ΔΥΤΙΚΗ ΘΕΣΣΑΛΙΑ (1654 λέξεις)

ΑΣΠΡΟΠΟΤΑΜΟΣ  ΠΙΝΔΟΥ

Κείμενο - Διαφάνειες: Άγγελος Σινάνης e – mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

© Μάρτιος 2008

Διαδρομή ENDURO ή 4 Χ 4

Στεφάνι – Χαλίκι – Βερλίγκα

Κεντρική Πίνδος, στο κέντρο της νοτιότερης εξάπλωσης των Βλάχων και των ιστορικών κοινοτήτων τους. Διευρυμένη κοινότητα Ασπροποτάμου, μια συναρπαστική από κάθε άποψη περιοχή, αποψιλωμένη από την ανθρώπινη παρουσία οχτώ μήνες το χρόνο. Υψηλής οικολογικής – αισθητικής αξίας δάση, παρθένες από δραστηριότητες εκτάσεις, περιτριγυρίζουν τους γεμάτους μνημεία πετρόχτιστους οικισμούς. Ολόκληρος ο τόπος είναι ενταγμένος στο δίκτυο Φύση 2000 αποπνέοντας μια διαφορετική αύρα υψηλών πολιτισμικών στοιχείων που φαίνονται ικανά να επαναφέρουν πολλές φορές, στον ίδιο χώρο, τον πιο απαιτητικό επισκέπτη.

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗΣ: Μικτή κυρίως Χωμάτινη με πέρασμα στα 1798 μ.

ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΑΠΟΣΤΑΣΗ: 44,7 χλμ.

ΑΦΕΤΗΡΙΑ: Δστ. προς το χωριό Στεφάνι.

(1153 μ. υψ.  Γ. Μήκος 21^ο  20΄ 24.357΄΄ Γ. Πλάτος 39^ο 39΄ 07020΄΄)

ΤΕΡΜΑΤΙΣΜΟΣ: Δευτερεύουσες πηγές Αχελώου « Βερλίγκα»

(1943 μ. υψ.  Γ. Μήκος 21^ο  7΄ 50.404΄΄ Γ. Πλάτος 39^ο 40΄ 40.213΄΄)

Η διαδρομή που προτείνουμε έχει δύο σκέλη με ενδιάμεση στάση στο παραδοσιακό και διατηρητέο Χαλίκι Ασπροποτάμου ένα σπουδαίο, ιστορικό χωριό το πιο απομακρυσμένο απ την πρωτεύουσα Τρίκαλα (101 χλμ.).

Το πρώτο σκέλος, (Στεφάνι – Διάσελο Χαλικίου) είναι ένας ορεινός, δύσκολο δασόδρομος  ανοίχτηκε μετά το 1950 από τη δασική υπηρεσία Καλαμπάκας, για να διευκολυνθεί η πρόσβαση των Δασολόγων, Δασοφυλάκων και Δασεργατών ώστε για πρώτη φορά στη χώρα να πραγματοποιηθεί πρότυπη εκμετάλλευση δασών. Αυτή, έδινε την πρώτη ύλη στην μοναδική τότε, κρατική βιομηχανία ξύλου στη χώρα με έδρα την Καλαμπάκα. Όλοι συμβάλανε στις αναδασώσεις και τις εξυγιαντικές υλοτομίες στο Δασικό Σύμπλεγμα Ασπροποτάμου. 

Το δεύτερο σκέλος (Χαλίκι – Βερλίγκα) ανοίχτηκε για να διευκολυνθεί η μεταφορά των προβάτων στο όρος Περιστέρι (2294 μ. υψ.). Οι περιοχές που θα διασχίσετε και στα δύο σκέλη είναι στο σύνολό τους μεγάλες, συγκροτημένες δασικές εκτάσεις με φυσιογραφική μοναδικότητα που καταλαμβάνουν τις απαρχές της λεκάνης απορροής του ποταμού Αχελώου (Ασπροποτάμου). Λέγεται Σύμπλεγμα γιατί είναι οκτώ δάση μαζί, το ένα κοντά στο άλλο, ώστε όλα μαζί να απαρτίζουν ένα μοναδικό για την χώρα μας σε έκταση και ομορφιά, δάσος Ελάτης κυρίως, με μίξη σε ορισμένες περιπτώσεις και μερικών άλλων δασοπονικών ειδών, όπως Οξυάς, Μαύρης Πεύκης και Δρυός. 

Στα χρόνια μας οι ανθρώπινες δραστηριότητες έχουν ελαττωθεί, μόνο κάποιους δασεργάτες με μουλάρια αντικρίζουν πλέον οι σπάνιοι επισκέπτες. Ωφελημένη βγήκε η περιοχή και η φύση που παρέμεινε αναλλοίωτη και αμόλυντη. Λόγω των συνθηκών απομόνωσης που επικρατούν, είναι από τους ελάχιστους στη χώρα με πλουσιότατη πανίδα και χλωρίδα. Δεκάδες ανεκτίμητα είδη φαρμακευτικών φυτών, αγριολούλουδα, άγρια ζώα και πουλιά έχουν καταγραφεί από επιστήμονες και φυσιολάτρες, ορεινές πέρδικες, τσίχλες, αγριοπερίστερα, δρυοκολάπτες, φάσες, και όλα σχεδόν τα είδη των ενδημικών μικροπουλιών, αλλά και ελάφια, λύκοι, αγριογούρουνα ζουν κι αναπαράγονται σε αυτά απέραντα δασικά συμπλέγματα. Είναι ένας από τους σημαντικούς βιότοπους της αρκούδας, συχνότατα δε οι επισκέπτες, οι ντόπιοι αλλά και οι ειδήμονες αναφέρουν την εμφάνισή της. 

Στεφάνι – Χαλίκι: Θα ξεκινήσετε από την δστ. προς το χωριό Στεφάνι (10 χλμ. από τα «τρία ποτάμια») όπου υπάρχουν πινακίδες «Στεφάνι 7». Ακολουθείστε την ασφαλτοστρωμένη διαδρομή δίπλα από οργιώδη βλάστηση με παρουσία θορυβώδους ρέματος, και σε 6 χλμ. θα αφήσετε αριστερά σας την άσφαλτο, που σε 1 χλμ. καταλήγει στο Στεφάνι (Παλιά ονομασία Σκληνιάσα), συνεχίζοντας δεξιά στο δάσος. Αγνοείτε σε +/- 1 χλμ. την δεξιά δστ. με μπάρα που είναι αδιέξοδο και συνεχίστε την ανηφορική διαδρομή στην ισοϋψή των 1350 μ. για άλλα 9, 2 χλμ., όπου βγαίνετε σε πλάτωμα και δστ. στα 1700 μ. υψ. Να στρίψετε δεξιά (ευθεία βγαίνει στο χωριό Ανθούσα 11,8 χλμ.) ακολουθώντας τον κακό χωματόδρομο. Σε 1,5 χλμ. και ενώ βρίσκεστε σε πυκνό δάσος οξιάς (ένα από τα μεγαλύτερα στην Ελλάδα) θα δείτε αριστερά σας ένα μικρό λιβαδάκι με ξύλινο σπιτάκι – στάνη, Ανηλιωτών. Η διαδρομή μέχρι εδώ και λίγο πιο πάνω από τη στάνη, κρατάει υγρασία και παχιά λάσπη λόγω οξιάς. Αν έχει βρέξει ή είναι χειμώνας είναι ακόμα πιο υγρά με μεγάλους νερόλακους. Ίσως είναι φρόνιμο να έχετε ανάλογα ελαστικά. Τους ανοιξιάτικους ή καλοκαιρινούς και φθινοπωρινούς μήνες δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα.

