ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ (6063 λέξεις)

ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ – ΟΥΡΑΝΟΥΠΟΛΗ – ΔΥΤΙΚΑ ΠΑΡΑΛΙΑ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ

Κείμενο - Διαφάνειες: Άγγελος Σινάνης e – mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

© Απρίλιος 2008

Ο πελώριος Σμάραγδος *

Απέραντο γαλάζιο με βαθύ πράσινο, ατέλειωτες αμμώδεις παραλίες και κωνοφόρα που αγγίζουν το κύμα, μυρωδιές ρετσινιού κι αλμύρας, μοναδικοί συνδυασμοί στο Αιγαίο, στον ακραίο προορισμό της Χαλκιδικής, τη μαγευτική Ουρανούπολη. Ένας πολύχρωμος τόπος που ισορροπεί ανάμεσα στην παράδοση και την εξέλιξη, στο ιερό και το αρχαίο, στην πρόκληση των πολυτελών διακοπών με ‘’σούπερ’’ τετρακίνητα μιας καταναλωτικής κοινωνίας απέναντι στην εγκράτεια και τη λιτότητα του ορθόδοξου μοναχικού πολιτισμού.

Σήμερα η Ουρανούπολη (πριν το 1951 Προσφόρι ή Πύργος) είναι ένας από τους δημοφιλείς προορισμούς, σημαντικό καλοκαιρινό θέρετρο της Χαλκιδικής, φωλιασμένη σ έναν πανέμορφο μυχό του Σιγγιτικού κόλπου στο κατώφλι του Αγίου Όρους. Είναι ο τελευταίος κοσμικός τόπος, στο λιμάνι του οποίου φτάνει ο επισκέπτης που σκοπεύει να επισκεφθεί τη Μοναστική Πολιτεία. Τουλάχιστον έτσι τη γνωρίζει ο περισσότερος κόσμος…  Ωστόσο, πρόκειται για μια μικρή κωμόπολη πλέον, η οποία προσφέρει σύγχρονες ανέσεις στους ταξιδιώτες που όλη την καλοκαιρινή περίοδο κατακλύζουν τις μεγάλες, αμμουδερές παραλίες της, τα ξενοδοχεία ή τα δεκάδες ενοικιαζόμενα, καθιστώντας την πόλο έλξης ακόμα και για περιηγητές από χώρες του εξωτερικού. 

Ασφαλώς αυτή η προσέλευση, υπό το φως του Ξένιου Δία έχει διαταράξει την όποια αρμονία υπήρχε ανάμεσα στην τουριστική ανάπτυξη και το σεβασμό στα μηνύματα που εκπέμπει απεγνωσμένα η πνευματική κιβωτός της χριστιανοσύνης από τις παρακείμενες Ιερές Μονές. Γνωρίζουμε ότι κανένα χωριό ή κάτοικος δεν μπορεί να παραμένει έξω από την πρόοδο του γενικότερου πεδίου, ούτε είναι δυνατόν κάποια μέρη παρόλη την ομορφιά τους, να αδιαφορούν για τους ρυθμούς της εποχής μένοντας ‘’παραδοσιακά’’ ή ‘’γραφικά. Όμως, όλη αυτή η αναταραχή, οι ασταμάτητες επενδύσεις, η ολοένα αυξανόμενη οικοδομική δραστηριότητα είναι βέβαιο ότι θα επιφέρει βαρύτατες βλάβες στο τοπίο και το περιβάλλον με πολλαπλάσιες συνέπειες. Παραδείγματα έχουμε πολλά, ίσως παρόμοια, βλ. Καλαμπάκα – Μετέωρα, ώστε πλέον να γνωρίζουμε με σαφήνεια ότι ελκύει περισσότερο τους επισκέπτες ένας ισορροπημένος τόπος που γνωρίζει τι είναι ή τι αντιπροσωπεύει.

Στην πρόσφατη ιστορία της, ισχυρή παρουσία αποτελεί το προσφυγικό στοιχείο, όταν τελειώνοντας οι Βαλκανικοί και ο Α’ π.π. μπήκε σε εφαρμογή το σχέδιο της Κοινωνίας των Εθνών για την ανταλλαγή των πληθυσμών⁽¹⁾  μεταξύ Ελλάδας – Τουρκίας. Τότε ήρθαν πρόσφυγες οι γονιοί των σημερινών κατοίκων της Ουρανούπολης, από τα ιερά χώματα των Πριγκιποννήσων και της Αλώνης⁽²⁾ ή Αυλωνία και Πασσαλιμάνι, νησιών της θάλασσας του Μαρμαρά στην Προποντίδα. Παρά την πίκρα του διωγμού από τη γενέθλια γη της Ιωνίας ονειρεύτηκαν τη νέα πατρίδα σαν συνέχεια της παλιάς, πληρώντας τουλάχιστον τη προϋπόθεση να έχει θάλασσα. 

Αγκάλιασαν τη περιοχή του βυζαντινού πύργου στο Προσφόρι, μετόχι της Ιεράς Μεγίστης Μονής Βατοπεδίου τότε, στήσανε τα πρώτα αντίσκηνα και ξεχύθηκαν να καλλιεργήσουν τον τόπο γύρω από τη γένεση της χερσονήσου του Άθω με το μόνο δεδομένο που μετέφεραν στις αποσκευές τους. Την όρεξη για δουλειά, τη διαγωγή τους, τη γνώση για τη θάλασσα και την υφαντική τέχνη⁽³⁾. Οι ναυτικοί, αγρότες, μελισσοκόμοι, κι εργάτες των πρώτων χρόνων της εγκατάστασής τους εκμεταλλεύτηκαν τον αγροτικό νόμο της Κυβέρνησης Βενιζέλου (14/2/1923), που παραχωρούσε κτηματική περιουσία των μοναστηριών για να εγκατασταθούν πρόσφυγες, κι έχτισαν από το 1923 έως το 1927 το μικρό οικισμό που στέγασε τα όνειρα τους για μια καλύτερη ζωή στην Ελλάδα. 

Ένα χρόνο αργότερα, το 1928, ήρθαν στη Θεσσαλονίκη στη νεοϊδρυθείσα Αμερικάνικη Γεωργική Σχολή, ο Σκωτσέζος Σίντνεϋ Λοκ (Loch, Frederick Sydney 1889 – 1954) και η από πλούσια οικογένεια του Queensland της Αυστραλίας σύζυγος του Τζόις (Loch, Nankivell, Joice Mary 1887 – 1982). Ήθελαν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στην αποκατάσταση των προσφύγων, κάτι που έκαναν χρόνια πριν στην Πολωνία. Κατά μια θεόσταλτη θαρρείς συγκυρία ο Σίντνεϋ ανακαλύπτει το Άγιον Όρος αποφασίζοντας να το μελετήσει. Σύντομα απέκτησαν μονιμότερη σχέση με την «ανείπωτη ομορφιά» του τόπου όπως αναφέρει σε ένα κείμενό της η Τζόις και σαν πρώτο μέρος της μόνιμης εγκατάστασής τους επιλέγουν το νησί της Αμμουλιανής. Σύντομα όμως οι συχνές μετακινήσεις του Σίντνεϋ προς τη μοναστική πολιτεία τους ωθεί να μεταφερθούν στον ιδανικό και γοητευτικό πύργο του Προσφορίου. 

Αυτό αποτέλεσε έναυσμα για την περαιτέρω ανάπτυξη, αφού ως δραστήρια μέλη ανθρωπιστικών οργανώσεων πρόσφεραν με τις γόνιμες ιδέες τους ουσιαστική βοήθεια στους ανθρώπους του τόπου και αργότερα, απλόχερη συμπαράσταση στους σεισμόπληκτους του 1932. Σε σύντομο χρονικό διάστημα η ιδέα της Τζόις να φτιάχνουν χαλιά στον πύργο, δημιούργησε μια ανθηρή ταπητουργία με βυζαντινά σχέδια που φωτογράφιζε ο σύζυγος της στις περιοδείες που έκανε στο Άγιο Όρος. Όλες οι γυναίκες της κοινότητας έγνεθαν μαλλί , άλλες δούλευαν τον αργαλειό ή σε βοηθητικές εργασίες, συμβάλλοντας η κάθε μια με τον τρόπο της, στην εξέλιξη της μικρής αρχικά βιοτεχνίας που στο πέρασμα του χρόνου, αποδείχθηκε σωτήρια, κερδοφόρα και σ’ αυτή τη δραστηριότητα χρωστούν την επιβίωσή τους. Μέχρι το ξέσπασμα του Β’ π.π. η ταπητουργία του Προσφορίου διακρίθηκε σε πολλές εκθέσεις σε όλο τον κόσμο και σε μια από τις πρώτες διεθνείς της Θεσσαλονίκης όπου τα υφαντά απέσπασαν θερμά σχόλια, κερδίζοντας το πρώτο Μεγάλο Βραβείο. Η συλλογή σχεδίων συνέχισε να εμπλουτίζεται με αγιορείτικα θέματα αλλά και με σχέδια από τη λαϊκή τέχνη των Αβορίγινων της Αυστραλίας⁽⁴⁾. Για περισσότερο από 50 χρόνια πρόσφεραν το έργο τους στην κοινωνία της Ουρανούπολης, συνέγραψαν βιβλία⁽⁵⁾ φρόντισαν τον πύργο, και κάτι σχεδόν άγνωστο για τη ζωή τους, έσωσαν δεκάδες εβραίους πρόσφυγες στη διάρκεια του Β’ π. πολέμου⁽⁶⁾. 

