. 154.

⁽¹¹⁾ Ι. Κ. Βασδραβέλλη, Οι Μακεδόνες εις τους υπέρ της Ανεξαρτησίας αγώνας 1796 – 1832, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, Θεσσαλονίκη, δεύτερη έκδοση (1950) 83.

⁽¹²⁾ Αντώνη Σ. Μαρμαρινού, Οι Μαρμαρινοί, οι δομές μιας νησιώτικης κοινωνίας θαλασσινών, Αυτοέκδοση χ.χ. [Αθήνα 1990] βλ. ειδικά το κεφάλαιο: Οι δομές της Αλιείας 33 – 46.Επίσης του ιδίου Η ψαρική στο Μαρμαρά Αυτοέκδοση Θεσσαλονίκη 1984 και Ο ναυτικός βίος και η ξενιτιά στο Μαρμαρά, Αυτοέκδοση Αθήνα 1993.

⁽¹³⁾ Χατζηιωάννου ο.π. 154.

⁽¹⁴⁾ Χατζηιωάννου ο.π. 156, 157.

⁽¹⁵⁾ Chr. Doumas, Vas. Lambrinoudakis, Lina G. Mendoni, Eva Simantoni – Bournia (Scientific Committee), στο Archaeological Atlas of the Aegean, Ministry of the Aegean – University of Athens, Athens (1999) 165.

⁽¹⁶⁾Απόστολου Βακαλόπουλου, Ιστορία της Μακεδονίας 1354 – 1833, εκδόσεις Βάνιας, Θεσσαλονίκη (1988) 566.

⁽¹⁷⁾  Βακαλόπουλος ο.π. 575.

⁽¹⁸⁾  Γεώργιος Κ. Γιαγκάκης, Πληθυσμιακές απεικονίσεις των Ελληνικών Νησιών 1896 – 1940 – 2001, Αυτοέκδοση, Όρμος Αποθηκών Τήνου (2004) 12.

⁽¹⁹⁾ Χατζηιωάννου ο.π. 435 και Γιαγκάκης ο.π. (2005) 50.

⁽²⁰⁾Χατζηιωάννου ο.π. 313.

⁽²¹⁾ Γιαγκάκης ο.π. (1995) 69 με πηγή την Υδρογραφική Υπηρεσία του Π.Ν. Αυτά, όσον αφορά την Χαλκιδική. Στον νομό Αγίου Όρους υπάρχουν ακόμα 160 ενώ το μήκος της ακτογραμμής του, φτάνει τα 135,45 χλμ.

⁽²²⁾ Ακύλα Μηλλά, «Προποντίδα, Μια θάλασσα της Ρωμιοσύνης», ένθετο περιοδικό ‘’Επτά ημέρες’’, 2-21 της εφημερίδας Αθηνών Καθημερινή (Κυριακή 24 Ιουλίου 1994) επιμέλεια: Βησσαρίων Σταύρακας. Αντώνη Σ. Μαρμαρινού, Ο Νέος Μαρμαράς, από την Προποντίδα στα νερά του Αιγαίου, τα πρώτα δύσκολα χρόνια, Αυτοέκδοση Αθήνα 1991.

ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Ιδέα & υλοποίηση μορφής: Άγγελος Σινάνης

Θέση: 40^ο 20’, 00 βόρειο, 23^ο 55’, 00 ανατολικό, Έκταση: 6,85 τ.χ., Ακτογραμμή: 21 χλμ., Υψόμετρο: +/- 100 μ. υψώματα Τρυγόνα και Κούκος. Πληθυσμός: 547 κατ. (’01), Πρωτεύουσα: Αμμουλιανή, Νομός: Χαλκιδικής, Δήμος Σταγείρων – Ακάνθου. Απόσταση από Θεσσαλονίκη 130 χλμ., απόσταση από Τρυπητή 2 ν.μ – 10’. 

Αυτόματος Αριθμός Κλήσης: 23770, Ταχυδρομικός Κώδικας: 630 75 Ιερισσός Χαλκιδικής.