Η διαδρομή συνεχίζει πλέον στην ισοϋψή από 1730 έως και 1790 μ. υψ. Διασχίζει το δάσος φέρνοντάς στα σπανά της ανατολικής πλευρά του Περιστερίου στο όρος Δοκίμι, όπου βρίσκονται οι μεγάλες πηγές του Αχελώου. Μάλιστα μόλις περάσετε ένα μικρό σπιτάκι – καλοκαιρινό κατάλυμα αγελαδοτρόφου, στα δεξιά σας,  βρίσκεστε στην τοποθεσία «Μία» και αριστερά, κάτω στο γκρεμό φαίνεται το περίφημο δάσος της «Ρόνας» και οι τεράστιες ποτίστρες για τα ζώα. Σε αυτό το σημείο είναι και οι πηγές. Ο δρόμος συνεχίζει πετρώδης περνά το πανέμορφο οροπέδιο «Δοκίμι» με πολλές μικρές εποχιακές λιμνούλες, τσίγκινα ποιμνιοστάσια, και συναντιέται με το δρόμο που από Χαλίκι βγαίνει Ανήλιο και Μέτσοβο δίπλα από το πυροφυλάκιο.  Από την προηγούμενη  δστ. μέχρι τον αυχένα Χαλικίου είναι 7χλμ. Εδώ θα πάτε αριστερά πιθανά σε ασφαλτόδρομο μέχρι το Χαλίκι (8 χλμ.), (είδατε τι κάνει το πρόγραμμα Πίνδος του Φώλια; άσφαλτος παντού), και σύντομα θα φτάσετε στην πλατεία. 

Χαλίκι – Βερλίγκα: Το δεύτερο σκέλος της διαδρομής ξεκινά 150 μ. δεξιά καθώς φεύγετε από το Χαλίκι προς Ανθούσα. Ακολουθείστε τον δρόμο που περνάει από τον Άγιο Γεώργιο και οδηγήστε στον καλοδιατηρημένο χωματόδρομο στρίβοντας δεξιά στα 3 χλμ. Η διαδρομή μπαίνει σε δάσος ελάτης-οξιάς ενώ δίπλα κυλάει το ρέμα που οι ντόπιοι ονομάζουν Γκουβατουμάνι (Καπραρίας ρέμα στους χάρτες). Στα 5,5 χλμ. προσπεράστε το κατηφορικό μονοπάτι αριστερά, βγαίνοντας ψηλότερα (1272 μ. υψ.) στη βασική διασταύρωση (6,8 χλμ.), όπου θα στρίψετε δεξιά. 

Έχετε βγει από το δάσος και τα μοναδικά τοπία έχουν αρχίσει να φαίνονται ολοένα πιο καθαρά. Όσο ανεβαίνετε ψηλά στο βουνό Περιστέρι τόσο ξεδιπλώνεται η θέα σε όλο το ορεινό συγκρότημα και το απέραντο ανάγλυφο των βουνών με την θάλασσα των κορυφών που απλώνεται όσο φτάνει ο ορίζοντας. Στα 7,8 χλμ. θα δείτε την πρώτη στάνη στην τοποθεσία Κριθάρια. Προσπεράστε τη δεξιά διασταύρωση στο 8,2 χλμ. και στο 10,6 χλμ. θα δείτε τη δεύτερη στάνη. Η τελευταία στάνη και το παραδοσιακό τυροκομείο είναι στο τέλος του δρόμου, στα 12,6 χλμ. Εδώ, στα 1943 μ. υψόμετρο, σταματάει ο δρόμος, και ξεκινά η πεζοπορία. 

Από τη στάνη περπατήστε έως τα λοφάκια (αριστερά σας) για 300 μ. (15’ πεζοπορία). Εκεί, δεξιά υπάρχει η στενή γιδόστρατα που βγάζει με πεζοπορία άλλων 15’ στις πηγές Βερλίγκα στα +/-2054 μ. υψόμετρο.

Info:  Ρωτήστε στα καφενεία του χωριού Χαλίκι για το κινητό των βοσκών που έχουν στάνες στη διαδρομή σας, ώστε να ξέρουν ότι θα ανέβετε και να μαζέψουν τα σκυλιά. 

ΔΕΙΤΕ ΟΠΩΣΔΗΠΟΤΕ

Αγία Παρασκευή

Ένα από τα αξιομνημόνευτα θρησκευτικά μνημεία στην περιοχή Ασπροποτάμου είναι η μεγαλόπρεπη τρισυπόστατη τρίκλιτη βασιλική της Αγίας Παρασκευής (1725) ίσως η σημαντικότερη, και πάντως η πιο αρχοντική, από τις οκτώ του χωριού αλλά και ολόκληρων των ορεινών Τρικάλων, δείγμα οικονομικής ευμάρειας του πάλαι βλαχόφωνου χωριού. Ο Ναός έχει τρίκλιτο νάρθηκα, με γυναικωνίτη. Στο νότιο τμήμα του υπάρχει σκάλα που οδηγεί στο πάνω μέρος στο ανακαινισμένο παρεκκλήσι του Αγίου Δημητρίου. Στον εξωτερικό τοίχο του ιερού υπάρχουν αποτρεπτικά του κακού λιθανάγλυφα σταυρών διαφορετικών θρησκειών και πεντάλφα (αστέρι του Δαυίδ). 

Πέτρινα γεφύρια

Σχεδόν μέσο στο χωριό υπάρχουν δύο πανέμορφα πέτρινα γεφύρια της «Καπραρίας» και του «Άσπρου», ενώ βγαίνοντας απ το Χαλίκι με κατεύθυνση το Μέτσοβο σε 200 μ. δεξιά υπάρχει η διασταύρωση, και ο δρόμος που οδηγεί στο παράμερο πέτρινο γεφύρι και την ‘’σκάλα’’ του Μιχαλάκη Φίλου μιας σημαντικής μορφής του Χαλικίου με ομώνυμη πέτρινη κρήνη λίγο πριν. 