Η Ουρανούπολη εκτός τις γαλαζωπές πεντακάθαρες παραλίες της, ιδανικές για κολύμπι και ξεκούραση διαθέτει αρκετά μονοπάτια στους κοντινούς, κατάφυτους από ελαιώνες και πεύκα, λόφους που φτάνουν μέχρι τη θέση «Σέρβικο», στη βόρεια πλευρά της Χερσονήσου. Επίσης, εύκολα μπορείτε να οργανώσετε τη δική σας θαλάσσια εκδρομή με τα βαρκάκια που νοικιάζουν από το Μάιο μέχρι αργά τον Οκτώβριο. Έχουν μικρής ιπποδύναμης εξωλέμβια, δεν χρειάζονται δίπλωμα και δίνουν τη δυνατότητα να βρείτε τη δική σας παραλία στα απέναντι νησάκια Δρένια (ή Γαιδουρονήσια για τους ντόπιους) ακόμα και την Αμμουλιανή. Διαθέτει μια καλή αγορά με καταστήματα λαϊκής τέχνης και άλλα με προϊόντα βιολογικής καλλιέργειας. Σε ορισμένα απ αυτά, θα βρείτε αυθεντικά είδη από το Άγιον Όρος (λιβάνια – κομποσχίνια κ.ά.) και τα φημισμένα χαλιά με τα βυζαντινά σχέδια (όπως παντού η τιμή καθορίζει την αυθεντικότητα). 

Όμως αυτό που δεν πρέπει να χάσετε, είναι η επίσκεψη στα δύο εκπληκτικά επισκέψιμα συγκροτήματα τα οποία ‘’διηγούνται’’ την ιστορία της. Το πρώτο είναι το σήμα κατατεθέν της, ο βυζαντινός πύργος χτισμένος ήδη το 1344, πιθανόν επί Ανδρόνικου Γ’ Παλαιολόγου (1328 – 1341), παρείχε ασφάλεια στο μετόχι Προσφόριον της Ι. Μ. Μ. Βατοπεδίου από τους έξωθεν κινδύνους, κυρίως τις πειρατικές καταδρομές. Θεμελιωμένος σε θέση παλιότερης εγκατάστασης, είναι από τους μεγαλύτερους και πιο καλά διατηρημένους στη Χαλκιδική ενώ μετά από τις αναστηλωτικές και άλλες στερεωτικές εργασίες από τη 10^η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων αποκαταστάθηκαν οι ζημιές από τους σεισμούς ή τις εκτεταμένες, όχι πάντα επιτυχημένες επισκευές του παρελθόντος, από τις οποίες προέκυψε η σημερινή του μορφή. Επιπροσθέτως, με αυτές τις επιστημονικές επεμβάσεις, αναγνωρίστηκαν και αναδείχθηκαν οι κύριες ιστορικές φάσεις του κτηρίου, ξεκινώντας από την βυζαντινή, την πρώιμη τουρκοκρατία και τα μέσα του 19^ου αι. που φαίνεται ότι ανακατασκευάστηκε όλο το ξύλινο εσωτερικό του.

Σήμερα ο πύργος ανήκει στο ΥΠ.ΠΟ. και ύστερα από την επιτυχημένη μετάπλαση των χώρων του, λειτουργεί ως μουσείο. Το συγκρότημα περιλαμβάνει προσκολλημένο στον προμαχώνα του οχυρού περίβολου τον μπαρμπακά, ονομασία που παραπέμπει στα χρόνια της τουρκοκρατίας. Στο ισόγειο, του μπαρμπακά στεγάζεται τμήμα της έκθεσης «Χριστιανική Χαλκιδική» (έως πρόσφατα ήταν στον αρσανά με ορισμένα εκθέματα να παραμένουν εκεί), με συλλογές που οργανώθηκαν με βάση τα ευρήματα της περιοχής ακολουθώντας τη χρονολογική εξέλιξη από τα προχριστιανικά χρόνια, τη περίοδο του βυζαντίου, την τουρκοκρατία φτάνοντας έως τον 20 αι. Επίσης μια μικρή αίθουσα αφιερωμένη στις αρχαιότητες της προϊστορικής και κλασικής – ρωμαϊκής περιόδου της Ανατολικής Χαλκιδικής. Θα δείτε ταφικά αγγεία από την πρώιμη εποχή του σιδήρου (1100 – 1000 π.Χ.) στον Άθω, την παλιότερη επιγραφή χριστιανικών χρόνων που βρέθηκε στη Βαρβάρα (τέλος 5^ου ή αρχών 6^ου αι.), και άλλες ελληνιστικών – ρωμαϊκών χρόνων, πλήθος νομισμάτων – κοσμημάτων και αποτοιχισμένες τοιχογραφίες από θρησκευτικά μνημεία της Χαλκιδικής.  

Στο έκτο διεθνές συμπόσιο για την Αρχαία Μακεδονία, ήρθαν στο φως στοιχεία για τη λατρεία του Ήλιου στην ‘’Ουρανιδών Πόλιν’’, την Ουρανούπολη, και νομίσματα ‘’ΟΥΡΑΝΙΑΣ ΠΟΛΕΩΣ και ‘’ΟΥΡΑΝΙΔΩΝ ΠΟΛΕΩΣ’’ με παράσταση της Ουρανίας Αφροδίτης καθισμένης σε σφαίρα από τη μια όψη και τον ήλιο ακτινοστεφή με οκτώ ακτίνες από την άλλη. Την πόλη ίδρυσε το 315 π.Χ. ο Αλέξαρχος, ο γιός του Αντίπατρου και αδελφός του Κάσσανδρου, πάνω στα ερείπια της Σάνης, αποικίας των Ανδρείων, την οποία κατέστρεψε ο Φίλιππος Β’. 

Στον πάνω όροφο της έκθεσης παρουσιάζεται το γραφείο του ζεύγους Λοκ και προσωπικά αντικείμενα, φωτογραφικό και πρωτότυπο υλικό από τη δράση και το έργο τους, ενώ πρόσφατα (Ιούλιος 2006) σε μια λιτή τελετή ο πρέσβης της Αυστραλίας, κ. Πωλ Τάι, παρέδωσε στην 10^η Ε.Β.Α. ένα σπάνιο Ουρανουπολίτικο χαλί σχεδιασμένο από την Τζόις Λοκ, δωρεά του Συμβουλίου Τεχνών της Αυστραλίας. Στον τρίτο όροφο υπάρχει το πρόπλασμα της τράπεζας της Ι. Μ. Μεγίστης Λαύρας ενώ στον τέταρτο, εκτός την απεριόριστη θέα όλου του περίγυρου της Ουρανούπολης και των νησίδων Δρένια, δίπλα από την Αμμουλιανή, θα δείτε το παρεκκλήσι Κωνσταντίνου και Ελένης. Σ αυτόν τον ιστορικά φορτισμένο χώρο γινόντουσαν όλες οι τελετές, γάμοι και βαπτίσεις των προσφύγων για δεκαετίες από την άφιξή τους. Οι εικόνες του τέμπλου και του δωδεκάορτου φυλάσσονται στην Ι. Μ. Μ. Βατοπεδίου μετόχι της οποίας υπήρξε.

Στον εξωτερικό χώρο βρίσκεται το κτήριο του αρσανά, χτισμένο το 1856, μαζί με τη χαμένη σήμερα αποβάθρα. Εδώ γίνονται τα καλοκαίρια προβολές DVD για δύο κλάδους του έργου της 10^ης Ε.Β.Α., (χειρόγραφα – κεραμικά), που μεριμνά και επιμελείται τις ανάγκες συντήρησης των κειμηλίων των μονών του Αγίου Όρους, (ξυλόγλυπτα, εικόνες, τοιχογραφίες, χειρόγραφα – κεραμικά κ.ά.) ενώ στο ημιυπόγειο λειτουργεί έκθεση εικόνων και πωλητήριο⁽⁷⁾. 