ΔΙΑΜΟΝΗ:  www.futurenet.gr/ammoyliani/rooms_gr.shtml. Περισσότερα από 10 ξενοδοχεία AMULIANI 51297, Αλκυονάρι 51057, Αρχονταρίκι 51207, Νηρηίδες 51154, Ισμήνη 51407, SanRise 51273, Θάλασσα 51344, Κασταλία 51377, Ερωτόκριτος 6974116535, Αρχοντικό 51444, Gallery 51405, Agionissi Resort www.papcorp.gr 51102,  και δεκάδες ενοικιαζόμενα δωμάτια, πανσιόν, ξενώνες και Studios. Ωραίος ο «Γρίπος» με τα ενοικιαζόμενα σπιτάκια 51049. Το Σωματείο Ενοικιαζομένων Δωματίων Αμμουλιανής θα σας διευκολύνει να βρείτε κάτι στα μέτρα σας, Τηλ – Fax: 31170, e – mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε. και www.halkidiki.com/ammouliani/association_g.htm

ΚΑΜΠΙΝΓΚ: Στις Αλυκές 51379 Αβδημιώτης Βασίλης, και στην Μεγάλη Άμμο, 51182 – 3 Γιουβανίκας Σταύρος.

ΦΑΓΗΤΟ: Τα φρέσκα ψάρια, πιασμένα μόλις λίγες ώρες πριν και τα μαγειρευτά με τοπικές συνταγές είναι η καλύτερη επιλογή. Φρέσκο ψάρι και μαγειρευτά «Τζανής» Τζανής Άγγελος (ο εγγονός) 51322, και ο «Γρίπος» 51049, κρεατικά στην «Κληματαριά» Κώστα Παιδάκης 51151, Ψαροταβέρνα «Γλάρος» 51179, Ταβέρνα «Βασίλης» 51340, Ταβέρνα «Σαράντης» 51114.

ΑΧΡΕΙΑΣΤΑ: Δήμος Σταγείρων – Ακάνθου 2377022216, Δημοτικό Διαμέρισμα Αμμουλιανής 2377051208, Fax: 2377051108, Αστυνομία: δεν έχει, Α’ Βοήθειες – Περιφερειακό Ιατρείο: 51333, και ελικοδρόμιο στο Αγιονήσι. Φαρμακείο 51400, Ενοικιάσεις – Βουλκανιζατέρ στην Αμμουλιανή: Αναστασιάδης Στέφανος 51054, 51057,  6977539067. Βουλκανιζατέρ στην Ιερισσό: Στάθης Ψυχογιός 22500. Να έχετε μαζί σας δύο Fast.

ΧΡΗΣΙΜΑ: www.ammouliani.com Οι δυσπρόσιτες παραλίες στα Δρένια αλλά και ο γύρος του νησιού είναι εύκολο να γίνουν με τον καπετάνιο Κώστα Κουτρουμπάκη 6972026570. Επίσης με τα τουριστικά σκάφη «Λαμπρινή» 6937086162, «Ιωάννα» 51025, και «Άγιος Νικόλαος» 6974023717, 54143. Τράπεζες με Α.Τ.Μ. στην Ιερισσό την Ουρανούπολη και το Στρατώνι. Επισκεφθείτε τον παραδοσιακό ξυλόφουρνο του Πολιού Ροδόλφου για σπέσιαλ τσουρέκι, κουλούρια γεμιστά, πίτες και ψωμί στα ξύλα. Επίσης τον φούρνο του Αλέξανδρου Ροδοκαλάκη. 

ΠΡΟΣΒΑΣΗ:  Η Αμμουλιανή απέχει 130 χιλιόμετρα από τη Θεσσαλονίκη (640 από Αθήνα), και συνδέεται με ferry boat, κάθε 30’ από την Τρυπητή. Διάρκεια ταξιδιού 10’. Το καλοκαίρι υπάρχουν και ταχύπλοα.

ΒΕΝΖΙΝΑΔΙΚΑ: Δεν έχει, όμως δεν υπάρχει πρόβλημα αφού στην Ιερισσό έχει τρία και στην Ουρανούπολη δύο.

ΧΑΡΤΕΣ: Αποκλειστικά για το νησί δεν υπάρχει. Καλύτερος όλων το φύλλο ‘’Ιερισσός’’ σε κλίμακα 1:50.000 της Γ.Υ.Σ. Ευελπίδων 4, Πεδίον Άρεως 2108206600, που όμως δεν περιλαμβάνει το Άγιο Όρος (φύλλα ‘’Καρυαί’’ και ‘’Άθως’’). Γενικά υπάρχουν πολλές εκδόσεις για την Χαλκιδική (Greco card με αδιευκρίνιστη κλίμακα – Ρέκος 1:240.000) που περιλαμβάνουν την Αμμουλιανή και τα παράλια του Αγίου όρους. Πιο καλή επιλογή φαίνεται η έκδοση της Νομαρχίας Χαλκιδικής (2371022269) με χλμ. αποστάσεις και αδιευκρίνιστη κλίμακα.

