ΜΟΝΕΣ ΑΓΡΑΦΩΝ 

ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΟΣ ΔΡΑΚΟΤΡΥΠΑΣ 

Κείμενο: Άγγελος Σινάνης e – mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.  

© Μάρτιος 2009 

• Ιστορία – Ίδρυση 

Στη διάρκεια της τουρκοκρατίας αναπτύχθηκαν πλήθος μοναστηριών στα ορεινά συγκροτήματα Αργιθέας και  Αγράφων που είχαν σημαντικό ρόλο στην κοινωνική και πολιτιστική ζωή της Θεσσαλίας. Ένα από αυτά, η μονή Αγίας Τριάδας, βρίσκεται χτισμένη στις πλαγιές του Τύμπανου σε ψηλό σημείο (721μ. υψ.) του Δ. Διαμερίσματος της ιστορικής Δρακότρυπας (Σκλάταινα).  

Η μαρτυρία του σιγιλίου της δεύτερης πατριαρχίας του Πατριάρχη Παΐσιου του Β’  δίνει ασφαλή στοιχεία για την ανέγερση. Μάλιστα αναφέρει ότι στην ίδια θέση «ευρίσκετο εν πτωχόν μοναστηράκι», το οποίο ήταν αφιερωμένο στην Αγία Τριάδα. Αυτό, από τον χρόνο και την εγκατάλειψη κείτονταν σε ερείπια. Το ίδιο πατριαρχικό σιγίλιο αναφέρει ότι: «οι χριστιανοί του ειρημένου χωριού …(..) λαβόντες άδεια παρά των κρατούντων ανήγειραν και ωκοδόμησαν αυτό εκ θεμελίων ιδίοις εξόδοις και δαπανήμασιν…». Αμέσως μετά την ανέγερση του καθολικού, ζήτησαν από το Οικουμενικό Πατριαρχείο να κατάταξη τη μονή στο καθεστώς των σταυροπηγίων, πράγμα το οποίο έγινε το 1743. Επομένως η χρονολογία κατασκευής του ναού πρέπει να έγινε το 1742 ή λίγο νωρίτερα. 

Την ίδια εποχή, επανδρώθηκε με τρείς μοναχούς για τους οποίους υπάρχουν φειδωλές πληροφορίες για το έργο τους εκτός από την επιστολή  προς τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως το 1797, όπου ζητούν προστασία στη διαμάχη τους με τους ντόπιους και τις οικονομικές αυθαιρεσίες Τούρκων σπαχήδων. Για την κατοπινή ιστορία του δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία αλλά πρέπει να έπαιξε σημαντικό πολιτιστικό ρόλο αφού είχε μεγάλη βιβλιοθήκη σε ειδικό δωμάτιο της βόρειας πτέρυγας από την οποία δεν σώθηκαν παρά ελάχιστα βιβλία. Την επισκέφθηκε ο Κοσμάς ο Αιτωλός αλλά και ο Γεώργιος Καραϊσκάκης ο οποίος είναι πιθανόν να χρησιμοποίησε κατά την επανάσταση το μοναστήρι για να αναπαυθεί και να αναλάβει από την φυματίωση που τον βασάνιζε.  

Βέβαιο είναι ότι ακολούθησε την ιστορική διαδρομή της κοινωνικά ανεπτυγμένης Δρακότρυπας οι κάτοικοι της οποίας ήταν κυρίως κτηνοτρόφοι αλλά και πετυχημένοι έμποροι που διαχειρίζονταν εκτός τα παράγωγα της κτηνοτροφίας και όπλα. Είναι γνωστό ότι κατά τη περίοδο της τουρκοκρατίας λειτουργούσαν εδώ εργαστήρια κατασκευής σπαθιών, όπλων και πιστολιών για το εμπόριο. Αυτό ασκήθηκε από τους ντόπιους στις γειτονικές περιοχές αναπτύσσοντας οικονομικά  τον τόπο τόσο ώστε να μπορούν να αναλάβουν όχι μόνο το χτίσιμο της μονής ή την εκκλησία του Αγίου Ιωάννη Προδρόμου (1741) αλλά και πολλών κοινωφελών οικοδομημάτων όπως είναι οι νερόμυλοι στο ποτάμι.  