Σχεδόν δίπλα από την οριογραμμή, στο σύνορο του Αγίου Όρους μόλις δύο χλμ. από την Ουρανούπολη υπάρχει το δεύτερο αξιομνημόνευτο συγκρότημα της άλλοτε αγιορείτικης Μονής του Ζυγού γνωστής και ως «Φραγκόκαστρο» που ιδρύθηκε στα μέσα του 10^ου αιώνα. Στην περιοχή της ασκήτευε ο άγιος Αθανάσιος ο Αθωνίτης, πριν ιδρύσει τη Ι. Μ. Μεγίστης Λαύρας, στο άκρο της χερσονήσου. Η δεύτερη ονομασία, προέρχεται από την εγκατάσταση γύρω στο 1206, ενός Φράγκου άρχοντα, ο οποίος με τους στρατιώτες του εξορμούσε λεηλατώντας το Άγιο Όρος. Με παρέμβαση του Πάπα της Ρώμης εκδιώχθηκε περί το 1211, εποχή που μονή επανήλθε στην κυριαρχία της Ιεράς Μονής Χελανδαρίου ως μετόχι. Είναι το μοναδικό από τα μοναστήρια της Χαλκιδικής που ερευνήθηκε τα τελευταία χρόνια, φέρνοντας στο φώς ενδιαφέροντα ανασκαφικά ευρήματα, γυάλινα κανδήλια, κεραμικά, εργαλεία καθημερινής χρήσης, νομίσματα κ.ά., τα περισσότερα 11^ου έως 12^ου αιώνα. Πρόκειται για ένα μεγάλο χριστιανικό μνημείο με σωζόμενο τείχος, σε κάποια σημεία μέχρι το ύψος των επάλξεων, κι ενισχύσεις από 11 πύργους που περιβάλουν τα 5,5 στρ. της επιφανείας του. Είναι έξω από τη δικαιοδοσία του Αγίου Όρους, επισκέψιμο από γυναίκες.

Στο εσωτερικό του έχει διαμορφωθεί μακρύς υπερυψωμένος διάδρομος επισκεπτών που διατρέχει σχεδόν όλο το χώρο όπου θα δείτε τη «Γαλεάγρα», ένα ελαιουργείο για την παραγωγή λαδιού από τον ελαιώνα που υπήρχε τότε στην περιοχή, το καθολικό, που σώζεται μέχρι ύψους 4^ων μέτρων, και τη βόρεια πτέρυγα των οκτώ κελιών με ίχνη δαπέδου. Τα τελευταία δύο χρόνια αποκαλύφθηκε η τράπεζα που σύμφωνα με την αγιορείτικη τάξη βρίσκεται  απέναντι από το καθολικό, επίσης, μαρμάρινα θωράκια δύο όψεων ενώ στον εξωνάρθηκα βρέθηκε τμήμα τοιχογραφίας του Αρχάγγελου του Ευαγγελισμού (2^ο μισό του 11^ου αι.). Στη θέση του δεύτερου ελαιουργείου που μετακινήθηκε, αποκαλύφθηκε το μοναδικό περίτεχνο τμήμα του ψηφιδωτού δαπέδου. Αυτό που εντυπωσιάζει τους επισκέπτες είναι η παράσταση της Βαπτίσεως, που ανασυγκροτήθηκε από 1000 – 1200 σπαράγματα. 

Είναι από τα σπουδαία ευρήματα και συμμετείχε στην έκθεση του Αγίου Όρους (Αύγουστος 2006 – Ιανουάριος 2007), στο Ελσίνκι, με αποκλειστικό θέμα την «Ορθόδοξη Αθωνική Πολιτεία» όταν η Φινλανδία είχε την προεδρία της Ε.Ε. Τότε, να θυμίσουμε, είχε γίνει η δεύτερη στα χρονικά της υπερχιλιετούς ιστορίας της Αγιορείτικης Μοναστικής Πολιτείας,  έκθεση, με 500 ανεκτίμητα κειμήλια και σπάνια έργα τέχνης που φυλάσσονταν επί αιώνες στο Άγιον Όρος, απροσπέλαστα στο ευρύ κοινό και απρόσιτα στον γυναικείο πληθυσμό της γης. Η πρώτη έγινε στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού στη Θεσσαλονίκη (Ιούνιος – Οκτώβριος 1997) εποχή που ήταν Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης. Παράλληλα με την ανασκαφή είναι σε εξέλιξη η μερική αναδόμηση – αναστήλωση του μνημείου ενώ συνεχίζονται οι συντηρήσεις κεραμικών και τοιχογραφιών⁽⁸⁾. 

Η ανατολική χερσόνησος της Χαλκιδικής παρά το πάμπλουτο ορεινό και θαλάσσιο φυσικό περιβάλλον ή την όποια ανάπτυξη απολαμβάνει, είναι κυρίως γνωστή για τις είκοσι ιερές μονές που περιλαμβάνει, άλλωστε, δεν είναι τυχαίο που έχει επονομαστεί «Περιβόλι της Παναγίας» και «Κιβωτός». Με ευνόητο νόημα η πρώτη, οι αγιορείτες τιμούν ιδιαίτερα τη μητέρα του Χριστού, εύστοχη η δεύτερη, αφού σαν αληθινή κιβωτός διασώζει σε ασύλληπτο βαθμό τον πλούτο της βιοποικιλότητας και των οικοσυστημάτων της Ευρώπης. Η Ουρανούπολη, χτισμένη στο τελευταίο σημείο επικοινωνίας με τις μονές του Άθω, είναι ο τόπος απ όπου επιστρέφουν στο καθίδρυμά τους οι Αγιορείτες μοναχοί, λαϊκοί, εργάτες ή επαγγελματίες που πηγαίνουν για παράδοση αγαθών ή υπηρεσιών και άλλοι προσκυνητές, κληρικοί ή περιηγητές για γνωριμία ή ακόμη για μια μικρή άποψη του χώρου, έστω κι από τη θάλασσα. 

Έχει τις υποδομές και τα πλοιάρια που καθημερινά εκδράμουν γεμάτα επισκέπτες. Λειτουργούν δύο γραμμές επικοινωνίας. Η πρώτη προσεγγίζει τους αρσανάδες (το λιμάνι) της κάθε μονής για να αφήσει επισκέπτες και μοναχούς, (δεν επιτρέπονται οι γυναίκες) ενώ άλλη, κάνει κρουαζιέρα και επιτρέπονται γυναίκες. Η διάρκεια της βόλτας είναι περίπου τρείς ώρες, χρόνος αρκετός για να φτάσετε μέχρι κάτω, στη Μονή Αγίου Παύλου και τη Νέα Σκήτη, βλέποντας συνολικά οχτώ μοναστήρια και δεκάδες σπουδαίας οικολογικής αξίας τοποθεσίες. Είναι μια καλή διέξοδος για όσους δεν διαθέτουν τον απαιτούμενο χρόνο για μια επίσκεψη, τουλάχιστον ένα τριήμερο, ενώ αποτελεί τη μόνη λύση για τις γυναίκες που επιθυμούν να αντικρίσουν τα μοναστήρια του Αγίου Όρους, έστω κι αν η απόσταση είναι 500 μέτρα από τις ακτές. Ένα όριο που έχει μπει όχι να μην πλησιάσουν περισσότερο, αλλά για να έχουν κι οι μοναχοί θαλάσσιο χώρο για να ψαρεύουν, κάτι που όσο απλό ή αυτονόητο αν ακούγεται, έχει φέρει πολλές φορές τους ντόπιους ψαράδες σε αντιπαράθεση με τη διοίκηση και τις μονές.

Για όσους ξεκινήσουν από το λιμάνι της, η πρώτη τους οπτική επαφή είναι με τη χερσαία και θαλάσσια μεθόριο του Αγίου Όρους. Εκεί στην παραλία, στέκει ο αρσανάς της Χρωμίτσας ενώ δίπλα του φαίνεται ο τσιμεντένιος φράχτης του συνόρου. Μέχρι την άκρη του φτάνετε με όχημα. Πιο ψηλά, σε δεύτερο πλάνο ορθώνεται η μονή Ζυγού στην ίδια ευθεία με τον αρσανά. Η Χρωμίτσα βρίσκεται στην πλαγιά του ορεινού όγκου της Μεγάλης Βίγλας και η αγιορείτικη παράδοση την ταυτίζει με την ελληνική μονή Χρωμαΐτισσας. 

Η περιοχή αγοράστηκε από Ρώσους μοναχούς στα μέσα του 19^ου αι. και δεν ευτύχησε στην συγκατάθεση της Ιεράς Κοινότητας ώστε να γίνει αναγνωρισμένη σκήτη ενώ, μετά την Οκτωβριανή επανάσταση (1917) ακολούθησε η παρακμή κάτι που συνέβη και στην επόμενη μονή που θα δείτε. Σήμερα στον αρσανά κατοικεί ένας Έλληνας μοναχός. Από το σύνορο εμπρός σας, αρχίζει το ταξίδι στο Άγιον Όρος που αποτελεί αυτοδιοίκητο τμήμα της ελληνικής επικράτειας και υπάγεται πολιτικά στο υπουργείο Εξωτερικών και θρησκευτικά στη δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης. 

