ΘΕΣΣΑΛΙΑ (6242 λέξεις)

 Διαδρομές και αξιοθέατα στον Ορεινό χώρο Τρικάλων

ΠΥΛΗ – ΕΛΑΤΗ – ΠΕΡΤΟΥΛΙ – ΝΕΡΑΙΔΟΧΩΡΙ – ΠΥΡΑ – ΔΕΣΗ – ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ - ΔΡΟΣΟΧΩΡΙ 

Κείμενο - Διαφάνειες: Άγγελος Σινάνης e – mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

© Μάιος 2007

Ορεινή Πανδαισία 

Αποτελεί γεωγραφικό παράδοξο ότι καθ΄ όλη τη διαδρομή για τον ορεινό χώρο Τρικάλων διασχίζουμε τον αχανή θεσσαλικό κάμπο, με το βλέμμα στραμμένο στις πρώτες, ήπιες κορυφές των Αγράφων. Περνάμε την Καρδίτσα, φτάνοντας στα Τρίκαλα με ένα αίσθημα που λίγο ή πολύ είναι συνδεδεμένο στο οπτικό και ψυχικό κόσμο των περισσοτέρων περιηγητών, με τα Μετέωρα. 

Πράγματι, λίγοι είναι οι πληροφορημένοι ταξιδιώτες που γνωρίζουν την ιστορία που κρύβεται πίσω απο τον Κόζιακα, το ανατολικότερο βουνό της κεντρικής Πίνδου. Ακόμα λιγότεροι έχουν άποψη για τους σπουδαίους ανθρώπους που έζησαν ή γεννήθηκαν σ’ αυτόν. Την ιστορία, τα πολιτιστικά, αρχιτεκτονικά μνημεία των ίδιων των Τρικάλων, της ευρύτερης ορεινής περιοχής που απλώνεται έως τα ορεινά των Αγράφων και του Βάλτου, τα Ξυλοχώρια και Καστανοχώρια του Κόζιακα ή ακόμα, την σπουδαία ικανότητα που κατέχουν αυτά τα χωριά να προσαρμόζονται ισότιμα, στα δύσκολα, και πολλές φορές ακατανόητα μηνύματα των καιρών.

Μια μικρή αναδρομή στον ορεινό χώρο Τρικάλων είναι αναγκαία, αφού σε λίγα χρόνια οι νεώτεροι, θα νομίζουν ότι αυτά τα μέρη ζούσαν απο ….τον τουρισμό. Όλοι οι άνθρωποι, ολόκληρες κοινωνίες που κατοικούσαν μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1960 στα χωριά, δεν είχαν καμία εξάρτηση από το τι θα αγόραζαν για να ζήσουν. Τα νοικοκυριά είχαν μια εξαιρετική αυτονομία αφού παρήγαν σχεδόν τα πάντα. Λαχανικά, φρούτα, κρέας, τυριά, γάλα, βούτυρο και τα παράγωγά τους. Οι γυναίκες είχαν την απόλυτη κυριότητα μέσα στο σπίτι, ύφαιναν στον αργαλειό, έπλεκαν, εργάζονταν το καλοκαίρι προετοιμάζοντας τα τρόφιμα της οικογένειας για τον βαρύ  χειμώνα.

Αν η γεωργία ήταν περιορισμένη, εξ’ αιτίας του ορεινού εδάφους, δεν συνέβαινε το ίδιο με την κτηνοτροφία, που αναπτύχθηκε σημαντικά, όταν τον 18^ο αι. οι οικισμοί μεγάλωσαν. Τότε, αρκετοί τσελιγκάδες διακρίθηκαν στο εμπόριο, συσσωρεύοντας μυθικά πλούτη από τα προϊόντα που οι ίδιοι παρήγαγαν. Είναι γνωστό το εμπόριο μαλλιών, που γινόταν στη Θεσσαλία - Μακεδονία, τόσο από ξένους όσο και από Έλληνες. Όλη αυτή η ευμάρεια αντικατοπτρίζεται στα μεγάλα δίπατα – τρίπατα σπίτια ελάχιστα δείγματα των οποίων έχουν φτάσει ως τις μέρες μας. Οι μεγάλη οικονομική τους δύναμη φαίνεται στις δωρεές ή και στην εκ’ θεμελίων ανέγερση εκκλησιών, μοναστηριών, και δεκάδων κοινωφελών έργων. Πλούτος που σήμερα φαντάζει εξωπραγματικός ακόμα και από ‘’φτασμένους’’, επώνυμους επιχειρηματίες. Αν έπρεπε λοιπόν να χρησιμοποιήσουμε μια λέξη που να καλύπτει τη ζωή στα χωριά, αυτή θα ήταν: ευημερία. 

Πολύ αργότερα ήρθε εδώ πάνω ο τουρισμός. Στις μέρες μας πια, η πλήρης κατάρρευση του πολιτικού συστήματος, έφερε την χωροαταξία, που με τη σειρά της καταστρέφει και πνίγει κάθε φωνή που αντιστέκεται στις αυθαίρετες επεκτάσεις των ορεινών οικισμών και στην εκτός οικονομικής λογικής κατασκευή, ολοένα περισσοτέρων υπερπολυτελών ξενοδοχείων. Και να ήταν μόνο αυτά; Το σύνθημα πια έχει δοθεί και είναι ένα: Ας γίνει και στα βουνά, «της παραλίας». Ευτυχώς η φύση κι’ οι απέραντες δυνατότητες για διαδρομές σας βγάζουν γρήγορα από αυτούς τους προβληματισμούς, ανακαλύπτοντας, κάποια αξιοπρόσεκτα μνημεία που στολίζουν διακριτικά το χώρο. Ξεκινώντας απ’ τα Τρίκαλα προς τα χωριά του Ορεινού Χώρου του, ένας πνιγμένος στο πράσινο, του έλατου και του πλατανιού, τόπος άγιος, σας περιμένει και σας υποδέχεται με όλες τις τιμές. Άνθρωποι αγνοί, ένα με την φύση, την απλοχεριά, και την αγάπη για τα δάση και τα χωριά τους, περιμένουν να σας φιλοξενήσουν, τόσο κοντά και συνάμα τόσο μακριά από το κέντρο. 

Τα χωριά του κάμπου φεύγουν γρήγορα απ’ το οπτικό σας πεδίο και τίποτα δεν προϊδεάζει τον περιηγητή γι’ αυτό που υπάρχει μόλις...λίγα χιλιόμετρα παρακάτω.  Η ατέλειωτη ευθεία του κάμπου διασχίζει τα χωριά, Πηγή,όπου προτείνουμε(λίγο μετά την είσοδο στο χωριό) να δείτε το κονάκι του Ζαβιτσιάνου (ιδιοκτησία Μαρίνας Δερβέναγα),ένα σημαντικό ιστορικό διατηρητέο μνημείο (ΦΕΚ 66/Β/ 21-2-1986). Αυτό το διώροφο πετρόχτιστο κτήριο, μοναδικό στην περιοχή, αποτελεί ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα αρχιτεκτονικής του 19^ου αιώνα. Πρόσφατα έγιναν εργασίες συντήρησης, αλλάχτηκε η στέγη ενώ υπάρχουν υλοποιήσιμες προτάσεις ανάδειξης και του περιβάλλοντος χώρου των 27 στρ. Προσέξτε τις περίτεχνες χυτές σιδεριές στα παράθυρα του ισογείου και την περίφραξη του κτηρίου.

Στην συνέχεια περνάτε τη Λυγαριά,το Παλαιομονάστηρο και ξαφνικά, νομίζετε ότι κατευθύνεστε σε...αδιέξοδο. Το μικρό φαράγγι που χωρίζει τα βουνά Ίταμο (γνωστό και ως Τσούκα) και Κόζιακα (το Κερκέτιον των αρχαίων, το ανατολικότερο βουνό της οροσειράς της κεντρικής Πίνδου) μοιάζει στα μάτια του επισκέπτη απροσπέλαστο. Μεγάλα βράχια υψώνονται μπροστά στο τελευταίο χωριό του κάμπου, και λες, σαν από θαύμα, κάποιο θεϊκό χέρι έκοψε το βουνό στα δύο, και η ‘’Πύλη’’ προς τον θεόρατο ορεινό όγκο...ανοίγει, οδηγώντας τον περιηγητή από τον Θεσσαλικό κάμπο στα Ορεινά των Τρικάλων και την Ήπειρο από τον συντομότερο δρόμο. Στην αρχαιότητα αποτελούσε το φυσικό σύνορο της Θεσσαλίας με την Ήπειρο και μετά το πέρασμα στα ορεινά, κατοικούσαν οι Αίθηκοι και οι Αθαμάνες. Αυτή η μικρή δίοδος, που σχηματίζουν τα δύο βουνά ήταν γνωστή από τα Ρωμαϊκά στρατεύματα που πέρασαν πολλές φορές από εδώ. 

