ΗΠΕΙΡΟΣ – ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ (1974 λέξεις)

ΓΡΑΜΜΟΣ

Κείμενο - Διαφάνειες: Άγγελος Σινάνης e – mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

© Μάρτιος 2008 

Διαδρομή ENDURO ή 4 Χ 4

Επταχώρι – Αρένες - Γράμμος 

Δυτική Μακεδονία, η πλέον νευραλγική περιοχή της Ελλάδας, με μια θάλασσα κορυφών που ξεπετάγονται από ατέλειωτους ορεινούς όγκους, οι οποίοι συνδέονται μεταξύ τους με σπάνιας ομορφιάς οδικές και πεζοπορικές διαδρομές. Αυτές, διασχίζουν ένα ποικιλόμορφο ανάγλυφο με στενές διαβάσεις, φαράγγια, ποτάμια και ρέματα, ενώ τα τελευταία χρόνια το άνοιγμα μεγάλων δασικών δρόμων κάνει ακόμα πιο εύκολη την εξερεύνηση.  

Ξεχωριστή σημασία έχει το θαυμάσιο ορεινό συγκρότημα του Γράμμου που σε κάθε βήμα, σε κάθε χιλιόμετρο, φανερώνει απέραντα υγιή δάση, τα οποία καλύπτουν τεράστιες εκτάσεις. Το εξ’ ίσου άφθονο υδάτινο στοιχείο ευνοεί τη ανάπτυξη σπάνιας χλωρίδας και διαβίωση πλούσιας πανίδας συμπληρώνοντας αρμονικά το θεάρεστο έργο της φύσης, συνθέτοντας, το πιο πλούσιο σύνολο, στην πιο όμορφη, δυσπρόσιτη και, γι αυτό αλώβητη από επεμβάσεις, περιοχή της πατρίδας μας.  

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗΣ: Μικτή με πέρασμα στα 1735 μ.

ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΑΠΟΣΤΑΣΗ: 24,0 χλμ.

ΑΦΕΤΗΡΙΑ: Επταχώρι

(900 μ. υψ.  Γ. Μήκος 21^ο  1΄ 15.340΄΄ Γ. Πλάτος 40^ο 13΄ 19.269΄΄)

ΤΕΡΜΑΤΙΣΜΟΣ: Λίμνη Αρένων στα «Μουτσάλια».

(1735 μ. υψ.  Γ. Μήκος 20^ο  55΄ 03.425΄΄ Γ. Πλάτος 40^ο 18΄ 31.730΄΄) 

Η συναρπαστική διαδρομή ξεκινά από το Επταχώρι ένα από τα ιστορικά μαστοροχώρια του Βόιου, στα 894 μ. υψ., 52 χλμ από Κόνιτσα και επίσης 52 χλμ. από την πρωτεύουσα Καστοριά (μέσω Νεστόριου). Ιδρύθηκε σε ακαθόριστο χρόνο, από τα Παλιοχώρια της περιοχής, που για αμυντικούς λόγους μετοίκησαν και οργάνωσαν το Μπουρμπουτσικό, σημερινό Επταχώρι. Στα νεώτερα χρόνια έγινε γνωστό κυρίως την περίοδο του ελληνο-ιταλικού πολέμου επειδή αποτέλεσε την έδρα του αποσπάσματος Πίνδου με διοικητή τον συνταγματάρχη Δαβάκη. Ήταν από τα σημεία ‘’κλειδιά’’, ανεφοδιασμού - εφεδρειών, όπου προέλασε τις τέσσερις πρώτες μέρες του πολέμου, η ιταλική μεραρχία ‘’Τζούλια’’. Κατά τη διάρκεια της αντεπίθεσης, υπό τη διοίκηση του υποστράτηγου Βραχνού, γράφτηκαν λαμπρές σελίδες δόξας. Το σημαντικό και μεγάλο χωριό είναι έδρα της κοινότητας Αρένων που περιλαμβάνει τα χωριά Ζούζουλη, Χρυσή, και Πευκόφυτο με εξακόσιους δεκατρείς κατοίκους.  

Προτείνουμε τη στάση, γιατί εδώ θα βρείτε τα τελευταία πριν το Νεστόριο σούπερ μάρκετ, ψησταριές, φούρνο, για να ψωνίσετε τα χρειαζούμενα. Επίσης υπάρχει βενζινάδικο απ’ όπου που θα ξετρυπώσετε, αν δεν έχετε προβλέψει, κάποιο ξεχασμένο μπιτόνι, τουλάχιστον τετράλιτρο, για βενζίνες.  