«La Verliga»

Πενήντα μέτρα ψηλότερα από την πλατεία στο Χαλίκι (1240 μ υψόμετρο) είναι το μπαράκι – εστιατόριο «La Verliga» και ο ιδιοκτήτης Χρήστος Ζαχαρής. Παρά τους βαρείς χειμώνες ο Χρήστος είναι εδώ σε καθημερινή βάση, χειμώνα – καλοκαίρι. Γνωρίζει πολλά για τον τόπο του και μαγειρεύει ή ψήνει ντόπια κρεατικά για όσους ανακαλύπτουν αυτόν τον απρόσμενο ζεστό και φιλόξενο χώρο με την μεγάλη αυλή.  Σίγουρα θα χαρείτε τη συντροφιά του και φυσικά το ντόπιο τσιπουράκι.

ΔΙΑΜΟΝΗ

Χαλίκι: ο «Λεβέντης» (24320 87239, 6976724171, 6976561798). Οχτώ περιποιημένα δωμάτια. Ανοιχτός όλο τον χρόνο διαθέτει ταβέρνα. 

Ανθούσα: ο κοινοτικός Ξενώνας «Ανθούσα» ( 24320 87248) στην πλατεία του χωριού. Ανοιχτός από Μάιο – Οκτώβριο.

Πολυθέα: ο κοινοτικός ξενώνας «Κάζα Κάλντα» (24320 87288). Ανοιχτός όλο τον χρόνο. Ο Αλέκος και η Όλγα Ντόκου έχουν φτιάξει και ταβέρνα όπου σερβίρουν μαγειρευτά, σούπες, πίττες, κυνήγι.

Κατάφυτο: ο κοινοτικός ξενώνας «Κατάφυτο» (24320 87252, 87387), στην πλατεία του χωριού. Ανοιχτός από Μάιο – Οκτώβριο.

Κρανιά: ο κοινοτικός ξενώνας «Ασπροπόταμος» (24320 87235, 87277). Ανοιχτός από Μάιο – Οκτώβριο.

«Πύργος Μαντάνια», στα Τρία Ποτάμια Ασπροπόταμου (24320 87600, 87351, www.mantania-ae.gr). Επιβλητικό πέτρινο κτήριο με κήπο. 32 ευρύχωρα δωμάτια, όλα με τζάκι. Ξύλινες οροφές, χειροποίητα φωτιστικά. Διαθέτει δωμάτια για άτομα με ειδικές ανάγκες. Άνετοι κοινόχρηστοι χώροι, καφέ-μπαρ, εστιατόριο σε διαφορετικές αίθουσες.

«Αχελωίδες», στην Καλλιρρόη (24320 87763, 87297, www.acheloideshotel.gr). Ολοκαίνουργιο, πέτρινο πολυτελές συγκρότημα με 24 δωμάτια και εξωτερική πισίνα. Στο φωτεινό, ευρύχωρο ισόγειο, spa και χαμάμ με πέτρινη επένδυση. Εστιατόριο, καφετέρια, μπαρ. Διαθέτει δωμάτια για άτομα με ειδικές ανάγκες.

ΦΑΓΗΤΟ

Στεφάνι: ο άνθρωπός σας λέγεται Θανάσης Ρόμπος (24320 87210, 24310 31716). Σερβίρει κυνήγι, ψητά, σούπες και πίτες.

Χαλίκι: «LaVerliga», (24320 87274). Το τσιπουράδικο – μεζεδοπωλείο που έχει ανοίξει ο Χρήστος Ζαχαρής, μένει ανοιχτό όλο το χρόνο και έχει  βλάχικη κουζίνα με ντόπια κρέατα και γαλακτοκομικά. Επίσης ο «ο Λεβέντης» (24320 87239, 6976724171, 6976561798) στον ομώνυμο ξενώνα. Το καλοκαίρι ανοίγουν η «Η χρυσή καρδιά» της Άννας Λεβέντη (24320 87247), το καφέ – κρεοπωλείο – ταβέρνα του Γρηγόρη Γκέβρου (24320 87183) και η ταβέρνα – ψησταριά της Κατερίνας Λεβέντη (24320 87256).

Στη διασταύρωση Κρανιάς Ασπροποτάμου «Λα Κόρνου», (24320 87688). Ο  Στέφανος Ζαραμπούκας έφτιαξε ένα ωραίο εστιατόριο με τζάκι και καλή σπιτική κουζίνα με νοστιμότατο ντόπιο κρέας. Ανοιχτό όλο το χρόνο.

Ανθούσα: στο καφενείο – ψησταριά του Κώστα Τράντου (24320 87248). Ανοιχτό καθημερινά από Μάιο - Σεπτέμβριο.

Δολιανά: «Ο Μπόμπας» (24320 87233, 6995 668560). Ο Απόστολος Νταμάτης ανοίγει στις γιορτές, τις αργίες και τα τριήμερα και θα σας σερβίρει λουκάνικα στο τζάκι, ψητά και μαγειρευτά.

Κατάφυτο: για κυνήγι στο παραδοσιακό καφενείο – ψησταριά του Κώστα Βούκια (24320 87252, 87387) που είναι ανοιχτό όλο το χρόνο.

Μηλιά: η ταβέρνα του Δημήτρη και της Βασιλικής Χελιδόνη (24320 87377) με ντόπια κουζίνα και νόστιμες πίτες, μένει ανοιχτή όλο το χρόνο. Επίσης «Το πέτρινο» (24320 87598) με τον μερακλή Ηλία που σερβίρει ντόπια μαγειρευτά ψητά πίτες και ολόφρεσκη πέστροφά Ασπροποτάμου.

 ΔΥΤΙΚΗ ΘΕΣΣΑΛΙΑ (1112 λέξεις)

ΣΤΟΥΡΝΑΡΕΪΚΑ  ΤΡΙΚΑΛΩΝ

Κείμενο - Διαφάνειες: Άγγελος Σινάνης e – mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

© Μάρτιος 2008 

Διαδρομή ENDURO ή 4 Χ 4

Βροντερό - Στουρναρέϊκα 

Ένα μπουκέτο ελκυστικών χωριών περιλαμβάνει ο άγνωστος, όλο προκλήσεις Ορεινός όγκος Τρικάλων, ένας μεγαλειώδης τόπος που η φύση προίκισε με μεγάλα, πυκνά και υγιή ελατοδάση, πολύ κοντά στα πολυσύχναστα Τρίκαλα. Τα πανέμορφα χωριά περικλείονται από τους ορεινούς όγκους Μαυροπούλι και Κόζιακα ανατολικά,  Λουπάτα ή Λάπατα, Νεράιδας και Αυγού στα δυτικά. Βουνά του κλάδου της Πίνδου που συμπληρώνουν το απόκρημνο ανάγλυφο, αυτής της τόσο πλούσιας σε εικόνες περιοχής. 

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗΣ: Χωμάτινη με πέρασμα στα 1313 μ.

ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΑΠΟΣΤΑΣΗ: 13, 950 μ.

ΑΦΕΤΗΡΙΑ: Βροντερό.

(900 μ. υψ.  Γ. Μήκος 21^ο  31΄ 06342΄΄ Γ. Πλάτος 39^ο 30΄ 10.027΄΄)

ΤΕΡΜΑΤΙΣΜΟΣ: Στουρναρέϊκα.  

