ΜΟΝΕΣ ΑΓΡΑΦΩΝ 

ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΠΕΛΕΚΗΤΗΣ  

Κείμενο: Άγγελος Σινάνης e – mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.  

© Μάρτιος 2009 

• Ιστορία – Ίδρυση 

Παρόμοιο δέος με τα Μετέωρα στην Καλαμπάκα και τη Σιμωνόπετρα στο Άγιο Όρος πλημμυρίζει τον προσκυνητή, όταν έρθει η ώρα το βλέμμα του να αντικρίσει το περίφημο ιερό προσκύνημα. Έπειτα από αυτό το συναίσθημα έρχεται ο βαθύς σεβασμός για τους πιστούς προπάτορες που η πίστη τους οδήγησε σε αυτό το απύθμενο θαρρείς γκρεμό, για να ιδρύσουν το λατρευτικό της χριστιανοσύνης οίκο. Η ονομασία της προέρχεται από το γεγονός ότι οι ιδρυτές της πελέκησαν στα αλήθεια με πείσμα τον βράχο «με ξύλινα εργαλεία κατ’ εντολή της Παναγίας», για να οικοδομήσουν το θαυμαστό μοναστήρι στα 1344 μ. υψ., ίσως, το ψηλότερο στα Θεσσαλικά Άγραφα. Στη λάξευση αυτού του βράχου οφείλει το όνομα που της έδωσε ο λαός, «Παναγία Πελεκητή».  

Η μονή ιδρύθηκε το 16^ο αιώνα και είναι αφιερωμένη στην Παναγία. Συνδέθηκε στενά με τον ηγούμενο και θεωρούμενο κτήτορά της οσιομάρτυρα Δαμιανό το Νέο εκ Ρίχοβου ή Ρέχοβο, (σημερινά Αργιάχοβα συνοικισμός της Παλιοκατούνας) ο οποίος ασκήτευε σε κοίλωμα βράχου και ο οποίος μαρτύρησε στη Λάρισα το 1568. Λόγω της μεγάλης σπουδαιότητάς της αναγνωρίστηκε ως σταυροπηγιακή, υπαγόταν δηλαδή απευθείας στο πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης, με σιγίλιο του 1606 από τον πατριάρχη Ραφαήλ του Β’.   

Με τα προνόμια τα οποία παραχωρήθηκαν αύξησε την περιουσία της και τους οικονομικούς της πόρους. Αυτά προέρχονταν κυρίως από την ανεπτυγμένη κτηνοτροφία. Σε στενή συνεργασία με την αναπτυγμένη τότε Καρίτσα, έδινε δουλειά στους κατοίκους της, στα χωράφια και στα ζώα του. Διέθετε πλούσια και σπουδαία βιβλιοθήκη μοναδική πηγή γνώσης που δεν έμεινε ανεκμετάλλευτη αφού οι μοναχοί φρόντιζαν για τη διάσωση και εκμάθηση των ελληνικών γραμμάτων. Είναι δε βέβαιο από πληροφορίες και επιστολές ότι οι φωτισμένοι διδάσκαλοι του Γένους Ευγένιος Γιαννούλης και ο μαθητής του εξ ίσου επιφανής, Αναστάσιος Γόρδιος, είχαν άμεση σχέση και ενδιαφέρον για την πορεία του σχολείου που λειτουργούσε στην Πελεκητή. Άλλωστε ο θάνατος και των δύο, η οδύνη που προκάλεσε στους μοναχούς της Πελεκητής, καταγράφονται σε ενθύμηση στο εξωτερικό τμήμα του νότιου τοίχου του καθολικού της Αναλήψεως.  

Σε όλη την περίοδο της οθωμανικής κατάκτησης αποτελούσε κρησφύγετο αρματολών και κλεφτών, όπως άλλωστε όλες οι μονές της περιοχής. Μετά την αποτυχημένη επανάσταση του 1821 στα Άγραφα πραγματοποιήθηκαν απηνείς διωγμοί ενώ ολόκληρα χωριά καταστράφηκαν. Είναι αλήθεια ότι τα τρία σώματα στρατού του Σκόδρα που ‘’χτένισαν’’ τα ανυπεράσπιστα εκείνη τη στιγμή Άγραφα, προξένησαν τεράστιες υλικές καταστροφές που όμοιές τους ουδέποτε είχαν γνωρίσει στην ιστορία τους οι κάτοικοί τους.  Τρείς τέτοιες ενθυμήσεις μοναχών μαρτυρούνται σε εκκλησιαστικά βιβλία (μηνιαία και οκτώηχο) της μονής για την καταστροφή της Καρίτσας, το 1823, από τον περιβόητο Μουσταή πασά της Σκόδρας (Μαχμούτ ή Μουσταφά κατ’ άλλους).  