Μόλις 2,5 χλμ. από το Επταχώρι (προς Κόνιτσα) υπάρχει δστ. δεξιά, προς Χρυσή και Πευκόφυτο. Η συνέχεια της ασφαλτοστρωμένης διαδρομής προς Χρυσή, διεισδύει μέσα σε θαυμάσια τοπία με έντονη βλάστηση, πανύψηλες βουνοκορφές και διαδοχικά χωμάτινα – αμμώδη υψώματα με έντονα σημάδια διάβρωσης. Όλος ο τόπος διασχίζεται από τα νερά των χειμάρρων, που κατεβαίνουν στις μικρές ρεματιές άλλοτε αργά και άλλοτε με τη βοή του καταρράκτη, ενώ όλοι μαζί, δημιουργούν τον Άνω ρου του Σαραντάπορου που έχει ξεχωριστή παρουσία στο χώρο αφού καθορίζει και σε αυτή τη περιοχή, τα φυσικά όρια ανάμεσα στους ορεινούς όγκους του Γράμμου και του Βοίου.

Αγνοήστε τη δεξιά δστ. προς Κυψέλη και Νέα Κοτύλη. Σε οχτώ χλμ. από τη διασταύρωση του Επταχωρίου, μπαίνετε στην Χρυσή μια μικρή κοινότητα στα 1020μ. υψ. χτισμένη στις ανατολικές πλαγιές της Κάτω Αρένας (2073 μ. υψ.), σε ένα καθαρά αγροτικό τοπίο που περιβάλλει όλο το χωριό, που διαθέτει καφενείο με ντόπιο τσιπουράκι και μεζέδες για ανασυγκρότηση της παρέας.  

Η πορεία σας συνεχίζει μέχρι το Πευκόφυτο (2 χλμ. ) να κινείται στην ισοϋψή των 1020 μέτρων. Όμορφος τόπος, πνιγμένος στο πράσινο και τα νερά, ολόδροσος το καλοκαίρι ότι πρέπει για ατέλειωτες βόλτες στα δάση και τον διπλανό Σαραντάπορο. Εδώ είναι το «Αρχονταρίκι» το κτήριο της παλιάς κοινότητας που ο λαογραφικός σύλλογος το διαμόρφωσε σε χώρο συνάντησης επισκεπτών και ντόπιων. Το γραφικό παραδοσιακό καφενείο – εστιατόριο το διαχειρίζεται ο φιλόξενος Γεράσης Κωνσταντίνος που θα σας εξυπηρετήσει σε ό,τι του ζητήσετε. Δίπλα σχεδόν από το «Αρχονταρίκι» είναι η πλακόστρωτη πλέον, πλατεία Κατσαντώνη με μια όμορφη λιθόχτιστη κρήνη με παγωμένο, σαν κρύσταλλο νερό. Πιείτε ή εφοδιαστείτε στον τελευταίο σταθμό και οδηγήστε πλέον μέσα στο συναρπαστικό τοπίο του Γράμμου. 

Στα περισσότερα ‘’χωριά’’ που θα ‘’δείτε’’ στο πεδίο από το Πευκόφυτο και πέρα, έχουν μείνει μόνο τα τοπωνύμια και οι σωροί από τις πέτρες να θυμίζουν το πολυθρύλητο ένδοξο παρελθόν. Χρειάζεται προσπάθεια από τη μεριά του ταξιδιώτη – περιηγητή ώστε να ανασυνθέσει και να αναπλάσει στη σκέψη του αυτά τα διαλάμψαντα για τον πλούτο, τους μαστόρους και το πληθυσμό κεφαλοχώρια. Ο χωματόδρομος από το Πευκόφυτο και μετά δεν διασταυρώνεται πουθενά περνά τη θέση «Γλυκονέρι», τις στάνες στην θέση «Λούτσες», τα μνημεία από την εποχή του εμφυλίου στη θέση «Τσιρώνη», και σε 6 χλμ σας φέρνει στην τοποθεσία «Ερείπια Μυροβλήτη» όπου τρίστρατο με παλιό νερόμυλο και ντριστέλα. Δεξιά οδηγεί στον Πεύκο ευθεία στο Γράμμο, αλλά εσείς θα πάτε αριστερά προς Αρένες. 