ΒΙΒΛΙΑ: Αναζητήστε στο νησί την μοναδική εργασία του Κωνσταντίνου Ι. Χατζηιωάννου, Η Ιστορία της Αμμουλιανής, έκδοση: Πολιτιστικός Σύλλογος Αμμουλιανιτών Θεσσαλονίκης 1997. Αξιόλογο αφιέρωμα έγινε από το ένθετο περιοδικό ‘’Επτά ημέρες’’, της εφημερίδας Αθηνών Καθημερινή (Κυριακή 24 Ιουλίου 1994) και το περιοδικό Ελληνικό Πανόραμα τ.22 Ιούλιος - Αύγουστος 2001. Επειδή η βιβλιογραφία για την Μικρά Ασία θεωρείται δυσεύρετη δράττομαι της ευκαιρίας να αναφέρω κάποιες πηγές. Το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών (κ. Πολίτης & κα. Κοντογιάννη), έχει πολύ αξιόλογο υλικό στη βιβλιοθήκη του στην οποία υπάρχει πρόσβαση. Κυδαθηναίων 11, Πλάκα, 2103239225 3229758. Η Ένωση Σμυρναίων (κα. Σπηλιώτη), συνεχίζει να εκδίδει την εφημερίδα Μικρασιτική Ηχώ, και τους τόμους των  «Μικρασιατικών Χρονικών», όπου δημοσιεύονται αξιόλογες εργασίες. Σκουφά 71 Α και Μασσαλίας, 2103633618, Fax: 3634636. Στο Σύλλογο προς Διάδοση Ωφέλιμων Βιβλίων (κ. Κάβουρας) θα βρείτε ανατυπώσεις από τις εξαιρετικές εργασίες των: Παντελή Μ. Κοντογιάννη, Γεωγραφία Μικράς Ασίας, Αθήνα 1921 Α’ ανατύπωση Αθήνα 2000, του ιδίου, Η ελληνικότητα των Νομών Προύσσης και Σμύρνης, Αθήνα 1919 Α’ ανατύπωση Αθήνα 2006, Κωνσταντίνου Ι.  Άμαντου, Ο ελληνισμός της Μικράς Ασίας κατά τον Μεσαίωνα, Αθήνα 1919 Α’ ανατύπωση Αθήνα 2005, Γεωργίου Σάκκαρη,  Ιστορία των Κυδωνιών (Αϊβαλί), Αθήνα 1920 Α’ ανατύπωση Αθήνα 2005, Γεωργίου Α. Σωτηρίου, Τα Χριστιανικά μνημεία της Μικράς Ασίας, Αθήνα 1920 Α’ ανατύπωση Αθήνα 2006. Εκτός αυτών που αναφέρονται υπάρχει βιβλιογραφικός οδηγός για όλες τις ανατυπώσεις. Ζητήστε τον στο: 2106462636, 6430783, Παναγή Κυριακού 24 και Κοτυαίου 2 στους Αμπελοκήπους. Επίσης λειτουργούν πολλοί σύλλογοι που κατά καιρούς παρουσιάζουν αξιόλογες εκδόσεις. Ένας από αυτούς είναι ο πολιτιστικός Σύλλογος Μικρασιατών Νέας Ιωνίας Μαγνησίας ‘’ΤΟ ΕΓΓΛΕΖΟΝΗΣΙ’’ που διαθέτει δύο βιβλία: Θεόδωρος Γεωργίου Πρώϊας, Το Αιγκλαιζονήσι των Αρχαίων Κλαζομενών, Βόλος 1999 και μια ολοκαίνουργια έκδοση της Μαρίας Σκαμάνγα – Αυγερινού, Ο Καθημερινός Βίος των Ελλήνων στο Εγγλεζονήσι της Μικράς Ασίας, Αθήνα 2006. Μπορείτε να τα παραγγείλετε αντικαταβολή στην πρόεδρο του συλλόγου κα. Ουρανία Σταματιάδου 2421067790, 2421061498.

ΛΕΣΧΕΣ ΜΟΤΟΣΥΚΛΕΤΑΣ: Πληροφορίες για το ταξίδι σας, όλο το χρόνο, βρίσκετε στους ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΕΡΙΗΓΗΤΕΣ - Σύλλογος Μοτοσικλετιστών - Ελάτη Τρικάλων τηλ Fax: 2434071826.