Παλιότερα, σε αυτή την συμβολή ήταν ο οικισμός Μεγάλη Πόρτα ή Πόρτα Παζάρι ονομασία που απέκτησε από το μεγάλο ετήσιο εμπορικό πανηγύρι που γινόταν εκεί και με μικρότερη εμβέλεια συνεχίζεται μέχρι τις μέρες μας, στην Πύλη. Πριν την καταστροφή του εξ’ αιτίας μιας αδιευκρίνιστης ασθένειας ήταν γνωστός για το εξαιρετικό μετάξι που παρήγαγε και τις εμπορικές του συναλλαγές με τον Τίρναβο και την Κωνσταντινούπολη. Το παράξενο είναι ότι ενώ στο μουσείο μεταξιού στο Σουφλί Έβρου αναφέρεται ο οικισμός σαν παραγωγός, στην σημερινή Πόρτα Παναγιά και την Πύλη δεν υπάρχουν καθόλου στοιχεία που να πιστοποιούν κάτι τέτοιο. Οι γεροντότεροι κάτοικοι αμυδρά θυμούνται που τους έλεγαν για την παραγωγή και τις μουριές που κάποτε υπήρχαν εδώ, αλλά γραπτές αποδείξεις δεν βρέθηκαν. Κατά τη διάρκεια της ασθένειας, το 1822, το χωριό καταστράφηκε και μαζί με αυτό και η παραγωγή μεταξιού, οι δε κάτοικοί του διασκορπίστηκαν σε διάφορα μέρη της Θεσσαλίας, στην Πορταριά, στις Σέρρες ακόμα και στο Άγιο Όρος. Τότε, τον 19^ο αι., οι εναπομείναντες κάτοικοι συνοίκησαν την Πύλη ξεκινώντας από την αρχή τη ζωή και τις εργασίες τους. 

Η σημερινή Πύλη, κωμόπολη πια, είναι το πρώτο εμπορικό - διαμετακομιστικό κέντρο για μεγάλο τμήμα του ορεινού χώρου Τρικάλων. Εκτός των άλλων, διαθέτει ένα αξιόλογο εμφιαλωτήριο επώνυμου τοπικού οίνου που ωριμάζει σε δρύινα βαρέλια. Πρόκειται για το γνωστό «Κελάρι Περγαντή», του Αχιλλέα Περγαντή, ο οποίος χωρίς να φείδεται χρόνου και κόπου, ασχολείται από την καλλιέργεια και την παραγωγή, μέχρι τη διάθεση. Αναζήτησε με επιμονή τις παλιές ντόπιες ποικιλίες (Σέντζο-Γρανουάρ-Μπαντίκι) και σήμερα καλλιεργεί μια δωδεκάδα από αυτές. Στα αξιοθέατα της Πύλης, περιλαμβάνονται η Πόρτα Παναγιά, η Μονή Γκούρας, η Μονή Αγ. Βησσαρίωνα Δουσίκου, το πέτρινο γεφύρι του Αγ. Βησσαρίωνα, και θαυμάσιες πεζοπορικές διαδρομές. 

Μια από αυτές, η πιο εύκολη, ξεκινά περνώντας την καμάρα του πέτρινου γεφυριού. Από εκεί, ένα πλακόστρωτο μονοπάτι οδηγεί παραποταμίως στην Πόρτα Παναγιά. Στην διαδρομή θα δείτε και μια ολοπέτρινη οξυκόρυφη κρήνη από την εποχή της τουρκοκρατίας, ενώ στον χώρο δίπλα από τον ναό υπάρχει το ολοκαίνουργιο παραδοσιακό καφενείο του Γιάννη και της Φωτεινής Σουφλιά 6976649859, 2434022783. 

Μια μεγαλύτερης διάρκειας πεζοπορική διαδρομή στο βουνό Ίταμο φέρνει τους επισκέπτες στα 1008 μ. υψόμετρο στην βραχώδη κορυφή ‘’Σουβλερό’’ όπου σώζονται τα ερείπια ενός πολύ σημαντικού ελληνιστικού φρουρίου – παρατηρητηρίου, με μεγάλους αρχαίους ορθογώνιους λίθους, το οποίο δέσποζε στις γύρω ορεινές περιοχές και διαβάσεις της Πίνδου μεταξύ 4^ου και 1^ου αι. π.Χ. Αυτό το κάστρο ταυτίζεται με το αρχαίο φρούριο «Αθήναιον» αν και σε 500 μ. περίπου υπάρχει και άλλο, παρόμοιο, ενώ στην ψηλότερη κορυφή σε υψόμετρο 1132 μ. στον «Πύργο» περίπου 1000 μ. βορειότερα από το «Σουβλερό» σώζονται τα ερείπια ενός άλλου ελληνιστικού φρουρίου που λόγω της θέσης του έλεγχε καλύτερα τα βόρεια περάσματα (Βροντερό – Ελάτη – Στουρναρέικα – Παλαιοκαρυά κ.α.). Η ύπαρξη πολλών φρουρίων σε τόση μικρή απόσταση μεταξύ τους φανερώνει τη  στρατηγική σημασία ολόκληρης της περιοχής.

Ο οικοτουρισμός είναι μια πολύπλευρη δραστηριότητα, φιλική προς το περιβάλλον, που έρχεται να επανατροφοδοτήσει και να ανανεώσει τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση. Παράλληλα, ταξιδεύοντας σ’ αυτήν την άγνωστη «άλλη Ελλάδα» και φέρνοντας σε επαφή τους κατοίκους της πόλης με τους κατοίκους της υπαίθρου, συμβάλλει στη διατήρηση των οικισμών, των τοπικών πολιτισμικών παραδόσεων και δραστηριοτήτων, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις στηρίζει την παραμονή των γηγενών πληθυσμών στον τόπο τους, εξασφαλίζοντας ένα συμπληρωματικό εισόδημα. Αυτοί οι λόγοι ώθησαν τον Παναγιώτη (Δασοπόνο) και τον Φάνη (εκπαιδευτικό) να ιδρύσουν ένα γραφείο εναλλακτικού τουρισμού στην Πύλη. Μεταξύ των πολλών δραστηριοτήτων μεγάλο ενδιαφέρον για τους επισκέπτες παρουσιάζουν οι θεματικές οικοτουριστικές μονοήμερες εκδρομές με τα πολυθέσια 4Χ4 τους, «στα γεφύρια του Κόζιακα» και οι οικοξεναγήσεις στα δάση της περιοχής για μια γνωριμία με το δασικό οικοσύστημα. 

Ανθρώπινα και φυσικά μνημεία του χώρου που πρέπει να δείτε: 

Διαβαίνοντας τα στενά της Πύλης (Πόρτα) ένας δροσερός ποταμός, ειδικά τον χειμώνα, σας υποδέχεται. Ο Πορταϊκός ή Πορτιάτης ποταμός και το μονότοξο πέτρινο γεφύρι της Πόρτας στέκει εκεί αγέρωχο χτισμένο το 1514, επί τουρκοκρατίας, με την φροντίδα του Αγίου Βησσαρίωνα, απ’ όπου έλκει την δεύτερη ονομασία του, και την τέχνη Ελλήνων μαστόρων. Μοναδικό γεφύρι στην περιοχή έως το 1936 που κατασκευάστηκε η παρακείμενη γέφυρα Κονδύλη, ήταν η μοναδική οδός επικοινωνίας, όπου μέσω της πλαγιάς του Κόζιακα διευκόλυνε τις συνηθισμένες εποχιακές μετακινήσεις αγαθών, ανθρώπων, κοπαδιών, στα χωριά ολόκληρου του ορεινού όγκου, ως πέρα, στα χωριά του Ασπροπόταμου και την Ήπειρο. 

Απέναντι από την Πύλη βρίσκεται ο μικρός, στις μέρες μας, οικισμός Πόρτα Παναγιά που είχε ιδρυθεί κατά τους Βυζαντινούς χρόνους, γνωστή στους λογίους με την ονομασία «Μεγάλαι Πύλαι» ενώ ο λαός τον έλεγε Μεγάλη Πόρτα. Εδώ, σε αυτή την μικρή γωνιά, βρίσκεται ένα από τα σπουδαιότερα βυζαντινά μνημεία στον Ελλαδικό χώρο. Ο ναός (δηλ. το καθολικό της Μονής Παναγίας της Ακαταμαχήτου) της Πόρτα – Παναγιάς γνωστή και με την επωνυμία «Παναγία των Μεγάλων Πυλών». Ως κτήτορας σημειώνεται ο σεβαστοκράτορας Θεσσαλίας και Νέων Πατρών (Υπάτη) Ιωάννης Ι. Άγγελος Κομνηνός ο Δούκας (1266/7 – 1289/90), που ανοικοδόμησε την μονή της Ακαταμαχήτου Θεοτόκου το 1283, σε θέση αρχαίου ιερού της Αθηνάς, από το οποίο πήρε το όνομά του το φρούριο του Αθήναιου στην θέση«Πύργος»τουγειτονικού βουνού Ιτάμου. 