Χωρίζεται σε είκοσι αυτοδιοικούμενες περιοχές, όσα και τα μοναστήρια. Τον πρώτο λόγο στα εξαρτήματα,τα άλλα μοναστικά καθιδρύματα⁽⁹⁾  (κελιά, καθίσματα, ιδιόρρυθμες ή κοινοβιακές σκήτες, καλύβες, ησυχαστήρια) έχει η κυρίαρχη μονή⁽¹⁰⁾. Το τοπίο σε συνδυασμό με τη θάλασσα και την πυκνή παρθένα βλάστηση, που ξεκινά από την παραλία και φτάνει μέχρι ψηλά το βουνό, γοητεύει πραγματικά τον περιηγούμενο. Η πυκνότητα και η ευρωστία της έχει άμεση σχέση με την απουσία βοσκής και αδικαιολόγητης ανθρώπινης παρέμβασης. Σε λίγα λεπτά, θα αντικρίσετε τον κατεστραμμένο αρσανά  της Ρωσικής Νέας Θηβαίδας ή Γουρνοσκήτη, ενώ ψηλότερα διακρίνονται τα μεγάλα ερειπωμένα κτήρια της και οι δύο πρόσφατα αναστηλωμένοι ναοί ρωσικού ρυθμού, (Αγία Τριάδα και το κυριακό⁽¹¹⁾ αφιερωμένο στους οσίους θεοφόρους Αθωνίτες Πατέρες). Η ονομασία παραπέμπει στη Θηβαίδα των Ασκητών της Αιγύπτου ενώ η Γουρνοσκήτη σε έναν μεγάλο βράχο που ανατινάχτηκε από τους Ρώσους μοναχούς για να χτίσουν τη σκήτη τους. Πρόσφατα εγκαταστάθηκε μια αδελφότητα από την Ιερά Μονή Αγίου Παντελεήμονος.

Συνεχίζοντας, βλέπετε το κελί  Μικρή Γιοβάνιτσα και πάλι παραλιακά τη Μεγάλη Γιοβάνιτσα, αρσανάς της σερβικής μονής Χιλανδαρίου που δεν φαίνεται, ενώ σε λίγο εμφανίζεται ο αρσανάς της Μονής Ζωγράφου ένας από τους μεγαλύτερους του Αγίου Όρους. Λειτούργησε ως παρατηρητήριο και σημείο ανεφοδιασμού της μονής που βρίσκεται σε απόσταση 5 χλμ. Φαίνεται καθαρά η μεγάλη πόρτα του λεμβοστασίου, ο ανεμόμυλος και τα ερείπια του τετράπλευρου Παλαιόπυργου. Οι πληροφορίες για την ύπαρξή της μονής Ζωγράφου ξεκινούν από τον 13 αιώνα και στο καθολικό (1801) θα δείτε δύο αξιόλογες εικόνες του αγίου Γεωργίου. Η μονή πανηγυρίζει του Αγίου Γεωργίου, 23 Απριλίου και έχει 12 μοναχούς. 

Τα δεκάδες ευθυτενή κυπαρίσσια οριοθετούν τη βόρεια πλευρά του συγκροτήματος της Μονής Δοχειαρίου και τον μεγάλο αρσανά που εκτείνονται κατά μήκος της παραλίας.  Ιδρύθηκε τον 10^ο αιώνα αλλά η νότια πλευρά, ο εντυπωσιακός αρχιτεκτονικά επταώροφος πύργος και τα άλλα κτήρια ανοικοδομήθηκαν αρχές 17^ου και τον 18^ο αιώνα. Το καθολικό (16^ου αιώνα) έχει αξιόλογες τοιχογραφίες. Μεταξύ τους, ξεχωρίζουν οι τέσσερις βασιλείς της αρχαιότητας (των Ελλήνων Αλέξανδρος, των Ρωμαίων Αύγουστος, ο βασιλεύς Ναβουχοδονόσωρ και ο βασιλεύς Μήδων και Περσών), που αποδίδονται στον κρητικό ζωγράφο Τζώρτζη (1568). Πλούσια διακοσμημένο ξυλόγλυπτο τέμπλο ενώ στα κειμήλιά της συγκαταλέγονται δύο εικονογραφημένα χειρόγραφα (Μηνολόγιο 11^ου αιώνα και προσκυνητάριο Αγίων Τόπων 17^ου αιώνα). Πανηγυρίζει στη Σύναξη των Αρχαγγέλων, 6 Νοεμβρίου, και έχει δύναμη 22 μοναχών από 45 που είχε το 1997. 

Σε μια ήπια πλαγιά δίπλα από έναν περιποιημένο μικρό ελαιώνα, κοντά στην παραλία, είναι η Μονή Ξενοφώντος.Ιδρυτής της ο όσιος Ξενοφών, ο οποίος αναφέρεται για πρώτη φορά στις αθωνικές πηγές το έτος 998. Ο λαμπρός εορτασμός της χιλιετηρίδας (1998) έγινε παρουσία του Οικουμενικού Πατριάρχη κ. κ. Βαρθολομαίου, του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Αθηνών Χριστόδουλου, του προέδρου της Δημοκρατίας κ. Κωστή Στεφανόπουλου, υπουργών και προσωπικοτήτων, επισφραγίζοντας την πληθυσμιακή ανάκαμψη της μοναστικής πολιτείας. Στη μονή σώζεται το παλιό μικρό καθολικό, με τοιχογραφίες στον κυρίως ναό του κρητικού ζωγράφου Αντωνίου (1544), το ξυλόγλυπτο τέμπλο (17^ου αιώνα), και το παρεκκλήσι του Αγίου Δημητρίου, που θεωρείται το αρχαιότερο κτίσμα της. Αξιόλογα κειμήλια είναι οι ψηφιδωτές εικόνες των αγίων Γεωργίου και Δημητρίου (13^ου αιώνα) και το εικονίδιο της Μεταμορφώσεως από στεατίτη (12^ου αιώνα). Πανηγυρίζει στη γιορτή του Αγίου Γεωργίου, 23 Απριλίου, και έχει 47 μοναχούς από 60 που είχε το 1997.

Οι αρσανάδες, που βλέπετε εμπρός από κάθε μοναστήρι θεωρούνται, είναι, σημαντικές λιμενικές εγκαταστάσεις που επιτρέπουν την ανέλκυση συντήρηση και φύλαξη των σκαφών, συνήθως μικρές βάρκες για ψάρεμα. Σημαντικά και σπουδαία κτήρια καθότι αποτελούν ταυτόχρονα χώρο επικοινωνίας της μονής με τον έξω κόσμο, ειδικά αν σκεφθείτε το απότομο και απόκρημνο των ακτών. Πολλές φορές προηγούντο της ανέγερσης του αντίστοιχου καθιδρύματος, ώστε να διευκολύνεται η μεταφορά οικοδομικών υλικών και εργατών. Στις μέρες μας χρησιμεύουν για την υποδοχή προσκυνητών και συνήθως διαθέτουν παρεκκλήσι και αμυντικό πύργο που δεσπόζει της εγκατάστασης με το ύψος του. Πύργους⁽¹²⁾ φρουριακής αρχιτεκτονικής έχουν τα περισσότερα μοναστήρια, ως ένα αναπόσπαστο κομμάτι των συγκροτημάτων και του αμυντικού τους χαρακτήρα. Φαίνεται ότι άρχισαν να χτίζονται πολύ νωρίς ενώ στη διάρκεια του 14^ου αιώνα μέσα στην αστάθεια και τη σταδιακή κατάρρευση του βυζαντινού κράτους εντάθηκε η κατασκευή τους απέναντι «στας προσβολάς παντός υπεναντίου». 

Επόμενο αξιοθαύμαστο μοναστήρι, δίπλα στη θάλασσα είναι του αγίου Παντελεήμονος ή Ρώσικο. Χτίστηκε στο τέλος του 18^ου αρχές 19^ου αιώνα. Τα επιβλητικά πολυώροφα κτήρια εντυπωσιάζουν τους επισκέπτες δίνοντας την αίσθηση μικρής πόλης. Αυτό είναι γεγονός και πράγματι διαθέτει το μεγαλύτερο συγκρότημα εξωμοναστηριακών βοηθητικών κτηρίων, εργαστηρίων και αγροτικών εγκαταστάσεων του Αγίου Όρους⁽¹³⁾. Το ίδιο μεγαλόπρεπα υψώνονται οι χαρακτηριστικοί κρεμμυδοειδείς κατά τη ρωσική μορφολογία τρούλοι, πράσινου χρώματος, που όπως και στις στέγες οφείλεται στη χρήση αντί μολύβδου, φύλλων χαλκού που οξειδώνονται, παίρνοντας αυτό τον έντονο χρωματισμό. Το κωδωνοστάσιο είναι γνωστό για την πολύ μεγάλη του καμπάνα (8,7 μ. περιφέρεια – 2,7 μ. διάμετρο).  