Οδηγώντας στον ανηφορικό αρχικά δρόμο, δεν θα πιστεύετε στα μάτια σας, ζούγκλα κυριολεκτικά. Δροσερά ρέματα, μικρότερα ρυάκια, ένα εκτεταμένο πάμπλουτο σε είδη οικοσύστημα, που υπερτερεί η οξιά, απλώνεται σε όλη τη διαδρομή, ένας υπέροχος τόπος. Σύντομα φτάνετε στην πρώτη δστ, που δεξιά οδηγεί προς ‘’Σγούρο’’ (4 χλμ.), και από εκεί ‘’Λιανοτόπι’’ (7χλμ,), και Γράμμο (12 χλμ.). Εσείς συνεχίστε ευθεία και αφού περάσετε μια στάνη, δεξιά σας στο ξέφωτο, θα βγείτε  στα απέραντα λιβάδια της Τρακοσάρας, (10,8 χλμ., από Πευκόφυτο). Βρισκόσαστε στην ενότητα των Αρένων, που αποτελούνται από δύο ορεινούς όγκους, την Πάνω Αρένα (2196 μ. υψ.), και την Κάτω Αρένα (2085 μ. υψ.). Είναι ένα μακρύ, πέτρινο τείχος σε συνεχόμενη διάταξη που από τα νοτιοανατολικά προς τα δυτικά ενώνεται με τον κύριο όγκο του συγκροτήματος του Γράμμου. 

Το τοπίο είναι ένα αριστούργημα της φύσης, έξω από τα συνηθισμένα, επιβάλει την παρουσία του με τις γκριζόλευκες ψηλές κορφές και τα καταπράσινα δάση οξιάς που εδώ, κοντά στα δασοόρια, έχουν βρει το βέλτιστο της ανάπτυξής τους. Σε 1.190 μ. και σε υψόμετρο 1735 μ. κάτω από την κορφή Επάνω Αρένα συναντάτε την υποαλπική λίμνη Αρένων (11, 5 χλμ. από Πευκόφυτο). Πρόκειται για μια μαγική τοποθεσία, κρυμμένη θαρρείς, από τα αδιάκριτα βλέμματα. Η φύση σε αυτά τα σημεία είναι εκθαμβωτική, το τοπίο παραπέμπει σε παραμύθι τόσο έντονα που λες, δεν μπορεί,  από κάπου θα πεταχτούν νεράιδες και ξωτικά.  

Όλος ο χώρος περιλαμβάνεται στον κατάλογο με τις 449 περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους της χώρας μας, ταυτόχρονα είναι ένας από τους σημαντικότερους βιότοπους της αρκούδας ενώ στα νερά της λίμνης και τα υγρά αλπικά λιβάδια ζουν τρία είδη τριτώνων (αμφίβια σαν τη σαλαμάνδρα). Η ομαλή και φυσική διαδοχή του νερού και της δασικής βλάστησης καθώς και η παρόχθια χλωρίδα, δημιουργούν ένα  από τα ελκυστικότερα τοπία της περιοχής. Το δάσος περιτριγυρίζει και αγκαλιάζει τη λίμνη με ένα καταπράσινο μανδύα, ο οποίος καθρεφτίζεται στο νερό και επηρεάζει χρωματικά την επιφάνειά της. Λόγω της οικολογικής της σημασίας, η περιοχή των Αρένων και η λίμνη Μουτσάλια έχουν ενταχθεί σε ειδικό νομικό καθεστώς προστασίας, ως Καταφύγιο Άγριας Ζωής(πρώην καταφύγιο Θηραμάτων). Γνωστότερο ως «ΚΑΖ Αρρένων», καλύπτει μια έκταση 32.000 στρεμμάτων με στόχο την προστασία και διατήρηση των σπάνιων ειδών της πανίδας (ΦΕΚ 527/Β/1986).  

ΔΕΙΤΕ ΟΠΩΣΔΗΠΟΤΕ 

Το Επταχώρι

Περιτριγυρίζεται από μνημεία και υπέροχα φυσικά τοπία, ορμητήρια για πολλές διαδρομές. Εδώ καταλήγουν ή ξεκινούν, οι παμπάλαιες βλαχόστρατες, οι δρόμοι – μονοπάτια που ενώνουν τα θρυλικά χωριά Δοτσικό, Ζούζουλη Φούρκα και Σαμαρίνα. 