(850 μ. υψ.  Γ. Μήκος 21^ο  29΄ 19.541΄΄ Γ. Πλάτος 39^ο 27΄ 14.184΄΄) 

Η περιπετειώδης διαδρομή ξεκινά από την Ελάτη με κατεύθυνση το Βροντερό και ακολουθεί τη χάραξη του μονοπατιού Ε4 (ευρωπαϊκό μονοπάτι υπερσυνοριακών διαδρομών). Αυτό διευκολύνει αρκετά, αφού κατά διαστήματα επιβεβαιώνετε την πορεία σας χάρη στις γνωστές μικρές πινακίδες της σήμανσης (κίτρινος ρόμβος σε μαύρο – λευκό πλαίσιο με μαύρα γράμματα Ε4) που αναφέρουν τον χρόνο που χρειάζονται οι πεζοπόροι από το ένα σημείο στο άλλο.  

Το πρώτο σηματάκι γράφει «Στουρναρέικα 4ω» και θα το δείτε απέναντι από το καφενεδάκι του Ηλία Γωγάκου (2434071248) στο Βροντερό, 3 χλμ. από την κοσμοπολίτικη Ελάτη. Χρήσιμο είναι να μηδενίσετε τον μερικό χιλιομετρητή. Ο ανηφορικός δρόμος δεξιά, σε 800 μ. σας φέρνει στο λευκό ξωκλήσι του προφήτη Ηλία (1019 μ. υψ.) πάνω από το χωριό, όπου στρίβετε δεξιά (ευθεία βγαίνει στον συνοικισμό Ξυλοχώρι) και μπαίνετε στο ανήλιο δάσος που είναι ο  μεγαλύτερος καστανεώνας της περιοχής. Στις επόμενες διασταυρώσεις ακολουθείτε συνεχώς τον αριστερό κλάδο και φτάνετε στην τοποθεσία Καρυά ή Καριές, (1, 6 χλμ.) όπου θα δείτε στο βάθος μια μικρή αγροικία δεξιά σας. Συνεχίζοντας ευθεία σε 2,65 χλμ. φτάνετε σε διασταύρωση η οποία αριστερά κατηφορίζει προς Καλογήρους και δεξιά οδηγεί στο Πετροχώρι και τα Στουρναρέϊκα. Η φύση μέσα στο δάσος οργιάζει ενθουσιάζοντας ακόμα και τους μυημένους και είναι σχεδόν ..αδύνατο να μην σταματήσετε για φωτογραφίες ή –αν είναι κατάλληλη εποχή– για να μαζέψετε λίγα κάστανα.  

Αμέσως παρακάτω απ τη δστ. (250μ) φεύγει αδιέξοδος δρόμος αριστερά, αλλά εσείς, συνεχίζοντας ευθεία περνάτε το δρομάκι δεξιά, προς τα «Καλοερίτικα λιβάδια», (μια πολύ ωραία τοποθεσία – βοσκότοπος). Όσο οδηγείτε ψηλότερα τόσο φαίνεται καθαρά η κορφή Μαυροπούλι (1721 μ. υψ.). Υπάρχει κι’ ένα παλιό μονοπάτι που φτάνει κάτω απ την κορφή σε 1ω όμως μετά η κλίση κάνει επίπονη την ανάβαση.  Σε 3,05 χλ. φτάνετε σε μια εμφανέστατη  κεντρική δστ. (1268 μ .υψ.) με το κοντέρ να γράφει συνολικά 5,7 χλμ.  

Αγνοήστε τον αριστερό εύκολο δρόμο για Πετροχώρι (7,3 χλμ.) και συνεχίστε δεξιά όπου σε 6,8 χλμ. είστε στα Στουρναρέϊκα περνώντας από ένα δύσκολο κατηφορικό χωματόδρομο με πέτρα και αρκετές στροφές που διαδέχονται η μια την άλλη. Οι κατάφυτες πλαγιές και τα τοπία με τους γκρεμούς όσο πιο ψηλά ανεβαίνετε τόσο περισσότερο αποκαλύπτονται, και κατακτούν τα έκπληκτα μάτια σας.  Στο κεφαλοχώρι Στουρναρέϊκα υπάρχουν καφενεία για ξεκούραση, καφέ ή τσιπουράκι. Η επιστροφή σας να γίνει από τον κεντρικό δρόμο, μέσω Παλιοκαρυάς (υπάρχει πινακίδα) με το εκπληκτικό φαράγγι, το πετρογέφυρο, τον 12 μέτρων καταρράκτη και την λιλιπούτεια λίμνη.  

ΔΙΑΜΟΝΗ

Στουρναρέϊκα

«Αρχοντικό Κρομμύδα», (2434093140). Καινούργιος ξενώνας, με 10 δωμάτια, καθιστικό και εξωτερικό κήπο. Ευρύχωρα μπαλκόνια και πέτρινη επένδυση. Διαθέτει δωμάτια για άτομα με ειδικές ανάγκες.

«Πανόραμα», (2434093000). Απλό κτήριο με 15 δωμάτια και πολύ μεγάλη σάλα – καφεστιατόριο. Πολύ καλή θέα στην κορφή «Μαυροπούλι», και στο παρακείμενο δάσος. Μεγάλο υπαίθριο πάρκινγκ. 

Βροντερό

«Χριστοδούλου Αρχοντικό», (2434071771) Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.   Μεγάλο κτίσμα σε σχετικά απόμερο σημείο του χωριού. 7 ευρύχωρα δωμάτια και συνδυασμοί γήινων χρωμάτων.

«Έλενα», (2434071878). Διώροφο απλό αλλά όμορφο κτήριο με 5 δωμάτια στο κέντρο του χωριού.

Ελάτη Ξενοδοχεία

«Γιαμάνδες», (2434071749), www.giamandes.com Παραδοσιακό κτήριο με πέτρινη επένδυση και 17 δωμάτια δίπλα στο ήσυχο δασάκι του πρφ. Ηλιά. Άνετοι κοινόχρηστοι χώροι. Ευρύχωρο πάρκινγκ.

«Λιγκέρι», (2434071454), www.ligerihotel.gr  Πέτρινο κτήριο, με πολλά παραδοσιακά στοιχεία και 13 δωμάτια στο κέντρο της Ελάτης. Διαθέτει δωμάτια για άτομα με ειδικές ανάγκες. Υπόγειο πάρκινγκ, θερμαινόμενη ράμπα.

«Μπάκου Αφοι», (2434071208). Παραδοσιακό κτήριο με μεγάλους κοινόχρηστους χώρους, και βεράντα ιδιαιτέρως ευχάριστη τους καλοκαιρινούς μήνες. Υπόγειο πάρκινγκ.

«Παπαναστασίου», (2434071280). Πλήρως ανακαινισμένο με 31 ευρύχωρα δωμάτια και ζεστούς κοινόχρηστους χώρους. Διαθέτει δωμάτια για άτομα με ειδικές ανάγκες.

