ΔΗΜΟΣ ΑΓΡΑΦΩΝ

Κείμενο - Διαφάνειες: Άγγελος Σινάνης e – mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

© Σεπτέμβριος 2008

Διαδρομές Off road

ΑΓΡΑΦΑ – ΜΑΡΑΘΟΣ (έξοδος στη Βαρβαριάδα ή συνέχεια για Κερασοχώρι)

Την Παραμερίτα στα 1400 μ. υψ. θα τη συναντήσετε δεξιά σας ανεβαίνοντας τον όλο στροφές αρχικά, χωματόδρομο προς Μάραθο, αφού έχετε περάσει την τσιμεντένια γέφυρα του Σμπορορέματος. Είναι ένας μικρός συνοικισμός απέναντι από τα Άγραφα στις πλαγιές της κορυφής ‘’Κόφτρα’’ (1505 μ. υψ.). Κάποτε είχε αρκετούς κατοίκους (143 το 1961), ενώ σήμερα κάποιοι επιστρέφουν ανακαινίζοντας τα παλιά τους σπίτια. Ο δρόμος είναι γεμάτος πέτρες και χαλίκια στις στροφές, πρέπει να προσέχετε, ειδικά αν έχετε πολύ βάρος πίσω. Κοντά στην προτελευταία στροφή στη θέση ‘’Κουκωτό’’ περίπου στα 1300 μ. υψ. δεξιά σας είναι η στάνη του Γιώργου Πλατή που ξεκαλοκαιριάζει εδώ με τη γυναίκα του Ευδοκία και τα κοπάδια τους. Υπέροχοι άνθρωποι ταπεινοί και καταπονημένοι μες στη μεγαλοσύνη του τοπίου και της ψυχής τους, μοιράζονται με τους περαστικούς τις σκέψεις τους για το μέλλον. Η σοφία τους ξεχειλίζει και τα λόγια εισχωρούν στο μυαλό σα βελόνες. Αντιστέκονται στο χρόνο επιβιώνοντας με το μοναδικό πράγμα που έχουν μάθει να κάνουν καλά, το τυρί, που είναι περιζήτητο. Δοκιμάστε το μαζί με ζυμωτό ψωμί από τα χέρια της κυρίας Ευδοκίας και φυσικά, τσιπουράκι ντόπιο.

Λίγο πιο πάνω, ένα μικρό πετράλωνο, χωρίς ‘’χείλη’’, μαρτυράει παλιότερη κατοίκηση του τόπου. Περνώντας τον αυχένα του Κουκοτού η διαδρομή αρχίζει να χειροτερεύει, και όσο κατηφορίζει τόσο παραμορφώνεται. Η θέα είναι καταπληκτική αλλά η κλίση του δρόμου δεν επιτρέπει εφησυχασμό. Όσο χάνει ύψος, με συνεχόμενα πέταλα, τόσο οι γκρεμοί πλησιάζουν ενώ η θέα προς τις βουνοκορφές δεν περιγράφεται. Όπως απερίγραπτη είναι και η κατάσταση στο δρόμο, τώρα πια. Γκρεμισμένος σε πολλά σημεία, καλύπτεται με μεγάλες κοτρόνες απ’ τις συνεχείς κατολισθήσεις, σχεδόν σε όλο το πλάτος. Υπομονετικά εσείς, γιατί παραδίπλα χάσκει ο γκρεμός, προσπαθήστε να αποφύγετε τα νεροφαγώματα και τα ψιλογλιστρήματα των τροχών στο χοντρό χαλίκι και τις πρασινάδες.

Οι αναρτήσεις θα ταλαιπωρηθούν αλλά τελικά μόλις περάσετε τον συνοικισμό ‘’Πλάτανο’’ και τα εκατοντάδες κοτόπουλα που κατακλύζουν τον τόπο, θα μπείτε (19,0 χλμ.) στον πανέμορφο και ιστορικό Μάραθο (Βλ. ενότητα οικισμοί). Αν δεν έχετε χρόνο βγείτε από τη διαδρομή λίγο έξω από τον Μάραθο προς Σελίστα – Βαρβαριάδα. Για τη συνέχεια προς Κερασοχώρι βλ. Μάραθος Κερασοχώρι.