• Το κτηριακό συγκρότημα  

Από το άλλοτε μεγάλο συγκρότημα σώζεται μόνο το καθολικό ενώ τα τελευταία χρόνια με τη συνδρομή των κατοίκων ανεγέρθη ένα μεγάλο κτήριο που περιλαμβάνει τα απαραίτητα για την λειτουργία της μονής (αρχονταρίκι, ηγουμενείο και τα κελιά).  Ο ναός ανήκει στον λεγόμενο τετρακιόνιο αθωνίτικο τύπο μετά χορών και νάρθηκα στη δυτική πλευρά, όμοιο, με τα καλύτερα καθολικά του Αγίου Όρους από όπου άλλωστε έλκει την καταγωγή του. 

Γύρω από το καθολικό υπάρχουν τοίχοι αντιστήριξης  χτισμένοι από τους κατοίκους του χωριού με τα υλικά και στη θέση περίπου που βρίσκονταν τα κελιά του μοναστηριού τα οποία κατεδαφίστηκαν το 1967 – 70. Οι πτέρυγες των κελιών σχημάτιζαν κλειστό ορθογώνιο και εκτός τη νότια ήταν διώροφες. Οι εξωτερικοί τοίχοι τους ήταν από λιθοδομή με ξυλοδεσιές ενώ οι διαχωριστικοί τοίχοι ήταν από τσατμά. Κοντά στο διαβατικό υπήρχε κρήνη, κοντά στη σημερινή, στη βόρεια πτέρυγα υπήρχε δωμάτιο – βιβλιοθήκη ενώ στη νοτιοανατολική γωνιά υπήρχε παρεκκλήσι του Αγίου Προκοπίου. Σύμφωνα με τη διαδεδομένη στο χωριό παράδοση εκεί έμαθε τα πρώτα του γράμματα ο μετέπειτα Άγιος Διονύσιος ο εν Ολύμπω, ο οποίος καταγόταν από τη Δρακότρυπα (Σκλάταινα) και υπήρξε μεγάλη προσωπικότητα του μοναχισμού του 16^ου αι. Στα Μετέωρα ασπάστηκε το μοναχικό σχήμα ενώ αργότερα έγινε ηγούμενος της Μ. Φιλοθέου Αγίου Όρους και ιδρυτής δύο μονών, την ομώνυμη στον Όλυμπο και τη Μονή Σουρβιάς στο Πήλιο. 

Παλιότερα υπήρχαν δύο είσοδοι στο ναό και οι δύο από το νάρθηκα. Η δευτερεύουσα στο νότιο τοίχο χτίστηκε και πλέον ο προσκυνητής εισέρχεται από την κύρια της δυτικής πλευράς. Το εσωτερικό του ναού είναι φωτεινό, πολύ επιβλητικό με αποδοτική προσπάθεια των κατασκευαστών να δημιουργηθεί πολυτελής εμφάνιση. Συνηγορούν σε αυτό το τέμπλο, οι τέσσερις χτιστοί κίονες, εξωτερικά σοβατισμένοι με φρέσκο σε απομίμηση μάρμαρου και γύψινα κιονόκρανα με φυτικό διάκοσμο, τα έπιπλα και τα σκεύη, οι καντήλες, οι γύψινοι φεγγίτες με τα χρωματιστά τζάμια και ο αληθινός θησαυρός της ζωγραφικής που καταλαμβάνει όλη τη διαθέσιμη επιφάνεια ακόμη και τους ξύλινους ελκυστήρες. Όλα αυτά ολοκληρώνουν την εντύπωση αυτής της πολυτέλειας που θα ήταν εντονότερη στα χρόνια της ακμής του μοναστηριού. 