Η  τρίκλιτη σταυρεπίστεγη βασιλική, με σπάνιας τέχνης, ψηφιδωτά και μαρμάρινο τέμπλο, που ανήκει στους χρόνους ιδρύσεως του ναού, έχει κηρυχθεί, (ΦΕΚ 68/Α/1921 & 352/Β/31-5- 1967) ως προέχον βυζαντινό αλλά και ιστορικό μνημείο. Στους χρόνους του βυζαντίου αποτελούσε το κέντρο πλούσιας σταυροπηγιακής μονής με σπουδαία περιουσία τόσο σε κειμήλια, όσο και σε κτήματα σε πολλά μέρη της Θεσσαλίας. Το 1854 – 5 ο ναός έπαθε μεγάλες ζημιές από σεισμό ή πυρκαγιά με αποτέλεσμα να πέσει η θολωτή στέγη του μεσαίου κλίτους. Τον Οκτώβριο του 1980 πυρκαγιά, με τα σημάδια να φαίνονται ακόμα, κατέστρεψε μεγάλο μέρος των εξαίρετων τοιχογραφιών του εξωνάρθηκα. Οι ολόσωμες ψηφιδωτές εικόνες του Χριστού (αριστερά) και της Θεοτόκου (δεξιά), κατασκευάστηκαν πιθανώς το 1285 από τον ίδιο τεχνίτη που φιλοτέχνησε τα ψηφιδωτά του τρούλου του ναού της Παρηγορίτισσας της Άρτας και είναι αντίθετα από ότι συνήθως τοποθετούνται στους ναούς μας.

Στην περιοχή γύρω από την Πύλη υπάρχουν πολλά επισκέψιμα μνημεία, από τα οποία ξεχωριστή θέση στις καρδιές των κατοίκων έχουν τα δύο μοναστηριακά συγκροτήματα. Στα νότια, δύο μόλις χλμ. πάνω σε ένα ολόδροσο μπαλκόνι του Ίταμου βρίσκεται το γυναικείο μοναστήρι της Γκούρας (1743), με την θαυματουργή εικόνα της Κοίμησης Της Θεοτόκου. Στα βόρεια, σε πέντε χλμ. υπάρχει το ιστορικό  ανδρικό μοναστήρι της Ιεράς Μονής Δουσίκου Πύλης ή  Αγίου Βησσαρίωνα. Η φρουριακή κατασκευή του υποβάλει τους επισκέπτες, την προσοχή των οποίων ελκύει η παλιά είσοδος με την ανασυρόμενη σπαστή ξύλινη σκάλα. Μόλις έξι μοναχοί, ο καθείς υπεύθυνος για το διακόνημά του, το ιστορικό μοναστήρι - μνημείο - συνεχίζει την πλούσια κοινωνική και φιλανθρωπική του δράση. 

Το τεράστιο τριώροφο κτιριακό συγκρότημα που μοιάζει με  φρούριο, με τα 366 κελιά που διέθετε στο παρελθόν - όσες οι μέρες του χρόνου αναφέρει η παράδοση -  ιδρύθηκε το 1527 από τον Μητροπολίτη Λαρίσης -  Άγιο μετέπειτα – Βησσαρίωνα (1490 – 1540), που γεννήθηκε στον οικισμό Πόρτα Παναγιά. Στην Ι. Μονή ο επισκέπτης έχει την δυσεύρετη ευκαιρία να θαυμάσει αγιογραφίες του 1557 δημιουργήματα κρητικής σχολής από τον  αγιογράφο Τζιόρτζη. Το μοναστήρι βομβαρδίστηκε το 1943 από τα στρατεύματα κατοχής και μεγάλο μέρος από τα κτίρια έπαθαν σοβαρές ζημιές οι οποίες αναστηλώθηκαν με επιτυχία, τα τελευταία χρόνια. 

Βγαίνοντας από την κωμόπολη, λίγο πριν το γεφύρι του Αγ. Βησσαρίωνα, στις όχθες του Πορταϊκού ποταμού, βρίσκεται ερειπωμένος πλέον, ένας από τους πολλούς νερόμυλους της περιοχής, «στο Μπληγόρι» (1665). Στην ευρύτερη έκταση έχει δημιουργηθεί, από τον γιο του τελευταίου μυλωνά ένας ήρεμος, δροσερός χώρος αναψυχής, για ξεκούραση ή περπάτημα κάτω απ’ τα βαθύσκιωτα πλατάνια. Θαυμάσιο θέμα και θέαμα για όλους, ειδικά για τα παιδιά, αποτελεί η αξιοποίηση των υδάτινων πόρων με τρόπο ώστε να βλέπουν οι επισκέπτες πως εκμεταλλευόντουσαν παλιότερα την δύναμη του νερού. Στον ‘’Νερόμυλο’’ εκτός από αναψυκτικά, καφέ ή τσιπουρομεζέδες, λειτουργούν Υδρογεννήτρια, Δρυστέλα, Μύλος, Μαντάνια, Μαγγανοπήγαδο και Ιχθυοτροφείο. Απόστολος Μπουρνάζος 2434022085. Πιο κάτω, προσέξτε τη στενή τσιμεντένια γέφυρα «Κονδύλη» γιατί χωρά μόνο ένα αυτοκίνητο, ενώ ιδιαίτερη επιμέλεια να δείξετε όταν η θερμοκρασία είναι κάτω από το μηδέν αφού το κατάστρωμά της συχνά μαζεύει νερά, που παγώνουν. Η διαδρομή συνεχίζει με λίγες στροφές αρχικά, δεν προσπερνάτε κανέναν παρά μόνο όταν φτάσετε στην μεγάλη δστ. «προς Στουρναρέικα - Άρτα». Εκεί, στρίψτε αριστερά (υπάρχουν πινακίδες) με κατεύθυνση Στουρναρέϊκα – Άρτα και τα χωριά της διευρυμένης κοινότητας Νεράιδας. 

Αυτή η διαδρομή κρύβει μια μεγάλη έκπληξη για τον επισκέπτη, έναν ‘’κρυφό’’ ασφαλτοστρωμένο δρόμο με σήμανση ‘’προς Κάτω – Μέση – Άνω Παλαιοκαρυά’’ (στα 3,9 χλμ. από την προαναφερθείσα δστ.). Μόλις στρίψετε αριστερά και πάρετε τον στενότερο ασφαλτοστρωμένο δρόμο θα βρεθείτε σε δευτερόλεπτα σε έναν πανέμορφο τόπο που αν μη τι άλλο, από κάπου θα πεταχτούν ξαφνικά ξωτικά ή νεράιδες. Το ξεχασμένο, συγκλονιστικό τοπίο, συμπληρώνεται αρμονικά από το μουρμούρισμα του Παλαιοκαρίτη ποταμού και τα κελαηδίσματα των πουλιών. Στην μικρή τσιμεντένια γέφυρα (υπάρχει πινακίδα) μπείτε στον χωματόδρομο, και σε 300 μέτρα είστε στην βάση του παραδοσιακού  - επιβλητικού -  πέτρινου γεφυριού της Παλαιοκαρυάς ( 16^ος αι.), με τους δύο ασύμμετρους καταρράκτες, 12 και 2 μέτρων αντίστοιχα, και μιας λιμνούλας που λες και έχει βγει από παραμύθι. Ιδανικό περιβάλλον για τους εραστές της ελεύθερης κατασκήνωσης. Από το κατάστρωμα του γεφυριού πέρναγε παλιότερα ο δρόμος που συνέδεε τα Τρίκαλα με τα Στουρναρέικα, το Βαθύρρευμα και όλα τα χωριά της σημερινής Διευρυμένης κοινότητας Νεράιδας, αλλά και ο παράδρομος που πήγαινε στα χωριά της Αργιθέας και το κοντινό Ροποτό. Σήμερα τα μονοπάτια υπάρχουν, (χωρίς σήμανση) και τα χρησιμοποιούν συχνότατα οι ενημερωμένοι πεζοπόροι. 

Οι εκπλήξεις συνεχίζονται όταν από τον κεντρικό δρόμο συνεχίσετε κρατώντας την ίδια κατεύθυνση (προς Άνω Παλαιοκαρυά). Θα περάσετε από την Κάτω, όπου υπάρχει ανοιχτό καφενεδάκι, ένας αναστυλωμένος νερόμυλος με ντριστέλα (για το πλύσιμο των ρούχων) όλαεν λειτουργία σε μια αληθινή ευκαιρία, να δουν τα παιδιά, ενίοτε και οι μεγάλοι, τον τρόπο που εκμεταλλεύονται και σήμερα τη δύναμη του νερού. Σε 4 χλμ. συνολικά, θα αντικρίσετε το μοναδικό παλιό χάνι που απέμεινε στην περιοχή, του μπάρμπα - Στέφου και της κυρά - Παρασκευής Γώγου.  Πέρασμα κάποτε όλων των ταξιδιωτών, των εμπόρων και των κυρατζήδων, από και προς τα χωριά του Ορεινού όγκου Τρικάλων. Στέφανος και Παρασκευή Γώγου 2434081450.