ΜΑΡΑΘΟΣ – ΚΕΡΑΣΟΧΩΡΙ

Από τον Μάραθο συνεχίζει ο παμπάλαιος δρόμος που καταλήγει στο Κερασοχώρι από μια άγρια, μεγαλόπρεπη διαδρομή, περνώντας από τον μικρό ποιμενικό συνοικισμό της Κλοπουκίτσας, Να χρησιμοποιήσετε αυτή τη διαδρομή καλύτερα στην επιστροφή από Άγραφα, ειδικά το καλοκαίρι που είναι σίγουρα ανοιχτή. Η διαδρομή από το Μάραθο μέχρι το Κερασοχώρι είναι καθαρά δασική, διασχίζει ένα εκπληκτικό ελατόδασος και μέρη που σπάνια αντικρίζει ο περιηγητής, αναδεικνύοντας άλλη μια φορά την παντοδυναμία και την ομορφιά της φύσης. Πρόκειται για την παλιότερη οδό επικοινωνίας, μαζί με την κρυφή και παντελώς άγνωστη στους οδηγούς (εξαιρούνται οι οδοιπόροι), που έρχεται από Άγιο Δημήτριο, προς Μάραθο και Άγραφα. Ήταν οι δύο παλιοί και μοναδικοί δρόμοι με εύκολη πρόσβαση στα χωριά μέχρι το 1985, που άνοιξε ο τρίτος από το ποτάμι.

Λίγο έξω από το Μάραθο (+/- 2,3 χλμ) αγνοείστε την δεξιά δστ., που οδηγεί στον συνοικισμό Δραμάλα και το ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία, και θα δείτε τη μικρή πινακίδα που σας στέλνει αριστερά προς «Κλοπουκίτσα». Ακολουθήστε τον, διασχίστε για τα επόμενα επτά χλμ απότομες βουνοπλαγιές, ισιώματα, και θα βγείτε στη μικρούλα Κλοπουκίτσα (700 μ. υψ.), έναν ακόμη συνοικισμό του Μάραθου με λίγα αγροτόσπιτα, την εκκλησία της Παναγίας και μια οικογένεια που μένει εδώ μόνιμα.

Ενάμισι χλμ. πιο κάτω, είναι η δστ που οδηγεί στον μεγαλύτερο συνοικισμό του Μαράθου, με 4 – 5 οικογένειες να μένουν μόνιμα εδώ, το Σέλλο (980 μ. υψ.), χτισμένο στις βορειοδυτικές πλαγιές της κορφής Καυκί (1751 μ. υψ.). Ο τόπος εδώ είναι απερίγραπτος από φυσική ομορφιά, και πανέμορφη θέα. Μέσα στο χωριό εκτός από τα λίγα καλοδιατηρημένα πετρόχτιστα σπίτια υπάρχει η ωραία εκκλησία του Αγίου Νικολάου (1700), και κάτω στο ρέμα ο παλιός πετρόχτιστος νερόμυλος του χωριού, παρατημένος και μισογκρεμισμένος σήμερα. Ψηλότερα, στη δασωμένη βουνοπλαγιά του Μούσκου υπάρχει μια σπηλιά, με οκτώ περίπου μέτρα άνοιγμα που η παράδοση διασώζει ότι τα χρόνια της τουρκοκρατίας χρησιμοποιήθηκε για νομισματοκοπείο.

Ο δασικός δρόμος μοιάζει ατελείωτος, οδηγώντας ανάμεσα σε βουνοπλαγιές, πυκνά δάση από έλατα και ρεματιές που το χειμώνα μαστιγώνονται από τις θύελλες και τα χιόνια. Στα πεντέμισι χλμ θα βρείτε αριστερά σας, τη δστ. που από μονοπάτι – δρόμο σας βγάζει στη Χρύσω, ενώ ευθεία σε άλλα 3,5 χλμ βγαίνετε στα λιβάδια, στις κεραίες της Ψηλόραχης (1332 μ. υψ.), και τελικά στο ‘’καραούλι’’ του Κερασοχωρίου, συμπληρώνοντας εικοσιτέσσερα αξέχαστα χλμ. από το Μάραθο (43,0 χλμ. από Άγραφα) ανάμεσα σε χαράδρες και βάραθρα. Να θυμάστε ότι η διαδρομή Άγραφα – Μάραθος – Κερασοχώρι, το χειμώνα καλύπτεται από άφθονα χιόνια παραμένοντας αδιάβατη για μεγάλο χρονικό διάστημα.

ΜΟΝΑΣΤΗΡΑΚΙ – ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΑ

Λίγο πριν μπείτε στο Μοναστηράκι, δεξιά σας, ξεκινά μια ‘’δύσκολη’’ αλλά εκπληκτική διαδρομή χωρίς διασταυρώσεις, στις ράχες της ‘’Λιάκουρας’’ (2040 μ. υψ), ανηφορίζει περίπου στα 1600 μ υψ, φτάνοντας στους κτηνοτροφικούς ‘’συνοικισμούς’’ (2 – 3 σπίτια), Λαγκάδα, Κοτρώνι, δστ για Πλατανιά (1000 μ υψ), και  Βλαχοπούλα, με την εκπληκτική θέα, πλησιάζοντας στο Προσήλι και τις πηγές των ρεμάτων της Φτέρης, και του Τριβαλορέματος. Με το όχημά σας θα φτάσετε κοντά στο τελευταίο και μετά με τα πόδια προς το ρέμα.