«Τσιμπώνη Αρχοντικό», κατηγορία Β, δωμάτια 10, τηλ: 2434071422, fax: 2434071300 www.arhontiko-tsimponi.gr  Πέτρινο κτήριο στο κέντρο της Ελάτης με 10 δωμάτια και άνετο καθιστικό. Διαθέτει δωμάτια για άτομα με ειδικές ανάγκες. Υπόγειο παρκινγκ, θερμαινόμενη ράμπα.  

Καλόγηροι

«Δημόκριτος», (2434071891). Όμορφο παραδοσιακό κτήριο με 16 δωμάτια και ζεστό οικογενειακό περιβάλλον στο καθιστικό.

«Σαρακατσάνος», (2434071385). Στο κέντρο του χωριού με 9 δωμάτια. Κλασικό και καλό. 

Ελάτη Ξενώνες

Κωτούλα Ευτυχία, δωμάτια 5, (2434071290),

Κρούπη Στεφανία,δωμάτια 8, (2434071312), www.kroupi.gr

Λαγού Καλλιόπη, δωμάτια 5, (2434071223)

Λαγού Βάσω, δωμάτια 8, (2434071135)

Μπρίζη Ευαγγελία, δωμάτια 10, (2434071427), www.brizi.gr

Τηλέμαχος, δωμάτια 7, (2434071195), www.kerketion.gr

Φρετζάτο, δωμάτια 10, (2434071872), www.fretzato.gr

Ελάτη Αυτόνομες Κατοικίες

«Τα Πέτρινα», δωμάτια 7, (2434071712), www.tapetrina.gr Τέσσερα πέτρινα κτήρια δίπλα στο δάσος. 

ΦΑΓΗΤΟ

Στουρναραίϊκα

«Tα πέντε Φ» (2434093206). Τοπική κουζίνα και σχάρα.

«Ο Σκέρτσος» (2434093390).Μαγειρευτά και κρέατα σούβλας. Δοκιμάστε κεμπάπ χοιρινό ή πρόβειο.

«Πανόραμα» (2434093000, 93296). Ταβέρνα ψησταριά έξω από το χωριό με ωραία θέα.

«Το Ψάρρο» (2434093430). Παραδοσιακή Ταβέρνα ψησταριά έξω από το χωριό με ωραία θέα. Ντόπια κρεατικά, σχάρα, μαγειρευτά. Ανοιχτή καθημερινά, όλο το χρόνο.

Καλόγηροι

«Έντεκα» (24340 71651). Μεζεδοπωλείο όπου θα φάτε μαγειρευτά και νόστιμες πίττες και θα πιείτε τσίπουρο και κρασί παραγωγής τους.  

Βλάχα

«Η Βλάχα» (2434071890). Σπέσιαλ Αγριογούρουνο, λαγό, ζαρκάδι, παραδοσιακές πίττες. Σερβίρει ντόπιο τσίπουρο και κρασί. 

Ελάτη

«Ανώγι» (2434071761). Με ωραία θέα προς τον Κόζιακα το Βροντερό και την κορφή Μαυροπούλι. Για παραδοσιακά μαγειρευτά, σούπες, πίττες, κυνήγι από εκτροφείο θηραμάτων. Τα τυριά είναι δικής τους παραγωγής.

«Δειπνοσοφιστής» (2434071080). Wine Restaurant, Καλαμαράς Στέφανος. Στον ίδιο χώρο με την ταβέρνα Καλαμαράς (μαγειρευτά και σχάρα), σε κατάλληλα διαμορφωμένη σάλα – κελάρι. Ψαρονέφρι, ζαρκάδι, στρουθοκάμηλος, πλούσιες σαλάτες, εντυπωσιακή λίστα κρασιών.

 «Ευτυχία» (2434071290), Σπεσιαλιτέ οι Σούβλες, κεμπάπ χοιρινό και πρόβειο, κοκορέτσι, ψητά της ώρας και μαγειρευτά.

«Κανάβια» Παραδοσιακή Ταβέρνα, Κώστας Κρούπης. Ανοιχτή καθημερινά, όλο το χρόνο με ωραία θέα προς Βροντερό και Μαυροπούλι. Τοπική κουζίνα, γίδα βραστή, τραχανάς, χορτόπιτες, τηλ: 2434071201.

«Πανσέλοινος» (2434071850). Ελληνική κουζίνα με παραδοσιακά υλικά. Θα φάτε κυνήγι και φρέσκα βασιλομανίταρα.

«Παπαναστασίου» (2434071280). Παραδοσιακή Ταβέρνα, ανοιχτή καθημερινά, όλο το χρόνο. Πλήρως ανακαινισμένη δίπλα από τον ομώνυμο ξενώνα. Σερβίρει μαγειρευτά, πίττες, κόκορα κρασάτο, αγριογούρουνο τηγανιά, Σ/Κ σούβλες.

Αγ. Γεώργιος Ελάτης

«ο Γιάννης» (2434071254).Από τις παλιότερες της περιοχής. Δίνει έμφαση στα σπιτικά μαγειρευτά με τοπικές συνταγές -χοιρινό πρασοσέλινο, τραχανά, φασολάδες, γίδα βραστή, κουνέλι λεμονάτο, κόκορα και κάνει «ζουμερά» ψητά σχάρας. Είναι ανοιχτή όλο το χρόνο και έχει θέα προς τον Κόζιακα, τον Αγιο Προκόπιο, τους Καλογήρους και το Μαυροπούλι. 

 ΗΠΕΙΡΟΣ – ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ (1974 λέξεις)

ΓΡΑΜΜΟΣ

Κείμενο - Διαφάνειες: Άγγελος Σινάνης e – mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

© Μάρτιος 2008 

Διαδρομή ENDURO ή 4 Χ 4

Επταχώρι – Αρένες - Γράμμος 

Δυτική Μακεδονία, η πλέον νευραλγική περιοχή της Ελλάδας, με μια θάλασσα κορυφών που ξεπετάγονται από ατέλειωτους ορεινούς όγκους, οι οποίοι συνδέονται μεταξύ τους με σπάνιας ομορφιάς οδικές και πεζοπορικές διαδρομές. Αυτές, διασχίζουν ένα ποικιλόμορφο ανάγλυφο με στενές διαβάσεις, φαράγγια, ποτάμια και ρέματα, ενώ τα τελευταία χρόνια το άνοιγμα μεγάλων δασικών δρόμων κάνει ακόμα πιο εύκολη την εξερεύνηση.  