Αφήνοντας την Παλαιοκαρυά, επιστρέψτε στην κεντρική δστ. και συνεχίστε τη διαδρομή προς Ελάτη, ξεγλιστρώντας μέσα σ’ ένα καταπράσινο τοπίο με πολλά πλατάνια. Είναι μια πανέμορφη διαδρομή, που τις ημέρες των γιορτών παρουσιάζει μεγάλη κυκλοφοριακή επιβάρυνση. Δεν είναι τυχαίο όμως ότι όλοι οι επισκέπτες την έχουν επισημάνει σαν πολύ καλή. Απ’ την κεντρική δστ. και πάνω, ο δρόμος φαρδαίνει αλλά οι διαγραμμίσεις είναι από προβληματικό και άκρως επικίνδυνο πλαστικοποιημένο υλικό που γλιστράει και ειδικότερα, επηρεάζει τις μοτοσυκλέτες. 

Οι κορυφές των βουνών αρχίζουν να ξεχωρίζουν ενώ αχνοφαίνονται τα χωριά Αγ. Προκόπιος, Καλόγεροι, Βροντερό, παρασύροντας τον οδηγό που καλύπτει τα δώδεκα χιλιόμετρα σαν να ήταν μόνο ένα, φτάνοντας στην παραδεισένια, στεφανωμένη το ελατόδασος του Κόζιακα, Ελάτη (Τύρνα)σε υψόμετρο 938 μ. Είναι η έδρα του Δήμου Αιθήκων, με 762 μόνιμους κατοίκους και 952 συνολικά από όλους τους συνοικισμούς (Ξυλοχώρι, Λιπιότα, Βλατανέοι, Βλάχα, Αγ. Γιώργης). Ένας πολύ ωραίος τόπος που ατενίζει με αισιοδοξία και ομαλότητα τις προκλήσεις του μέλλοντος. Είναι το μεγαλύτερο, και απ’ τα λίγα ορεινά χωριά της περιοχής, με ευδιάκριτα χαρακτηριστικά και πλήρη τουριστική παρουσία όλες τις εποχές του χρόνου. Η εξαίρετη υποδομή: ξενοδοχεία, ξενώνες, ενοικιαζόμενα δωμάτια, σε συνδυασμό με τα πολλά αξιόλογα καταστήματα, καφέ, σούπερ Μάρκετ, εστιατόρια, ψησταριές, κέντρο ορεινών δραστηριοτήτων, προσθέτουν μια κοσμοπολίτικη αίσθηση που αμέσως κερδίζει τους επισκέπτες. Αξιόλογη και ξεχωριστή παρουσία αποτελεί το πρότυπο εργαστήριο ξυλογλυπτικής, του Άγγελου Πατσιαντζή, μοναδικό στην ευρύτερη περιοχή που κατασκευάζει πρωτότυπα χειροποίητα διακοσμητικά αντικείμενα τέχνης.

Η πολυσχιδής Ελάτη Τρικάλων, αποτελεί βασικό ορμητήριο και κυριότερο ‘’πέρασμα’’, για δεκάδες διαδρομές, ασφάλτινες, δασικές, πεζοπορικές, σε μονοπάτια και δασικά κομμάτια, αποδεικνύοντας ότι δεν είναι τυχαία η επιλογή της, από τους περιηγητές. Η ιστορία της χάνεται στο βάθος του χρόνου και αναφέρεται ήδη, στην τουρκική απογραφή του 1454/55. Από τους πρώτους ερευνητές φιλόλογους και αρχαιολόγους του 19^ου και 20^ου αι. η θέση της ταυτίζεται με την αρχαία πόλη Πότναιο ή Ποίτνεο. Και σε πρόσφατες επιτόπιες έρευνες επιστημόνων, στην θέση ‘’Κατώφλι’’, επιβεβαιώθηκε η ύπαρξη, σε μεγάλη έκταση, ερειπίων αρχαίας πόλεως των κλασικών χρόνων.

Η δαντελωτή άγρια κορυφογραμμή του Κόζιακα, σας κοιτά αγέρωχα. Ο αέρας φέρνει από παντού μυρωδιές ευωδιαστές προτρέποντάς σας, για γνωριμία με τον τόπο. Μέσα στο χωριό, ο επισκέπτης έχει την δυνατότητα να περπατήσει στα ελατοσκεπή μονοπάτια, τα παιδιά να παίξουν ανέμελα στην μεγάλη παιδική χαρά, και για όσους πεζοπόρους επιθυμούν, υπάρχουν ακόμα λιγοστά σπιτάκια απ’ την παλιά Τύρνα, αν απ’ τον κεντρικό δρόμο που διασχίζει το χωριό, περπατήσει έως την διασταύρωση, που αριστερά, (ευθεία πάει Βροντερό – Καλόγηροι) κατηφορική άσφαλτος οδηγεί ως τα παλιά σπίτια, και τις αυλές των Τυρνιωτών. Πέτρα δουλεμένη από Ηπειρώτες μαστόρους, ξυλοδεσιές, υπέρθυρα, ‘’φωτογραφίζουν’’ την παράδοση και τον πολιτισμό. Στις αρχές του 20^ου αι. οι τρεις συνοικισμοί του παλιού χωριού (Πάνω, Κάτω και Κολών μαχαλάς), ήταν κτισμένοι χαμηλά, προς το ποτάμι.

Σώζονται ακόμα αρκετές κατοικίες από τις παλιές όπως επίσης και η παλιότερη της περιοχής, της οικογένειας του Παναγιώτη Γιδάρη, ένα ολοπέτρινο κτήριο του 1845, κάποτε δίπατο, με πολεμίστρες και πόρτα με αμπάρα που έμπαινε στον τοίχο (όπως στα παλιά μοναστήρια). Μάλιστα, όπως κατηφορίζει ο χωματόδρομος, εκεί προς το τέλος του, υπάρχει ένα παλιό εικονοστάσι, «της Παναγίας». Στον ευρύτερο χώρο, έως τις αρχές του 20^ου αι. υπήρχε η Εκκλησία - Μοναστήρι Κοίμησης της Παναγίας Θεοτόκου. Ο αείμνηστος Γκιζλής Ηλίας από την Ελάτη, θυμόταν ότι χωρούσε πάνω από διακόσια άτομα, και ήταν μεγαλύτερη από την σημερινή, με πανέμορφο τέμπλο, μεγάλα ‘’χαγιάτια’’, μοναχούς που καλλιεργούσαν την γη, και ασχολούνταν με την κτηνοτροφία. 

Το 1823 τα χωριά Τύρνα (Ελάτη), Περτούλι, Βετερνίκ (Νεραιδοχώρι) και Πύρρα κάηκαν από τους Αρβανίτες υπό τον Σελιχτάρ Μπόδα. Οι  κάτοικοι της Τύρνας χωρίσθηκαν σε δύο ομάδες και  έφυγαν στην Αγιά Λάρισας με αρχηγό κάποιον ‘’Αγνάτο’’, και προς το Μεσολόγγι με αρχηγό τον ‘’Τζάλα’’. Πίσω, στο παλιό χωριό οι κακουχίες κάθε είδους απογοήτευσαν τους μοναχούς, οι εναπομείναντες κάτοικοι δεν είχαν τόσα εισοδήματα για να συντηρούν και την εκκλησία η οποία σιγά -  σιγά ερήμωσε έως ότου γκρεμίσθηκε γύρω στο 1923. Τμήμα του παλιού τέμπλου της Εκκλησιάς - Μοναστηριού της Παναγίας Θεοτόκου σώζεται και φυλάσσεται στον Προφήτη Ηλία στο δασάκι. Τέτοιοι οικισμοί υπήρχαν σε όλα τα ‘’Παλιοχώρια’’ που αναφέρονται κοντά ή δίπλα από κάθε σημερινό χωριό, σε όλη την επικράτεια, ειδικότερα όμως στα ορεινά. Στα περισσότερα από αυτά τα ‘’παλιοχώρια’’ υπάρχουν ή κατά κανόνα, υπήρχαν, εκκλησούλες, χαλάσματα και αραιά – αραιά καμιά κατοικία σε καλή κατάσταση. 

Ψηλότερα απο τον οικισμό, διακρίνεται καθαρά ένας τεράστιος, πέτρινος όγκος. Χαρακτηριστικό του είναι ότι μεγάλα τμήματά του αποτελούνται από κόκκινο πέτρωμα. Πιθανά, από αυτόν τον λόγο ονομάστηκε «Κόκκινος Βράχος». Είναι ένα θαυμάσιο καλοδουλεμένο από τους ειδικούς, αναρριχητικό πεδίο που προσφέρει πολύ καλή θέα όλης της περιοχής. Έχει εύκολη πρόσβαση όλο το χρόνο, κυρίως με τα πόδια. Φτάνει βέβαια και μοτοσυκλέτα ή αυτοκίνητο 4Χ4 με εξαίρεση τους χιονισμένους χειμωνιάτικους μήνες. Από εκεί, η θέα απλώνεται από τον οικισμό της Ελάτης (μπροστά στα πόδια σας) μέχρι πέρα τις κορφές Λουπάτα, Αυγό. Απέναντι φαίνεται καθαρά η κορυφή Μαυροπούλι και τα χωριά Βροντερό, Καλόγηροι. 