Η ίδια διαδρομή προτείνεται και για πεζοπορία (+/- 6ω) ενώ υπάρχει και μια θαυμάσια παραλλαγή βλ. ενότητα με τα πόδια). Σε αυτούς τους μικρούς συνοικισμούς, (όπως και στους άλλους, κάτω στον Αγραφιώτη), αναδείχθηκε όσο πουθενά αλλού, η αυτόνομη αγροτοκτηνοτροφική οικονομία. Κάθε σόι, είχε δικούς του πόρους, προερχόμενους από μικρούς κλήρους, όπου έσπερναν τα απαραίτητα για την οικογένεια. Λίγα οικόσιτα ζώα, (πρόβατα – γουρούνια), συμπλήρωναν το πενιχρό έτσι κι’ αλλιώς εισόδημα. Στις μέρες μας μόνο η Βλαχοπούλα κατοικείται τους καλοκαιρινούς μήνες αφού οι κακουχίες και η αδιαφορία της διοίκησης έφεραν σαν αποτέλεσμα την ερήμωση. Μοναστηράκι – Βλαχοπούλα σύνολο +/- 15 χλμ.

ΒΑΡΒΑΡΙΑΔΑ – ΜΑΡΑΘΟΣ

Από τον συνοικισμό Βαρβαριάδα μέσω Σελίστας υπάρχει πρόσβαση στην γενέτειρα του Κατσαντώνη, τον Μάραθο. Η προτομή του, είναι στην πλατεία του χωριού, δίπλα στους Άγιους Ταξιάρχες, μια παμπάλαια εκκλησία (1760) με σπάνιες τοιχογραφίες, και περίφημο σκαλιστό τέμπλο. Βαρβαριάδα – Μάραθος σύνολο +/- 13 χλμ.

ΜΟΝΑΣΤΗΡΑΚΙ – ΣΠΗΛΙΑ ΚΑΤΣΑΝΤΩΝΗ – ΓΕΦΥΡΑ ΚΡΥΟΝΕΡΙΟΥ

Η διαδρομή για την σπηλιά του Κατσαντώνη, ξεκινά δεξιά από την πλατεία του χωριού Μοναστηράκι. Ο δρόμος κατηφορίζει μέχρι το ρέμα του Μοναστηριώτη, τα ερείπια του παλιού νερόμυλου και το πέτρινο γεφύρι. Εδώ μηδενίστε. Συνεχίζοντας τον στενό χωματόδρομο περνάτε, το δεύτερο πέτρινο παραδοσιακό γεφύρι του χωριού, το ‘’ψηλό γεφύρι’’ των ντόπιων, ανηφορίζοντας πλέον σε μια δύσκολη, όλο φουρκέτες διαδρομή. Περνάτε τις τοποθεσίες «Πουρναράκι» και «Παλιόρογκα» μέχρι που περνάτε ποτίστρα και σπίτι (3,2 χλμ.). Σε +/- 7 χλμ. περνάτε τον αυχένα όπου δστ. αριστερά για Παλιοκατούνα, ευθεία για σπηλιά Κατσαντώνη.

Στο 8,2 χλμ. δεξιά κατηφορίζει προς Βρύση Κατσαντώνη ενώ ευθεία σε 300μ. είστε στο μνημείο και τον χώρο εκδηλώσεων. Υπάρχει πινακίδα ‘’προς σπηλιά’’, σήμανση με κόκκινη μπογιά στα βράχια και στενό μονοπάτι, που σας φέρνει σε διάσελο με πολύ απότομη κατηφόρα (10’). Κατεβείτε την προσεκτικά και σε 10’ αριστερά σας θα δείτε την ιστορική ‘’σπηλιά’’, που δεν είναι παρά μια εσοχή, ένα μικρό πλάτωμα, στο βράχο. (σύνολο 40’). Συνολικός χρόνος προσέγγισης και επιστροφής στο Μοναστηράκι 1ω30’ – 17,00 χλμ.).

Από τον αυχένα για τη ‘’σπηλιά μπορείτε να συνεχίσετε προς Κεφαλόβρυσο (παλιό Σίχνικο), με τις δύο παλιές εκκλησίες, τον Άγιο Νικόλαο και τον Άγιο Παντελεήμονα και την Παλιοκατούνα. Αμέσως μετά, σε μια παράκαμψη βρίσκεται το μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη ενώ ο κεντρικός περνάει τον Άγιο Προκόπιο και προσεγγίζει τον ασφαλτόδρομο προς Βούλπη ή προς το Κάστρο της Τσούκας, το γεφύρι του Μανώλη και τη Δ. Φραγκίστα ή τον Κρέντη. Μια διαδρομή + / - 25 χλμ (Μοναστηράκι – Γέφυρα Κρυονερίου), που θα σας έρχεται στο μυαλό συχνά.