Την μονή Αγίου Γεωργίου

Θαυμάσιο θρησκευτικό μνημείο που βρίσκεται σε πανέμορφο, κατάφυτο τοπίο στους πρόποδες του υψώματος Τάλιαρος, περίπου 4 χλμ. από το Επταχώρι. Σύμφωνα με τις επιγραφές χτίστηκε το 1625 και το κατάγραφο εσωτερικό του τοιχογραφήθηκε από το 1625  έως το 1638. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο έχει αντικατασταθεί με νεότερο όπως και οι εικόνες. Τα πολύτιμα για την ιστορία τους παλιά, φυλάσσονται αλλού από τον φόβο της κλοπής, που τα τελευταία χρόνια έχει γίνει η μάστιγα. Απέναντι στην Μονή βρίσκεται ο ναός των Εισοδίων της Θεοτόκου. 

Τα πέτρινα γεφύρια του Επταχωρίου

Ζωντανές μαρτυρίες της μαστοριάς των κατοίκων αποτελούν ακόμα και στα χρόνια μας τα πέτρινα γεφύρια. Μέσα στο χωριό, στην πλατεία του, βρίσκεται το πέτρινο γεφύρι του Επταχωρίου με άγνωστη ημερομηνία κατασκευής, Στην περιοχή «Κρυονέρι» υπήρχαν τα γεφύρια του Κυρατζή και του Νάκα. Σήμερα σώζονται μόνο οι θεμελιώσεις. Λίγο έξω από το Επταχώρι (2 χλμ.) στον χωματόδρομο για Ζούζουλη και Σαμαρίνα σε ένα θαυμάσιο τοπίο που κυριαρχεί το ήρεμο Ζουζουλιώτικο ποτάμι, είναι το μεγάλο γεφύρι του Κουτσιουμπλή (18^ος – 19^ος αι.) που κατασκευάστηκε από τους Μπουρμπουτσικιώτες μαστόρους Γεώργιο Δήμο, Τσιαμοχρήστο και τους αδελφούς Γαλάνη.  

Λαογραφικό Μουσείο Πευκόφυτου και νερόμυλος

Στεγάζεται στο παλιό πετρόχτιστο σχολείο, στην πλατεία του χωριού, δίπλα από την εκκλησία της Κοίμησης. Η συλλογή του περιλαμβάνει κυρίως λιθόγλυπτα (σταυροί, ενεπίγραφες πλάκες) λαογραφικό υλικό και παλιές φωτογραφίες. Ζητήστε από τον Κώστα Γεράση που διαχειρίζεται το «Αρχονταρίκι» να σας δείξει το μονοπάτι για τον παλιό νερόμυλο.  

Την παλιά βλαχόστρατα

Στην αρχή της διαδρομής προς Χρυσή σε + / - 2,5 χλμ. φεύγει αριστερά σας, η παλιά βλαχόστρατα που περνά από την θέση «Ζάμπιανη ρέμα» ανηφορίζει προς το «Μπουχέτσι» φτάνει στη Ζέρμα περνά απέναντι στην Πλαγιά, και συνεχίζει προς την παλιά Λυκόραχη. Από αυτή τη βλαχόστρατα περνούσαν όλα τα κοπάδια προς τα ορεινά βοσκοτόπια της περιοχής.  

Την «τρακοσάρα»

Μια παραδοσιακή παλιά λιθόχτιστη κρήνη που τροφοδοτείται από ομώνυμη πηγή. Η παράδοση της περιοχής αναφέρει ότι το νερό της είναι πολύ ελαφρύ και χωνευτικό. Μάλιστα για να δώσουν έμφαση στο ‘’ελαφρύ’’ λένε ότι «μια οκά (400 δράμια), ζυγίζει 300 δράμια». Το σίγουρο είναι ότι θα πιείτε (αν έχει νερό), ένα από τα καλύτερα και πιο χωνευτικά νερά του Γράμμου. 

ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΡΕΤΕ Α’ (Μελέτες – Προστασία)

Ότι μέχρι πριν 10 χρόνια πολύ λίγα ήταν γνωστά για τη φύση του Γράμμου, αφού κανείς από αυτούς που υποχρεούνται να το κάνουν δεν φρόντισε για αυτό. Μόνο οι διαρκείς καταγραφές για την πανίδα και το φυσικό περιβάλλον που έγιναν από τον «ΑΡΚΤΟΥΡΟ», στο πλαίσιο του προγράμματος Life – Nature / Άρκτος II, κατά τη διάρκεια της δεκαετίας 1990 – 2000 βοήθησαν να μάθουμε πολλά για τη φύση του Γράμμου και να αναγνωριστεί η αξία του. Σήμερα συμπεριλαμβάνεται στις σημαντικότερες περιοχές για τη φύση στην Ελλάδα, στο Natura 2000 και στις σημαντικές περιοχές για τα πουλιά, σύμφωνα με τις καταγραφές της Ε.Ο.Ε. (Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία) και του Birdlife International. Τα στοιχεία που αξίζουν να προστατευτούν στο Γράμμο, έγιναν γνωστά μετά την μοναδικής αξίας ειδική περιβαλλοντική μελέτη που εκπονήθηκε από τον ΑΡΚΤΟΥΡΟ σε συνεργασία με το ΥΠΕΧΩΔΕ και το Υπ. Γεωργίας, στο πλαίσιο του προγράμματος Life – Άρκτος (β’ φάση).  

ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΡΕΤΕ Β’ (Ιδιοκτησία – Βλάστηση – Απαγορεύσεις)  

Όλη η έκταση του Γράμμου είναι δημόσια και χωρίζεται σε δύο μεγάλους τομείς. Το Δασικό Σύμπλεγμα Δασών Νοτίου Γράμμου που ξεκινά από την Ζούζουλη με όριο τον «Σγούρο» και το Δασικό Σύμπλεγμα Δασών Βορείου Γράμμου από τον «Σγούρο» μέχρι τους Κομνηνάδες. Ως το 1974, μεγάλα τμήματα αυτών των περιοχών ήταν απαγορευμένες ζώνες κι αυτό στάθηκε καθοριστικός παράγοντας για τα δάση που αναπτύχθηκαν σε ένα παρθένο από επεμβάσεις τοπίο, φτάνοντας στις μέρες μας, να αντιπροσωπεύουν, πιθανόν, το πιο πλούσιο οικοσύστημα στην Ευρώπη, μετά την οροσειρά της Ροδόπης. 

ΠΡΟΣΒΑΣΗ

Η συνηθισμένη οδική πρόσβαση για τις Αρένες, που βολεύει τους βορειοελλαδίτες ξεκινά από Καστοριά προς το Νεστόριο (24 χλμ.) απ’ όπου υπάρχουν αρκετές επιλογές για ολοκληρωμένες κυκλικές διαδρομές. Η πιο όμορφη όμως και αυτή που βολεύει τους επισκέπτες από τη νότια Ελλάδα και βρίσκεται σε άμεση επαφή με τη φύση και τα μοναχικά τοπία του βουνού, είναι η προσπέλαση από Κόνιτσα ή Κοζάνη προς Χρυσή – Πευκόφυτο – Αρένες.  

ΔΙΑΜΟΝΗ

Κεφαλοχώρι

Ξενώνας «Φασούλη» (2467081481). Όμορφος ξενώνας με βεράντα και αυλή στο κέντρο του χωριού. Διαθέτει 6 καλόγουστα δωμάτια και κοινόχρηστο χώρο με όλες τις ανέσεις και τζάκι. Διαθέτει ταβέρνα – ψησταριά. Η κ. Ναυσικά φροντίζει για τις χειροποίητες πίτες με φύλο που ανοίγει η ίδια, ζυμωτό ψωμί, μανιτάρια και σπιτικά μαγειρευτά. Επίσης κυνήγι και ντόπιο τσίπουρο χωρίς γλυκάνισο. 

Επταχώρι

Γακίδη (2467084081)

Τριανταφύλλου (2467084159) 

Πευκόφυτο

«Αρχονταρίκι» (2467081585) Γεράσης Κωσταντίνος.  

ΦΑΓΗΤΟ

Κεφαλοχώρι

Ταβέρνα «το σπιτικό» (2467081451) Φασούλης Αναστάσιος,  

Πλαγιά

Καφενείο «η Ζέρμα» (2467081295). Παραδοσιακοί μεζέδες με σπιτικό τσιπουράκι και κρασί. Μεζέδες και ψητά παραγωγής του Γιάννη Παπαδημητρίου που εκτός από καλός κτηνοτρόφος είναι και άριστος ψήστης. Γαλακτοκομικά και τυριά επίσης δικά του. Αν περισσεύει να πάρετε και για το σπίτι.  

Επταχώρι

1^ο καφενείο – ψησταριά (2467084141) κ. Τούλα, (απέναντι από την BP).

2^ο καφενείο – ψησταριά (2467084164) στην πλατεία  Περικλής Τσάνγκας.  

Χρυσή

Καφενείο – ψησταριά (2467084196) Βασίλης Τσιγάρας.  

Πευκόφυτο

«Αρχονταρίκι» (2467081585) Γεράσης Κωσταντίνος.