Το 1830 χαράχτηκαν τα νέα σύνορα της Ελλάδας. Τότε η συνοριακή γραμμή περνούσε από το καριτσιώτικο ρέμα αφήνοντας τα γειτονικά χωριά, τη μονή, μαζί με τα Θεσσαλικά Άγραφα στην Τουρκία. Οι κάτοικοι της περιοχής αντέδρασαν μετακινώντας τους πασσάλους της οριοθέτησης για να είναι ενταγμένοι στο ελεύθερο ελληνικό κράτος. Ήταν η μοναδική περίπτωση εξαίρεσης στο ΒΔ. 19/12/1833 το οποίο όριζε ότι όσα μοναστήρια έχουν λιγότερους από 6 μοναχούς πρέπει να διαλυθούν και η περιουσία τους να διατεθεί υπέρ των εκκλησιών και σχολείων.  

Τότε 412 από τα 545 μοναστήρια διαλύθηκαν, εκτός της Πελεκητής που είχε την ιδιαιτερότητα να βρίσκεται πάνω στη γραμμή των συνόρων. Στην ιστορία της καταγράφηκε ο σημαντικός της ρόλος στις επαναστάσεις των ετών 1854, 1866, και του 1878, που μετά από τρία χρόνια καταλήγει στην απελευθέρωση της Θεσσαλίας από τους Τούρκους.Σήμερα υπάρχουν ακόμα μικρές πολεμίστρες και κρυφές πόρτες που χρησίμευαν στην άμυνα ή τη διαφυγή των αγωνιστών σε περιπτώσεις επιδρομών για τη σύλληψή τους. Με το Β.Δ. 21/3/1939 (ΦΕΚ 123/Α/29-3-39) έχει κηρυχτεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο.  

•   Η λαϊκή παράδοση της εύρεσης της ιεράς εικόνας 

Εδώ που είναι το μοναστήρι φαινόταν κάποτε μια αμυδρή φλόγα. Ένας βοσκός πρόσεχε το φώς αρκετές μέρες πριν αποφασίσει να πλησιάσει. Όμως τα βράχια ήταν απότομα και κοφτερά, δεν μπόρεσε να προσεγγίσει, παρά μέρες αργότερα όταν με αξίνες οι συγχωριανοί του έσκαψαν, έσπασαν τα βράχια και έφτασαν στο σημείο. Εκεί, αντίκρισαν μια κανδήλα αναμμένη να φωτίζει την εικόνα της Παναγίας. Την πήραν και τη μετέφεραν στην εκκλησία του χωριού. Την άλλη μέρα η εικόνα βρέθηκε στο ίδιο μέρος που ήταν πριν. Λένε, πως το ίδιο βράδυ ονειρεύτηκε ο παπάς την Παναγία που του είπε πως θέλει να χτιστεί εκεί η εκκλησία και εκείνη θα βοηθήσει για να πελεκηθεί ο βράχος. Πράγματι έτσι έγινε και ο βράχος κοβόταν «όπως το σαπούνι».  

• Το κτηριακό συγκρότημα  

Χτισμένη σαν απόρθητο φρούριο με μικρά παράθυρα και πολεμίστρες εντυπωσιάζει ακόμα περισσότερο τον επισκέπτη καθώς αυτός βαδίζει στην πλακοστρωμένη στοά, ουσιαστικά μέσα στον σπηλαιώδη βράχο ο οποίος αγκαλιάζει στενά το μοναστήρι. Αυτός είναι που πελεκήθηκε και έδεσε αρμονικά με τις καλοδουλεμένες πέτρες των μαστόρων. Το συγκρότημα περιλαμβάνει δύο ναούς. 