ΕΠΙΝΙΑΝΑ – ΑΠΙΔΙΑ

Χωρίς αμφιβολία θα κοπανηθείτε για 5,9 χλμ. μέχρι να φτάσετε στο επίπεδο και καταπράσινο οροπέδιο της Απιδιάς, ένα σπάνιο τοπίο που συνεπαίρνει με την ομορφιά του, ίσως από τα ωραιότερα που έχετε αντικρίσει ποτέ. Όπου κοιτάξετε, θεόρατα βουνά, ψηλές κορφές, κι’ απότομες κορυφογραμμές χαράζουν στον ορίζοντα, μια θέα ανεκτίμητη. Μπορούμε άνετα να το κατατάξουμε σε ένα από τα καλύτερα σημεία που έχουμε δει τα τελευταία χρόνια για ελεύθερη κατασκήνωση.

Από την πλατεία των Επινιανών κατευθυνθείτε προς τα τελευταία σπίτια, δείτε το μικρό αλωνάκι, το παλιό σχολείο δίπλα από την εκκλησία του Προφήτη Ηλία, και ξεκινήστε την περιπετειώδη διαδρομή. Ο δρόμος σηκώνει σκόνη ή έχει λάσπη (νωρίς το Ιούνιο), χωρίς να λείπουν οι πέτρες (πάντα). Στο οροπέδιο υπάρχει ένα πετράλωνο, που του λείπουν τα χείλη (οι πέτρες γύρω – γύρω). Η παρουσία του μαρτυρά ότι υπήρχαν καλλιέργειες σταριού στο χωριό. «Δεν έσπειρες, δε θέρισες, δεν αλώνισες να πάρεις το σιτάρι της χρονιάς σου; Όλο το χρόνο πεινασμένος θα είσαι», λέει η παροιμία, κι έτσι ήταν εκείνα τα χρόνια.

Κοντά στο αλώνι βρίσκονται τα μισοερειπωμένα σπίτια – καλύβια που ο χρόνος και οι χειμώνες που πέρασαν από πάνω τους τα σημάδεψαν ανελέητα, ώστε σήμερα, να χρησιμεύουν περισσότερο για στάνες παρά για κατοικία. Η συνέχεια είναι συναρπαστική αλλά μόνο για πεζοπόρους με καλό χάρτη, πυξίδα και γνώση. Από εδώ συνεχίζει στενό μονοπάτι προς τους συνοικισμούς Μέρσα (όπου συναντιέται με αυτό που έρχεται από το Ασπρόρεμα), Προσήλιο, Βλαχοπούλα, καταλήγοντας στο Μοναστηράκι.

ΑΥΧΕΝΑΣ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ – ΒΑΛΑΡΙ – ΒΡΑΓΓΙΑΝΑ

Εκπληκτική διαδρομή 12 χλμ., που θα σας αναστατώσει για όλα τα υπόλοιπα. Κινείται στο κατάφυτο από έλατα δάσος σε στενό χωματόδρομο και οργιαστική βλάστηση. Ξεκινά από την εκκλησία του Αγίου Νικολάου (1900) στον ομώνυμο αυχένα. Με την ευκαιρία να δείτε την εκκλησία που εξωτερικά δεν προϊδεάζει καθόλου, όμως μόλις μπείτε, αμέσως εντυπωσιάζει η ολοπέτρινη ημικυκλική θολωτή οροφή της, το λιτό εσωτερικό, με λίγες φορητές εικόνες και καντηλάκια πάντα αναμμένα. Η τοποθεσία στα +/- 1500 μ. υψ. μαγεύει πραγματικά ενώ η απεριόριστη θέα σε όλες τις κορφές είναι μια εμπειρία που δύσκολα θα φύγει από τη μνήμη σας.

Ξεκινώντας και μηδενίζοντας θα κατηφορίσετε προς Βραγγιανά. Η πρώτη δστ δεξιά μετά τη στάνη, οδηγεί σε αδιέξοδο στην τοποθεσία ‘’Βοϊδολίβαδο’’ (1775 μ. υψ.) σε λιβάδια για βοσκές ζώων. Στο 1,3 να πάτε αριστερά προς Βραγγιανά – Βαλάρι ενώ στο 3,8 χλμ. αριστερά προς Βαλάρι. Στο 9,1 χλμ. είστε στην δστ. με το μικρό πετράλωνο στη θέση «Πλαλίστρα» και το δρόμο, δεξιά, που κατηφορίζει προς Βραγγιανά. Η έξαρση του βουνού και η κορφή «Ίταμος» (1405 μ. υψ.) κυριαρχούν με την παρουσία τους σε ένα φαινομενικά περίκλειστο σημείο που τα χρώματα εξαντλούνται στις διαβαθμίσεις του πράσινου και του καφέ.