Το μεγάλο μνημείο ζωγραφίστηκε σύμφωνα με επιγραφή πάνω από την κύρια είσοδο του ναού στα 1758 από τον σημαντικότερο λαϊκό ζωγράφο της Θεσσαλίας την εποχή αυτή, τον Θεόδωρο, ιερέα από την Αγιά. Πρόκειται για εκτεταμένες συνθέσεις συχνά πολυπρόσωπες, με λαϊκό ύφος και αρκετό ενδιαφέρον. Εκείνη την εποχή είχε αρκετά μεγάλη αδελφότητα και ο ηγούμενος της ο Ιωσήφ, μαζί με τον μοναχό Διονύσιο ανέλαβαν το κόστος της ανακαίνισης και της ιστόρησης. Μια δεύτερη ενδιαφέρουσα επιγραφή, αριστερά της πρώτης, αναφέρει έναν αφορισμό για όποιον μοναχό παραβιάσει τους κανόνες της μοναστικής κοινωνίας. 

Εξίσου εντυπωσιακό είναι και το ξυλόγλυπτο επιχρυσωμένο τέμπλο με χρονολογία ΑΨΜΔ (=1744) πάνω από την ωραία πύλη το οποίο φτάνει τα τέσσερα μέτρα σε ύψος ενώ αγγίζει σχεδόν τα έξι με την επίστεψη του σταυρού και των λυπηρών. Διαθέτει ποικίλο, πλούσιο ανάγλυφο διάκοσμο με τα προεξέχοντα στοιχεία χρυσά σε φόντο γαλάζιο και κόκκινο, καρπός πολλών παραγόντων, με ρίζες κυρίως στην βυζαντινή παράδοση αλλά και με επιδράσεις από τη δυτική τέχνη∙ εδώ εκφράζονται από τα ημικυκλικά στοιχεία, σαν αχιβάδες, που βρίσκονται πάνω από το δωδεκάορτο. Στις δύο επάνω σειρές διατηρούνται οι πολύ ενδιαφέρουσες αρχικές εικόνες ενώ οι δεσποτικές έχουν αντικατασταθεί με μεταγενέστερες και βρίσκονται στην εκκλησία του χωριού.  

• Ιερά κειμήλια 

Σχεδόν σε όλα μοναστήρια τα οποία σε δύσκολους καιρούς συγχωνεύτηκαν ή έγιναν στόχος αρχαιοκάπηλων  παρατηρείται το γεγονός ορισμένα κειμήλια να λείπουν, να έχουν εξαφανιστεί ή να βρίσκονται σε άλλους πιο ασφαλείς χώρους (βιβλιοθήκες, μονές, εκκλησίες της ενορίας, μουσεία) συχνά, χωρίς να το γνωρίζουν οι αδελφότητες οι οποίες εν τω μεταξύ αφοσιώθηκαν και λειτουργούν τις μονές. Μια τέτοια περίπτωση είναι η μονή Αγία Τριάδος Δρακότρυπας. Από αυτά που υπάρχουν ακόμα σε χρήση είναι τα στασίδια στους χορούς, η πολυθρόνα σε τύπο ανάκλιντρου στο ιερό, δύο (από τα τέσσερα) αναλόγια με ξυλενθετική διακόσμηση από μάργαρο∙ το ένα τετράγωνης διατομής και το άλλο εξάγωνης με υπογραφή «δια χειρός Ρίζου Ιερέως ΑΨΝΕ» (=1755). Επίσης δύο προσκυνητάρια εκ των οποίων το ένα με ένθετη διακόσμηση από μάργαρο και ένας ωραίος ξυλόγλυπτος δεσποτικός θρόνος. Πολύτιμες είναι όλες οι εικόνες του τέμπλου μαζί με τις δεσποτικές, οι οποίες έως πρόσφατα φυλάσσονταν στον ενοριακό ναό του Αγίου Δημητρίου όπως και το ευαγγέλιο έκδοσης Ενετίας του 1686.  