Η νεώτερη ιστορία της Ελάτης προσδιορίζεται από την ίδια την περιοχή, που  σύντομα αναδεικνύεται και εξελίσσεται με ίδιες των φιλόξενων κατοίκων δυνάμεις σε τουριστικό θέρετρο. Οι κάτοικοί της, με συνεχείς προσπάθειες που ξεκίνησαν το 1955 – ‘60, συνεχίζουν με προοπτική να αναπτύσσουν έναν πολύ καλό προορισμό, για ξεκούραση και γνωριμία, με την ευρύτερη εκπληκτική περιοχή του ορεινού όγκου Τρικάλων. 

Ανθρώπινα και φυσικά μνημεία του χώρου που πρέπει να δείτε - Διαδρομές:

Η διαδρομή από την Ελάτη και μετά περνάει από τους οικισμούς «Λιπιότα», «Βλάχα», «Βλατανέοι», ανηφορίζοντας προς τον αυχένα «Τζατζά». Ακριβώς στον αυχένα υπάρχει δστ. και χωματόδρομος αριστερά, που βγάζει στον οικισμό της Βλάχας συνεχίζοντας προς Νεραϊδοχώρι και Πύρρα μέσα από μια σύντομη αλλά συναρπαστική διαδρομή. Αμέσως μετά τον αυχένα, σας υποδέχονται οι ενδεικτικές πινακίδες του δασαρχείου που  πληροφορούν ότι εισέρχεστε στο πανεπιστημιακό δάσος Περτουλίου. Η μεγάλη κλίση του δρόμου και ο πάγος τον χειμώνα πρέπει να ενεργοποιήσουν τα αντανακλαστικά σας ώστε να οδηγείτε προσεκτικά. 

Σχεδόν αμέσως φτάνετε στο χιονοδρομικό κέντρο Περτουλίου (8,3 χλμ. από Ελάτη – 20,3 χλμ. από Πύλη) στα 1180 μ. υψ. Όλη η διαδρομή απο εδώ και πέρα κινείται στην ισοϋψή των 1100 - 1200 μέτρων.  Η επίσκεψη στο διάσημο Δάσος Περτουλίου και στα λιβάδια του, είναι κάτι που όλοι οι επισκέπτες της περιοχής πραγματοποιούν. Το Πανεπιστημιακό Δάσος Περτουλίου είναι ιδιοκτησία του Δημοσίου, και τη νομή του έχει το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης από το 1934 (Ν. 6320). Θεμελιωτής αυτής της εύνοιας της Πολιτείας ήταν ο φωτισμένος καθηγητής Δασολογίας και Πρύτανης του Α.Π.Θ. αείμνηστος Αναστάσιος Οικονομόπουλος, ο οποίος με προσωπικές του ενέργειες κατάφερε να παραχωρηθεί το δάσος για λόγους εκπαιδευτικούς, έρευνας, και πρότυπης δασικής εκμετάλλευσης στο Πανεπιστήμιο. 

Σήμερα, εκτός από την πρακτική εκπαίδευση των φοιτητών του τμήματος δασολογίας και φυσικού περιβάλλοντος, η ύπαρξη του δάσους είναι από τους βασικούς συντελεστές, στην ανάπτυξη της περιοχής, κι’ ας μην φαίνεται με την πρώτη ματιά. Τα ανταποδοτικά άμεσα έσοδα από την χρήση του, φτάνουν τα 400.000 ευρώ (2006 – 2007) τα οποία επιστρέφουν στην περιοχή με τη μορφή μισθοδοσίας, (εργατικά, δασεργάτες, υπάλληλοι του δασαρχείου κ.α.). Τα έμμεσα έσοδα, επίσης συμβάλουν ολοένα και περισσότερο στην ήπια αξιοποίηση και ανάπτυξη της περιοχής, (άνοιγμα δασικών δρόμων για περιπατητές, χιονοδρομικό κέντρο, σαλέ, κυνηγητική περιοχή κ.α.). 

Μια απέραντη, καταπράσινη όλο το χρόνο έκταση, 33.000 χιλ. στρ. με αδιαπέραστη πολλές φορές πυκνή βλάστηση, φυσικές πηγές, που διαρρέετε από πεντακάθαρα νερά, σχηματίζοντας μικρά πεντακάθαρα ρυάκια αλλά και μεγαλύτερα ρέματα, εποχιακές λιμνούλες, δημιουργώντας ένα αξεπέραστης ομορφιάς τοπίο που δύσκολα η μνήμη σας θα ανακαλέσει κάτι παρόμοιο. Στα λιβάδια Περτουλίου, ένα αλπικό τοπίο στα 1.180 μ., έκπληξη για τον επισκέπτη, υπάρχουν αρκετές δυνατότητες για χαλάρωση ή αντίστοιχα για άθληση (8,3 χλμ. από Ελάτη). Άλογα ή Αγελάδες βόσκουν ελεύθερα σε αυτόν τον επίγειο παράδεισο ενώ τα πιτσιρίκια γεμίζουν απορίες και όλο ρωτούν να μάθουν τις λειτουργίες που δίνουν ζωή σε όλα αυτά που αντικρίζουν, ίσως, για πρώτη φορά. Οι μεγαλύτεροι έχουν μοναδικές ευκαιρίες για βόλτες με άλογα στα μονοπάτια του ελατόδασους, ανεξάντλητους περιπάτους στους δασικούς δρόμους, μεζέδες και snowmobile στο ‘’Κερκέτιο’’ ή στο σαλέ που διαχειρίζεται με συνέπεια η κοινοπραξία της Νομαρχίας Τρικάλων και ο Δήμος Αιθήκων. Μια από τις σημαντικότερες πολιτιστικές εκδηλώσεις που γίνονται στα λιβάδια Περτουλίου, είναι το ετήσιο Αντάμωμα των Σαρακατσάνων, κάθε χρόνο, το τελευταίο σαββατοκύριακο του Ιουνίου. Δασαρχείο Περτουλίου 2434091207.

Σε 14,5 χλμ. από Ελάτη - 26,5 χλμ. από Πύλη, φτάνετε στο πανέμορφο Περτούλι που ορθώνεται περήφανο σε μια μαγευτική, γεμάτη έλατα τοποθεσία του βουνού «Φούρκα» της Πίνδου. Το χωριό, στο διάβα των αιώνων καταστράφηκε πολλές φορές, με τελευταία τον εμπρησμό του από τους Γερμανούς το 1943, όπως επιμελώς πράξανε σε όλα τα βλαχοχώρια του Ασπροποτάμου και της Δυτικής Μακεδονίας. Μετά τον πόλεμο οι κάτοικοι το ξανάκτισαν και αυτή τη φορά έφτιαξαν το μεγάλο, και πρωτοποριακό για την εποχή του, εργοστάσιο επεξεργασίας ξύλου. Αυτό το μεγάλο έργο έδωσε δουλειά στα δύσκολα μεταπολεμικά χρόνια σε όλα τα χωριά περιφερειακά του Περτουλίου εξασφαλίζοντας, οικονομική άνθηση εμποδίζοντας ταυτόχρονα το μεταναστευτικό ρεύμα να πάρει διαστάσεις όπως στην υπόλοιπη Ελλάδα. Η παραγωγή του, γέμιζε 3 φορτηγά τη μέρα. Για λόγους που ακόμη και σήμερα δεν έχουν διευκρινισθεί, στα τέλη της δεκαετίας του 60’ σταμάτησε να λειτουργεί, με ότι αυτό σήμαινε για τους κατοίκους και την Ελληνική βιομηχανία ξύλου. Αυτοί οι ιστορικοί λόγοι σήμερα, ωθούν το δασαρχείο, το ταμείο διαχείρισης δημόσιων Πανεπιστημιακών δασών και τον δραστήριο Δήμο Αιθήκων, να φτιάξουν ένα μοναδικό στην περιοχή της Πίνδου, Δασικό Μουσείο που θα στεγάζεται στο παλιό εργοστάσιο ξυλείας.