Συνεχίστε ευθεία προσπεράστε την πινακίδα «προς οικία Παντελή Τσιώλη» και εκκλησία του Προφ. Ηλία στο 9,3 χλμ. και πιο κάτω αγνοήστε τον χωματόδρομο αριστερά, που αν είναι ανοιχτός βγαίνει Άγραφα. Στο 10,4 χλμ. είναι η δστ. για τον συνοικισμό Τσιμπράκ και ακόμα ένα μικρό πετράλωνο. Συνεχίστε ευθεία εισχωρώντας στην αγκαλιά του συνοικισμού Βαλάρι που βρίσκεται σκαρφαλωμένος στις δυτικές πλαγιές του «Καταραχιά» (2002 μ. υψ.), και στο 12,1 χλμ. είστε εμπρός από την Κοίμηση της Θεοτόκου. Στην επιστροφή για Βραγγιανά στρίψτε αριστερά στην δστ. με το πετράλωνο, στη θέση «Πλαλίστρα» (2,750 χλμ.), αγνοείστε τις δύο αριστερές δστ. στο 3,0 και 3,4 και θα βγείτε στην Αγία Παρασκευή Βραγγιανών 5,7 χλμ. σύνολο από Βαλάρι.

ΤΡΙΔΕΝΤΡΟ – ΑΣΠΡΟΡΕΜΑ

Στα εκατό μέτρα από την πλατεία του Τρίδεντρου, δεξιά, ξεκινά η διαδρομή που ανεβαίνει ψηλά διασχίζοντας πλούσιο δάσος Ελάτης και χαμηλότερα φτέρης και πουρναριών. Περνάτε δύο αριστερές δστ. που οδηγούν σε σπίτια (στα 600 και 1200 μ.) και στο 1,6 χλμ. να πάτε αριστερά. Ο χωματόδρομος σύντομα (3,5 χλμ.) φτάνει στο πλάτωμα με το ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία, ένα πανέμορφο και απάγκιο μέρος όπου κάθε 20 Ιουλίου οι κάτοικοι του Τρίδεντρου διοργανώνουν μεγάλο πανηγύρι.

Υπέροχο τοπίο, στη σκιά της κορυφής Καυκί (1607 μ. υψ.)  προδιαθέτει θετικά για διανυκτέρευση σε σκηνές λόγω της κοντινής δροσερής πηγής. Αφήνοντας το μοναχικό ξωκλήσι έχετε την πρώτη οπτική επαφή με τις πλαγιές της κορφής «Γενίτσαρι» (1789 μ. υψ.), ενώ η πλούσια βλάστηση έχει μείνει πλέον πίσω. Σε λίγο περνάτε μια στάνη (4,5 χλμ.) φτάνοντας στον πρώτο αυχένα (6,3 χλμ.) και τη δστ. όπου δεξιά πηγαίνει προς Τροβάτο (6,8 χλμ.).

Συνεχίστε ευθεία αντικρίζοντας τις έντονα καφεκόκκινες επιβλητικές και απόκρημνες κάθετες πλαγιές του όρους «Ντεληδήμι» (2162 μ. υψ). σε μια αγριωπή αλλά όμορφη περιοχή που σας κάνει να αναρωτιέστε αν πράγματι αυτός ο δρόμος οδηγεί κάπου. Στο δεύτερο αυχένα (8,2 χλμ.) έχετε φτάσει περίπου στα 1600 μ. υψ. και το τοπίο είναι πλέον φαντασμαγορικά αλπικό, ενώ η θέα με καθαρό καιρό κορυφώνεται αποκαλύπτοντας ένα θαυμάσιο και σπάνιο πανόραμα κορφών, που καταπλήσσει τον περιηγούμενο, προκαλώντας οπωσδήποτε για μια στάση, αριστερά στο μικρό πλάτωμα που είναι κατάφυτο από μέντα.

Μπροστά σας ξεδιπλώνεται ένα μοναδικό θέαμα από γυμνές κορφές, διάσπαρτα λιβαδάκια, ενώ χαμηλότερα κυριαρχούν πάλι τα δάση. Σε πρώτο πλάνο είναι η «Ασημόραχη» και το «Κουτρούλη» ενώ ευθεία στο βάθος η εντυπωσιακή κορυφή «Σαλταγιάννη» (2129 μ. υψ.). Αριστερά η «Κορυφή» (2008 μ. υψ.), το περίφημο και απότομο «Μπαλντενήσι», κάτω από την βραχώδη κορυφή «Πυραμίδα» (2002 μ. υψ.). Αριστερά του, η «Πλάκα» (1852 μ. υψ.), ενώ χαμηλότερα ο «Κουκουρούντζος» κερδίζει την ματιά σας λόγω του μεγάλου ελατόδασους που απλώνεται στην πλαγιά, καταλήγοντας στο Ασπρόρεμα. Διακρίνεται στην ίδια κατεύθυνση η «Κουρούνα» με την τεραστίου μεγέθους σάρα και το μονοπάτι στα απόκρημνα «Παλούκια», πάνω από την πεζοπορική διαδρομή Ασπρόρεμα – Μέρσα. Ένα εκπληκτικό, μεγαλειώδες και πολύτιμο στο σύνολό του ορεινό τοπίο, ίσως από τα πιο όμορφα που έχετε αντικρίσει.