Στα κειμήλια της μονής υπάρχουν πολλές εικόνες, κυρίως ρωσικές, και στην ιδιαίτερα πλούσια βιβλιοθήκη της  δύο εικονογραφημένα χειρόγραφα (ευαγγέλιο του 11^ου / 12^ου αιώνα και λόγοι Γρηγορίου 12^ου αιώνα). Πανηγυρίζει στη γιορτή του Αγίου Παντελεήμονος 27 Ιουλίου, και την υπηρετούν 53 μοναχοί  από τους 55 που είχε το 1997. Λίγο πιο κάτω, αρκετά μακρύτερα από την παραλία πάνω σε πλάτωμα της πλαγιάς προβάλλει η Μονή Ξηροποτάμου. Πιθανά λόγω απόστασης, δεν εντυπωσιάζει ο τετράγωνος οχυρωματικός του χαρακτήρας ή το μέγεθός του, όμορφοι όμως είναι οι πολλοί του κοκκινωποί εξώστες. Ιδρύθηκε το στα τέλη του 10^ου αιώνα από τον άγιο Παύλο τον Ξηροποταμηνό. 

Το καθολικό οικοδομήθηκε το 1761 – 63 από τον Καισάριο Δαπόντε και τοιχογραφήθηκε 20 χρόνια αργότερα. Σεμνύνεται για το μεγαλύτερο στον κόσμο τεμάχιο τίμιου ξύλου και για το «δίσκο της Πουλχερίας» (παναγιάριο) και τα δύο στο καθολικό. Πανηγυρίζει των Αγίων Σαράντα Μαρτύρων, 9 Μαρτίου, και έχει 25 μοναχούς. Στη συνέχειατο πλοίο προσεγγίζει τη Δάφνη την μοναδική πύλη εισόδου στο Άγιον Όρος σήμερα, μια που η συγκοινωνία στην ανατολική ακτή δεν είναι συχνή. Εδώ αποβιβάζονται όλοι οι προσκυνητές, μοναχοί και εργάτες με τους περισσότερους να προωθούνται με λεωφορείο προς τις Καρυές το Πρωτάτο η πρωτεύουσα, στο κέντρο της Χερσονήσου. Ψηλότερα από τη Δάφνη σαν μικρός οικισμός διακρίνεται το σιμωνοπετρίτικο Κελί του Αγίου Μόδεστου με ενοίκους λίγους Ρώσους. 

Είκοσι λεπτά ταξιδιού από τη Δάφνη αρκούν για την πλήρη αλλαγή του τοπίου. Αφήνετε πίσω σας τις ήπιες και σχετικά ομαλές πλαγιές εισχωρώντας σ ένα αγριωπό τοπίο με ψηλούς, απόκρημνους κι’ άσειστους βράχους αντικρίζοντας σιγά – σιγά μια από τις μεγαλειώδεις όψεις του Άθω και τα περίφημα Μοναστήρια των βράχων. Έτσι ονομάζονται οι τέσσερεις, περίπου συνομήλικες, μονές που θα δείτε στη συνέχεια. Πρώτη στο οπτικό σας πεδίο η Μονή Σίμωνος Πέτρας ή Σιμωνόπετρα θυμίζει τοπίο στα Μετέωρα έτσι όπως ορθώνεται σύριζα στον ακλόνητο βραχώδη όγκο. Ιδρύθηκε από τον άγιο Σίμωνα τον 13^ο αιώνα και αναπτύχθηκε με διαδοχικές κατασκευές χάρη στις πολλές δωρεές. Την ιστορία της σημαδεύουν τέσσερεις καταστροφικές πυρκαγιές (1580, 1626, 1891, 1990).  

Είναι από τα επιβλητικότερα οικοδομήματα πραγματικό θαύμα μοναστηριακής αρχιτεκτονικής με επτά κατοικήσιμους ορόφους και άλλους τρείς στα θεμέλια. Φαίνονται καθαρά οι πεζούλες των καλλιεργειών στην ιλιγγιωδώς απότομη ζώνη γύρω από τους πρόποδες των πύργων – κτηρίων. Στην παραλία, περίκλειστο απ τα βράχια ξεχωρίζει το συγκρότημα του αρσανά, με εργατόσπιτο και τετραώροφο πύργο (1567), αξιόλογο δείγμα αρχιτεκτονικής του είδους που διατηρείται σε άριστη κατάσταση. Η μονή πανηγυρίζει στη γιορτή της Γεννήσεως, 25 Δεκεμβρίου, και έχει δύναμη 73 μοναχών από 80 που είχε το 1997. Τη σιμωνόπετρα διαδέχεται στο οπτικό σας πεδίο το ειδυλλιακό,  κατάφυτο τοπίο της Μονής Γρηγορίου που φημίζεται για την υψηλού επιπέδου φιλοξενία της. Χτισμένη πάνω σε βράχο δίπλα στη θάλασσα διαθέτει μεγάλο αρσανά με παρεκκλήσι του Αγίου Μόδεστου, εργατόσπιτο και μεγάλες αποθήκες.  Η ίδρυσή της τοποθετείται το 1310 ενώ το καθολικό χτίστηκε και τοιχογραφήθηκε τον 18^ο αιώνα. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο στολίζεται από σκηνές της Παλαιάς Διαθήκης. Από το κειμήλιά της ξεχωρίζουν το τμήμα Τιμίου Ξύλου, ο χρυσοκέντητος επιτάφιος (16^ου αιώνα) και τμήμα του λειψάνου του οσίου Γρηγορίου του Νέου. Πανηγυρίζει τη γιορτή του Αγίου Νικολάου 6 Δεκεμβρίου, ενώ αύξησε την ισχύ της σε 86 μοναχούς από τους 70 που είχε το 1997.

Η διαβίωση και η διασπορά του χρόνου της συλλογικής ζωής των μοναχών αποτελεί πιθανά, δυσεπίλυτη απορία για τους κοσμικούς. Ήδη από τους παλαιοχριστιανικούς χρόνους ο μοναχισμός ως έκφραση πνευματικότητας συγκροτεί  το σημαντικότερο οργανικό στοιχείο του εκκλησιαστικού βίου που είναι αφιερωμένος στο τρίπτυχο προσευχή, εργασία και ξεκούραση. Η προσευχή διακρίνεται σε κοινή που γίνεται στο κεντρικό ναό ή στα παρεκκλήσια και προσωπική που περιορίζεται κυρίως στην επανάληψη σύντομων ευχών π.χ. «Κύριε ελέησόν με». Στους μοναχούς ανατίθενται κάθε χρόνο από τον ηγούμενο, τα «διακονήματα» για την εύρυθμη λειτουργία της μονής. Η ευθύνη δηλαδή για χίλιες δυο εργασίες λειτουργικές – διοικητικές, ή υπηρεσίες – καθημερινά καθήκοντα όπως το κόψιμο ξύλων, το μαγείρεμα, η περιποίηση του κήπου ή του αγρού η συγκομιδή των καρπών (εποχικά), η καθαριότητα της μονής κ.ά.  ενώ ορισμένοι, εκτός από τις συλλογικές εργασίες ασχολούνται με την αλιεία, την συντήρηση – επισκευή κτηρίων και κινητού εξοπλισμού, την αγιογραφία, τη μικροτεχνία, τη ραπτική, το εργόχειρο και άλλες χειροτεχνικές εργασίες μέχρι και επισκευές ρολογιών. Δεν λείπουν, ειδικά τα τελευταία χρόνια, οι υπεύθυνοι για το διαδίκτυο, και τις κάθε είδους εκδόσεις από βιβλία – οδηγούς – φυλλάδια, έως cd  με εκκλησιαστικούς ύμνους και ιερές ακολουθίες. Μετά από αυτά, η ξεκούραση έρχεται σύμφωνα με το πρόγραμμα.