Σε 17,6 χλμ. από Ελάτη – 29,6 χλμ. από Πύλη φτάνετε στο γραφικό Νεραϊδοχώρι, που όπως ακριβώς αφήνει να εννοηθεί το όνομά του, είναι κτισμένο κάτω από την κορυφή «Νεράιδα» ανάμεσα από δεκάδες φυσικές ομορφιές. Τόσο η προικισμένη φύση που το περιβάλει, όσο και τα θαυμάσια μνημεία του χώρου κερδίζουν αμέσως τον επισκέπτη. Μνημεία που ενθουσιάζουν τους επισκέπτες και έχουν εύκολη πρόσβαση είναι η εκκλησία του Αγ. Νικολάου (1763), με θαυμάσιες αγιογραφίες στην πλατεία του Νεραϊδοχωρίου. Δύο μόλις χλμ από το χωριό βρίσκεται η Αγ. Παρασκευή (1793) τυλιγμένη στους θρύλους που η παράδοση διασώζει, αναφέροντας για τον τρούλο της μονής και την κούφια στέγη, που χρησιμοποιήθηκε για κρυφό σχολειό, και στα ‘’δύσκολα’’ χρόνια για καταφύγιο - κρησφύγετο του Ε.Α.Μ.

Κοντά στο ποτάμι, στη θέση ‘’Σμίξη’’, βρίσκεται το γεφύρι του Χατζηπέτρου, που σύμφωνα με προφορικές μαρτυρίες χτίστηκε γύρω στο 1750, με χρηματοδότηση του αρχιτσέλιγκα και προεστού του Ασπροποτάμου Γούσιου Χατζηπέτρου. Βρίσκεται κοντά στον αγροτικό δρόμο που ενώνει το Δημ. Διαμέρισμα Νεραϊδοχωρίου με την Πύρρα. Δύο σχεδόν χλμ. μετά την κάτω πλατεία του χωριού ακριβώς στο νέο τσιμεντένιο γεφύρι, απ’ όπου περνάει ο δρόμος, να πάτε αριστερά. Περάστε το ποτάμι Κόρμπου και τον παλιό νερόμυλο ακολουθώντας (ευθεία) την κοίτη του Περτουλιώτικου ρέματος. Σε τριακόσια, περίπου, μέτρα το βλέπετε στα δεξιά σας. Είναι μονότοξο με άνοιγμα τόξου 17,60 μέτρα, και πλέον χρησιμοποιείται μόνο από τους φυσιολάτρες αφού το στενό μονοπάτι συνεχίζει, περνάει το περίφημο καλντερίμι «Σκάλα Κόρμπου ή Χατζηπέτρου» καταλήγοντας στον κεντρικό αγροτικό δρόμο που ενώνει την περιοχή Κόρμπου με το Νεραϊδοχώρι και την Πύρρα. 

Η συνέχεια της διαδρομής από τον κεντρικό δρόμο, σας φέρνει να περνάτε πάνω από το τεράστιο νεώτερο γεφύρι της Πύρρας που γεφυρώνει το ρέμα Κρυόβρυση. Με ευκολία διακρίνεται η επιμελημένη επένδυση από πέτρα, τόσο που μπορεί κανείς να ξεγελαστεί περνώντας το για πέτρινο. Ίσως, μια από τις κατασκευές της εποχής (1965), που οι εργολάβοι και οι αρχιτέκτονες είχαν την ικανότητα να παρουσιάζουν αξιόλογα έργα. Μια περίοδο που σίγουρα, αποτελεί ανάμνηση. Στο 23,3 χλμ. από την Ελάτη – 35,3 από Πύλη, φτάνετε στην δστ. προς Πύρρα. Αριστερά, 2 χλμ. κατηφορικού δρόμου είναι κεντρική πλατεία του οικισμού. 

Πριν μερικές δεκαετίες λειτουργούσε ακόμη το Ειρηνοδικείο, και το σχολείο, δείγμα του μεγάλου πληθυσμού της περιοχής. Μνημεία της Πύρρας είναι η Ι. Μ. Αγ. Μόδεστου, στον χώρο των κατασκηνώσεως της Ι. Μητρόπολης Τρίκκης, η Αγ. Παρασκευή, ο Άγιος Γεώργιος, η λιθόχτιστη κρήνη «Γκιντούρι» του 1757 και το παλιό πέτρινο γεφύρι. Από τον οικισμό και το καφενεδάκι – ψησταριά του Γιώργου και της Αντιγόνης ‘’Πύρρας Εστία’’ έχουν περάσει χιλιάδες επισκέπτες της περιοχής. Όμως, οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν ότι λίγο πιο κάτω, εκεί προς την δασική οδό που ενώνει την Πύρρα με το Νεραϊδοχώρι και την Ελάτη υπάρχει ένα πολύ όμορφο γεφύρι, η «Καμάρα» σε ανθρώπινο μέγεθος, που παλιότερα εξυπηρετούσε τις ανάγκες μετακίνησης όλων των κατοίκων του χωριού, από και προς το Νεραϊδοχώρι και τα Τρίκαλα. Σήμερα χρησιμεύει στους φυσιολάτρες αφού οδηγεί κατ’ ευθείαν στην πλατεία του χωριού μέσω στενής γιδόστρατας. Είναι μονότοξο με άνοιγμα τόξου 4 μέτρα, χωρίς ανακουφιστικό άνοιγμα. Χτίστηκε τον 18^ο αι., και πρόσφατα (1997) αφαιρέθηκε η κτητορική επιγραφή. Έχει κριθεί «μνημείο με ειδική κρατική προστασία» από την 5^η Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων Βόλου. 

Με τις βροχές του χειμώνα (2000) έγινε μερική εκθεμελίωση του δεξιού βάθρου. Ευτυχώς επισκευάστηκε σύντομα (2004) με ενέργειες του δραστήριου εκπολιτιστικού συλλόγου Πύρρας. Στο χωριό, δείτε το παλιό δημοτικό σχολείο, ένα μοναδικά όμορφο πετρόχτιστο ιστορικό κτήριο που εδώ και λίγο καιρό στεγάζει, την τοπική λαογραφική συλλογή. Η προσπάθεια να συνδεθεί το παρελθόν με το σήμερα άρχισε να εξελίσσεται πριν ακόμα εφαρμοστεί το σχέδιο «Καποδίστριας». Εμπνευστής του και οικονομικός αιμοδότης για τις πρώτες μελέτες και τις περίπλοκες εργασίες, στάθηκε ο εκπολιτιστικός σύλλογος Πύρρας, επί προεδρίας Σεραφείμ Καρατζά. Είναι ο μοναδικός χώρος στο δήμο Αιθήκων που ο επισκέπτης, έχει τη δυνατότητα να αντικρίσει από κοντά υφαντά, κεντήματα, σκεύη ποιμενικής και οικιακής χρήσης, εργαλεία διάφορων επαγγελματικών ομάδων, και χρηστικά αντικείμενα μιας άλλης εποχής. Τηλ – Fax: 2434091164 www.pyrraethikon.gr

Ο τελευταίος σταθμός της διαδρομής είναι η ελατοστεφανωμένη Δέση 30,8 χλμ. από Ελάτη – 42,8 χλμ από Πύλη. Ένας οικισμός που, αλήθεια είναι, φαίνεται απομονωμένος, και η άποψη του περιηγητή συγκλίνει σε αυτό, απλά επειδή όλοι οι δρόμοι καλύπτονται από το σπάνιας καθαρότητας ελατόδασος που την περιβάλει. Σίγουρα θα συγκινήσει περισσότερο τον επισκέπτη όταν αυτός μάθει τα σπουδαία μυστικά που κρύβει. Λίγο πριν το χωριό (29,6 από Ελάτη), υπάρχει δεξιά, ένας στενός χωματόδρομος που πολύ σύντομα περνάει από το ξωκλήσι του Αγίου Νικολάου και διεισδύει μέσα στο δάσος με τα πανύψηλα έλατα. 

Μετά από 4,3 χλμ. συναρπαστικής διαδρομής φτάνετε σε ένα ξέφωτο με εμφανή τα σημάδια του ‘’δρόμου’’ και μια μεγάλη ποτίστρα για τα γελάδια. Όποιο τμήμα του και να ακολουθήσετε φτάνετε στην άκρη του δάσους και στο κατηφορικό μονοπάτι που οδηγεί στους περίφημους καταρράκτες Δέσης. Ο πρώτος (30 μ. υψ.) φαίνεται εμπρός σας καθώς ξεπετάγεται με αφάνταστη δύναμη από το εσωτερικό του εξερευνημένου και χαρτογραφημένου, ανεκμετάλλευτου και κλειστού όμως, σπηλαίου «Λέγκω». Για τον δεύτερο και μεγαλύτερο (100 μ. υψ.), θα πρέπει να περπατήσετε στο στενό λιθόχτιστο καλντερίμι μέχρι να βγείτε στην απόκρημνη πλαγιά με τους τεράστιους κέδρους. Εκεί υπάρχει οπτική επαφή με τον ψηλότερο φυσικό καταρράκτη, ίσως, ολόκληρης της Πίνδου. Επιστρέφοντας στην Δέση δείτε στον πάνω μαχαλά ένα από τα σπάνια προστατευόμενα (ΦΕΚ 616/Β 22-7-1997) μνημεία του ορεινού χώρου, το θαυματουργό μοναστήρι της Αγ. Τριάδος, χτισμένο το 1798, και ζωγραφισμένο από Χιονιαδίτες ζωγράφους. (Υπάρχει ανοιχτό καφενείο, Πατρίκης Ηλίας 2434091420).