Στο βάθος, διακρίνεται το σπίτι της οικογένειας Ζαρκαδούλα και το Ασπρόρεμα. Η μικρή λεπτομέρεια που μεσολαβεί μέχρι να πάτε εκεί κάτω είναι η απίστευτα ιλιγγιώδης κατηφορική διαδρομή, απροσμέτρητου βάθους, που προκαλεί απορία για το πώς  δεν κατρακύλησαν οι μπουλντόζες με τέτοια κλίση. Όπως πάντα αργά ανακαλύπτετε και εσείς ότι η κατηφόρα είναι τόσο μεγάλη που το αλεξίπτωτο πλαγιάς φαντάζει σαν η μοναδική ενδεδειγμένη λύση για να κατέβετε το γκρέμι. Παρόλα αυτά, κατηφορίστε, προσέχοντας τις κοτρώνες, τις πέτρες, το χαλίκι, γενικά τις κλειστές στροφές, και την υπερθέρμανση των δίσκων.

Στα πρώτα πεντακόσια μέτρα προς τα κει υπάρχει μια στάνη (8,7 χλμ.) και δεξιά, ένα μεγάλο άνοιγμα με θέα την πανέμορφη Ασπρόβρυση και το πανύψηλο Ντεληδήμι. Όσο κατεβαίνετε συναντάτε δύο – τρείς στάνες (11,5 χλμ.) ενώ σε λίγο θα σας κάνει ‘’παρέα’’ το «Τσαρκόρεμα», με τις ξύλινες πινακίδες του (14,5 χλμ.) που δείχνουν την πορεία στους πεζοπόρους προς Επινιανά (7,8 χλμ).

Στο τέλος της διαδρομής, υπάρχει μια τεράστιου μεγέθους κοκκινωπή αλάνα (15,2 χλμ.) με ψιλό χαλικάκι ενώ ακριβώς από κάτω (15,8 χλμ.) βρίσκεται το δυσπρόσιτο Ασπρόρεμα (ή Ασπρόρρευμα στα 1070 μ. υψ.), και το σπίτι της οικογένειας Ζαρκαδούλα (βλ. ενότητα Μη Χάσετε). Μετά από τέτοια διαδρομή είναι σίγουρο ότι καφές ή το τσίπουρο που θα σας προσφέρει η κ. Μαρία Ζαρκαδούλα θα είναι βάλσαμο.

ΤΡΙΔΕΝΤΡΟ – ΤΡΟΒΑΤΟ

Από το Τρίδεντρο ακολουθούμε την ίδια διαδρομή για το Ασπρόρεμα μέχρι του σημείου της δεξιάς δστ. για Τροβάτο (6,8 χλμ.). Το φαρδύ αλπικό μονοπάτι φεύγει δεξιά και κινείται στη νοτιοανανατολική πλαγιά, κάτω ακριβώς από εκεί που ορθώνεται το θεόρατο Ντεληδήμι, στην ισοϋψή των 1400 – 1500 μ. προσφέροντας άπλετη θέα, ακολουθώντας μονοπάτια χαραγμένα από αμέτρητες οπλές στη διάρκεια των μαζικών εποχικών μετακινήσεων των κοπαδιών. Μηδενίστε και στο 1,5 χλμ. θα συναντήσετε ξύλινη πόρτα με σίτα για να μη φεύγουν τα γελάδια. Περάστε, και κλείστε την πριν πίσω σας.

Μετά τον αυχένα (2,6) έχετε οπτική επαφή με το Τροβάτο και τις τεράστιες χορτολιβαδικές εκτάσεις με τα γελάδια που βόσκουν νωχελικά. Από δω πάνω, μπορείτε να ολοκληρώσετε τη διάσχιση όλης της, λασπώδους προς το τέλος, αλπικής διαδρομής, βγαίνοντας στον κεντρικό (11,5 χλμ.) προς «Τρία Σύνορα» και Τροβάτο ή να κατεβείτε κατευθείαν στο χωριό από τους δύο κάθετους δρόμους στο 3,8 και στο 6,7 (μέσω συνοικισμού Χιόνας).