Πλησιάζοντας την πατριαρχική Μονή Διονυσίου ο Άθως αρχίζει να ξεδιπλώνει την αγριωπή φυσιογνωμία του. Το συγκρότημα είναι χτισμένο πάνω σε απόκρημνο βράχο κοντά στη θάλασσα. Φαίνεται ο αρσανάς (1618) και το αρσανόσπιτο με το κιόσκι που περικλείει το παρεκκλήσι του Αγίου Δημητρίου. Στην επιβλητική κατασκευή ξεχωρίζει ο τετραώροφος πύργος της βόρειας πτέρυγας (1520) με τις τέσσερις καταχύστρες σε κάθε πλευρά. Η ίδρυσή της το 14^ο αιώνα οφείλεται στον όσιο Διονύσιο από την Κορησό Καστοριάς και τον αυτοκράτορα της Τραπεζούντας Αλέξιο Γ’ Κομνηνό. Το πεντάτρουλο καθολικό (1535 – 1547) τοιχογραφήθηκε από τον κρητικό ζωγράφο Τζώρτζη την ίδια εποχή ενώ η βιβλιοθήκη της θεωρείται μια από τις πλουσιότερες και καλύτερα οργανωμένες. Ανάμεσα στα κειμήλια ως μέγιστος θησαυρός φυλάσσεται το λείψανο της δεξιάς χείρας του Τιμίου Προδρόμου που άγγιξε την κεφαλή του Θεανθρώπου κατά τη βάπτιση. Επίσης, ξεχωρίζουν το ελεφαντοστό με την παράσταση της Σταύρωσης (10^ου αιώνα), ευαγγέλιο με 80 μικρογραφίες (11^ου αιώνα), το χρυσόβουλο του Αλεξίου Γ’ (1375), η Μεγάλη Δέηση του Ευφροσύνου (1542), ο σταυρός της Ελένης Παλαιολογίνας (14^ου αιώνα), και η λειψανοθήκη του αγίου Νήφωνος (1515). Πανηγυρίζει στο Γενέσιο του Τιμίου Προδρόμου, 24 Ιουνίου, με 53 μοναχούς από τους 60 που διέθετε το 1997. 

Λίγο αργότερα, και όσο πλησιάζετε στη Μονή Αγίου Παύλου σας υποδέχονται οι απότομες – απόκρημνες πλαγιές του βουνού καταπράσινες κι υδροχαρείς χαμηλά, χωρίς βλάστηση πιο ψηλά, με ποικίλες ομαλές κορφές μέχρι τη σχεδόν κάθετη ανάβαση⁽¹⁴⁾ που συνεπαίρνει κι οδηγεί το βλέμμα στον περήφανο κώνο του Άθωνα στα 2027 μ. υψ. Από τα λίγα τοπία στη δυτική πλευρά του Αγίου Όρους που η ματιά σας στέκεται για λίγο στην πραγματικά μεγάλη κοιλάδα. Διακρίνεται αριστερά από την εκβολή του χειμάρρου ο παραθαλάσσιος πύργος (14^ου αιώνα), το μοναδικό κτήριο που σώθηκε απ το παλιό συγκρότημα του αρσανά, έπειτα από τη μεγάλη νεροποντή του 1911. Αυτή, ξερίζωσε εκατοντάδες ελιές παρασύροντας στο διάβα της κηπόσπιτα και παρεκκλήσια. Φανταστείτε ότι ο πύργος ήταν χτισμένος ακριβώς στην παραλία. Η σημερινή απόσταση απ αυτήν, μαρτυρεί τις προσχώσεις από τους χιλιάδες τόνους φερτών υλών που μπάζωσαν κυριολεκτικά το μέρος. Δεξιά του χείμαρρου, φαίνεται το συγκρότημα του καινούργιου αρσανά (1882) ενώ ψηλότερα ξεχωρίζουν οι μεγάλες πεζούλες των καλλιεργειών και η μονή, που βρίσκεται πάνω σ ένα μεγάλο βραχώδες πλάτωμα. 

Η ιστορία της είναι εντυπωσιακή για τις αλλεπάλληλες ιδρύσεις, αφιερώσεις και προσωνυμίες με επικρατέστερη αυτήν που θέλει την ίδρυσή της το 10^ο αιώνα από τον άγιο Παύλο Ξηροποταμινό, από τον οποίο πήρε το όνομά της. Πρόκειται για τον κτήτορα της Μονής Ξηροποτάμου, ως τότε, ήταν γνωστή ως Μονή Αγίου Νικηφόρου. Εντυπωσιάζει ο αμυντικός εξαώροφος πύργος που επεκτείνεται δεξιά με τείχος φρουριακού χαρακτήρα και πολεμίστρες. Το νεώτερο καθολικό, το τρίτο κατά σειρά, θεμελιώθηκε το 1816. Στα κειμήλιά της ξεχωριστή θέση κατέχουν τα τίμια δώρα των τριών Μάγων και οι μικρογραφίες από περγαμηνή που στολίζουν δίπτυχο και σταυρό. Πανηγυρίζει στη γιορτή της Υπαπαντής του Κυρίου 2 Φεβρουαρίου, ενώ αύξησε τη δύναμή της σε 83 μοναχούς από 45 που είχε το 1997. 

Μετά τα τέσσερα μοναστήρια των βράχων ακολουθούν οι τρείς γνωστότερες σκήτες, η Νέα Σκήτη, η Σκήτη της Αγίας Άννας, και η Σκήτη της Αγίας Τριάδας Καυσοκαλυβιών. Είναι ιδιόρρυθμεςθυμίζοντας μικρό οικισμό με καλύβες διάσπαρτες γύρω από το κυριακό. Πρώτη, εκεί που αρχίζει η διαδικασία επιστροφής στην Ουρανούπολη, η Νέα Σκήτη (Ιερά Σκήτη Γενεθλίου της Θεοτόκου) με τον ιδιαίτερα καλοδιατηρημένο οχυρωτικό πύργο. Σ αυτόν οφείλεται η παλιότερη ονομασία Σκήτη του Πύργου. 

Και εδώ, όπως σε όλα τα μοναστήρια θα τύχετε θερμής υποδοχής. Βασικό στοιχείο της διαμονής και της επαφής σας με την οικουμενικότητα του Αγίου Όρους, έναν τόσο διαφορετικό κόσμο που διδάσκει εγκράτεια μέσα από τα βιώματα αναχωρητών μοναχών κι ερημιτών, θα πρέπει να είναι η απομάκρυνση από το παλιό περιβάλλον, από τα εγκόσμια που τόσο μας προκαλούν κι η αφοσίωση σε μια κοινωνία αφιερωμένη στην ειρήνη. 

Για τη χερσόνησο του Άθω και τις μονές της, που υπήρξαν πάντα τόπος φιλοξενίας θα επανέλθουμε. Ολόκληρο το Άγιον Όρος άλλωστε είναι ένας από τους πλουσιότερους σε πολιτιστικούς θησαυρούς χώρους, μεγάλο κεφάλαιο της ευρωπαϊκής κληρονομιάς που στοιχειοθετεί ένα μοναδικό, άγνωστο κι ανεκμετάλλευτο ακόμα σε όλη του την έκταση, πλούτο. 

Σε δεκάδες περιοχές παραθερισμού της χώρας συμβαίνει αυτή η εμπειρία που θα ζήσετε στην αξιαγάπητη Ουρανούπολη. Στην πραγματικότητα όπου να ταξιδέψετε στην Ελλάδα, τις περισσότερες  φορές λίγο έξω απ το οποιοδήποτε πολυσύχναστο κέντρο, δίνεται η δυνατότητα και η χαρά να εισχωρήσετε σε μιαν άγνωστη ενδοχώρα ανακαλύπτοντας πραγματικές μικρές οάσεις ηρεμίας, ήσυχα ακρογιάλια, μικρά καλλωπισμένα χωριά, μνημεία και ιστορικούς χώρους.

Όλα αυτά αποτελούν μικρά αλλά σημαντικά αποτυπώματα που διατηρώντας και γνωρίζοντας τη φυσιογνωμία τους, ερχόσαστε σε επαφή με το όχι και τόσο μακρινό παρελθόν.

* Ο χαρακτηρισμός «πελώριος σμάραγδος» του τίτλου, ανήκει στον Ζαχαρία Παπαντωνίου στο ομώνυμο ταξιδιωτικό του.

 

Σημειώσεις:

⁽¹⁾ Το ίδιο ισχύει και στην γειτονική Αμμουλιανή, όπως και σε μεγάλα τμήματα της χώρας. Βλ. συμβάσεις και κατάληξη  του σχεδίου στο: Άγγελος Σινάνης, «Νήσος Αμμουλιανή», στο: περ. Ταξίδια στην άλλη Ελλάδα τομ. Θ’, εκδόσεις Χαϊσάιντινγκ, Αθήνα (2007) 22.

⁽²⁾ Κωνσταντίνου Ι. Χατζηιωάννου, Η Ιστορία της Αμμουλιανής, έκδοση: Πολιτιστικός Σύλλογος Αμμουλιανιτών Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη (1997) 154.

⁽³⁾ Χατζηιωάννου ο.π. 154.

⁽⁴⁾ Φαίδων Χατζηαντωνίου, «Μια Αυστραλή συγγραφέας στην Ελλάδα» εφημερίδα Καθημερινή (ε.88^ο, φ.26.401) Κυριακή 8 Οκτωβρίου (2006) 8.