Της Ανάληψης του Σωτήρα ο πρώτος και παλιότερος είναι μονόχωρος καμαροσκέπαστος, με υπερυψωμένο το κεντρικό τμήμα της καμάρας, τυπολογικά μοναδικός. Ο μακαριστός μητροπολίτης Ιεζεκιήλ Βελανιδιώτης μας παραδίδει την πληροφορία ότι σε επίσκεψή του είδε πάνω από την είσοδό του τη χρονολογία 1529. Παρότι η επιγραφή δεν υπάρχει, η μαρτυρία του θεωρείται αξιόπιστη από τους ειδικούς. Από υπάρχουσα επιγραφή μαθαίνουμε ότι ιστορήθηκε Έν έτει αχνδ’ (=1654) με συμμετοχή των αγιογράφων Ιωάννη, Νικόλαο ιερέα και Ιάκωβο ιερομόναχο. Τη δαπάνη κατέβαλε ο άρχοντας Μάνος, γιός του Δημητρίου Μορφέση. Ο ναός είναι κατάγραφος με καλής τέχνης τοιχογραφίες εκτός από το κάτω τμήμα των τοίχων. Στον ναό της Ανάληψης βρίσκεται η εικόνα της Παναγίας της Πελεκητής, της Παναγίας των Αγράφων. 

Ο δεύτερος ναός, της Παναγίας Φανερωμένης, είναι μονόχωρος μονόκλιτου αθωνίτικου τύπου και οι τοιχογραφίες έγιναν Έν έτει αχξζ’; (=1667/6) με συμμετοχή δύο ζωγράφων, Ιάκωβο τον ιερομόναχο και το γιό του Δημήτριο με δαπάνη ευσεβών χριστιανών. Και τους δύο τους έχτισε ο Παχώμιος λίγα χρόνια νωρίτερα από τις ημερομηνίες της ιστόρησης. Συμπτωματική ή όχι είναι χαρακτηριστική η συνύπαρξη στην ίδια μονή δύο ναών μονόχωρων στην προσπάθεια να δημιουργηθεί ένα εγκάρσιο κλίτος. Θα ‘λεγε κανείς πως μια κάποια τάξη συγκέντρωσης του χώρου, τουλάχιστον εσωτερικά, ξεκινά με τον πρώτο και ολοκληρώνεται με τον δεύτερο. Και οι δύο είναι μικροί σε σχέση με τα συνηθισμένα αλλά κατάγραφοι και κατανυκτικοί. Διαθέτουν έναν μεταβατικό τύπο τέμπλων συνδυάζοντας απλοϊκά στοιχεία αλλά και έντονα ανάγλυφα με πλούσια γλυπτή διακόσμηση. Είναι θαυμάσια χρυσωμένα και αποτελούν, ωραία δείγματα εκκλησιαστικής ξυλογλυπτικής πιθανά των αρχών του 17^ου αιώνα με εικόνες της ίδιας εποχής, 

Η μονή Πελεκητής είναι στο σύνολό της ένα πολύπλοκο συγκρότημα με κελιά, διαδρόμους, κρύπτες και ‘’μυστικές’’ πόρτες διαφυγής χτισμένο σε επάλληλα επίπεδα λόγω της μεγάλης κλίσης του εδάφους. Στο χώρο του ισογείου στην είσοδο του ναού της Φανερωμένης βρίσκεται το αρχονταρίκι για την υποδοχή των προσκυνητών ενώ δίπλα του, από μια χαμηλή ξύλινη πόρτα επικοινωνεί με την πίσω αυλή, στα ριζά θεόρατων γκρίζων βράχων. Επίσης στο -ισόγειο, μια ξύλινη σκάλα οδηγεί στους δύο επάνω ορόφους, όπου υπάρχουν δωμάτια φιλοξενίας επισκεπτών, μικρά κελιά κάτω από τις κλίσεις της στέγης καθώς και η μεγάλη τράπεζα των μοναχών. Από εκεί, βγαίνει επάνω από την μονή όπου τα πέτρινα καθιστικά για ανάπαυση κάτω από τη δροσερή σκιά των δέντρων και των πελώριων βράχων. Από αυτό το ψηλό σημείο η θέα προς τις δεκάδες ελατοσκέπαστες κορφές είναι εκπληκτική.  