ΑΥΧΕΝΑΣ ΑΓ. ΝΙΚΟΛΑΟΥ – ΝΙΑΛΑ – ΠΕΤΡΑΛΩΝΑ

Από τον αυχένα του Αγίου Νικολάου ο ανηφορικός δρόμος σκαρφαλώνει τη βόρεια πλευρά της «Πλάκας» περνάει ένα μαντρί, συναντώντας αριστερά το αδιέξοδο με όχημα μονοπάτι, παρακλάδι του Ε – 4, που χρησιμοποιούν συχνά οι πεζοπόροι για να ανέβουν στο Μπορλέρο 2017 μ. υψ. ή να διέλθουν τις περίφημες Πόρτες Αγράφων προς κορφή Πετσαλούδα 1770 μ. υψ». Με αρκετές στροφές πλησιάζετε το ορεινό πέρασμα στο περήφανο, οξυκόρυφο Φλυτζάνι (2017 μ. υψ.), με σύντροφο χαμηλότερα τους Πέντε Πύργους (2004 μ. υψ.), κατηφορίζοντας στη συνέχεια προς την ξακουστή Νιάλα.  

Η διαδρομή κινείται στην ισοϋψή των 1700  - 1800 μ. σ’ ένα σχεδόν ξερό, γεμάτο πέτρα τοπίο στολισμένο από δεκάδες πολύχρωμα αγριολούλουδα που ξεφυτρώνουν σε οποιοδήποτε σημείο από την άνοιξη και μετά. Περνάτε από το μνημείο της Νιάλας (βλ. ενότητα Πολιτισμός) που θυμίζει τα συγκλονιστικά γεγονότα που έγιναν στην περιοχή και στρίβετε αριστερά, στον στενό, κατηφορικό δρόμο προς το συνοικισμό Νεράιδα ή Νιάλα. Πάνω στην δστ. θα περάσετε το ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία που ξεχωρίζει από μακριά από την κόκκινη τσίγκινη στέγη. Στη διαδρομή βλέπετε τις άλλες δύο Νιάλες τον δυσπρόσιτο Χαλιά (+/- 3 χλμ. από τον Πρφ. Ηλία) και την Παλιόλακκα (βλ. ενότητα Μην Χάσετε).

Το τοπίο είναι από τα πιο άγρια, αφιλόξενα που θάχετε συναντήσει, μόνο η γνωριμία με τους ανθρώπους εδώ πάνω μπορεί να το γλυκάνει. Πάντα στους επισκέπτες προσφέρουν δική τους εξαιρετική φέτα, ζυμωτό ψωμί, και πιθανά τσιπουράκι χωρίς γλυκάνισο. Η πορεία από δω και κάτω  έχει συνεχόμενα καγκέλια για +/- 10 χλμ. (από Πρφ. Ηλία), βάζοντας σας στο υγιές ελατόδασος το οποίο, προ ολίγου το αντικρίζατε απροσπέλαστο από ψηλά. Διασταυρώσεις δεν υπάρχουν και σύντομα θα βρεθείτε στα Πετράλωνα (βλ. ενότητα Οικισμοί) με την ιστορική Μονή Αγ. Τριάδας. Σύνολο +/- 20,0 χλμ.

ΠΕΤΡΑΛΩΝΑ – ΚΑΜΑΡΙΑ – ΜΟΡΦΟΡΑΧΗ (τρίστρατο προς Άγραφα – Μαυρομάτα – Λ. Πλαστήρα)

Αυτός είναι προς το παρόν ο κεντρικός, πιο σύντομος και ομαλός χωματόδρομος που συνδέει σταθερά, όλο το χρόνο, την πλευρά της λίμνης Πλαστήρα με τα Άγραφα, το νομό Καρδίτσας με της Ευρυτανίας. Κλείνει ουσιαστικά έναν ολοκληρωμένο κύκλο που επιτρέπει να ξεκινήσετε και να καταλήξετε στα Άγραφα χωρίς να περάσετε δύο φορές από τον ίδιο δρόμο βλέποντας όσο το δυνατόν περισσότερα τοπία (Άγραφα – Βραγγιανά – Άγ. Νικόλαος – Νιάλα – Πετράλωνα – Άγραφα).  Η διαδρομή ξεκινά από τα Πετράλωνα, δίπλα από τη μονή Σάικας, (υπάρχει πινακίδα) φέρνοντάς σας σύντομα να οδηγείτε διαγώνια στις πλαγιές της Σβόνης (2040 μ. υψ.) ενώ απέναντι θα βλέπετε καμαρωτή την κορφή Πουλί (1846 μ. υψ). Σε +/- 12 χλμ. φτάνετε στη δστ. προς Καμάρια (βλ. ενότητα Ανακαλύψεις). 

Σε άλλα 2,5 χλμ. είναι ο αυχένας της Μορφοράχης (1783 μ. υψ.) και το τρίστρατο, που ευθεία οδηγεί από φαρδύ δρόμο στα Άγραφα, δεξιά ανεβαίνει στη Νιάλα στο μνημείο του εμφυλίου, ενώ αριστερά μια γερή, πρωτόγνωρη διαδρομή, οδηγεί στη Μαυρομάτα (16,5 χλμ.). Το μεγαλύτερο μέρος της κινείται στην ισοϋψή των 1700 μέτρων, από τις ψηλότερες χαράξεις στη χώρα με εκπληκτική θέα στις κοντινές, χιονοσκεπείς το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου, κορφές των Αγράφων. Πολλές απ’ αυτές είναι βατές, μπορείτε εύκολα να τις ανέβετε απ’ τα σπανά κάνοντας θαυμάσια παιχνίδια.