⁽⁵⁾ TheCobwebLadder (1916), TheSolitaryPedestrian (1918), TheFourteenThumbsofstPeter (1926) και η πολυτάραχη ζωή της Τζόις Λοκ στην Ουρανούπολη μέσα από την αυτοβιογραφία της: Joice NanKivell Loch, AFringeofBlue, Murray 1968. Περισσότερα βλ. http://en.wikipedia.org/wiki/Joice_NanKivell_Loch και http://www.austlit.edu.au/run?ex=ShowAgent&agentId=A(AN

⁽⁶⁾ http://en.wikipedia.org/wiki/Joice_NanKivell_Loch

⁽⁷⁾ Πληροφορίες από τον κ. Λαζανά Ανδρέα αρχαιοφύλακα του πύργου της Ουρανούπολης σε τηλεφωνική επικοινωνία στις 3/4/08 ω10:00. Επίσης, από τον ενημερωτικό οδηγό «Ο πύργος της Ουρανούπολης» με κείμενα των Ι. Α. Παπάγγελου – Πλ. Λ. Θεοχαρίδη, έκδοση Τ.Α.Π.Α. 2002 και «οδηγός έκθεσης στον πύργο της Ουρανούπολης» ΥΠ.ΠΟ – 10^η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων χ.χ.

⁽⁸⁾ Πληροφορίες από τον κ. Δούκα Κλεάνθη αρχαιολόγο συνεργάτη του κ. Ι. Αθ. Παπάγγελου σε τηλεφωνική επικοινωνία στις 3/4/08 ω13:20. Επίσης από τον ενημερωτικό οδηγό «Η Μονή Ζυγού» με κείμενα του Ι. Α. Παπάγγελου, ΥΠ.ΠΟ – 10^η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων χ.χ. και Ιωακείμ Αθ. Παπάγγελου, «Μονές και Μετόχια», στο: Ελευθερία Τράιου (επιμ.) Επτά ημέρες (2003) 19.

⁽⁹⁾ Διάσπαρτα στη χερσόνησο είναι τα κελιά και τα καθίσματα μεμονωμένα κτηριακά συγκροτήματα με χώρο κατοικίας, ενσωματωμένο ναό και βοηθητικά κτίσματα που κατοικούνται από έναν ή περισσότερους μοναχούς.  Πολλά κελιά δημιούργησαν τις ιδιόρρυθμες σκήτες, οι οποίες επίσης είναι εξαρτήματα κυρίαρχων μονών. Τα κελιά που απαρτίζουν τις σκήτες λέγονται Καλύβες και δεν έχουν πάντα ενσωματωμένο ναό, αλλά έχουν συχνά μικρή έκταση καλλιεργήσιμης γης. Ησυχαστήριο είναι μικρό, υποτυπώδες, οίκημα με ενσωματωμένο ναό, που ζει ένας ερημίτης. Οι κοινοβιακές σκήτες δεν διαφέρουν ως προς την αρχιτεκτονική τους από τα κτηριακά συγκροτήματα των μονών. Γαβριήλ Νικ. Πεντζίκης, Άγιον Όρος, τ.1, εκδόσεις Explorer, Αθήνα (2003) 217 - 219.

⁽¹⁰⁾Οι μονές χαρακτηρίζονται βασιλικές (η ίδρυσή τους οφείλεται σε συνδρομή ή επικύρωση βυζαντινών αυτοκρατόρων), πατριαρχικές (έκδοση σχετικών ιδρυτικών πατριαρχικών εγγράφων), σταυροπηγιακές (τοποθέτηση σταυρού στα θεμέλια του καθολικού, τεκμήριο ανεξαρτησίας από τον τοπικό επίτροπο) κυρίαρχες (εξουσιάζουν το Άγιο όρος, το έδαφος του οποίου, με εξαίρεση τις Καρυές, έχει μοιραστεί σε ισάριθμες περιοχές) και αυτοδιοίκητες (από κάθε άλλη εκκλησιαστική αρχή, με πνευματική μόνο εξάρτηση από το Οικουμενικό Πατριαρχείο). Σωτήρη Καδά, «Άγιον Όρος» στο: Κίσσας Σωτήρης (διευθ, εκδόσεως) ΕΟΤ – ΕΤΒΑ, Αθήνα (1997) 116.

⁽¹¹⁾ Σε κάποιες περιπτώσεις μεγάλος αριθμός γειτονικών κελιών εξελίχθηκε σε οικισμό. Ο κοινός κεντρικός ναός ονομάζεται κυριακό. Ίδια ονομασία ισχύει και στις σκήτες. Εκεί πηγαίνουν να λειτουργηθούν τις Κυριακές και τις μεγάλες γιορτές. Πεντζίκης ο.π. 218.

⁽¹²⁾ Περισσότερα για το πολύ ενδιαφέρον θέμα των πύργων δείτε στο συλλογικό: «Οι Πύργοι του Αγίου Όρους» στην Εφημερίδα Αθηνών Καθημερινή, (Κυριακή 28 Δεκεμβρίου 2003), ένθετο εβδομαδιαίο περιοδικό Επτά ημέρες, επιμέλεια: Ελευθερία Τράϊου.

⁽¹³⁾  Πέτρος Κουφόπουλος – Διομήδης Μυριανθεύς στο: «Ελιά και Λάδι» ΕΤΒΑ, Αθήνα (1996) 237 σημ 1. Αυτά τα κτήρια, συνδέονται με την παραγωγή και μεταποίηση αγαθών. Μια από τις βασικές δραστηριότητες είναι η καλλιέργεια ελιάς και η παραγωγή λαδιού. Τα περισσότερα μοναστήρια εκτός των άλλων κτηρίων, διαθέτουν και ελαιοτριβεία, μια από τις χαρακτηριστικές κατηγορίες που βρίσκονται εκτός των μονών. Περισσότερα για τα ελαιοτριβεία στο Άγιο Όρος και τη Χαλκιδική βλ. στο συλλογικό τόμο «Ελιά και Λάδι» πρακτικά Δ’ τριημέρου εργασίας Καλαμάτα, 7 – 9 Μαΐου 1993, έκδοση Πολιτιστικό Τεχνολογικό Ίδρυμα ΕΤΒΑ, Αθήνα 1996.

⁽¹⁴⁾  Δημήτριος Θεοχ. Κύρρου, Οδοιπορικό στην κορυφή του Άθωνα, έκδοση Νομ. Αυτ. Χαλκιδικής, Πολύγυρος 2006. Πολύ ενδιαφέρουσα έκδοση για την ανάβαση στην κορφή του Άθωνα.

ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Ιδέα & υλοποίηση μορφής: Άγγελος Σινάνης

Αυτόματος Αριθμός Κλήσης: Ουρανούπολη – Ιερισσός 23770.

ΔΙΑΜΟΝΗ: Πολλά ξενοδοχεία και ακόμα περισσότερα ενοικιαζόμενα δωμάτια. Ενδεικτικά δείτε το www.booking.com που έχει και προσφορές. Επίσης Eagle palase 31047 – 8 www.eaglespalase.gr Αριστοτέλης 24025 www.aristoteles.gr Theoxenia 71060 – 6 www.theoxenia.gr Ξενία 71412 www.papcorp.gr Ouranoupolis Beach 71590 www.aktiouranoupolis.cjb.net Ηλιοβασίλεμα 71372 www.ouranoupoli.com/sunset Άκραθος 71100, Ελληνικόν 71138, Μακεδονία 71085. Δωμάτια: Pansion Aggelos71153, 6977986322,Αντωνάκης Δημήτριος 71013, Pansion Ειρήνη 71443 www.pansionirini.gr,Pansion Αμανατίδου 71374 www.pansionamanatidou.gr 

ΚΑΜΠΙΝΓΚ: Στην Ουρανούπολη το ομώνυμο 71171, 71400 www.camping-ouranoupoli.gr  

ΦΑΓΗΤΟ: Μεζεδάκια στην παραλία με θέα τα Δρένια, φρέσκα ψάρια και θαλασσινά, παραδοσιακή ελληνική κουζίνα αλλά και αστακομακαρονάδες ή μυδοπίλαφο αγιορείτικο κρασί και τσίπουρο. «Αλκυονίδες»,  Restaurant «Lemoniadis» 71355, Restaurant «Κρητικός» 71222 βραβευμένο για την ποιότητα, «Karidas» από τα παλιότερα της περιοχής.

ΑΧΡΕΙΑΣΤΑ: Δήμος Σταγείρων – Ακάνθου (έδρα Ιερισσός) 22494, 22752, 21001 22216, Δημοτικό Διαμέρισμα Ουρανούπολης 71216, Πολυδύναμο ιατρικό κέντρο 21111, Αστυνομία 22206. Λιμενικός Σταθμός 71248. Συνεργείο στην Ουρανούπολη Στράτος Καμάδας 71117, στη Μεγάλη Παναγιά Βακάλης Αθανάσιος 2372071509, 6944722626. Ενοικιάσεις Παπαδόπουλος  Γιώργος 2377071281, 6974432535. Να έχετε μαζί σας δύο Fast και ένα συρματόσχοινο αμπραγιάζ.