Στο δεύτερο επίπεδο υπάρχει το παλιό Ηγουμενείο και διάφορα παλιά χρηστικά αντικείμενα, αποστακτήρας τσίπουρου, ένα παλιό βαρέλι, ξύλινες κασέλες κ.ά. Έξω από το διάδρομο υπάρχει μυστική καταπακτή που κάποτε χρησίμευε σαν κρυφή έξοδος από τη μονή που βγάζει σε απόκρημνο και αθέατο σημείο του δάσους για τη διάσωση των αγωνιστών που κατέφευγαν εδώ. Στον ίδιο χώρο υπάρχει μικρός φούρνος και ερμάρια ενώ στην άκρη μια στενή πέτρινη σκάλα οδηγεί σε χώρους απομόνωσης και περισυλλογής καθώς και στο μοναχικό κελί που λειτουργούσε ‘’κρυφό σχολείο’’. Ακόμα πιο κάτω σε ένα τρίτο επίπεδο υπάρχουν και άλλο χώροι αποθηκευτικοί, κελιά, εσοχές και κρύπτες καθώς και μελισσομάντρι, μια εσωτερική κυψέλη μελισσών χτισμένη στον τοίχο της μονής.  

Ολόκληρο το συγκρότημα, οι εξωτερικοί και εσωτερικοί χώροι, η λιθοδομή και η παραμικρή λεπτομέρεια αναστηλώθηκαν και ανακαινίστηκαν επί σειρά ετών με την φροντίδα των επιτρόπων της και την επίβλεψη της 7^ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. Για τις εργασίες αυτές έλαβε το βραβείο της Ευρωπαϊκής ένωσης NOSTRA.   

• Ιερά κειμήλια 

Παρά τις κλοπές που έγιναν σε καιρούς εγκατάλειψης η μονή συνεχίζει να αποτελεί αληθινό μουσείο θρησκευτικής κληρονομιάς. Δεν είναι μόνο τα ξυλόγλυπτα τέμπλα, οι τοιχογραφίες και οι εικόνες. Υπάρχουν σπουδαία ιερά ευαγγέλια, πλούτος σπάνιων βιβλίων και χειρογράφων, Άγιο Ποτήριο, η λειψανοθήκη του Αγίου Χαραλάμπους, μοναδικά ιερά σκεύη και αντικείμενα. Ξεχωρίζει η παλιά εικόνα της Παναγίας Πελεκητής (1654), η μεταλλική σφραγίδα της Μονής (1682), πολύτιμες εικόνες μεταξύ των οποίων δύο του Χριστού∙ στο τέμπλο της Φανερωμένης (1626) η πρώτη και στο τέμπλο της Αναλήψεως (1651) η δεύτερη, ένα τυπικό (εκκλησιαστικό βιβλίο) του 1577, και δύο αχρονολόγητοι σταυροί (ξυλόγλυπτος και μεταλλικός).  

• Η Θέση της μονής  

Το τοπίο συναρπάζει συνδυάζοντας την αλπική όψη των βουνών με τα έλατα και την λίμνη Ν. Πλαστήρα. Η μονή Πελεκητής βρίσκεται στην δυτική πλευρά της σημερινής Λίμνης Νικολάου Πλαστήρα. Το μεγαλόπρεπο συγκρότημα δεσπόζει του οικισμού της Καρίτσας, από τα πιο παλιά χωριά και ιστορικά της Νεβρόπολης μαζί με το Νεοχώρι και την Κερασιά. Σκαρφαλωμένο σε απρόσιτη θέση προβάλει ανάμεσα στους δυσπρόσιτους θεόρατους βράχους. Σε μικρή απόσταση από το μοναστήρι, σε δύσβατη τοποθεσία ακόμα μεγαλύτερου υψομέτρου, υπάρχει το ασκηταριό του Αγ. Δαμιανού. Δεν είναι άλλο από μια μικρή σπηλιά που ασκήτεψε επί 15 χρόνια ολοκληρώνοντας το χτίσιμο της μονής. Εκεί εικονίζεται σε δύο τοιχογραφίες με την ένδειξη «ο κτήτωρ της Μονής ταύτης».   

• Πρόσβαση  

Εύκολη πρόσβαση από τον δυτικό δρόμο όπου το κέντρο των δραστηριοτήτων της λίμνης Ν. Πλαστήρα. Κοντά στο Νεοχώρι  και τον Μπελοκομίτη. Ένα χλμ. μετά τον τελευταίο υπάρχει δεξιά δστ. προς Καρίτσα – μονή Πελεκητής (7,0 χλμ.). Πρόσβαση και από τον ανατολικό δρόμο της Λίμνης από Λαμπερό και Καστανιά. Μετά την Καστανιά είναι το φράγμα της Λίμνης (9,0 χλμ.). Από το φράγμα ο Μπελοκομίτης είναι 7,0 χλμ. και άλλα τόσα το προαύλιο της Μονής.   