Ξεχωριστή σημασία έχει το θαυμάσιο ορεινό συγκρότημα του Γράμμου που σε κάθε βήμα, σε κάθε χιλιόμετρο, φανερώνει απέραντα υγιή δάση, τα οποία καλύπτουν τεράστιες εκτάσεις. Το εξ’ ίσου άφθονο υδάτινο στοιχείο ευνοεί τη ανάπτυξη σπάνιας χλωρίδας και διαβίωση πλούσιας πανίδας συμπληρώνοντας αρμονικά το θεάρεστο έργο της φύσης, συνθέτοντας, το πιο πλούσιο σύνολο, στην πιο όμορφη, δυσπρόσιτη και, γι αυτό αλώβητη από επεμβάσεις, περιοχή της πατρίδας μας.  

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗΣ: Μικτή με πέρασμα στα 1735 μ.

ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΑΠΟΣΤΑΣΗ: 24,0 χλμ.

ΑΦΕΤΗΡΙΑ: Επταχώρι

(900 μ. υψ.  Γ. Μήκος 21^ο  1΄ 15.340΄΄ Γ. Πλάτος 40^ο 13΄ 19.269΄΄)

ΤΕΡΜΑΤΙΣΜΟΣ: Λίμνη Αρένων στα «Μουτσάλια».

(1735 μ. υψ.  Γ. Μήκος 20^ο  55΄ 03.425΄΄ Γ. Πλάτος 40^ο 18΄ 31.730΄΄) 

Η συναρπαστική διαδρομή ξεκινά από το Επταχώρι ένα από τα ιστορικά μαστοροχώρια του Βόιου, στα 894 μ. υψ., 52 χλμ από Κόνιτσα και επίσης 52 χλμ. από την πρωτεύουσα Καστοριά (μέσω Νεστόριου). Ιδρύθηκε σε ακαθόριστο χρόνο, από τα Παλιοχώρια της περιοχής, που για αμυντικούς λόγους μετοίκησαν και οργάνωσαν το Μπουρμπουτσικό, σημερινό Επταχώρι. Στα νεώτερα χρόνια έγινε γνωστό κυρίως την περίοδο του ελληνο-ιταλικού πολέμου επειδή αποτέλεσε την έδρα του αποσπάσματος Πίνδου με διοικητή τον συνταγματάρχη Δαβάκη. Ήταν από τα σημεία ‘’κλειδιά’’, ανεφοδιασμού - εφεδρειών, όπου προέλασε τις τέσσερις πρώτες μέρες του πολέμου, η ιταλική μεραρχία ‘’Τζούλια’’. Κατά τη διάρκεια της αντεπίθεσης, υπό τη διοίκηση του υποστράτηγου Βραχνού, γράφτηκαν λαμπρές σελίδες δόξας. Το σημαντικό και μεγάλο χωριό είναι έδρα της κοινότητας Αρένων που περιλαμβάνει τα χωριά Ζούζουλη, Χρυσή, και Πευκόφυτο με εξακόσιους δεκατρείς κατοίκους.  

Προτείνουμε τη στάση, γιατί εδώ θα βρείτε τα τελευταία πριν το Νεστόριο σούπερ μάρκετ, ψησταριές, φούρνο, για να ψωνίσετε τα χρειαζούμενα. Επίσης υπάρχει βενζινάδικο απ’ όπου που θα ξετρυπώσετε, αν δεν έχετε προβλέψει, κάποιο ξεχασμένο μπιτόνι, τουλάχιστον τετράλιτρο, για βενζίνες.  

Μόλις 2,5 χλμ. από το Επταχώρι (προς Κόνιτσα) υπάρχει δστ. δεξιά, προς Χρυσή και Πευκόφυτο. Η συνέχεια της ασφαλτοστρωμένης διαδρομής προς Χρυσή, διεισδύει μέσα σε θαυμάσια τοπία με έντονη βλάστηση, πανύψηλες βουνοκορφές και διαδοχικά χωμάτινα – αμμώδη υψώματα με έντονα σημάδια διάβρωσης. Όλος ο τόπος διασχίζεται από τα νερά των χειμάρρων, που κατεβαίνουν στις μικρές ρεματιές άλλοτε αργά και άλλοτε με τη βοή του καταρράκτη, ενώ όλοι μαζί, δημιουργούν τον Άνω ρου του Σαραντάπορου που έχει ξεχωριστή παρουσία στο χώρο αφού καθορίζει και σε αυτή τη περιοχή, τα φυσικά όρια ανάμεσα στους ορεινούς όγκους του Γράμμου και του Βοίου.

Αγνοήστε τη δεξιά δστ. προς Κυψέλη και Νέα Κοτύλη. Σε οχτώ χλμ. από τη διασταύρωση του Επταχωρίου, μπαίνετε στην Χρυσή μια μικρή κοινότητα στα 1020μ. υψ. χτισμένη στις ανατολικές πλαγιές της Κάτω Αρένας (2073 μ. υψ.), σε ένα καθαρά αγροτικό τοπίο που περιβάλλει όλο το χωριό, που διαθέτει καφενείο με ντόπιο τσιπουράκι και μεζέδες για ανασυγκρότηση της παρέας.  

Η πορεία σας συνεχίζει μέχρι το Πευκόφυτο (2 χλμ. ) να κινείται στην ισοϋψή των 1020 μέτρων. Όμορφος τόπος, πνιγμένος στο πράσινο και τα νερά, ολόδροσος το καλοκαίρι ότι πρέπει για ατέλειωτες βόλτες στα δάση και τον διπλανό Σαραντάπορο. Εδώ είναι το «Αρχονταρίκι» το κτήριο της παλιάς κοινότητας που ο λαογραφικός σύλλογος το διαμόρφωσε σε χώρο συνάντησης επισκεπτών και ντόπιων. Το γραφικό παραδοσιακό καφενείο – εστιατόριο το διαχειρίζεται ο φιλόξενος Γεράσης Κωνσταντίνος που θα σας εξυπηρετήσει σε ό,τι του ζητήσετε. Δίπλα σχεδόν από το «Αρχονταρίκι» είναι η πλακόστρωτη πλέον, πλατεία Κατσαντώνη με μια όμορφη λιθόχτιστη κρήνη με παγωμένο, σαν κρύσταλλο νερό. Πιείτε ή εφοδιαστείτε στον τελευταίο σταθμό και οδηγήστε πλέον μέσα στο συναρπαστικό τοπίο του Γράμμου. 

Στα περισσότερα ‘’χωριά’’ που θα ‘’δείτε’’ στο πεδίο από το Πευκόφυτο και πέρα, έχουν μείνει μόνο τα τοπωνύμια και οι σωροί από τις πέτρες να θυμίζουν το πολυθρύλητο ένδοξο παρελθόν. Χρειάζεται προσπάθεια από τη μεριά του ταξιδιώτη – περιηγητή ώστε να ανασυνθέσει και να αναπλάσει στη σκέψη του αυτά τα διαλάμψαντα για τον πλούτο, τους μαστόρους και το πληθυσμό κεφαλοχώρια. Ο χωματόδρομος από το Πευκόφυτο και μετά δεν διασταυρώνεται πουθενά περνά τη θέση «Γλυκονέρι», τις στάνες στην θέση «Λούτσες», τα μνημεία από την εποχή του εμφυλίου στη θέση «Τσιρώνη», και σε 6 χλμ σας φέρνει στην τοποθεσία «Ερείπια Μυροβλήτη» όπου τρίστρατο με παλιό νερόμυλο και ντριστέλα. Δεξιά οδηγεί στον Πεύκο ευθεία στο Γράμμο, αλλά εσείς θα πάτε αριστερά προς Αρένες. 