Επίσης η εικόνα της Αγίας Τριάδος, με επιγραφή που αναφέρεται στην ανέγερση του καθολικού και σήμερα φυλάσσεται στο εκκλησιαστικό μουσείο της Ιεράς Μητρόπολης Θεσσαλιώτιδος και Φαναριοφερσάλων στην Καρδίτσα. Ένα Άγιο Ποτήριο με επιγραφή της μονής το οποίο βρίσκεται στη Κρηνίτσα Τρικάλων, βιβλίο (Τριώδιο) του 1722 από τη μονή Αγίου Προκοπίου, βιβλίο (ακολουθία του Αγίου Σεραφείμ του εν Φαναρίω) του 1790 τυπωμένη στη Βενετία με δαπάνη του προεστού «Δημητρίου Τζιολάκογλου του εκ Ρενδίνης των Αγράφων», βιβλίο (παρακλητική) του 1885 με επιμέλεια Ανδρέου Ιδρωμένου ιερέως και πιθανώς άλλα τα οποία σήμερα αγνοούνται. 

• Η Θέση της μονής  

Βρίσκεται σε μια πανέμορφη υδροχαρή περιοχή που περιβάλλεται από βουνά με πλούσια υγιή δάση ελάτης χωρίς να λείπουν συστάδες από πεύκα καστανιές πλατάνια. Δεν είναι τυχαίο ότι λειτουργούν εδώ παιδικές κατασκηνώσεις. Η περιήγηση στην ευρύτερη περιοχή με θέα των κορφών του Τύμπανου και της Καραβούλας είναι εφικτή από καλούς δασικούς δρόμους. Το μεγαλύτερο τμήμα των δασών της Δρακότρυπας είναι ανεκμετάλλευτο χωρίς ανθρώπινη δραστηριότητα και αυτός είναι ο λόγος που έχουν βρει καταφύγιο πολλά είδη πανίδας, αγριογούρουνα, ζαρκάδια, αλεπούδες. Έχουν καταγραφεί διελεύσεις προς Αργιθέα - Άγραφα λύκων και αρκούδων ενώ τα γεράκια και οι αετοί είναι συνηθισμένο φαινόμενο στον ουρανό της.   

• Πρόσβαση  

Πολύ όμορφη διαδρομή 11,00 χλμ. που ξεκινά από το Μουζάκι. Από την ενδιαφέρουσα κωμόπολη βγείτε στον δρόμο προς την ορεινή Αργιθέα. Η Δρακότρυπα είναι από τα πρώτα, πολύ όμορφα χωριά, που συναντάτε πάνω στο δρόμο. Εντός του οικισμού υπάρχουν κατευθυντήριες πινακίδες οι οποίες σας οδηγούν 2 χλμ. ψηλότερα όπου το μοναστήρι. Όσον αφορά το χωριό διαθέτει ένα ολόδροσο ποτάμι στο οποίο παλιότερα λειτουργούσαν νερόμυλοι, σήμερα αξιοπρόσεκτα μνημεία. Αξίζει με το παραπάνω η πεζοπορική διαδρομή που ξεκινά από χαμηλά και ανεβαίνει προς τις πηγές. Επίσης λειτουργεί όλο το χρόνο η δεύτερη σημαντικότερη Λαογραφική Συλλογή του δήμου Μουζακίου με σπάνια εκθέματα του 18^ου – 19^ου αι. 

• Πληροφορίες για τους προσκυνητές 

Πολλά χρόνια ήταν έρημη αλλά εδώ και πέντε χρόνια φιλοξενεί γυναικεία αδελφότητα με δύο μοναχές. Ηγουμένη η γερόντισσα Ευφημία. Πανηγυρίζει του Αγίου Πνεύματος γιορτή κινητή αλλά πάντα καλοκαιρινή. Τ.Θ. 35, τ.κ. 43060 Δρακότρυπα Μουζακίου. Επισκέψιμη καθημερινά από Δευτέρα έως Κυριακή 08:30 – 13:00 & 15:00 – 18:00 το καλοκαίρι και 08:30 – 13:00 & 16:00 – 19:30. Τηλ: 2445061502. 

ΕΠΙΛΟΓΟΣ  

Είναι γεγονός αδιαμφισβήτητο ότι στις πιο όμορφες τοποθεσίες είτε αυτές είναι στο Αιγαίο, είτε στην ηπειρωτική χώρα υπάρχουν χριστιανικές αδελφότητες στεγασμένες σε κοινόβια μνήμης και αγάπης. Στα μοναστήρια.