• Πληροφορίες για τους προσκυνητές 

Ανδρώα μονή χωρίς αδελφότητα. Ηγούμενος ο αρχιμανδρίτης Αχίλλειος. Εορτάζει δύο φορές το χρόνο, στις 15 Αυγούστου της Παναγίας και στις 8 Σεπτεμβρίου το Γενέσιο της Θεοτόκου. Επισκέψιμη καθημερινά εκτός Δευτέρας και Πέμπτης 10:30 – 16:00 και το καλοκαίρι 10:30 – 18:00. Τηλ: 2441094747, fax: 2441027354, 6973699500. 

ΕΠΙΛΟΓΟΣ 

Είναι γεγονός αδιαμφισβήτητο ότι στις πιο όμορφες τοποθεσίες είτε αυτές είναι στο Αιγαίο, είτε στην ηπειρωτική χώρα υπάρχουν χριστιανικές αδελφότητες στεγασμένες σε κοινόβια μνήμης και αγάπης. Στα μοναστήρια.

Σήμερα, προσκυνητές και μοναχοί θαυμάζουν τα επιβλητικά οικοδομήματα διαβαίνοντας τους κατανυκτικούς χώρους. Εντυπωσιάζονται από τις τοιχογραφίες, τα πανέμορφα ξυλόγλυπτα τέμπλα τις λαμπρές φορητές εικόνες και τα σπάνια κειμήλια. Όλα αυτά σε χώρους καθαγιασμένους από θείες λειτουργίες αιώνων, ποτισμένων από άρωμα λιβανιού, λατρείας και προσευχής εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων, εξαγνισμένων με λάδι, αγιασμό και μύρο. Το περιβάλλον τους, μια ατμόσφαιρα πλημυρισμένη βυζαντινή μεγαλοπρέπεια, όσα χρόνια και αν πέρασαν από την ίδρυσή τους συνεχίζει να σκορπίζει μηνύματα πίστης, χριστιανικής αγάπης, ελπίδας και υπομονής (Απ. Παύλου Α’ Κορ. 13, 1 – 11) σε μια εξωκόσμια γαλήνια έκσταση.  

«Κατά τη διαμονή μου σ’ ένα μοναστήρι, συνήθιζα να πηγαίνω και να κάθουμαι στο μικρό ναό του κοιμητηρίου, μέσα στους μπαχτσέδες. Από τη μικρή πόρτα του περιβόλου, απ’ όπου βγάνουν ραμμένους στο ράσο τους μοναχούς για να τους θάψουν, είδα κάποτε να ‘ρχεται ένας μισότυφλος ηλικιωμένος καλόγερος.

Προχώρησε ίσαμε την άκρη του κήπου όπου ήταν μια τριανταφυλλιά ξηρή σχεδόν, δίχως άνθη. Φτάνοντας εκεί άφηκε ανάμεσα στ’ άνανθα κλαδιά και φύλλα ένα άνθος που κράταγε και είπε: «πάρε να ‘χεις και συ, να μη σε καταφρονέσουν».  

Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης, Προσεγγίσεις στο Άγιον Όρος, 1952.

ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 

• Βελανιδιώτης Ιεζεκιήλ (Μητροπολίτης Θεσσαλιώτιδος και Φαναριοφερσάλων), «Αι Μοναί της Πίνδου», Θεολογία τ.6 (1928) 133 – 144, Θεολογία τ.7 (1929) 24 – 48.
• Βογιατζής Σωτήρης, Συμβολή στην ιστορία της εκκλησιαστικής Αρχιτεκτονικής της Κεντρικής Ελλάδος κατά τον 16^ο αιώνα. Οι μονές Αγίου Βησσαρίωνος (Δούσικο) και του Οσίου Νικάνορος (Ζάβορδα), επιμ. Μαρία Καζάκου, Χ.Α.Ε. [Χριστιανική Αρχαιολογική Εταιρεία] Αθήνα (2000) 25 κ.ε., 33.
• Βλάχος Ν. Τιμολέων, Τα μοναστήρια του Νομού Καρδίτσας, Ι. Μ. Θεσσαλιώτιδος και Φαναριοφερσάλων, Θεσσαλονίκη 2007
• Δεριζιώτης Λεωνίδας, «Ο τοιχογραφικός διάκοσμος του καθολικού της Ιεράς Μονής Κορώνας»,  Καρδιτσιώτικα Χρονικά 3 Καρδίτσα (1997) 47 – 57.
• Δεριζιώτης Λεωνίδας, «Παράθεση στοιχείων της τοπικής ιστοριογραφίας των Αγράφων», Πρακτικά Α’ Συνεδρίου «Η Αργιθέα στην τουρκοκρατία ως τον 19^ο αιώνα», Λεοντίτο (2007) 39 – 44.
• Καρατζόγλου Α. Γιάννης, «Η Μονή Αγίας Τριάδος Δρακότρυπας (Σκλάταινας)» Εκκλησίες στην Ελλάδα μετά την Άλωση 2, Ε.Μ.Π. Αθήνα (1982) 139 – 150.
• Καρατζόγλου Α. Γιάννης, «Ναοί με σταυρεπίστεγη ή παραπλήσια κάλυψη στα Θεσσαλικά Άγραφα» Εκκλησίες στην Ελλάδα μετά την Άλωση 5, Ε.Μ.Π. Αθήνα (1998) 93 – 108.
• Καρατζόγλου Α. Γιάννης, «Παρεκκλήσια προσαρτημένα στα καθολικά των Θεσσαλικών Αγράφων» Εκκλησίες στην Ελλάδα μετά την Άλωση 6, Ε.Μ.Π. Αθήνα (2002) 67 – 82.
• Κλήμος Αθ. Γιώργος, Το χρονικό της Ιεράς Μονής Πέτρας  Καταφυγίου, Καρδίτσα 2001.
• Κλήμος Αθ. Γιώργος, «Οι κτήτορες της Μονής Πέτρας – Καταφυγίου»  Καρδιτσιώτικα Χρονικά 3 Καρδίτσα (1997) 101 – 118.
• Κουρκουτίδου Νικολαΐδου Ευτυχία, ΑΔ 22 Χρονικά Β2 (1967) 313 – 315 & Α.Δ. 23 Χρονικά Β2 (1968) 271 – 272.
• Μαντζανά Κρυσταλία, «Μεταβυζαντινά τέμπλα της περιοχής των Αγράφων», Καρδιτσιώτικα Χρονικά 3 Καρδίτσα (1997) 87 – 92.
• Μυλωνάς Μ. Παύλος, «Η Μονή Πέτρας στην Νότια Πίνδο», Εκκλησίες στην Ελλάδα μετά την Άλωση 2, Ε.Μ.Π. Αθήνα (1982)121 – 137.
• Νημάς Α. Θεόδωρος, Η εκπαίδευση στη δυτική Θεσσαλία κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας, Διδ. διατριβή, Αφοι Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1995.  
• Ορλάνδος Κ. Αναστάσιος, Μοναστηριακή Αρχιτεκτονική, Βιβλιοθήκη της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας αρ. 64, ²Αθήνα 1999.
• Ορλάνδος Κ. Αναστάσιος, Η εν Ελλάδι Εκκλησιαστική Αρχιτεκτονική επί Τουρκοκρατίας, Βιβλιοθήκη της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας αρ. 200, Αθήνα 2000.
• Ορλάνδος Κ. Αναστάσιος, «Σταχυολογήματα εκ μονών της Πίνδου», Α.Β.Μ.Ε. 5 (1939 – 40) 167 – 197.
• Παΐσης Κώστας, Το μοναστήρι της «Παναγίας της Πελεκητής» στην Καρύτσα Δολόπων, Εκκλησιαστικό Συμβούλιο Καρύτσας, Αθήνα 1988
• Παΐσης Κώστας, «Η Μονή της Παναγίας Πελεκητής στην Καρύτσα της Καρδίτσας και η σχέση της με τους δασκάλους του Γένους Ευγένιο Γιαννούλη και Αναστάσιο Γόρδιο», Θεσσαλικό Ημερολόγιο τ.49 Λάρισα (2006) 181 – 192.
• Πεντζίκης Νικ. Γαβριήλ, Άγιον Όρος, τ. Α’, Explorer, Αθήνα 2003.
• Σαμαρόπουλος Γ. Απόστολος, Οδηγός του Νομού Καρδίτσης, Καρδίτσα ¹1901, Περιφερειακές εκδόσεις Ελλα  Λάρισα ²1992.
• Σδρόλια Σταυρούλα, «Η Ζωγραφική της Μονής Πέτρας» Πρακτικά συνεδρίου τα 400 χρόνια (1593 – 1993) της Μονής Πέτρας (επιμ. Θωμά Ε. Ζαρκαδά) Καταφύγιο Καρδίτσας 1994.