Οδηγώντας στον ανηφορικό αρχικά δρόμο, δεν θα πιστεύετε στα μάτια σας, ζούγκλα κυριολεκτικά. Δροσερά ρέματα, μικρότερα ρυάκια, ένα εκτεταμένο πάμπλουτο σε είδη οικοσύστημα, που υπερτερεί η οξιά, απλώνεται σε όλη τη διαδρομή, ένας υπέροχος τόπος. Σύντομα φτάνετε στην πρώτη δστ, που δεξιά οδηγεί προς ‘’Σγούρο’’ (4 χλμ.), και από εκεί ‘’Λιανοτόπι’’ (7χλμ,), και Γράμμο (12 χλμ.). Εσείς συνεχίστε ευθεία και αφού περάσετε μια στάνη, δεξιά σας στο ξέφωτο, θα βγείτε  στα απέραντα λιβάδια της Τρακοσάρας, (10,8 χλμ., από Πευκόφυτο). Βρισκόσαστε στην ενότητα των Αρένων, που αποτελούνται από δύο ορεινούς όγκους, την Πάνω Αρένα (2196 μ. υψ.), και την Κάτω Αρένα (2085 μ. υψ.). Είναι ένα μακρύ, πέτρινο τείχος σε συνεχόμενη διάταξη που από τα νοτιοανατολικά προς τα δυτικά ενώνεται με τον κύριο όγκο του συγκροτήματος του Γράμμου. 

Το τοπίο είναι ένα αριστούργημα της φύσης, έξω από τα συνηθισμένα, επιβάλει την παρουσία του με τις γκριζόλευκες ψηλές κορφές και τα καταπράσινα δάση οξιάς που εδώ, κοντά στα δασοόρια, έχουν βρει το βέλτιστο της ανάπτυξής τους. Σε 1.190 μ. και σε υψόμετρο 1735 μ. κάτω από την κορφή Επάνω Αρένα συναντάτε την υποαλπική λίμνη Αρένων (11, 5 χλμ. από Πευκόφυτο). Πρόκειται για μια μαγική τοποθεσία, κρυμμένη θαρρείς, από τα αδιάκριτα βλέμματα. Η φύση σε αυτά τα σημεία είναι εκθαμβωτική, το τοπίο παραπέμπει σε παραμύθι τόσο έντονα που λες, δεν μπορεί,  από κάπου θα πεταχτούν νεράιδες και ξωτικά.  

Όλος ο χώρος περιλαμβάνεται στον κατάλογο με τις 449 περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους της χώρας μας, ταυτόχρονα είναι ένας από τους σημαντικότερους βιότοπους της αρκούδας ενώ στα νερά της λίμνης και τα υγρά αλπικά λιβάδια ζουν τρία είδη τριτώνων (αμφίβια σαν τη σαλαμάνδρα). Η ομαλή και φυσική διαδοχή του νερού και της δασικής βλάστησης καθώς και η παρόχθια χλωρίδα, δημιουργούν ένα  από τα ελκυστικότερα τοπία της περιοχής. Το δάσος περιτριγυρίζει και αγκαλιάζει τη λίμνη με ένα καταπράσινο μανδύα, ο οποίος καθρεφτίζεται στο νερό και επηρεάζει χρωματικά την επιφάνειά της. Λόγω της οικολογικής της σημασίας, η περιοχή των Αρένων και η λίμνη Μουτσάλια έχουν ενταχθεί σε ειδικό νομικό καθεστώς προστασίας, ως Καταφύγιο Άγριας Ζωής(πρώην καταφύγιο Θηραμάτων). Γνωστότερο ως «ΚΑΖ Αρρένων», καλύπτει μια έκταση 32.000 στρεμμάτων με στόχο την προστασία και διατήρηση των σπάνιων ειδών της πανίδας (ΦΕΚ 527/Β/1986).  

ΔΕΙΤΕ ΟΠΩΣΔΗΠΟΤΕ 

Το Επταχώρι

Περιτριγυρίζεται από μνημεία και υπέροχα φυσικά τοπία, ορμητήρια για πολλές διαδρομές. Εδώ καταλήγουν ή ξεκινούν, οι παμπάλαιες βλαχόστρατες, οι δρόμοι – μονοπάτια που ενώνουν τα θρυλικά χωριά Δοτσικό, Ζούζουλη Φούρκα και Σαμαρίνα. 

Την μονή Αγίου Γεωργίου

Θαυμάσιο θρησκευτικό μνημείο που βρίσκεται σε πανέμορφο, κατάφυτο τοπίο στους πρόποδες του υψώματος Τάλιαρος, περίπου 4 χλμ. από το Επταχώρι. Σύμφωνα με τις επιγραφές χτίστηκε το 1625 και το κατάγραφο εσωτερικό του τοιχογραφήθηκε από το 1625  έως το 1638. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο έχει αντικατασταθεί με νεότερο όπως και οι εικόνες. Τα πολύτιμα για την ιστορία τους παλιά, φυλάσσονται αλλού από τον φόβο της κλοπής, που τα τελευταία χρόνια έχει γίνει η μάστιγα. Απέναντι στην Μονή βρίσκεται ο ναός των Εισοδίων της Θεοτόκου. 

Τα πέτρινα γεφύρια του Επταχωρίου

Ζωντανές μαρτυρίες της μαστοριάς των κατοίκων αποτελούν ακόμα και στα χρόνια μας τα πέτρινα γεφύρια. Μέσα στο χωριό, στην πλατεία του, βρίσκεται το πέτρινο γεφύρι του Επταχωρίου με άγνωστη ημερομηνία κατασκευής, Στην περιοχή «Κρυονέρι» υπήρχαν τα γεφύρια του Κυρατζή και του Νάκα. Σήμερα σώζονται μόνο οι θεμελιώσεις. Λίγο έξω από το Επταχώρι (2 χλμ.) στον χωματόδρομο για Ζούζουλη και Σαμαρίνα σε ένα θαυμάσιο τοπίο που κυριαρχεί το ήρεμο Ζουζουλιώτικο ποτάμι, είναι το μεγάλο γεφύρι του Κουτσιουμπλή (18^ος – 19^ος αι.) που κατασκευάστηκε από τους Μπουρμπουτσικιώτες μαστόρους Γεώργιο Δήμο, Τσιαμοχρήστο και τους αδελφούς Γαλάνη.  