Σχεδόν ένα χλμ. από την Δέση θα δείτε την πινακίδα προς Άγ. Νικόλαο (Καμνιάϊ), και Δροσοχώρι (Τυφλοσέλι). Ακολουθήστε τον καινούργιο ασφαλτοστρωμένο δρόμο, περνώντας από μικρά λιβαδάκια με Κρανιές (ο καρπός τους χρησιμεύει για το αρωματικό ομώνυμο λικέρ που φτιάχνουν όλες οι νοικοκυρές της περιοχής), μέχρι που φτάνετε κάτω, στο πεντακάθαρο ποτάμι. Περνώντας την σιδερένια στρατιωτική γέφυρα τύπου Μπέλεϋ, εισέρχεστε απ’ ευθείας στην περιοχή του Δημ. Διαμερίσματος Δροσοχωρίου. Ένα θαυμάσιο χωριό πνιγμένο στα έλατα και στις πηγές,με κύριο χαρακτηριστικό του την Μοναστηριακή ησυχία,τόση, όσο πουθενά αλλού. Ανεβείτε στο ψηλότερο σημείο του πάνω μαχαλά όπου είναι η εκκλησία των Αγ. Αποστόλων με την περίτεχνη είσοδο – καμπαναριό χτισμένο από Τζουμερκιώτες μαστόρους το 1895 και νοιώστε αυτή την υπέροχη αύρα που περιβάλει όλη την περιοχή. 

Η εκκλησία είναι διατηρητέο μνημείο (ΦΕΚ 171/Β 6-3-1997) και είναι ζωγραφισμένη «δια χειρός Αθανασίου και Στέργιου υιών Δημητρίου Ζωγράφου Σαμαριναίου» το 1849. Γύρω από τον οικισμό υπάρχουν ωραίες πεζοπορικές διαδρομές (προς το εικονοστάσι απέναντι από το χωριό ή στην ‘’Σκάλα’’ στο ‘’Σταυρωμένο’’ και την ‘’στάνη Πασχαλιώρη’’) σε μονοπάτια, μέσα στο πελώριο ελατόδασος, κάτω από τις κορφές Τσούκα (1500 μ. - Αυγό 2180 μ.). Το ψάρεμα στο ποτάμι όπως και η ελεύθερη κατασκήνωση κοντά στην σιδερένια γέφυρα είναι μια απίστευτη εμπειρία αφού το εκπληκτικό φυσικό περιβάλλον κερδίζει όλες τις αισθήσεις των περιηγητών. Για τους εξαιρετικά ανήσυχους πεζοπόρους, υπάρχει δύσβατο μονοπάτι που βγάζει στο Βάκαρι και το Φορτώσι δύο απομακρυσμένους συνοικισμούς που ανήκαν στην παλιά κοινότητα Δέσης (σήμερα οικισμοί του δήμου Αιθήκων). Από εκεί υπάρχει δυνατότητα (μέσω Νέας Πεύκης) να βγείτε στον κεντρικό δρόμο με προορισμό τα Στουρναρέϊκα ή την Μεσοχώρα και το ολοκληρωμένο φράγμα του Αχελώου.

Γνωριμία με τον τόπο και τα μυστικά του

Η δασική οδός που ξεκινάει απέναντι από το βενζινάδικο AVIN στην Ελάτη, κρύβει εδώ και χρόνια μια θαυμάσια οδική και πεζοπορική διαδρομή, τμήμα της οποίας χρησιμοποιείται σήμερα σαν εναλλακτική προσπέλαση στο Ε 4, (ευρωπαϊκό μονοπάτι υπερσυνοριακών διαδρομών) αφού το μεγαλύτερο μέρος του παλιού δρόμου έχει πλέον ασφαλτοστρωθεί. Αυτός λοιπόν ο δασικός δρόμος, σκαρφαλώνει με επιμονή τις απότομες πλαγιές του Κόζιακα περνάει δύο δεξιές διασταυρώσεις (στο 2,4 χλμ, και στο 2,6 χλμ.) συνεχίζει μέχρι μια τρίτη αριστερή (στο 4,9 χλμ.) και καταλήγει σε οδικό αδιέξοδο (στο 8 χλμ. ή 2ω με άνετη πεζοπορία). Σε αυτό το πανέμορφο σημείο σχηματίζεται τον χειμώνα μέχρι αργά την άνοιξη μια πανέμορφη λιμνούλα (Δολίνη) ή «Βάρα» στην ντοπιολαλιά. Εδώ, παλιότερα, οι μοναχοί από την Ι. Μ. Αγ. Βησσαρίωνα όλη την καλοκαιρινή περίοδο βοσκάν τα κοπάδια τους, υπήρχαν μάλιστα και ‘’κελλιά’’ για την διαμονή τους. Πιθανά, αυτός είναι ο λόγος που ο τόπος ονομάζεται ακόμα και σήμερα «Καλογερομάντρι».

Ένα ακόμα ωραιότερο σημείο, με πρόσβαση με τα πόδια ή με μοτοσυκλέτα και 4Χ4 είναι η θέση «πυροφυλάκιο» στην κορυφή Λουπάτα. Εκεί υπάρχει πυροφυλάκιο του οποίου την ευθύνη λειτουργίας έχει η πυροσβεστική Λάρισας. Κάποτε επανδρωνόταν και έλεγχε όλο τον δασικό πλούτο της περιοχής επικοινωνώντας με το αντίστοιχο πυροφυλάκιο του πρφ. Ηλία στο Τύμπανο Αργιθέας. Σήμερα η κατάστασή του δεν επιτρέπει διαμονή, αλλά σαν σημείο θέας είναι πιθανότατα το καλύτερο ολόκληρου του ορεινού χώρου. Η πρόσβαση γίνεται από την Ελάτη, μέσω Βλάχας, (4,8 χλμ) βρύσης Κόρμπου (8,6 χλμ), αυχένας Μαυροπούλι – Λουπάτας (15,1 χλμ.), όπου στον αυχένα στρίψτε παράλληλα με την ποτίστρα και συνεχίστε ευθεία, δίπλα από το γκρεμό μέχρι που σταματάει ο δρόμος εμπρός από το κτήριο του πυροφυλάκιου (1800 μ. υψ. 22,4 χλμ. συνολικά από Ελάτη.). Από εκεί φαίνεται αχνά ή Ελάτη αλλά και το Νεραϊδοχώρι – Περτούλι όπως και ολόκληρο το πανεπιστημιακό δάσος. Στην επιστροφή σας από τον αυχένα δεξιά, εύκολα, φτάνετε στο μεγάλο κεφαλοχώρι Στουρναρέικα για μεζέδες και τσιπουράκι ολοκληρώνοντας την όμορφη κυκλική διαδρομή από τον ασφαλτόδρομο πλέον, προς Ελάτη. 

Εξαιρετική θέα προς όλο το ορεινό συγκρότημα θα δείτε στο καθολικό της παλιάς Ι. Μ. Αγ. Παρασκευής 2 χλμ. μετά το Νεραϊδοχώρι, (20,8 χλμ. από Ελάτη). Δίπλα από τον πρόσφατα ανακαινισμένο ναό, υπάρχει στενό μονοπάτι 100 μ. που οδηγεί σε έναν βαραθρώδη γκρεμό 300 μ. Η θέα προς το χωριό Πύρρα είναι πράγματι από αυτές που ‘’κόβουν την ανάσα’’. Απέναντι, σε όλο τους το μεγαλείο ξεδιπλώνονται ο κορφές του Αυγού, της Μαρόσας και της Λουπάτας. Info πρόσβασης για όλα: ‘’το λίκνο’’ 2434071826.

Αρκετοί επισκέπτες της ευρύτερης περιοχής εκδράμουν στα Μετέωρα οδηγώντας στην συντομότερη διαδρομή που ξεκινά λίγο μετά το χιονοδρομικό κέντρο. Εκεί, υπάρχουν πινακίδες ‘’προς Χρυσομηλιά – Καλαμπάκα’’. Με μια μικρή παράκαμψη (μόλις 7 χλμ.) δείτε τον θαυμάσιο και ιστορικό ναό της Μονής των Αγίων Αποστόλων κοντά στον Κλεινό (Κλεινοβό) Καλαμπάκας. Ο ναός βρίσκεται 2 χλμ. από το χωριό και κατόπιν συνεννόησης με τον ιερέα (παπαγιώργης Σαμαράς 2432096344) μπορείτε να μπείτε στο εσωτερικό του καθολικού.