Περισσότερες πληροφορίες για την ΑΜΜΟΥΛΙΑΝΗ αντλήστε από την ενδεικτική Βιβλιογραφία – Αρθρογραφία: 

Α’         Αυτοτελή Βιβλία – Εργασίες

• Ιωάννη Κ. Βασδραβέλλη, Οι Μακεδόνες εις τους υπέρ της Ανεξαρτησίας αγώνας 1796 – 1832, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, Θεσσαλονίκη, δεύτερη έκδοση 1950.
• Αντώνη Σ. Μαρμαρινού, Η ψαρική στο Μαρμαρά Αυτοέκδοση Θεσσαλονίκη 1984.
• Απόστολου Βακαλόπουλου, Ιστορία της Μακεδονίας 1354 – 1833, εκδόσεις Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1988.
• Αντώνη Σ. Μαρμαρινού, Οι Μαρμαρινοί, οι δομές μιας νησιώτικης κοινωνίας θαλασσινών, Αυτοέκδοση χ.χ. [Αθήνα 1990].
• Αντώνη Σ. Μαρμαρινού, Ο Νέος Μαρμαράς, από την Προποντίδα στα νερά του Αιγαίου, τα πρώτα δύσκολα χρόνια, Αυτοέκδοση Αθήνα 1991.
• Αντώνη Σ. Μαρμαρινού, Ο ναυτικός βίος και η ξενιτιά στο Μαρμαρά, Αυτοέκδοση Αθήνα 1993.
• Γεώργιος Κ. Γιαγκάκης, Νησιολόγιο των Κατοικούμενων Ελληνικών Νησιών 1940 – 1991,  Αυτοέκδοση, Αγκίστρι του Σαρωνικού 1995.
• Κωνσταντίνος Ι. Χατζηιωάννου, Η Ιστορία της Αμμουλιανής, έκδοση: Πολιτιστικός Σύλλογος Αμμουλιανιτών Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 1997.
• Γεώργιος Κ. Γιαγκάκης, Πληθυσμιακές απεικονίσεις των Ελληνικών Νησιών 1896 – 1940 – 2001, Αυτοέκδοση, Όρμος Αποθηκών Τήνου 2004.
• Chr. Doumas, Vas. Lambrinoudakis, Lina G. Mendoni, Eva Simantoni – Bournia (Scientific Committee), στο Archaeological Atlas of the Aegean, Ministry of the Aegean – University of Athens, Athens 1999.
• Συλλογικό, Ταξιδιωτικός Οδηγός Αθωνική Χερσόνησος, έκδοση Δήμος Σταγείρων – Ακάνθου 2006. 

Β’         Αφιερώματα περιοδικών

• Ακύλα Μηλλά, «Προποντίδα, Μια θάλασσα της Ρωμιοσύνης», ένθετο περιοδικό ‘’Επτά ημέρες’’, της εφημερίδας Αθηνών Καθημερινή (Κυριακή 24 Ιουλίου 1994) επιμέλεια: Βησσαρίων Σταύρακας. 
• Θεόφιλος Δ. Μπασγιουράκης – Άννα Καλαϊτζή, «Αμμουλιανή», περιοδικό Ελληνικό Πανόραμα τ.22 Ιούλιος – Αύγουστος 2001.
• Θεόφιλος Δ. Μπασγιουράκης – Άννα Καλαϊτζή, «Αμμουλιανή Χαλκιδικής», ένθετο εβδομαδιαίο περιοδικό Ταξιδεύοντας της εφημερίδας Αθηνών Καθημερινή, Κυριακή 5 Αυγούστου 2001.
• Λιάνα Τσώνου – Γιώργος Κωνσταντινίδης, «Αμμουλιανή Χαλκιδικής», ένθετο εβδομαδιαίο περιοδικό Γεωτρόπιο (τ.227) της εφημερίδας Αθηνών Ελευθεροτυπία, Σάββατο 21 Αυγούστου 2004.
• Συλλογικό, «10 Προορισμοί που δεν κατέστρεψε ο τουρισμός», περιοδικό ΟΙΚΟ τ.34 Ιούλιος 2005.
• Νατάσα Σινιώρη – Κανάρης Τσιγκάνος, «Αμμουλιανή Χαλκιδικής», ένθετο εβδομαδιαίο περιοδικό «Κ» (τ.173), 24 Σεπτεμβρίου 2007 της εφημερίδας Αθηνών Καθημερινή, (Έτος 88^ο, φύλλο 26.389).