Λαογραφικό Μουσείο Πευκόφυτου και νερόμυλος

Στεγάζεται στο παλιό πετρόχτιστο σχολείο, στην πλατεία του χωριού, δίπλα από την εκκλησία της Κοίμησης. Η συλλογή του περιλαμβάνει κυρίως λιθόγλυπτα (σταυροί, ενεπίγραφες πλάκες) λαογραφικό υλικό και παλιές φωτογραφίες. Ζητήστε από τον Κώστα Γεράση που διαχειρίζεται το «Αρχονταρίκι» να σας δείξει το μονοπάτι για τον παλιό νερόμυλο.  

Την παλιά βλαχόστρατα

Στην αρχή της διαδρομής προς Χρυσή σε + / - 2,5 χλμ. φεύγει αριστερά σας, η παλιά βλαχόστρατα που περνά από την θέση «Ζάμπιανη ρέμα» ανηφορίζει προς το «Μπουχέτσι» φτάνει στη Ζέρμα περνά απέναντι στην Πλαγιά, και συνεχίζει προς την παλιά Λυκόραχη. Από αυτή τη βλαχόστρατα περνούσαν όλα τα κοπάδια προς τα ορεινά βοσκοτόπια της περιοχής.  

Την «τρακοσάρα»

Μια παραδοσιακή παλιά λιθόχτιστη κρήνη που τροφοδοτείται από ομώνυμη πηγή. Η παράδοση της περιοχής αναφέρει ότι το νερό της είναι πολύ ελαφρύ και χωνευτικό. Μάλιστα για να δώσουν έμφαση στο ‘’ελαφρύ’’ λένε ότι «μια οκά (400 δράμια), ζυγίζει 300 δράμια». Το σίγουρο είναι ότι θα πιείτε (αν έχει νερό), ένα από τα καλύτερα και πιο χωνευτικά νερά του Γράμμου. 

ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΡΕΤΕ Α’ (Μελέτες – Προστασία)

Ότι μέχρι πριν 10 χρόνια πολύ λίγα ήταν γνωστά για τη φύση του Γράμμου, αφού κανείς από αυτούς που υποχρεούνται να το κάνουν δεν φρόντισε για αυτό. Μόνο οι διαρκείς καταγραφές για την πανίδα και το φυσικό περιβάλλον που έγιναν από τον «ΑΡΚΤΟΥΡΟ», στο πλαίσιο του προγράμματος Life – Nature / Άρκτος II, κατά τη διάρκεια της δεκαετίας 1990 – 2000 βοήθησαν να μάθουμε πολλά για τη φύση του Γράμμου και να αναγνωριστεί η αξία του. Σήμερα συμπεριλαμβάνεται στις σημαντικότερες περιοχές για τη φύση στην Ελλάδα, στο Natura 2000 και στις σημαντικές περιοχές για τα πουλιά, σύμφωνα με τις καταγραφές της Ε.Ο.Ε. (Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία) και του Birdlife International. Τα στοιχεία που αξίζουν να προστατευτούν στο Γράμμο, έγιναν γνωστά μετά την μοναδικής αξίας ειδική περιβαλλοντική μελέτη που εκπονήθηκε από τον ΑΡΚΤΟΥΡΟ σε συνεργασία με το ΥΠΕΧΩΔΕ και το Υπ. Γεωργίας, στο πλαίσιο του προγράμματος Life – Άρκτος (β’ φάση).  

ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΡΕΤΕ Β’ (Ιδιοκτησία – Βλάστηση – Απαγορεύσεις)  

Όλη η έκταση του Γράμμου είναι δημόσια και χωρίζεται σε δύο μεγάλους τομείς. Το Δασικό Σύμπλεγμα Δασών Νοτίου Γράμμου που ξεκινά από την Ζούζουλη με όριο τον «Σγούρο» και το Δασικό Σύμπλεγμα Δασών Βορείου Γράμμου από τον «Σγούρο» μέχρι τους Κομνηνάδες. Ως το 1974, μεγάλα τμήματα αυτών των περιοχών ήταν απαγορευμένες ζώνες κι αυτό στάθηκε καθοριστικός παράγοντας για τα δάση που αναπτύχθηκαν σε ένα παρθένο από επεμβάσεις τοπίο, φτάνοντας στις μέρες μας, να αντιπροσωπεύουν, πιθανόν, το πιο πλούσιο οικοσύστημα στην Ευρώπη, μετά την οροσειρά της Ροδόπης. 

ΠΡΟΣΒΑΣΗ

Η συνηθισμένη οδική πρόσβαση για τις Αρένες, που βολεύει τους βορειοελλαδίτες ξεκινά από Καστοριά προς το Νεστόριο (24 χλμ.) απ’ όπου υπάρχουν αρκετές επιλογές για ολοκληρωμένες κυκλικές διαδρομές. Η πιο όμορφη όμως και αυτή που βολεύει τους επισκέπτες από τη νότια Ελλάδα και βρίσκεται σε άμεση επαφή με τη φύση και τα μοναχικά τοπία του βουνού, είναι η προσπέλαση από Κόνιτσα ή Κοζάνη προς Χρυσή – Πευκόφυτο – Αρένες.  

ΔΙΑΜΟΝΗ

Κεφαλοχώρι

Ξενώνας «Φασούλη» (2467081481). Όμορφος ξενώνας με βεράντα και αυλή στο κέντρο του χωριού. Διαθέτει 6 καλόγουστα δωμάτια και κοινόχρηστο χώρο με όλες τις ανέσεις και τζάκι. Διαθέτει ταβέρνα – ψησταριά. Η κ. Ναυσικά φροντίζει για τις χειροποίητες πίτες με φύλο που ανοίγει η ίδια, ζυμωτό ψωμί, μανιτάρια και σπιτικά μαγειρευτά. Επίσης κυνήγι και ντόπιο τσίπουρο χωρίς γλυκάνισο. 

Επταχώρι

Γακίδη (2467084081)

Τριανταφύλλου (2467084159) 

Πευκόφυτο

«Αρχονταρίκι» (2467081585) Γεράσης Κωσταντίνος.  

ΦΑΓΗΤΟ

Κεφαλοχώρι

Ταβέρνα «το σπιτικό» (2467081451) Φασούλης Αναστάσιος,  

Πλαγιά

Καφενείο «η Ζέρμα» (2467081295). Παραδοσιακοί μεζέδες με σπιτικό τσιπουράκι και κρασί. Μεζέδες και ψητά παραγωγής του Γιάννη Παπαδημητρίου που εκτός από καλός κτηνοτρόφος είναι και άριστος ψήστης. Γαλακτοκομικά και τυριά επίσης δικά του. Αν περισσεύει να πάρετε και για το σπίτι.  

Επταχώρι

1^ο καφενείο – ψησταριά (2467084141) κ. Τούλα, (απέναντι από την BP).

2^ο καφενείο – ψησταριά (2467084164) στην πλατεία  Περικλής Τσάνγκας.  

Χρυσή

Καφενείο – ψησταριά (2467084196) Βασίλης Τσιγάρας.  

Πευκόφυτο

«Αρχονταρίκι» (2467081585) Γεράσης Κωσταντίνος.