Εκεί θα δείτε από κοντά τοιχογραφίες του Σαμαριναίου ζωγράφου Μιχαήλ Αναγνώστη Δημητρίου και την περίφημη επιγραφή που βρίσκεται πάνω από το άνοιγμα της εισόδου. Χαρακτηρίζεται μοναδική στον ελληνικό και βαλκανικό χώρο από το γεγονός ότι είναι τρίγλωσση: «ελληνικόν», στη λόγια και επίσημη εκκλησιαστική γλώσσα, «απλούν», στη δημοτική κοινή της εποχής, και «βλάχικον», με ένα σύστημα με βάση το ελληνικό αλφάβητο, εμπλουτισμένο με διακριτικά σημεία για την απόδοση των φθόγγων της βλάχικης γλώσσας. Η διαδρομή μέχρι τον ναό γίνεται εύκολα και με τα πόδια, ενώ ο χώρος γύρω του είναι ιδανικός για κατασκήνωση αφού υπάρχει και κρήνη.

ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Ιδέα & υλοποίηση μορφής: Άγγελος Σινάνης

Αυτόματος Αριθμός Κλήσης: 24340

ΔΙΑΜΟΝΗ: Πύλη Ξενοδοχεία: «Πύλη Α. Ε.» 23510, Πύλη Ξενώνες: Μπαμπανάρα, 22325, Ελάτη Ξενοδοχεία: «Γιαμάνδες», 71749, «Λιγκέρι», 71454, «Μπάκου Αφοι» 71208, «Παπαναστασίου», 71280, «Τσιμπώνη Αρχοντικό», 71422, Ελάτη Ξενώνες: Κρούπη Στεφανία 71312, Λαγού Καλλιόπη 71223, Λαγού Βάσω 71135, Μπρίζη Ευαγγελία 71427, Τηλέμαχος 71195, Φρετζάτο, 71872, Ελάτη Αυτόνομες Κατοικίες: «Τα Πέτρινα», 71712. Περτούλι Ξενοδοχεία: «Διβάνη Αρχοντικό»91111, «Λούκα Αρχοντικό», 91465, «Παπαγιάννη», 91117, «Χατζηγάκη Αρχοντικό» 91146, «Περτούλι» 91360. Νεραιδοχώρι Ξενοδοχεία: «Παπαναγιώτου», 91500, «Μαγκιώση»91150, Πύρρα Ξενοδοχεία: «Αρχοντικό Πύρρας Εύχαρις» 91110, «Βίγλα», 91400. Βροντερό Ξενοδοχεία: «Χριστοδούλου Αρχοντικό» 71771, «Έλενα» 71878, Καλόγηροι Ξενοδοχεία: «Δημόκριτος»71891, «Σαρακατσάνος» 71385.

ΚΑΜΠΙΝΓΚ: Ο απόλυτος και ανεξάντλητος παράδεισος για τους λάτρεις της φύσης. Σε κάθε περίπτωση να έχετε μαζί σας παγούρι γεμάτο και προσέξτε μην αφήσετε σκουπίδια.

ΦΑΓΗΤΟ: Βλάχα: «Η Βλάχα» 71890, Ελάτη: «Ευτυχία» 71290, «Δειπνοσοφιστής» 71080, «Παπαναστασίου» 71280, «Κανάβια» 71201, «Ανώγι» 71761, «Πανσέλοινος» 71850, «ο Γιάννης» 71254, Καλόγηροι: «Έντεκα», 71651, Νεραϊδοχώρι: «Μαργαρίτης» 91217, «Σουφλιάς», 91271, Περτούλι: «Το λημέρι του Βασίλη» 91200, «Η Ρούγα», 91555, «Ταβέρνα του Παναγιώτη» 91000, Πύρρα: «Πύρρας Εστία – Αντιγόνη», 91260, «Ο Πλάτανος», 91561.

ΑΧΡΕΙΑΣΤΑ: Δήμος Αιθήκων 71210,  Αστυνομία 71222, Κέντρο Υγείας Πύλης 22870.

ΠΩΣ ΘΑ ΦΤΑΣΕΤΕ: Από Αθήνα Ε - 75 έως Λαμία, Ε - 65 έως Καρδίτσα, Τρίκαλα, επαρχιακός Νο 30 προς Πύλη, Ελάτη, σύνολο 360 χλμ. Από Θεσσαλονίκη Ε - 75 έως Λάρισα, Ε - 92 οδηγεί στα Τρίκαλα και ο Νο 30 προς Πύλη, σύνολο 254 χλμ.

ΧΡΗΣΙΜΑ: «Γραφείο Οικοτουρισμού Κεντρικής Πίνδου», Πύλη Τρικάλων, Γκανάς Φάνης - Παναγιώτης Ζέρβας 71333 www.pindos-explorer.gr Συνεργεία - Βουλκανιζατέρ: auto Γιαγιάκος Κώστας, Καρδίτσης 90, 31220, Δημάκης Δημήτρης, Δέλτα Λαρίσης, 22461, moto ‘‘Nissan - Σιώκης’’, Λάζαρος Αμπατζίδης 35045.

ΒΕΝΖΙΝΑΔΙΚΑ: Στην Πύλη πολλά, προς Ελάτη ΕΚΟ και στην Ελάτη το τελευταίο του ορεινού χώρου Τρικάλων AVIN.

ΧΑΡΤΕΣ: Μοναδική ακρίβεια απο την ΑΝΑΒΑΣΗ στον πλαστικοποιημένο χάρτη, «Πίνδος – Κόζιακας – Αυγό», με όλη την περιοχή που περιγράφουμε σε κλίμακα 1:50.000. Στοά Αρσακείου 6 Α’, τ.κ. 105 64 Αθήνα, 2103218104, 3210152.

ΛΕΣΧΕΣ ΜΟΤΟΣΥΚΛΕΤΑΣ: ΜΟ.ΛΕ.Τ (Μοτοσυκλετιστική Λέσχη Τρικάλων) Πελέκειο κτήριο / πλατεία Δεσποτικού, www.molet.4t.com 72424, ΜΟ.ΛΕ.Κ Καλαμπάκας Δημ Τερτίπου 22, 22447, Πληροφορίες για το ταξίδι σας, όλο το χρόνο, βρίσκετε στους ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΕΡΙΗΓΗΤΕΣ - Σύλλογος Μοτοσικλετιστών, Ελάτη Τρικάλων, 2434071826.

Περισσότερες πληροφορίες για ΘΕΣΣΑΛΙΑ – ΠΥΛΗ – ΕΛΑΤΗ – ΠΕΡΤΟΥΛΙ – ΝΕΡΑΙΔΟΧΩΡΙ αντλήστε από την ενδεικτική Βιβλιογραφία – Αρθρογραφία:

Α’         Αυτοτελή Βιβλία – Εργασίες

• Σωτήρης Βογιατζής, Συμβολή στην ιστορία της εκκλησιαστικής Αρχιτεκτονικής της Κεντρικής Ελλάδος κατά τον 16^ο αιώνα. Οι μονές Αγίου Βησσαρίωνος (Δούσικο) και του Οσίου Νικάνορος (Ζάβορδα), επιμ. Μαρία Καζάκου, Χ.Α.Ε. [Χριστιανική Αρχαιολογική Εταιρεία] Αθήνα (2000) 25 κ.ε., 33.
• Σωτήριος Απ. Γοργογέτας, Τα Πέτρινα γεφύρια του νομού Τρικάλων, Πολιτιστικός Οργανισμός Δήμου Αιθήκων, Τρίκαλα 2004.
• Δήμητρα Λούκα – Αντώνης Παπαϊωάννου, Το Περτούλι, Πολιτιστικός Σύλλογος Περτουλίου, Τρίκαλα 2009.
• Θεόδωρος Α. Νημάς, Τρίκαλα – Καλαμπάκα – Μετέωρα – Πίνδος – Χάσια, Αφοί Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1987.
• Σινάνης Α. Ελάτη – Περτούλι … Άγγελος Σινάνης, Ασπροπόταμος - Ελάτη – Περτούλι, αυτοέκδοση Ελάτη Τρικάλων 2000.

Β’         Αφιερώματα περιοδικών 

• Αναστάσιος Κ. Ορλάνδος, «Η Πόρτα Παναγιά της Θεσσαλίας», Α.Β.Μ.Ε. τ.Α’ (1935) 5 – 40.
• Αφροδίτη Α. Πασαλή, «Το καθολικό της Μονής Κλεινού Καλαμπάκας», Δελτίον Χ.Α.Ε. [Χριστιανική Αρχαιολογική Εταιρεία] τ. ΚΑ’, Αθήνα (2000) 69 – 92.
• Μίλτος Γαρίδης, «Ο μητροπολίτης Παΐσιος και η βλάχικη επιγραφή του Κλεινοβού: αλφάβητο και εθνικό πρόβλημα», Τα ιστορικά 3, Αθήνα, Μάιος (1985) 183 – 203.
• Καλούσιος Δ., Μονή Δούσικου Δημήτριος Γ. Καλούσιος, «Η Ιερά Μονή του Δούσικου», Θεσσαλικό Ημερολόγιο τ.41  (2002) 305 – 376.
• Προβατάκης Θ., Πόρτα Παναγιά Θεοχάρης Μιχ. Προβατάκης, «Η Πόρτα Παναγιά της Θεσσαλίας», Τρικαλινά τ.1  (1981) 77 – 103.