Σήμερα, προσκυνητές και μοναχοί θαυμάζουν τα επιβλητικά οικοδομήματα διαβαίνοντας τους κατανυκτικούς χώρους. Εντυπωσιάζονται από τις τοιχογραφίες, τα πανέμορφα ξυλόγλυπτα τέμπλα τις λαμπρές φορητές εικόνες και τα σπάνια κειμήλια. Όλα αυτά σε χώρους καθαγιασμένους από θείες λειτουργίες αιώνων, ποτισμένων από άρωμα λιβανιού, λατρείας και προσευχής εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων, εξαγνισμένων με λάδι, αγιασμό και μύρο.  

Το περιβάλλον τους, μια ατμόσφαιρα πλημυρισμένη βυζαντινή μεγαλοπρέπεια, όσα χρόνια και αν πέρασαν από την ίδρυσή τους συνεχίζει να σκορπίζει μηνύματα πίστης, χριστιανικής αγάπης, ελπίδας και υπομονής (Απ. Παύλου Α’ Κορ. 13, 1 – 11) σε μια εξωκόσμια γαλήνια έκσταση. 

«Κατά τη διαμονή μου σ’ ένα μοναστήρι, συνήθιζα να πηγαίνω και να κάθουμαι στο μικρό ναό του κοιμητηρίου, μέσα στους μπαχτσέδες. Από τη μικρή πόρτα του περιβόλου, απ’ όπου βγάνουν ραμμένους στο ράσο τους μοναχούς για να τους θάψουν, είδα κάποτε να ‘ρχεται ένας μισότυφλος ηλικιωμένος καλόγερος. Προχώρησε ίσαμε την άκρη του κήπου όπου ήταν μια τριανταφυλλιά ξηρή σχεδόν, δίχως άνθη. Φτάνοντας εκεί άφηκε ανάμεσα στ’ άνανθα κλαδιά και φύλλα ένα άνθος που κράταγε και είπε: «πάρε να ‘χεις και συ, να μη σε καταφρονέσουν».  

Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης, Προσεγγίσεις στο Άγιον Όρος, 1952

ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Βελανιδιώτης Ιεζεκιήλ (Μητροπολίτης Θεσσαλιώτιδος και Φαναριοφερσάλων), «Αι Μοναί της Πίνδου», Θεολογία τ.6 (1928) 133 – 144, Θεολογία τ.7 (1929) 24 – 48.
• Βογιατζής Σωτήρης, Συμβολή στην ιστορία της εκκλησιαστικής Αρχιτεκτονικής της Κεντρικής Ελλάδος κατά τον 16^ο αιώνα. Οι μονές Αγίου Βησσαρίωνος (Δούσικο) και του Οσίου Νικάνορος (Ζάβορδα), επιμ. Μαρία Καζάκου, Χ.Α.Ε. [Χριστιανική Αρχαιολογική Εταιρεία] Αθήνα (2000) 25 κ.ε., 33.
• Βλάχος Ν. Τιμολέων, Τα μοναστήρια του Νομού Καρδίτσας, Ι. Μ. Θεσσαλιώτιδος και Φαναριοφερσάλων, Θεσσαλονίκη 2007
• Δεριζιώτης Λεωνίδας, «Ο τοιχογραφικός διάκοσμος του καθολικού της Ιεράς Μονής Κορώνας»,  Καρδιτσιώτικα Χρονικά 3 Καρδίτσα (1997) 47 – 57.
• Δεριζιώτης Λεωνίδας, «Παράθεση στοιχείων της τοπικής ιστοριογραφίας των Αγράφων», Πρακτικά Α’ Συνεδρίου «Η Αργιθέα στην τουρκοκρατία ως τον 19^ο αιώνα», Λεοντίτο (2007) 39 – 44.
• Καρατζόγλου Α. Γιάννης, «Η Μονή Αγίας Τριάδος Δρακότρυπας (Σκλάταινας)» Εκκλησίες στην Ελλάδα μετά την Άλωση 2, Ε.Μ.Π. Αθήνα (1982) 139 – 150.
• Καρατζόγλου Α. Γιάννης, «Ναοί με σταυρεπίστεγη ή παραπλήσια κάλυψη στα Θεσσαλικά Άγραφα» Εκκλησίες στην Ελλάδα μετά την Άλωση 5, Ε.Μ.Π. Αθήνα (1998) 93 – 108.
• Καρατζόγλου Α. Γιάννης, «Παρεκκλήσια προσαρτημένα στα καθολικά των Θεσσαλικών Αγράφων» Εκκλησίες στην Ελλάδα μετά την Άλωση 6, Ε.Μ.Π. Αθήνα (2002) 67 – 82.
• Κλήμος Αθ. Γιώργος, Το χρονικό της Ιεράς Μονής Πέτρας  Καταφυγίου, Καρδίτσα 2001.
• Κλήμος Αθ. Γιώργος, «Οι κτήτορες της Μονής Πέτρας – Καταφυγίου»  Καρδιτσιώτικα Χρονικά 3 Καρδίτσα (1997) 101 – 118.
• Κουρκουτίδου Νικολαΐδου Ευτυχία, ΑΔ 22 Χρονικά Β2 (1967) 313 – 315 & Α.Δ. 23 Χρονικά Β2 (1968) 271 – 272.
• Μαντζανά Κρυσταλία, «Μεταβυζαντινά τέμπλα της περιοχής των Αγράφων», Καρδιτσιώτικα Χρονικά 3 Καρδίτσα (1997) 87 – 92.
• Μυλωνάς Μ. Παύλος, «Η Μονή Πέτρας στην Νότια Πίνδο», Εκκλησίες στην Ελλάδα μετά την Άλωση 2, Ε.Μ.Π. Αθήνα (1982)121 – 137.
• Νημάς Α. Θεόδωρος, Η εκπαίδευση στη δυτική Θεσσαλία κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας, Διδ. διατριβή, Αφοι Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1995.  
• Ορλάνδος Κ. Αναστάσιος, Μοναστηριακή Αρχιτεκτονική, Βιβλιοθήκη της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας αρ. 64, ²Αθήνα 1999.
• Ορλάνδος Κ. Αναστάσιος, Η εν Ελλάδι Εκκλησιαστική Αρχιτεκτονική επί Τουρκοκρατίας, Βιβλιοθήκη της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας αρ. 200, Αθήνα 2000.
• Ορλάνδος Κ. Αναστάσιος, «Σταχυολογήματα εκ μονών της Πίνδου», Α.Β.Μ.Ε. 5 (1939 – 40) 167 – 197.
• Παΐσης Κώστας, Το μοναστήρι της «Παναγίας της Πελεκητής» στην Καρύτσα Δολόπων, Εκκλησιαστικό Συμβούλιο Καρύτσας, Αθήνα 1988
• Παΐσης Κώστας, «Η Μονή της Παναγίας Πελεκητής στην Καρύτσα της Καρδίτσας και η σχέση της με τους δασκάλους του Γένους Ευγένιο Γιαννούλη και Αναστάσιο Γόρδιο», Θεσσαλικό Ημερολόγιο τ.49 Λάρισα (2006) 181 – 192.
• Πεντζίκης Νικ. Γαβριήλ, Άγιον Όρος, τ. Α’, Explorer, Αθήνα 2003.
• Σαμαρόπουλος Γ. Απόστολος, Οδηγός του Νομού Καρδίτσης, Καρδίτσα ¹1901, Περιφερειακές εκδόσεις Ελλα  Λάρισα ²1992.
• Σδρόλια Σταυρούλα, «Η Ζωγραφική της Μονής Πέτρας» Πρακτικά συνεδρίου τα 400 χρόνια (1593 – 1993) της Μονής Πέτρας (επιμ. Θωμά Ε. Ζαρκαδά) Καταφύγιο Καρδίτσας 1994.