ΧΡΗΣΙΜΑ: www.ierissos.gr www.ouranoupoli-online.gr Στην Ουρανούπολη από Μάιο μέχρι Οκτώβριο έχετε τη δυνατότητα να νοικιάσετε βαρκάκι με μικρή εξωλέμβια για τα νησιά Δρένια ή την Αμμουλιανή ή όπου εσείς θέλετε να πάτε βόλτα, (δεν χρειάζεται δίπλωμα) Σάββας Αντωνάκης 6948119960. Επίσης από εδώ ξεκινούν τα πλοιάρια για τις παραλίες στα γειτονικά νησιά Δρένια ή την εκδρομή στα παράλια του Αγίου Όρους που φτάνει ως τη Νέα Σκήτη, Athos Sea Cruises Ρήγα Παραδεισία 71370, 71606, 6944678830, Κονάκι Travel 2377071162, 6936905087 www.athostours.gr Μουσείο στον Πύργο της Ουρανούπολης 71651, ανοιχτά καθημερινά 09:00 – 17:00. Είδη λαϊκής τέχνης και είδη Αγίου Όρους στην «Μαρία», Ρήγα Μαρία, πλατεία Ουρανούπολης 71442. Για επίσκεψη και διαμονή στο Άγιο Όρος πρέπει να επικοινωνήσετε νωρίτερα με το Γραφείο Εξυπηρέτησης Προσκυνητών στη Θεσσαλονίκη 2310252575 προκειμένου να πάρετε Διαμονητήριο, που ισχύει για τρείς διανυκτερεύσεις (4 μέρες). Αναχώρηση από Ουρανούπολη 09:45 προς Δάφνη, το λιμάνι του Αγίου Όρους 2377071149, Δάφνη 2377024100, 24148. Δείτε τα www.ec-patr.org/mones/athos/index.htm www.mountathos.gr και www.mountathos.com  Να γνωρίζετε ότι οι επισκέπτες του Αγίου Όρους χαίρουν δωρεάν φιλοξενίας και τροφής αλλά θα πρέπει προηγουμένως να έχουν έρθει σε συνεννόηση με την μονή που επιθυμούν να τους φιλοξενήσει. Μονές: Ζωγράφου 23247, Δοχειαρίου 23245, Ξενοφώντος τηλ κέντρο 23623, 23249, Αγ. Παντελεήμονος 23252, Ξηροποτάμου 23251, Σίμωνος Πέτρας τηλ κέντρο 23700, 23254, Γρηγορίου 23218, Διονυσίου τηλ κέντρο 23688, 23687, Αγίου Παύλου τηλ κέντρο 23609, 23250, Νέα Σκήτη 23351. Ακούστε τo εξαίρετο έργο του Χρήστου Τσιαμούλη «Άθως ο εμός» FM Records.

ΒΕΝΖΙΝΑΔΙΚΑ: ELIN – bp στην Ιερισσό. 

ΧΑΡΤΕΣ: Υπάρχουν πολλοί, τουριστικοί, χωρίς κάτι ιδιαίτερο. Ξεχωρίζει η «Χαλκιδική» από τις εκδόσεις Ρέκος σε κλίμακα 1:240.000.

ΒΙΒΛΙΑ: Αντώνη Ιορδάνογλου, Άγιον Όρος, εκδόσεις Road Αθήνα 2001, και Γαβριήλ Νικ. Πεντζίκης, Άγιον Όρος, τόμοι 2, εκδόσεις Explorer, Αθήνα 2003.

ΛΕΣΧΕΣ ΜΟΤΟΣΥΚΛΕΤΑΣ: Πληροφορίες για το ταξίδι σας, όλο το χρόνο, βρίσκετε στους ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΕΡΙΗΓΗΤΕΣ - Σύλλογος Μοτοσικλετιστών - Ελάτη Τρικάλων τηλ Fax: 2434071826.

Περισσότερες πληροφορίες για την ΟΥΡΑΝΟΥΠΟΛΗ και το ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ αντλήστε από την ενδεικτική Βιβλιογραφία – Αρθρογραφία:

Α’         Αυτοτελή Βιβλία – Εργασίες

• Κωνσταντίνου Ι. Χατζηιωάννου, Η Ιστορία της Αμμουλιανής, έκδοση: Πολιτιστικός Σύλλογος Αμμουλιανιτών Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 1997.
• Σωτήρη Καδά, «Άγιον Όρος», Μακεδονία, Κίσσας Σωτήρης (διευθ, εκδόσεως), ΕΟΤ – ΕΤΒΑ, Αθήνα 1997.
• Γαβριήλ Νικ. Πεντζίκης, Άγιον Όρος, τόμοι 2, εκδόσεις Explorer, Αθήνα 2003.
• Βλάση Βλασίδη, Χαλκιδική, εκδόσεις Explorer, Αθήνα 2005.
• Δημήτριος Θεοχ. Κύρρου, Οδοιπορικό στην κορυφή του Άθωνα, έκδοση Νομ. Αυτ. Χαλκιδικής, Πολύγυρος 2006.

 Β’         Αφιερώματα περιοδικών

• Παύλου Μ. Μυλωνά, «Άθως», περιοδικό Αρχαιολογία τ.54, Αθήνα 1995.
• Ι. Α. Παπάγγελου – Πλ. Λ. Θεοχαρίδη, «Ο πύργος της Ουρανούπολης» Τ.Α.Π.Α. 2002 και «οδηγός έκθεσης στον πύργο της Ουρανούπολης» ΥΠ.ΠΟ – 10^η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων χ.χ. επίσης  Ι. Α. Παπάγγελου, «Η Μονή Ζυγού», ΥΠ.ΠΟ – 10^η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων χ.χ.
• Γαβριήλ Νικ. Πεντζίκης, «Άγιον Όρος – η κιβωτός της Ορθοδοξίας» στην Εφημερίδα Αθηνών Καθημερινή, (Κυριακή 5 Ιουλίου 1992), ένθετο εβδομαδιαίο περιοδικό Επτά ημέρες.
• Συλλογικό, «Άγιον Όρος – Μονή Βατοπαιδίου», στην Εφημερίδα Αθηνών Καθημερινή, (Κυριακή 1 Δεκεμβρίου 1996), ένθετο εβδομαδιαίο περιοδικό Επτά ημέρες, επιμέλεια: Βησσαρίων Σταύρακας.
• Συλλογικό, «Άγιον Όρος – Το περιβόλι της Παναγίας», στην Εφημερίδα Αθηνών Καθημερινή, (Κυριακή 17 Αυγούστου 1997), ένθετο εβδομαδιαίο περιοδικό Επτά ημέρες, επιμέλεια: Ελευθερία Τράϊου.
• Συλλογικό, «Ιερά Μονή Ξενοφώντος – χίλια χρόνια ιστορικού βίου», στην Εφημερίδα Αθηνών Καθημερινή, (Κυριακή 20 Δεκεμβρίου 1998), ένθετο εβδομαδιαίο περιοδικό Επτά ημέρες, επιμέλεια: Ελευθερία Τράϊου.
• Συλλογικό: «Οι Πύργοι του Αγίου Όρους» στην Εφημερίδα Αθηνών Καθημερινή, (Κυριακή 28 Δεκεμβρίου 2003), ένθετο εβδομαδιαίο περιοδικό Επτά ημέρες, επιμέλεια: Ελευθερία Τράϊου.
• Ιωακείμ Αθ. Παπάγγελου, «Μονές και Μετόχια», στην Εφημερίδα Αθηνών Καθημερινή, (Κυριακή 1 Ιουνίου 2003), ένθετο εβδομαδιαίο περιοδικό Επτά ημέρες, αφιέρωμα «Φιλοξενούσα Χαλκιδική» επιμέλεια: Ελευθερία Τράϊου.
• Σ. Αδαμαντοπούλου – Π. Δενδρινός, «Ιερισσός», στο: περ. ΓΕΩ, τ.254, έκδοση «Ελευθεροτυπία», Αθήνα 2005.
• Φαίη Παπαιωάννου, «Χαλκιδική», στο: περ. ΓΕΩ, τ.332, έκδοση «Ελευθεροτυπία», Αθήνα 2006. 

Γ’         Άρθρα σε εφημερίδες

• Φαίδων Χατζηαντωνίου, «Μια Αυστραλή συγγραφέας στην Ελλάδα» εφημερίδα Καθημερινή (ε.88^ο, φ.26.401) Κυριακή 8 Οκτωβρίου 2006.