ΚΑΜΑΡΙΑ – ΝΕΡΑΙΔΑ (Καρδίτσα) ή ΜΑΥΡΟΜΑΤΑ (Ευρυτανία)

Όλη η περιοχή, όλο το κατηφορικό φαράγγι στα Καμάρια είναι εξαιρετικό για διάσχιση, σε μια κλειστή, μεγάλου μήκους μεγαλειώδη διαδρομή που αν δεν την κάνετε, θα ακούτε τις περιγραφές, νομίζοντας ότι η φαντασία του αφηγητή είναι χωρίς προηγούμενο. Κακοτράχαλη βέβαια αλλά μοναδική. Ξεκινάτε από το χωριό προς το καταπράσινο δάσος από το στενό χωματόδρομο. Περίπου στα 6,5 χλμ. υπάρχει η κεντρική δστ. που δεξιά πάει προς «Μπέσια» καταλήγοντας ψηλότερα σε αδιέξοδο, στο «Παλιομάντρι». Τα καλοκαίρια κυκλοφορούν εδώ αρκετοί δασεργάτες, θα δείτε τις καλύβες τους στην «Τσουγκάνα» και αλλού, ντυμένες με κορμούς ή πλαστικό, θα ακούσετε τα αλυσοπρίονα ή τα τσεκούρια να κόβουν. Ένα μεγάλο τμήμα των τεράστιων πλούσιων δασών από τα Πετράλωνα τα Καμάρια και τη Μαυρομάτα μέχρι ανατολικότερα στα διοικητικά όρια του νομού Καρδίτσας, ξυλεύονται συστηματικά αποφέροντας έσοδα (λόγω χαμηλής φορολογίας) σε όσους κατοίκους απόμειναν.

Πιο κάτω απ’ τη «Τσουγκάνα» υπάρχει ερειπωμένο παλιό πέτρινο γεφύρι σχεδόν εξαφανισμένο μέσα στην πλούσια βλάστηση που ποιος ξέρει σε τι οικισμούς έφτανε, κάποτε, που υπήρχε ζωή ακόμα και σε αυτά τα απροσπέλαστα μέρη. Μικρό δείγμα της εδώ κάτω, θα δείτε όταν από τη δστ. που προσπεράσετε μπείτε στον κεντρικό δασικό δρόμο που σε +/- 13 χλμ. βγάζει στον ποταμό Μέγδοβα. Μόλις περάσετε το ρέμα του «Καρούλα» ο δρόμος στενεύει αρκετά. Εκεί αριστερά σας, θα δείτε το μεγάλο καταρράκτη ίσα με 70 μέτρα ύψος ενώ στη συνέχεια θα περάσετε το «Πλατανόρεμα» και από μια μικρή παράκαμψη θα βρεθείτε απ’ τη ρεματιά, ψηλότερα, στον οικισμό Προσήλιο με την εκκλησία του Προφήτη Ηλία.

Έχετε περάσει ήδη στη διοικητική περιφέρεια της κοντινής Νεράιδας Καρδίτσας. Η συνέχεια είναι ευκολότερη, ο κατηφορικός δρόμος κατευθύνεται στο Παλιοχώρι με χαρακτηριστικό ένα μοναδικό πετρόχτιστο σπίτι, αφήνει πίσω δεξιά αδιέξοδο μονοπάτι, περνά την θέση «Βοσκές», «Σκάλα» καταλήγοντας στο εικονοστάσι, τη στάνη και το ιχθυοτροφείο του πλούσιου σε νερά Μέγδοβα.

Περνώντας το ποτάμι, θα δείτε το δεύτερο εικονοστάσι και τη δστ. που αριστερά (δεξιά είναι αδιέξοδο χώρια που ξαναπερνά το ποτάμι), με συνεχή καγκέλια σκαρφαλώνει την απότομη πλαγιά της Μάρτσας (1687 μ. υψ.) φτάνοντας στον ‘’κεντρικό’’. Από εδώ, αριστερά σε 4 χλμ. μπαίνετε στη Νεράιδα, όπου καφενεία και άσφαλτος, ενώ δεξιά σε 17 χλμ. βγαίνετε στη Μαυρομάτα μέσω «Ράχης Κατσαντώνη», μια διαδρομή με συνεχείς ολοένα πιο ανηφορικές κι’ απότομες θεόκλειστες στροφές τριών χλμ. όλο γλιστερή κροκάλα.